Katalog

14 MART 2022 PAZARTESİ EKONOMİ 11 Yoksulluk ve zamlar sağlığı tehdit ediyor. Bazı hanelere et ve süt ürünleri hiç girmiyor Zamlar sağlığı da bozdu Bu bir uygarlık krizi mi? İyi beslenemeyen anneler sütten kesiliyor, çocuklar bodur ka- lıyor. Sosyal ve ekonomik destekten yararlanan çocuk sayısı usya ve Ukrayna, dünya buğ- dayının yüzde 30’unu üreti- ise AKP iktidarı döneminde 12 bin 75’ten 200 bine dayandı. Ryor, bunun yüzde 40’ını Orta- doğu ve Afrika ülkelerine ihraç edi- emel gıda ürünlerine peş pe- çocuk ve genç sayıları 2002’de 12 yorlar. Rusya dünya enerji piyasaları şe gelen zamlar yurttaşı ade- bin 75’ken 2019’da 198 bin 97’ye ve jeopolitiği içindeki büyük aktörler- Tta gıdasız bıraktı. Sadece ka- yükseldi. SED’den yararlananla- den biri. Ukrayna savaşının tüm dün- rın doyurmaya çalışan yurttaşın rın yüzde 83.31’ni okulöncesi ve yada hissedilmeye başlayan etkileri, ana besin kaynakları ise ekmek, ilköğretime devam eden çocuklar kapitalist uygarlığın halkının gıdasını ve ekonomisinin enerji girdilerinin te- patates gibi protein düzeyi düşük oluşturuyor. darikini güvenceye almakta giderek ürünler oldu. Özellik- SED hizmeti kapsamında 2021 zorlandığını gösteriyor. Bu noktaya le et, süt, sebze, mey- Eylül ayı itibarıyla toplam 1 mil- gelen bir uygarlık, toplumsal doku- ve gibi besin grupları- yon 272 bin TL ödeme yapıldı. Dr. sunun eninde sonunda çözülmesini nı alamayanların sa- Kılıç ve Demir’e göre, Aile ve Sos- kültüre ve ideolojiye dayanarak önle- ŞEHRIBAN yısı her geçen gün ar- yal Politikalar Bakanlığı istatistik- yemez; ayrıcalıklarını korumak iste- KIRAÇ tarken, son dönemler- lerine giremeyen, ekonomik yok- yenler de giderek daha çok şiddete başvurmak zorunda kalırlar. de hastanelere başvu- sunluk çeken 10 binlerce aile de ranların tahlillerinde ciddi prote- var. Dr. Kılıç ve Dr. Demir şu ifa- Gıda ve enerji in eksikliği, kansızlık ve yağlan- deleri kullandı: Gıda ve enerji fiyatları Ukrayna kri- ma olduğu da vurgulanıyor. Birle- zinden önce artmaya başlamıştı. Ör- Anne sütü kesiliyor şik Metal-İş Araştırma Merkezi’ne neğin, 24 Nisan 2020’de varil fiya- (BİSAM) göre, sağlıklı beslenmek n Yoksulluk, eve giren besinlerin tı 21 dolara gerileyen Brent ham pet- yetersizliğine, ev içi stres ve anne- için dört kişilik bir hanenin yap- rolün varil fiyatı, 29 Ekim 2021’de 87 nin kronik yorgunluğu nedeniyle ması gereken aylık harcama ise 4 dolara yükseldi. Ukrayna savaşıy- anne sütünün erken kesilmesine, bin 131 lirayı aşıyor. la birlikte hızla tırmanan Brent varil fi- yatı bir haftadır 100 doların üzerinde annenin beslenme yetersizliğine dalgalanıyor. En belirgin etki açlık ve bebeklerin düşük doğum ağır- Birleşmiş Milletler Gıda Örgü’nün İstanbul Tabip Odası Yönetim lıklı olmasına, sağlıksız fiziksel or- Çocuklar yeterince gelişemiyor (FAO) Et, mandıra ürünleri, tahıllar, Kurulu Üyesi Dr. Güray Kılıç ve tama ve yetersiz sağlık hizmetine yemeklik yağlar, şeker gibi ürünle- erin Yoksulluk Ağı Kurucusu Ha- beslendikleri anlamına geldiğini vur- İzmir Tabip Odası üyesi Dr. Er- neden olarak çocuklardaki beslen- rin fiyatlarını da izleyen gıda fiyatla- Dcer Foggo, şu anda pandemi baş- gulayarak şunları söyledi: gün Demir’e göre, ekonomik yok- me yetersizliğinin temel belirleyi- rı indeksi 2000’li yılların başından bu langıcından daha da kötü bir dönem n Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Ba- sunluk nedeniyle çocuklarının en cisi olarak rol oynuyor. yana artıyor. 2004 yılında 65.6 dü- başladığını vurgulayarak “Özellikle kanlığı ve Hacettepe Üniversitesi’nin zeyin de olan indeks, finansal krizin temel ihtiyaçlarını karşılayama- n Beslenme yetersizliği özellik- gıda fiyatlarının artmasıyla ziyaret et- Türkiye’de Okul Çağı Çocukların- de katkılarıyla 2008 yılında 117.5’e, yan aile sayısı giderek artıyor. Bu le bebeklerin büyümesini yavaşla- tiğim evlerde aileler sadece ekmek, da Büyümenin İzlenmesi Araştırma 2011’de 131.9’a tırmandı. 2017 yılın- artışın en önemli nedenleri işsiz- tırken diğer taraftan bedensel güç- makarna, salça, yağ gibi temel ihti- Raporu’na göre, kronik açlık nedeniy- da 91.9’a gerileyen indeks yeniden yaçlara kilitlendiklerini belirtiyorlar. le Doğu Anadolu’da çocukların yüz- lik, yoksulluk ve gelir dağılımın- süzlük nedeniyle birçok enfeksiyon artmaya başlayarak 2021’de 125, Bebek maması, kahvaltılık, süt ürün- de 3.5’i, Güneydoğu Anadoluda yüz- daki eşitsizlik. Yoksulluğun en hastalığına yakalanma riski taşır. 2022 şubat ayında da tarihsel bir re- leri, et artık lüks ürün olarak görünü- de 5.4’ü bodur kaldı. Türkiye ortala- belirgin etkisi beslenme yetersiz- n Asgari ücret ve altında çalışan- korla 140.7 düzeyine ulaştı. İndeks, yor. Özellikle büyük tüp almakta zor- ması ise yüzde 2. Bu 2019’da yapı- liği ve açlık. ların veya çalışmayanların bebek- tahıllarda ve yemeklik yağlarda çok lanıyorlar” dedi. lan bir araştırma şu anda bu durumun daha hızlı artarak sırasıyla 144.8’e ve Dr. Kılıç ve Demir’in yaptı- lerinin bir yıllık bebek maması ve Foggo, tek tip beslenme sadece ba- maalesef ciddi oranda arttığını düşü- 207.7’ye ulaştı. Mısır ve buğday fi- ğı araştırmaya göre, Aile ve Sos- bebek bezi ihtiyacı ücretsiz kar- zı besin gruplarına ulaşıyor olmaları, nüyorum. yatları da Ukrayna savaşı arifesinde, yal Hizmetler Bakanlığı’nın ailele- şılanmalı, bu ailelerin ilköğreti- sıcak yemek yiyememe, meyve, seb- n Özellikle gıda yoksulluğu ile ilgi- bir önceki yıla göre yüzde 26 ve 23, re verdiği sosyal ve ekonomik des- me giden çocuklarına gıda desteği ze veya et gibi bazı besin gruplarına li acil müdahale programları gelişti- makarnalık buğdayın fiyatı da bir ön- tek (SED) hizmetinden yararlanan sağlanmalı. hiç ulaşamama bu insanların yetersiz rilmeli. ceki yıla göre yüzde 90 artmıştı. Gıda piyasalarında, perakende fi- yatlarının petrol fiyatıyla, petrol fiyatı- nın gübre fiyatlarıyla ilgisini göz önü- 2021 YILI RAKAMLARI: ne alınca, bu piyasalarda fiyatların artmaya, dünyada özellikle de Orta- Vergide 63 milyar doğu ve Kuzey Afrika’da açlığın da- ha da yaygınlaşmaya devam etmesi- liralık beyan eksik ni beklemek gerekir. Gerçekten de Birleşmiş Millet- azine ve Maliye Bakanlığı Ver- ler bünyesindeki, FAO, Dünya Sağ- Hgi Denetim Kurulu, geçen yıl lık Örgütü, UNICEF gibi kurumların incelemeye alınan 54 bin 65 mü- 2020 yılında birlikte hazırladıkları bir kellefin farklı vergi türlerinde top- rapora (The State of Food Security lam 66 milyar 290 milyon 584 bin and Nutrition in the World- Dünyada 483 liralık vergi matrahını eksik gıda güvenliği ve beslenmenin du- beyan ettiğini ortaya koydu. 2021 rumu) göre, “aç” olarak tanımlanan yılında yapılan incelemeler neti- nüfus, 2014 yılından 2019 yılına ka- cesinde kesilmesi istenilen vergi dar 60 milyon kişi artmış. Dünya Gı- ziyanı, usulsüzlük ve özel usulsüz- da Programı’nın araştırmaları, 2019- İstanbul Havalimanı’ndaki fiyatlar yerliyi de turisti de isyan ettiriyor lük cezalarının toplam tutarı ise 22 arasında, açlık sınırında ve altında 50 milyar 748 milyon 840 bin 91 yaşayan nüfusa 232 milyon kişi ek- lira olarak hesaplandı. Son beş lendiğinin gösteriyor. FAO, önümüz- yılda eksik tahakkuk edilen vergi deki aylarda gıda fiyatlarında yüz- sayısı incelendiğinde, 2017 yılın- de 22’ye varan artışlar bekliyor. Buğ- da 44 bin 182 mükellefe yaklaşık dayda da “gelecek piyasalarında” (fu- Fiyatlar uçuşa geçti 5.8 milyar lira vergi tarh edildiği ture markets) fiyatların şubat ayında yüzde 70 artması, gıda fiyatlarının üst ve bu tutarın geçen yıl yüzde 312 artış gösterdiği görüldü. sınırları zorlamaya devam edeceğini çıktıklarını hatırlatan TÜDEF Baş- ALI CAN POLAT Üç ayda yüzde 100’den fazla gösteriyor. kanı Koçal, “Bu yolculukta bir şey- artan yiyecek içecek fiyatla- urulduğu günden bu yana, inşa ler yenebilecek tek yer havalima- Mallar ve ülkeler rı, yurttaşı havalimanında HEYET GİDİYOR Kedilen yerinden yolcu garantisi- nı ve burada da kontrollerden ge- Gıda fiyatları artışlarının arkasında, ne kadar birçok yönüyle tartışma- aç bırakıyor. iklim krizinden kaynaklanan kurak- çince sularınıza el koyuluyor. Bu lara konu olan İstanbul Havalima- lık, yüksek sıcaklıklar, sellerin toprak- ABD’ye ticari tüketiciyi içerideki markaların in- raya yani 8.09 dolara satılıyor. Bu- ları aşındırması, geçen yıllarda ani- nı, şimdi de yeme içme fiyatlarıyla safına terk etmek demektir. Bu tü- den çoğalan çekirge sürüsü işgalleri diplomasi atağı gün dışarıda 2 liraya satılan yarım gündemde. Yurtiçi uçuşlarda uçak keticinin gıdaya ulaşmasını en- gibi uzun dönemli etkenlerin yanı sı- litre su, havalimanında 16.25 liraya, biletinin yarısı fiyatına gelen ham- ürkiye ile ABD arasındaki 100 gelleyen bir durumdur. Altı saat- ra, bu etkenlerden kaynaklanan göç- kaşarlı simit ise 30 liraya satılıyor. Tmilyar dolarlık ticaret hacmi burgerler, normalin 8 katına satı- tir yolda olan bir şeker hastası su- lerin, topluluklar arası çatışmaların da Geçen hafta Eski Ziraat Bankası Ge- hedefi çerçevesinde Cumhurbaş- lan sular, sadece Türk yolcuları de- yu 16 liraya, simiti 30 liraya alma- etkisi var. Tedarik zincirlerindeki kırıl- kanlığı İletişim Başkanlığı ile Tür- nel Müdürü Şenol Babuşcu’nun sosyal ğil Avro ile ödeyen yabancı ziyaret- ya mahkûm ediliyor” dedi. malar, bu kırılmaları ağırlaştıran eko- kiye İhracatçılar Meclisi koordi- medya hesabında hamburger fiyatları- çileri bile isyan ettiriyor. Tüketi- nomik ambargolar da gıda ve enerji Ticaret Bakanlığı’na bağlı Haksız nasyonunda ABD’de “ticari diplo- nı paylaşması ile tekrar gündeme gelen fiyatlarını yukarı doğru itiyorlar. ci Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Fiyat Değerlendirme Kurulu’nun masi etkinlikleri” düzenlenecek havalimanı yeme içme fiyatlarına tep- Ukrayna savaşı gıda ve enerji piya- Genel Başkanı Aziz Koçal, birkaç bu gibi konuları incelediğini belir- Türkiye’den üst düzey yetkililer, salarında dengeleri daha da bozdu. ki de artıyor. AKP’lilerin yüksek fiyat- kez bakanlığa şikâyette bulunduk- ten Koçal şöyle konuştu: parlamento üyeleri ve iş insanla- Ukrayna’dan buğday, mısır ve bitki- ları “Turistlere yönelik fiyatlar” olarak larını belirterek bu fiyatların yap- “Fiyatların savunması olarak kira- rından oluşan bir heyet, çeşitli te- sel yağ ithalatı aksadı. Ukrayna’da savunmasına karşılık sosyal medyada işlet-devret modelinin yurttaşa bir maslarda bulunmak üzere 14-18 ların yüksekliği gösteriliyor da kira- buğday mısır ve ayçiçeği üreten top- birçok yabancı turist de fiyatlardan ya- armağanı olduğunu söylüyor. Mart 2022’de ABD’de olacak. He- ya veren belli. Yap-İşlet-Devret yön- rakların halen yüzde 30’unda yeni kınıyor. Yorumlarda “Dünyadaki en yet, Washington ve New York’ta, İstanbul Havalimanı’nda fiyat- temi ile işleten firmalar o zaman bu sezon ekimlerin aksaması hatta ger- pahalı havalimanı” vurgusu yapılıyor. ticari diplomasi ve ikili ekonomik ları yılbaşına göre kıyasladığımız- çekleşmemesi bekleniyor. Bu bağ- pahalılığın müsebbibi. Haksız Fiyat ilişkiler konusunda görüşmeler lamda mayıs ayının çok kritik olduğu- da TL’deki değer kaybının yanı sıra Değerlendirme Kurulu’nun görevi ‘Neden göz yumuluyor?’ gerçekleştirecek. na işaret ediliyor. dolar bazında da fiyatların iki katı- bu gibi fahiş fiyatlara müdahale et- Yürüme alanı fazla olduğu için Özetle, buğday, mısır, yemeklik na yakın arttığı görülüyor. Geçen yıl mektir. Havalimanları hangi kapsa- yağ üretimi, tedariki aksıyor, fiyatlar uçuş saatinden en az dört saat ön- aralık ayının başlarında dolar 13.80 ma giriyor da bu kurul bütün dün- da artmaya devam ediyor. Un ve ek- EMTİA UYARISI ce havalimanında olması isteni- TL iken 66 liraya yani 4.75 dolara yanın konuştuğu fiyatlara göz yu- mek fiyatlarının da bunları izlemesi len yurtaşların, yol da hesaplanın- satılan en ucuz hamburger, doların muyor? Şikâyetlerimiz neden cid- kaçınılmaz. Diğer taraftan, gıda mal- ca uçuşlarından Altı saat önce yola ‘Savaş ekonomik 14.70 TL olduğu bugünlerde 119 li- diye alınmıyor?” ları piyasalarındaki istikrarsızlıklara tepki olarak Endonezya palmiye yağı, riskleri artırıyor’ Macaristan tahıl, Sırbistan tahıl, bit- luslararası kredi derecelen- kisel yağ, un ihracatını, Mısır buğday Udirme kuruluşu Moody’s’den ihracatını kısıtladı. Bu ve benzeri gi- Gıdada sürekli artan girdi maliyetlerinden yakınan Palandöken uyardı yapılan açıklamada, Rusya’nın rişimler gıda tedariki krizini daha da Ukrayna’yı “işgali” ve artan ulusla- derinleştirecektir. rarası tepkinin, dünya çapında ye- Özetle, iklim krizi (yangınlar, su ‘Akaryakıt zamlarına müdahale edin’ baskınları), açlık, pandemi, savaş ni ekonomik ve finansal riskler ile ve bunlardan kaynaklanan ölümler, güvenlik riskleri yarattığı aktarıldı. ürkiye Esnaf ve maliyetlerinin azaltılması gerek- işçilik, ambalajlama, işletme gi- kapitalist uygarlığın sürdürülebilir- Bu gelişmelerin mevcut enflasyo- lik sınırını aşmakta olduğunu düşün- nist baskıları ve tedarik zinciri ak- TSanatkârları Konfederas- tiğini söyledi. Bu girdi maliyetle- derleri, komisyoncular, nakliye, dürüyor. Türkiye’nin adı da Ortadoğu samalarını şiddetlendirdiğine işa- yonu (TESK) Genel Başkanı rinin başında akaryakıt fiyatları- KDV derken esnafın tezgâhına ve Afrika’nın yanında, en çok etkile- ret edilen açıklamada, Moody’s’in Bendevi Palandöken, es- nın geldiğini söyleyen Palandö- en az 3-5 kat artmış olarak geli- necek ülkeler arasında geçiyor. Orta- yeni tahminlerin sunulmasının bek- nafın, gıda ürünlerin- ken, “KDV indiriminin etkili ol- yor. Elektrik, doğalgaz, akarya- doğu ve Kuzey Afrika siyasi istikrarın lendiği kaydedildi. Ayrıca, emtia fi- de artan maliyetlerden ması için öncelikle bu ürünle- kıtta meydana gelen zamlar ön- ekmek fiyatına endeksli olduğu böl- yat şoklarının enflasyonist baskıları olumsuz etkilendiği- rin maliyetleri düşürülmeli. Gıda ce çiftçiyi, üreticiyi, sonra esna- geler. Tarih yeni ayaklanmalara hazır kötüleştireceği ve tüketici güvenini ni belirterek gıda ve ta- ürünleri işlendikten, üretildik- fı, esnaftan da halka olumsuz olun diyor! azaltacağı da aktarıldı. Bendevi Palandöken rım ürünlerinde girdi ten veya tarladan çıktıktan sonra yansıyor” dedi.