Katalog

21 ŞUBAT 2022 PAZARTESİ Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır. Bitkilerden mRNA fabrikaları olarak yararlanıp kendiniz yetiştirebileceksiniz Işığın Yiyilebilecek aşılar peşinde Bilim insanları şimdilerde salata gibi yenebilir bitkileri En zorlu Fotoğraf sanatçısı Dilan Bozyel neden fotoğraf mRNA aşısı fabrikalarına çektiği sorulduğunda “Işığın peşinde hayatta dönüştürmeye çalışıyorlar... olduğumu anlayabilmek için” diye yanıtlıyor. parkurların OVID-19 aşılarında yararlanılan mesaj- Kalben için çektiği kliplerle adından övgüyle cı RNA ya da mRNA teknolojisi, hücrelerin Cbulaşıcı hastalıkları tanıyıp bizi bunlardan söz ettiren Bozyel ile Cumhuriyet için söyleştik. ustası korumak üzere eğitilmeleri temeli üzerine kuru- ludur. Ancak bu teknolojinin güçlüklerinden biri, ayatının ilk 19 yılı- kanlık, alışkanlıktan öte bu Hnı Diyarbakır’da geçi- tempoyla yorulmak, yoğ- aşının gerekli yerlere taşınması ve depolanması sincaplar sırasında bozulmaması için soğuk tutulması ge- ren fotoğraf sanatçısı Di- rulmak; hayatta olduğumu lan Bozyel ile tesadüf bu bu şekilde hissetmeye ba- rektiği. Üzerinde çalışılan bu yeni teknoloji-ye- nebilir bitki tabanlı mRNA aşıları, başarılı olursa, ya, Diyarbakır’a yaptığım yılıyorum. EMRAH bir gezi sırasında tanış- n Paris-Beyrut hattın- oda sıcaklığında bekletilebilme özelliği sayesin- KOLUKISA Sincapların ağaçlarda ölüme meydan oku- de geleneksel mRNA aşılarında karşılaşılan bu tım. Onu biliyordum elbet- da çektiğin fotoğraflarla yan atlayışları nasıl yaptıkları hakkında artık te; Paris - Beyrut hattında açtığın sergi çok ilgi gör- güçlüğün üstesinden gelinebilir. daha fazla şey biliyoruz. Araştırmacılar, sincap- ABD Ulusal Bilim Vakfı tarafından destekle- çektiği fotoğraflarından oluşan müştü. Yakında yeni bir ser- ların bulunduğu dalın esnekliğini hesap edebildik- sergisini gezmiş, fotoğraflarıyla gi var mı ve bu sefer neler yer nen 500.000 dolar bütçeli projenin üç aşamalı lerini, inişleri yavaşlatmak için parkur sporcularına bir hedefi var: birçok mecrada karşılaşmıştım. alacak sergide? benzer atlama teknikleri kullandıklarını buldu. Son atölye çalışmalarıyla sıkça Yaz dönemine dek bir ser- 1) Covid-19 aşılarının temel bileşeni olan mRNA ya da haberci ribonükleik asitleri içeren gündeme gelen fotoğraf sanat- gi planım yok, Kafa Dergisi’nde çısı, foto muhabiri, yazar ve yö- yedi yıldır yazdığım fotoğraf DNA’nın bitkilerin üremelerini sağlayan bölgesi- ne başarıyla aktarılabileceğini ortaya koymak, netmen Dilan Bozyel ile eksik hikâyelerini derleyip bir kitap ama tatlı bir soh- haline getirmeyi 2) Bitkilerin geleneksel aşının işlevini görme- ye yetecek ölçüde mRNA üretebileceklerini göz- bete buyurmak planlıyorum. Daha Bu hayvanlar olağanüstü isterseniz, hadi sonrasında, umarım ler önüne sermek, 3) Son olarak da doğru dozu belirlemek. başlayalım. gelecek sezon için- n Fotoğraf de, doğru bir gale- Çalışma, San Diego Kaliforniya Üniversitesi ve Carnegie Mellon Üniversitesi araştırmacılarıyla çekmek bir iş, riyle anlaşırsam ya yetenekleri ile şaşırtıyor bir meslek mi da bağımsız olarak, birlikte ortak yürütülüyor. senin için, yok- önceki işlerime göre Sualtında yürüyenler, vücudunu tamamen yenileyenler, sa keyif aldığın, daha cesur ve daha Bahçede yetiştirilebilecek taklitçiler, kendi ağırlıklarının 50 katını kaldırabilenler... kendini ifade et- politik bir sergi ha- Projede temel alınan yaklaşımı ıspanak ve kıvır- tiğin bir araç yalim var. cık salata gibi bitkiler üzerinde deneyen Juan Pab- mı? n Fotoğrafçı ola- n DENIZ SALYANGOZLARI: Elysia de- fına tutturmak lo Giraldo Giraldo ve arkadaşları, uzun erimde ön- On altı yıldır rak Türkiye’den ve niz salyangozlarının bazı türleri sadece kafa- için küçük bir ce insanların bunları kendi bahçelerinde yetiştir- fotoğraf çekiyo- dünyadan sana il- ları kalmış olsa bile yeniden bir bedene sa- hava kabarcığı melerini, ardından da uygulamanın daha geniş bir rum. Sadece karnımı doyurmak ham veren ustaların kimler? hip olabiliyor. Bu yeteneğin, hayvanlar para- kullanıyor olabi- alana yayılarak tarlalarda yetiştirilmesini hedef- için değil; kendimi ifade edebil- Yönetmen Metin Erksan, Fotoğ- zitlerle dolduğunda leceğini belirten liyorlar. Projenin yaşama geçirilmesi bağlamın- mek, kendimi tanımak için, ışı- rafçı Diane Arbus, elbette Ara Gü- yeni bir başlangıca araştırmacılar, da en önemli rolü kloroplastlar, bir başka deyişle, ğın peşinde hayatta olduğumu ler, Şair Arthur Rimbaud, Şarkıcı imkân verdiği belir- suyun yüzey ge- bitki hücrelerinde güneş ışığını bitkilerin yararla- anlayabilmek için. Barış Manço, Bach, Shakespeare, tiliyor. Kendiliğin- rilimini kırmadan nasıl adım attığının ise şim- nabilecekleri enerjiye dönüştüren minik organlar n Son dönemde farklı farklı Montaigne, Modigliani. de bedenden ayrı- dilik bir sır olduğunu ifade ediyor. üstleniyor. Giraldo, kloroplastları şekerin yanı sı- işlerinle gündemdesin... En son n Neler seni besler, neler- lan kafa sürünerek n LIR KUŞU: Lir kuşu adıyla da bilinen ra bitkinin gelişmesine olanak tanıyan başka mo- Kalben ile yaptığın video klip ya- den ilham alırsın? uzaklaşır ve salyan- Avustralya ka- lekülleri de üreten güneş enerjisiyle çalışan minik yımlandı. Bu tempoyu seviyor Tam bir ilham arsızıyım ben. goza kalp de dahil tamamen yeni bir vücut ratavuğunun fabrikalar olarak tanımlıyor ve “Kloroplastlar aynı musun, yorulduğun olmuyor mu? Savaştan, barıştan, yabani bir oluşturur. Bu canlılar, kalbe sahip olup ken- elektrikli tes- zamanda da isteğe bağlı molekülleri üretmeye ya- Kendimi sanatın herhangi bir çiçekten, rüzgârdan, dağlardan, dilerine bu seviyede yenileyebilen tek hay- terelerden fo- rayan el değmemiş bir kaynaktır” diyor. disipliniyle oyalamazsam böy- herkes ve her şeyden; bazen hiç vanlardır. toğraf maki- Giraldo ve arkadaşları daha önceki çalışmala- le hoyrat bir dünyada yaşaya- belli etmeden sadece sessizce n ÖRÜMCEK- nesi sesleri- rında, koruyucu bir kılıf içindeki yabancı gene- mazdım. Kendimi sürekli geliş- izleyerek, bazen dahil olarak ka- LER: Bu yıl yapılan ne dek bir- tik malzemeyi bitki hücrelerine ve kloroplastlara tirmek, başarmaya çalışmak, ha- sırgaya. Son projeye de sıkıca bir araştırmada, çok sesi tak- aktarmanın doğru olacağını bulmuşlardı. Bu ko- yatın her anını daha değerli al- tutundum; “olmasıgerektiğigibi” 11 örümcek aile- lit edebildiği- ruyucu kılıfların bitki hücrelerine aktarılabilmesi gılamak ve hiç durmamak. Bu hashtagiyle düzenlenen etkinlik- sinden 40’tan faz- ni biliyorduk. için gerekli olan en uygun koşulların belirlenme- tempoyu sevmekten öte alış- lerde doğal anları fotoğrafladım. la türün, kendi bo- 2021’de ise bu kuşun aynı anda birkaç kuş si Giraldo’nun laboratuvarındaki uzmanlık konu- yutlarının 30 ka- türünün seslerini taklit edebildiğini öğrendik. larından birini oluşturuyordu. Nano-mühendislik- tı büyüklükteki yı- İlk kez tespit edilen bu yeteneğin bir alarm le ilgili işlemleri de içeren bu proje kapsamında lanları ağlarıyla av- çağrısı mı yoksa karşı cinsi etkilemek için mi Giraldo, genetik malzemenin kloroplastlara ak- layıp zehirli ısırıklarıyla yediği ortaya çıktı. olduğu henüz bilinmiyor. tarılması konusunda uzman olan San Diego Ka- n KARADUL ÖRÜMCEKLERI: Karadul n KUTUP AYILARI: Kutup ayılarının mors- liforniya Üniversitesi’nden Nicole Steinmetz ve ları büyük taş veya buz parçalarıyla avlaya- örümcekleri de dahil bazı örümcek türleri, ekibiyle birlikte çalıştı. bildikleri tespit yalnızca ağlarıyla edildi. Inuit avcı- oluşturdukları bir Bitkiler için bulaşıcı olmamalı ları, kutup ayıla- tür makara siste- Doğal olarak var olan nano parçacıkları, yani rının avlarına taş miyle, kendi ağır- bitki virüslerini, farklı bir amaca uygun duruma ve buz parçalarıy- lıklarının 50 ka- getirerek genlerin bitkilere aktarılmasını hedef- la saldırabildiği- tı avları taşıyabi- lediklerini belirten Steinmetz, “Nano parçacıkla- ni söylerken, tari- lirler. Araştırma- rın kloroplastlara aktarılması ve bitkiler için bu- hi olanlar da da- cılar, örümcekle- laşıcı olmayacak duruma getirilmesi belli ölçüde hil kayıtları ince- rin kertenkeleler mühendislik işlemlerini gerektirir,” diyor. Böy- leyen araştırmacılar bu hayvanların taşları si- gibi büyük avları le bir projenin yaşama geçirilmesinin bir düşün lah olarak kullanabildiğini doğruladı. Böyle- ağlarına taşımak için bu sistemi kullandıkla- Jane Campion gerçeğe dönüşmesi anlamına geleceğini dile ge- ce, kutup ayıları kargalar, şempanzeler, fille- rını belirtiyor. tiren Giraldo, “Nano teknoloji alanında çalışma- Kirsten Dunst rinde aralarında olduğu alet kullanan hayvan- n SUBÖCEĞI: Su üzerinde yürüme yete- Benedict Cumberbatch ya başlamamın nedenlerinden biri bu teknoloji- lar listesinde yerine aldı. nekleriyle bilinen su böcekleri yine su yüzeyi- yi bitkilere uygulamak ve yeni teknolojik çözüm- ne temas ederek sualtında baş aşağı yürüye- https://www.sciencenews.org/article/animals-creatu- ler üretebilmekti. Bu çözümler yalnızca besinler res-amazing-abilities-research-2021 biliyor. Böceğin, karnını su yüzeyinin alt tara- için değil, ilaç gibi daha yüksek değerli ürünler için de geçerliydi ”diyor. Giraldo, bitkilerin gübreye en çok gereksinim duydukları bölümü olan kloroplastlara azot aktarıl- ması amacıyla, nano malzemelerden yararlanılan BAĞIRSAK FLORASI bağlantılı bir projeye de önderlik ediyor. Çevrede sınırlı miktarda bulunmakla birlikte, azot, bitkilerin IKLIMLE BIRLIKTE DEĞIŞIYOR gelişmeleri için gereksinim duydukları bir madde- dir. Bu yüzden tarımla uğraşanlar toprağa azot ka- rıştırırlar. Sonuç olarak, bu azotun hemen hemen eyve sineklerinin bağırsak mikrobiyomu yarısı yeraltı sularına karışarak su yollarının kirlen- Mçevrenin sıcaklığına uyum sağlıyor. Avus- Kodi Smit-McPhee mesine, su yosunlarının çiçeklenmesine ve başka turyalı bilim insanlarının son bir araştırması- canlılarla etkileşime geçmelerine neden olur. Ayrı- na göre sineklerin soğuk veya sıcak koşullar- ca, bir başka kirletici olan azot oksit de üretilir. da yaşamalarına bağlı olarak bağırsaklarında- Azotun yapraklardan kloroplastlara aktarıldı- ki bazı mikrobiyom türleri azalıyor veya çoğalı- Campion’ın filmi ğı ve çevreye salımının denetlendiği bu farklı se- yor. Viyana Üniversitesi’nden Rupert Mazzuc- çeneğin çiftçiler açısından çok daha verimli, çevre co ve Christian Schlötterer, on yıl boyu 180 açısından da daha zararsız bir yaklaşım olduğu be- kadar sineğin bağırsak mikroplarını inceledi. lirtiliyor. Söz konusu hedef gözetimli azot aktarımı Çevrenin sıcak (gündüz 28 derece, gece 18 12 DALDA ADAY çerli. Oysa bağırsak florasının neredeyse yüz- teknolojisinin geliştirilmesi amacıyla ABD Ulusal derece) veya soğuk (gündüz 20 derece, gece de 70’ini oluşturan baskın grupta (Acetobak- Bilim Vakfı tarafından Giraldo ve arkadaşlarına 1.6 10 derece) olmasına bağlı olarak önemli deği- scar Ödülleri salgın sonrası 28 Mart’ta öğrenebilecek. Öykü teriler) böyle bir şey söz konusu değil. milyon dolarlık parasal bir destek sağlandı. şiklikler meydana geldiği tespit edildi. Bu özel- Oilk kez seyircili törenle sa- ABD, Montana’da geçiyor ama likle de Bradyrhizobium, Burkholderia ve Ente- hiplerini bulacak. Sinema tut- çekimler, “Yüzüklerin Efendisi” Drosophila melanogaster reveal environment-specific robakteri gibi mikropların sadece yüzde seki- kunları, Jane Campion’ın 12 dal- ve “Hobbit Üçlemesi”nde oldu- associations between bacterial taxa at the family le- Derleyen: Rita Urgan zini meydana getiren azınlık mikropları için ge- da aday gösterilen “The Power ğu gibi, yönetmenin ülkesi Yeni vel, Proceeedings of the Royal Society B, 15.12.2021. Grow and Eat Your Own Vaccines? Using Plants As mRNA Factories SciTechDaily/ of The Dog / Köpeğin Gücü” Zelanda’da yapıldı. adlı filminin kaç ödül alacağını l Haber Merkezi Hastane mikrobu 200 yıl önce doğada oluşmuş KRALİÇE 96’SINDA KORONAYA YAKALANDI ature dergisinde yayımlanan bir larının öğrenilmesinden sonra karar üreticisiyle” doğrudan temas, direnç- raliçe 2. Elizabeth’in Co- si devam ediyor. Tahtta 70’inci Nmakalede, MRSA’nın özel bir tipi- verilmişti. Kirpilerden ve diğer hay- liğin gelişmesine yol açmıştı. Demek Kvid-19 testi pozitif çıktı. Buc- yılını dolduran 2. Elizabeth, bu nin bu dirençliliğe 200 yıl kadar önce vanlardan alınan 1000’in üzerinde ki bu gelişme, antibiyotiklerin tıp- kingham Sarayı, “Majestele- ayın 5’inde yayımladığı mesaj- kirpilerde kavuştuğundan söz edili- S-aureus örneğini inceleyen araştır- ta ve hayvancılıkta kontrolsüz olarak rinin, soğuk algınlığına ben- da, İngilizlerin, ölümünden son- yor. Methicillin resistant Staphylo- macılar, mercC-MRSA’yı bu kadar di- kullanılmasından çok önce yaşanmış- zer hafif belirtiler gösterdiği- ra kral olacak oğlu Charles’a coccus aureus (MRSA) birkaç on yıl- rençli haline getiren özel genler ol- tı. Yani doğal bir süreçti ve herhangi ni” duyurdu. Resmi açık- ve müstakbel kraliçe dan bu yana biliniyor. Bakteri, has- duğunu, bu tipin 200 yıl kadar önce bir süre sonra insanlara ve besi hay- lamada, 96 yaşında- Camilla’ya da saygı göste- talarda ilk olarak 1960 yılında tes- kirpilerde gelişmiş olması gerektiği- vanlarına bulaşmıştı. Uzmanlar anti- ki Elizabeth’in bugün- receğinden kuşku duymadı- pit edilmişti. Fakat Kopenhag Sta- ni ortaya koydular. biyotiklerin gereksiz yere kullanılma- den itibaren sıradan ru- ğını söylemişti. Bilindiği ten Institut kurumundan Jesper Lar- Kirpilere çoğunlukla Trichophyton ması konusunda uyarıyorlar. Çünkü tin görevlerini sürdür- gibi virüs, şeklen ben- sen yönetiminde yapılan araştırmay- erinacei mantar paraziti bulaşmak- tahminlerine göre doğada daha çok mesinin umut edildi- zetildiği ve “taç” anla- la, aslında bu antibiyotik dirençliliği- tadır. Bu parazitler kirpinin cildinde sayıda dirençli bakteri olabilir. ği de yer aldı. Aşı- mına gelen “korona” nin çok daha önce geliştiği anlaşıldı. iki doğal antibiyotik üretiyorlar. Kirpi larını aksatmayan adıyla da anılıyor. Danimarka ve İsveç’te incelenen kir- popülasyonunda kalıcı olabilmek için Emergence of methicillin resistance preda- Kraliçe’nin tedavi- l Dış Haberler 2. Elizabeth pilerin yüzde 60’ı kadarının “mecC- Saureus’un bu maddelerle başa çı- tes the clinical use of antibiotics, Nature, MRSA” tipine karşı direnç kazandık- kabilmesi gerekiyordu. “Antibiyotik 5.01.2022.