Katalog

26 ARALIK 2022 PAZARTESİ 6 HABER Prof. Dr. İbrahim Maraş, Türkiye’deki cemaat gerçeğini ortaya koydu Tarikatlar holdingleşti Trilyonlar gidecek yer bulamadığı eşkilatlı, azgın bir kitle lkemizde şu an tarikat- ürkiye’de din anlayışı var. Siyasetçilerle oynuyor- çı, mezhepçi bir selefi- toptan kangren olmuş- için rant patlaması lar. ABD’yi şirketler yöne- lik var. Giderek de ra- tur. Bir çocuğun buluğ T U T yaşanıyor tiyor diye tenkit ediyoruz. dikalleşiyorlar. Önü- çağına gelmeden evlen- Böyle giderse bizde de hol- müzdeki yıllarda karşı- mesi medeni hukuka gö- ir süredir aklımdaydı, dostlar- dingleşmiş tarikatlar ülke- mıza Taliban tipli anla- re yasak ise dini anlam- la dün yaptığımız bir kahval- Btı sohbetinde, konuyu ortaya at- rof. Dr. İbrahim Maraş, dini eği- yi yönetmeye başlayacak. yışlar ortaya çıkacak. da da doğru bir yasaktır. tım: Milletin bir bölümünde önem- tim, tarikatlar ve Diyanet’e ilişkin li bir kaynak birikimi var. Bu kaynak- PCumhuriyet’in sorularını yanıtladı. lar serseri mayın gibi, sadece en çok n Şu an ilahiyat fakülteleri olması NECATİ PROF. DR İBRAHİM MARAŞ P gelir getirecek alanlar arıyor. Ülkeyi SAVAŞ gerektiği gibi mi? büyütecek yeni iş alanları yaratacak 1967’de Kırşehir’in Kaman Değil ama ciddi mesafe katetti. Osman- hem kendine hem ülkeye kazandıra- 0 ilçesinde doğdu. Ankara lı, modernleşmesini yaparken ulemayı ve cak alanlar bulamadığı için, speküla- Üniversitesi İlahiyat medreseyi bir kenarda tuttu ve mektep- tif özellik taşıyor. Ülkenin temel soru- Fakültesi’nden mezun R medrese ikiliği ortaya çıktı. Bu nedenle nu budur... oldu. Çalışmalarını Türk kurulan yeni devlette Atatürk’ün isabet- düşünce tarihi üzerine Bir fikir birliği oluştu hemen. le aldığı karardır Tevhidi Tedrisat. Büyük yoğunlaştırdı. Halen Daha kriz derinleşmeden, ülke eko- T Ankara Üniversitesi nomisine, yöneticilerine güveni olma- bir kazanımdır. Bu demektir ki din eğiti- İlahiyat Fakültesi Felsefe yanlar paralarını dolara tahvil etmeye mi garanti altındadır ve tek elden yapıla- R ve Din Bilimleri Bölümü, başlamışlardı. Her zaman tasarruf sa- caktır. 1949’da Ankara Üniversitesi İlahi- İslam Felsefesi Anabilim hiplerinin önemli bir dolar birikimi var yat Fakültesi’nin kurulması ile çok önemli Dalı’nda öğretim bankalarda. Şu anki, özel ve şirket- bir adım atıldı. İlahiyat fakültelerinde cid- E üyesidir. lerin toplam döviz mevduatı 240 mil- di bir ilmi birikim oluştu. Bu tarz modern yar dolar. ilmi bir birikim İslam dünyasının hiçbir Bu büyük para! Düşünün, iktidar yerinde yok. Diğerleri hâlâ bocalıyor. Bu Katar’dan, BAE’den gelecek birkaç birikim sürerken maalesef Türkiye’ye bir milyar dolarlık borç için kiraladığı on- el uzandı, kökü dışarıdan da olabilir, Tür- larca limanı 49 yıllığına uzatıyor! ‘Yenileşmeye ihtiyaç var’ kiye’deki dini hayatı ve ilahiyatları selefi- Tabii, 240 milyar dolara, yine güven leştirme, Ortadoğulaştırma ve medreseye sıfır olduğu için ülke dışındaki banka- tekrar döndürme projesi başlatıldı. Dini düşüncenin reforma ihtiyacı var. Güncellenme dediğimiz budur. larda tutulan milyarlarca doların mik- tarını bilmiyoruz. Buna bir de evlerde n Söz ettiğiniz bu el başarılı mı oldu? Bunu yapabilecek bir irade yok. Ama eninde sonunda olacak. ve kasalarda tutulan ve hiç bilmediği- Şu anda ciddi anlamda bir başarı el- n Diyanet’in tepki çeken fet- oluyor bu. Devlet buna engel olacak, İlahiyat fakülteleri güçlenseydi miz milyarlarca doları da ekleyin. de ettiler. Bu dönem, Türkiye’den Arap vaları var. Neden modern hu- yani bunların din simsarı olmaları- belki kendiliğinden zaten olacaktı, dünyasına çok sayıda lisansüstü öğren- kuka göre hareket edilmiyor? na, dini tekellerine almalarına, ila- ama medrese zihniyeti güçlendiril- Emlak emlak emlak ci gönderildi. Önümüzdeki yıllarda onla- Diyanet, zaten devletin uygula- hiyatları alenen kötülemelerine ve di ve bu, zorlaşmaya başladı. Ama Kur korumalı mevduat hesabı, bu rın dönmesiyle acıyı daha çok hissede- malarına karışamaz. Ama bu konu- dini tekel oluşturmalarına izin ver- eninde sonunda olacak. Kilise biz- paraların bir kısmı için önemli bir kay- ceğiz. Çünkü oradaki zihniyetle bizimki da kendisine halktan sorulan soru- meyecek. Bunlar devlet karşısında nak oldu. Son üç ay dolar neredey- den daha baskıcıydı. Ne zulümler hiçbir zaman aynı olmadı. Eskiden yurt- se sabitlenince enflasyon karşısın- lara dini yönden cevap veriyor ve devlet olmaya çalışıyorlar. Çocukla- yaşandı. Bilimin gelişmesi ve Ay- dışı dediğimizde ABD’ye, Avrupa’ya gön- da zarar ettiler, ama temel sorun du- bunu yaparken her şeyi dinleştir- rını devletin okullarına göndermi- dınlanma ile kilisenin bağnaz tutu- deriyorduk. Arap ülkelerine de dil için el- ruyor: Trilyonlar sağlam güvence arı- mek derdine giriyor. Her şeye de- yorlar, ama diplomayı dışarıdan al- mu tamamen reddedildi. Bizim di- bette gönderelim, ama bilimsel metodolo- yor, kur korumalı mevduatı bir kena- ğişmeyen, yüzlerce yıl önce yazıl- maya çalışıyorlar. İkiyüzlü ve FETÖ nimizin özünde asla akıl ve bilim ji için Batı’ya göndermeliyiz, çünkü Batı ra bırakalım, emlaka yatırım en büyük mış kitaplardan çare bulma der- taktiği gibi devleti ele geçirme üze- karşıtlığı yok. Korkum şu. Buna bilimin merkezi. Türkiye her geçen gün getiri kaynağı oldu. Büyük bir spekü- dinde. Güncelleştirme diye bir şey rine çalışıyorlar. Devlet, vatandaşını rağmen, bizde de kendisini kilise mezhepçi, tarikatçı, akıl ve ilim düşmanı latif alan yaratıldı. Zaten emlak yatırı- yok. En büyük sıkıntımız bu. Çün- koruyacak tedbirleri almak zorunda. gibi gören, Demokles’in kılıcı gibi bir selefiliğe doğru götürülüyor. mı normal zamanlarda bile her zaman kü Türkiye’de azgın bir kitle var. üzerimizde din kılıcını sallayan, yüksek değer artışı vaat ettiği için, n Türkiye’deki ilahiyat eğitimi ve tari- ‘Dini nikâh bahane’ Teşkilatlı bir kitle. Siyasetçilerle hayatı reddeden bir zihniyet oluş- parası olanların olmayanların, Türkiye katların bağlantısı nedir? oynuyorlar. Çünkü siyasetçi oy is- n 6 yaşındaki bir çocuk di- maya başladı. Eğer Türkiye’de halkının genlerine kazılıdır. İlahiyat fakülteleri son zamanlarda ta- tiyor. ABD’yi şirketler yönetiyor ni nikâhla evlendirildi ve yıl- bu zihniyetin baskısı artarsa Ba- Kim kazıdı? Tabii ki ekonomi ve ül- rikatların ve cemaatlerin ilgi odağı haline diye tenkit ediyoruz. Böyle gider- larca istismara uğradı. Dini tı’dakine benzer, hatta çok daha ke yöneticileri! geldi. Mesela FETÖ hareketi, geçmişten se bizde de holdingleşmiş tarikat- nikâhın dinde yeri nedir? kötü zıtlıklar yaşanabilir. Sohbette bir dostum, “Bu kaynak- beri bazı üniversitelerde konuşlanmıştı. lar ülkeyi yönetmeye başlayacak. Türkiye’de en büyük sorun; ların düzgün ekonomik alanlara yönel- n Ateizm, deizm artıyor mu? FETÖ olayı nüksettikten sonra karşı bir n Tarikatların dinde yeri nedir? tilmesi istenmiyor” dedi. Nedenini so- devletin şu anki düzenini ka- Artık herkes her bilgiye ulaşabi- temizleme hareketi oldu ama ben bütü- İslam dininde cemaat tektir. Ama runca yanıtı ilginçti: Bu kaynaklar iş bul etmeyen bir zihniyetin olma- liyor. Eğer öğretmen merdiven altı nüyle temizlenemeyeceğine inanıyorum. dünyasına, büyük şirketlere veya ikti- bir adam çıkmış sözleri, fikirleri bir dini grubun düşüncesine sahip sı. Devletin kendisine, yönetim Çünkü diğer dini gruplarla zihinsel ay- dar destekçisi şirketlere servet trans- beğenilmiş. Birileri de ona hak ver- şekline, hukukuna, laikli- ise veya makul bir din anla- niyetleri vardı, bazı gruplar onların ciddi feri için kullanılıyor da ondan! miş. Yesevi, Mevlana çıkmış mese- yışından uzaksa çocuğa ğine karşılar aslında etkisindeydi. O nedenle kendilerini kur- Kısmen doğru. Enflasyon üzerinde la. Burası doğal olan. Ama “Sade- n Diyanet’in yılba- bilinç vermiyor. Din ve ülkeyi İslam ül- tarmak için diğer dini gruplara ve başka gelir elde edemeyen tüm kaynaklar, ce bize bağlı olan kurtulacak” der- şı kutlamaları hakkındaki son dili de büyük bir kesi değil darül- Nurcu gruplara kolayca kaydılar ve giz- bankalara ve onların ve Hazine’nin hutbesini nasıl değerlendiriyorsunuz? seniz ve toplumu ötekileştirirseniz, sorun. Çocuğun harp olarak ka- lendiler. Mevcut dini yapılar, kendilerini iktidarın politikaları aracılığıyla şirket- Yeni bir yıla girerken tarih boyu top- olmaz. İslam dünyasının zenginleş- yaşadığı hayat- bul ediyorlar. lere aktarılan servet transferinin ko- tarikat olarak tanıtıyorlar ama söz ve ey- lumların çeşitli kutlamaları olmuştur. Di- mesiyle insanlar şekilciliğe bürün- la, okulda öğ- Dini nikâh nusudur. yanet, hiçbir milli bayramda hutbelerde mil- lemleri farklı. Mezhep gibi, siyasi hare- müşlerdi. Tepkisel olarak da “Böy- rendiği bilim- işin bahane- li değerlerden, kurucu lider Mustafa Kemal ket gibi hatta ilahiyatlara rakip gibi dav- le din anlayışı mı olur, her şeyiniz sel derslerle si. Öncelik- Atatürk’ten tek kelime etmeyip tarih bilincinden Paran bana ait! ranıyorlar. Bir yandan açtıkları medrese- menfaat” diyen bazı gruplar içine dinde öğreti- de söz etmezken, yılbaşı hutbesinde “değerler” le nikâhın Senin paralarında gözüm var, on- lerde eğitim yaptırıyorlar, diğer taraftan kapandı. Yanlış olan bu tür grup- ve tarihini bilmeyenler diye ifadeler kullanma- lenler arasın- ları sözde hukuki ve yasal yöntemler- dini ve res- buralarda yetişenler, dışarıdan aldıkla- ların toplumdan ayrılıp manastır sı pek gerçekçi değildir. Ayrıca hutbede zik- da çatışma le cebinden çekip başkalarına akta- mi diye ayrı- rı diplomalarla hoca olarak üniversitele- ya da getto yaşamına bürünmesi. redilen hadis, bağlama uygun değil. Diya- var. Çocuk ev- racağım! lamayacağı- re girmeye çalışıyor. İşte bu şekilde İlahi- net, her milli ve dini bayramda halkı ku- Devlet içinde bunlara yer açmaya- rimle ilgili her Bugün yaşanan budur. Düne ka- nı öğretmemiz yatları ele geçirmeye çalışıyorlar. caklayacak çalışmalar yaparsa o za- cak. Söz sahibi etmeyecek. Bunlar yerde bir şey- dar (ve iktidara yakın çevreler için bu- gerek. Nikâh man endişelendiği şeylere karşı n ‘Akılsız ilahiyat projesi’ bu mu? vakıfsa vakıf dernekse dernek ola- gün de) dört yıldır devlet bankaların- ler okuyor siz ev- bir çözüm üretebilir. bir sözleşmedir. Evet, burada izah etmeye çalıştığım İlahi- caklar. Şeffaflaşacaklar. dan verilen ucuz krediler çoğunluk rim teorisini kitap- Geçerli olan, devle- yatları ve toplumsal dini algıyı dönüştürme n Ama vakıf adı altında da olarak üretime değil spekülatif alanla- lardan çıkarıyorsunuz. tin medeni hukuka göre düşüncesine ben akılsız İlahiyat projesi di- yanlış işler yaşanıyor. En son ra, dövizlere veya özel hesaplara ak- Günümüzde Türkiye’ye se- yaptığı resmi nikâhtır. Diyanet de yorum. Felsefe, sosyoloji gibi derslerin te- tarılmıştır. Hiranur Vakfı’nda 6 yaşındaki lefi gruplardan özel bir ilgi var. bazı merdiven altı gruplar da bu- mizlenerek yerine modern hayattan uzak, Parası olan kendi parasını hiç kul- bir kızın evlendirilmesi ve son- Eğer biz bu gençlerimize sahip çı- nu bir bahane ve para kazanma kafalarında kurdukları değişime tamamen lanmadı, banka kredilerine hücum et- ra bunun üzerinin kapatılması- kamazsak çocukların iki yolları ti. Çünkü büyük kazançları gördü. Ti- kapalı olan geçmiş bilgilerin tekrarı olan aracı olarak gördüler. Yanlış yere na tanık olduk... var. Ya deizm ve ateizme kayacak- caretle de uğraşan arkadaşım bu sü- bir eğitimi savunuyorlar. Tam bir Talibancı odaklanıyoruz. Burada kangren Yanlış olan bunların denetlenme- lar, dine karşı tarafsız kalacaklar, recin 2016’da iktidarın bankaların ve- zihniyete doğru evrilme düşüncesi bu. olmuş bir konu var. Türkiye’de mesi. Demokratik yapılarda temel ya da IŞID, el-Kaide gibi radikal di- recekleri kredilerin büyük kısmına ke- n İslami ilimler fakülteleri bu ne- din anlayışı toptan kangren ol- özgürlükleri kısıtlayamazsınız. Yok- ni gruplara veya bunların Türkiye fil olmasıyla başladığını söylüyor.. İk- denle mi açıldı? muştur. Bu din anlayışının teme- sa her vakıfta yanlışlık yapılabilir. versiyonlarına katılacaklar. tidar onlara büyük kazanç kapılarını Ana hedef buydu. İslami ilimler denilin- linde kız çocuklarının ve kadı- Esas yanlış olan, bunların geçmiş- n Başörtüsüyle ilgili bir ana- bilerek ve isteyerek açtı. ce klasik anlamda, şu andaki Arap ülkele- teki tarikatlar gibi kabul edilmele- nın ikincil bir varlık konumunda yasa değişikliği teklifi gündem- Bu halkın tasarruflarının iktidar eliy- rindeki şeriat fakültelerinde olduğu gibi te- oluşu ve iradelerinin yok sayıl- ri. Bugünkülerin hiçbiri artık bir ta- de, nasıl karşılıyorsunuz? le nasıl el değiştirdiğine iyi bir ör- olojik bir eğitim yapıyorsunuz. Aklı dışla- rikat özelliği taşımıyor. Dini eğilim- masıdır. Bir çocuğun buluğ çağı- Türkiye’nin barışa ihtiyacı var. nek. Öyle az buz değil miktarlar, eko- yarak ve sadece ayet ve hadisi literal ve za- li çıkar grupları bunlar. Kendilerini na gelmeden evlenmesi medeni Herkes yanlış yapabilir ama yan- nomistler bunun hesabını yapmaya man üstü yaparak hatta Arap örfünü dikka- dinin en doğru temsilcisi gibi görü- hukuka göre yasak ise dini an- lışlar üzerinden yeni yanlışlara gi- kalksalar, karşımıza trilyonlarca hava- te alarak okuyorsunuz. Farabi’leri, Maturi- yorlar. Hatta birçoğu, maalesef, yü- lamda da doğru bir yasaktır. dilmez. Türkiye’de giyim, yaşam ve dan para kazanmanın koşulları çıkar. di’leri, İbn Sina’ları ve Biruni’leri yetiştiren ce bir dini grup gibi görülüp denet- Ha, bu niye yapılıyor derseniz, söz- n Dinin reforma ihtiyacı var mı? inanç tercihleri üzerinden kimse sı- medrese değil bu. Osmanlı’nın da kurtulma- lenmiyor bile. Bunlar paraları yurt- de yatırım yapılsın, iş alanları açılsın, Dini düşüncenin reforma ihtiya- kıntı çekmemelidir. Daha çok özgür- ‘ ya çalıştığı kokuşmuş bir medrese ve din al- ekonomi büyüsün, işsizlik azalsın di- dışına nasıl aktarıyorlar? Yurtiçin- cı var. Güncellenme dediğimiz bu. lük bizi kazançlı kılar. Ayrıca başör- ye. Lafla peynir gemisi yürüse, ülke gısını bize dayatıyorlar. Buralarda yetişen- de bu paraları nereden elde ediyor- Yenileşmeye kesinlikle ihtiyaç var. tüsünün bazı dini gruplarca siyase- zenginlikten geçilmezdi! ler de ileride katı bir selefiliği dayatacak. lar. Çok ciddi zenginlikleri var, nasıl Bunu yapabilecek bir irade yok. ten kullanılmasının önüne geçilebilir. Kur korumalı mevduat özellikle son aylarda gelir getirmeyince ve ban- ka faizleri yüzde 12’ye (politika faizi 9’a) çekilince; pahalılık yüzde yüzler- Birileri yıllardır Diyanet’e Türkiye’de Taliban den aşağı düşmeyince, insanlar iyice kafayı yedi, bir kısmı paramı ne olur- hâkim olmaya çalışıyor zihniyeti tehlikesi sa olsun dolarda tutarım derken bir kısmı da milyarlarını borsaya kaydır- n Diyanet Akademisi neden meye kalkıyorlar. Şimdi akademi- n Tarikatlar radikal grup- za Taliban tipli anlayışlar dı, borsada hisseler ikiye üçe katlan- kuruldu peki? de de bunu yapacaktır. Bazı zihni- lar mı? ortaya çıkacak. Mesela ka- dı. Yeni bir sorun alanı! Hiçbir hocamız bu akademinin yetler Diyanet’e nüfuz etmeye çalı- Sorsanız birçok tarikat dınların eğitimi konusun- ne yapacağını bilmiyor. Diyanet’in şıyor. Ama FETÖ nasıl kusuldu ise IŞİD’e, Vehhabiliğe görüntü- da Taliban’ın gerekçeleri- Sorun ortada duruyor! hizmet içi eğitim kursları var. Bu bu tür zihniyetlerin de kusulacağı- de karşı. Halbuki Türkiye’de nin benzerleri son zaman- Tamam da ülkenin temel sorunu kurslarda da yanlış yapılıyordu. na inanıyorum. Bir yerde mutlaka larda ülkemizde çok sık şu an tarikatçı, mezhepçi bir n Nas ile ekonomi yönetilir mi? ortada: Peki, bu muazzam kaynakla- n Ne gibi yanlışlar yapılıyor? dur denilecek. Ama cemaat, tarikat Bizim bugün faiz sorununu iktisat selefilik var. Giderek de ra- zikredilir oldu: Karma eği- rı spekülatif alanlara akmaktan veya Benim fakültemden mezun etti- kökenli birileri yıllardır Diyanet’e uzmanlarıyla çözmemiz lazım. Nas- dikalleşiyorlar. Suriye’den, time karşı çıkılması, ka- servet aktarımı konusu olmaktan na- sın bize öğrettiği temel ilke ada- ğim öğrenciyi Diyanet alıyor. Hizmet hâkim olmaya çalışıyor. Çünkü ora- Ortadoğu’dan gelen tarikat- dınların her fakültede oku- sıl kurtaracağız ve ülke ekonomisinin lettir. İlkenin kendisi değişmez ama sağlıklı büyümesine hizmet eder hale içi eğitime tabi tutuyor. Fakültede da güç var. Bu ciddi bir kapışma sah- lar yakında Türkiye’deki ta- mamaları gerektiği, fakül- nasıl olacağı zamansal, mekânsal getireceğiz? kazandığı bütün geniş bakış açısı- nesi. Diyanet eğer akademiyi bu tarz rikatlarla kavgaya başlaya- te müfredatlarının şeriat ve örfidir. Buna insanlar karar ve- Buna kafa yoran var mı? nı yok edecek tarzda klasik medre- bir zihniyetin eline verirse bu kav- cak. Otomatik olarak Af- dışı olması gibi. Bazı ilahi- rir. Nasla ekonomi yönetilemeye- Bizde spekülatif düşünceler var se eğitimiyle mahvediyor. Yani 500 ga yaşanacak. Diyanet’in de şu an- ganistan’daki gibi bir di- yatlarda kız erkek sınıfları ceği gibi hayatın hiçbir alanındaki gerçi ama ekonomistlerin ve politika- yıl önce yazılmış bir kitaptan bu- da maalesef bazı tavırları ilahiyat ni zihniyet oluşacak. Önü- ayrıldı ve hatta kantinlerin problem nasla çözülmez. Her şeyi cıların düşünceleri var mı? günkü hukuk problemini çözdür- birikimine uygun değil. çözebilecek olan şey akıldır. müzdeki yıllarda karşımı- bile ayrılması konuşuldu. ‘