Katalog

25 ARALIK 2022 PAZAR 6 inceleme ilericiliğe düşman olan bağnaz yapıların tarihsel kökleri Günümüzde Tarika Tlar yıl önce Menemen’de, genç yedek su- bekçiyi öldürdüler. tiğimiz hafta, Türkiye yeni bir tarikat bay Kubilay’ın başını kestiler, sırığa Bu olay gözü dönmüş bir gerici ayak- rezaletiyle çalkalandı. 92geçirdiler , kentin içinde dolaştırdılar. lanmaydı ve Cumhuriyetin ilanından Hiranur Vakfı’nın lideri Yusuf Ziya 23 Aralık 1930 tarihinde yaşanan bu gerici yedi yıl sonra olmuştu. Kuşkusuz bu ye- Gümüşel’in, 6 yaşındaki kızını 29 yaşın- ayaklanma, Nakşibendi tarikatı üyesi Derviş di yıl içinde, çağdaş bir topluma ulaşmak daki bir müridi ile evlendirdiği ve küçük Mehmet ve yardımcıları tarafından yapılmıştı. için Aydınlanma Devrimleri gerçekleşmişti. kızın cinsel saldırıya uğradığı ortaya çıktı. Önce üzerinde ayetler olan yeşil bayrağı açtılar. Kubilay olayı ardından o günlerde Kuşkusuz bu rezaletler tesadüf değildir ve özel- Halkı, bayrak altında toplanıp ayaklanmaya ça- Viyana’da okuyan genç üniversite öğrencisi likle son iki yıldır, tarikat yurtlarında intiharlar, ğırdılar. “Şapka giyenler kâfirdir, yine fes giyile - Nadir Nadi’nin önerisiyle Cumhuriyet gazete- cinsel saldırılar süregelen bir durum yaratmıştır. cektir” diye bağırdılar. si bir kampanya açtı ve halkın katkılarıyla ya- Bu yazımızda, sayfanın elverdiği ölçüler için- Olayı engellemeye çalışan öğretmen köken- pılan görkemli Kubilay Anıtı 24 Aralık 1934’te de tarikat olayının tarihsel kökleri ve güncel li yedek subay Mustafa Fehmi Kubilay ve iki açıldı. Ne yazık ki bu olaydan 92 yıl sonra, geç- durum üzerinde durulacaktır. atatürk, dervişler Tarikatların tarihi slamda 8. yüzyılın sonuna kadar tarikat ve müritler İyoktu. 13. yüzyıl sonrası tarikatlar çoğalmaya ve hakkında ne güçlenmeye başladı, “icazetname” alanlar da kendi adlarına yeni tarikatlar kurdular. diyor? 16. yüzyıl sonları ile 17. yüzyıl arasında (1582-1685) yaklaşık bir yüzyıl, iki tarikat “Kadızadeliler-Sivasiler” kavgası oldu. Kasım 1924-CHP Meclis Grubu, Osmanlı Devleti tarihinin en tutucu dini 21Atatürk’ün değerlendirmesi: “Büyük bir inkılap yaptık. Memleketi bir hareketi olan Kadızadeliler, “Dinde yoktur” çağdan alıp yeni bir çağa götürdük. Birçok diye birden fazla minaresi olan camilerin mi- eski müesseseyi yıktık. Bunların binlerce ta- narelerini bile yıkmaya kalkışmışlardı. raftarı vardır. Fırsat beklediklerini unutma- Peygamberden sonra ortaya çıkan her şe- mak gerekir.” yin reddedilmesi fikrini benimseyen Kadıza - 31 Ağustos 1925-Çankırı konuşması: de tarikatı devletin önemli makamlarındaki “Hiçbirimiz tekkelerin uyarmasına muhtaç atamalara da karışmaya başlamıştı. Sonunda değiliz. (Bunların) amacı, halkı kendinden devlet-tarikat çatışması çıktı. Sadrazam Köp- geçmiş ve aptal yapmaktır.” rülülü Mehmet Paşa, devrin ulemasını arka- 10 Ekim 1925-Atatürk’ün Akhisar’daki sına alarak Kadızadelileri tutukladı ve sürgü- konuşması: “Efendiler! Uygar olmayan in- ne gönderdi. sanlar, uygar olanların ayakları altında kal- Osmanlı döneminde tarikatların yarattı- maya mahkûmdur.” ğı başka bir olay II. Meşrutiyet’in ilanından 21 Ekim 1925- Afyon’daki konuşması: “Ben sonra 31 Mart Ayaklanması’dır. vazifemin bitmediğini, yüklendiğim sorumlu- Cumhuriyet gazetesinde Haziran 1925 yılında yayımlanan karikatür. Bu sırada, Nakşibendi tarikatına mensup luğun da yüksek ve çetin olduğunu idrak edi- Derviş Vahdeti İstanbul’da Volkan adlı gaze- yorum. Bu vazife bitmeyecektir. Ben toprak tesini yayımlamaya başladı. Ardından İttihadı olduktan sonra da devam edecektir. Çünkü Muhammedi Cemiyeti [Muhammet Yandaş- büyük milletimizin kalp ve vicdanında, ba- larını Birleştirme Cemiyeti (İMC)] kuruldu. na karşı sarsılmaz bir emniyet ve itimat taşı- masa ve kasa: d evlet-FeTÖ çatışması Derviş Vahdeti burada da etkindi. Gazete makta olduğunu görüyorum.” padişah tarafından da korunuyordu. asa ve kasa tarikatların çok önem Bu tarikat yapısı ve amaçları en sonun- En gerçek tarikat Derviş Vahdeti ve gazetesi Mverdikleri ve hassas oldukları iki ko- da laik devlet sistemiyle çatışmak zorun- “Ölülerden yardım istemek, uygar bir nuyu tanımlar. Kasa, tarikatın ekonomik dadır. Osmanlı’da Kadızadeliler tarika- Volkan bir cephe oluşturdu. Derviş Vahde- toplum için ayıptır. Var olan tarikatların gücü demektir. tı ile devlet çatıştı, sonunda Kadızade- ti, ordu içindeki Harbiye mezunu olmayan amacı kendilerine bağlı olan kimseleri dün- Tarikatlar ticarette, gelişmek ve ge- liler ortadan kaldırıldılar. 31 Mart alaylı subaylar, medrese öğrencileri ve hoca- yevi ve manevi yaşamda mutluluğa eriştir- lir getiren alanlarda güçlü olmak isti- Olayı’nda da tarikat liderleri ağır lar birleştiler. Yeşil bayraklarla Meclis’i bas- mekten başka ne olabilir? Bugün bilimin, yorlar. Her tarikatın ticari işleri var- cezalar aldılar. FETÖ’nün duru- tılar. Adalet Bakanı Nazım Paşa ve Lazkiye tekniğin, bütün kapsamıyla uygarlığın alevi dır. munda da benzer model karşımı- Milletvekili Arslan Bey’i öldürdüler. Meclis karşısında filan veya falan şeyhin yol gös - Masa, tarikatın siyasal gücünü sim- za çıktı. Devlet-FETÖ çatıştı, FE- kürsüsü ele geçirildi, şeriat ilan edilmesi is- termesiyle maddi ve manevi mutluluk ara- geler. Tarikat kamu yönetimi bürok- TÖ yenik düştü. FETÖ’den boşa- tendi. yacak kadar ilkel insanların Türkiye top- rasisinde, güvenlik, jandarma, ma- lan alanı başka tarikatlar dolduru- Yıldız Sarayı önündeki bahçede Binba- luluğunda varlığını asla kabul etmiyorum. liye, idari mekanizma ve yar- yor. Bundan sonra hangi tari- şı Ali Kabuli Bey öldürüldü. Halktan ölenle- Efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki Türki- gıda güçlü olmak ve siyaseti katın devletle çatışacağını rin sayısı 36’yı buldu. Bu gerici isyanın 12. ye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, etkilemek ister. zaman gösterecek... gününde Rumeli’den Hareket Ordusu’nun mensuplar memleketi olamaz. En doğru İstanbul’a gelişiyle ayaklanma bastırılabildi. ve en gerçek tarikat, uygarlık tarikatıdır.” 1925 (Atatürk’ün S.D. II, s. 215.) eğitim Birliği Yasası ve tarikat kuşatması 0 yıldır süren AKP iktidarı tarikatlarında geliş- 2tiği bir dönem oldu. 9 Eylül Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Esergül Balcı ve ekibi 2020 yılın- Vakıflar ve da Türkiye’deki eğitim ve tarikatlar üzerinde bir alan çalışması yaptı. öğrenci “Eğitimde Tarikat Gerçeği: Bir Milyon Çocuk Tarikatların Elinde” adını taşıyan raporda birçok yurtları gerçek ortaya konuluyor. ürkiye’de toplam 8 mil- Türkiye’de tarikatlar, yalnızca ortaokul ve lise değil Tyon öğrenci var ancak Tarikatlar sardı okul öncesi eğitimde de yapılanıyor. Türkiye’nin tüm yurt kapasite- Türkiye’de 30 tarikat silsilesi ve bunların 400 si 724 bin kişiliktir. Bu rakam, kolu bulunuyor. Sadece İstanbul’da 445 tekke fa- Bu tarikatlar içinde Nurcular da aslında 450’dir. Orta ve lise imam hatip okulu sayısı top- tüm öğrenci sayısının yüzde aliyetlerini açıktan sürdürüyor. Çoğunluğu İstan- Nakşibendi’dir. FETÖ hareketi de Nur tarikatın- lam 8 bin 673’tür. Buna göre imam hatip okulları, 10’una bile ulaşamamaktadır. bul, Siirt, Diyarbakır, Mardin, Adıyaman, Batman, dan doğmuştur. toplam ortaokul ve lise sayısının üçte birini geç- Gençlerin yüzde 89’u barınma Van, Hakkâri, Şırnak, Ağrı, Muş, Bitlis, Gazian- mektedir. olanağından yoksundur. Bu ra- tep ve Şanlıurfa olmak üzere 800’ün üzerinde faal Eğitim Birliği Yasası’na darbe Toplam üniversite sayısı 208’dir. Üniversitelerin kamlar tarikat yurtlarına tale- medrese bulunuyor. Cumhuriyet döneminde en etkin tarikatlar, Nak- yarısında 105 adet ilahiyat fakültesi vardır ve ay- bi yükseltmeye yaramaktadır. Tarikat okullarındaki öğrenci sayısı 210 bin do- şibendiler, Saidi Nursi ve FETÖ hareketidir. İsken- Milli Eğitim’de de tarikatlar rıca 108 islami ilimler enstitüsü vardır. Son sekiz layında, Türkiye’deki 4 binin üzerindeki özel yur- derpaşa cemaati de siyasal alanda etkilidir. ve yandaş vakıflar etkin duru - yılda ilahiyat fakülteleri yüzde 25 artmıştır. dun 2 bin 480’i bir tarikatla bağlantılı. Bugün Türkiye’de cami sayısı 90 bini aşıyor. ma geçtiler. İlahiyat fakültelerinde okuyan öğrenci sayısı, Türkiye’de belli başlı tarikatlar; Nakşibendi ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın personeli 150 bine Dün FETÖ’nün elinde olan hukuk fakültesi öğrencileri sayısını geçmiştir. Nurcular, Kadiri tarikatı, Halveti tarikatı, Rufai ta- yakın. Bunların 61 bini imam, gerisi vaiz ve mü- yurtlar, bugün TÜGVA, Ensar Eğitimde en önemli konu, Eğitim Birliği ezzin. rikatı, Melami tarikatı, Menzil tarikatı, İskenderpa- gibi vakıfların ve Nurcuların Türkiye’de ortaokul ve lise sayısı toplam 31 bin Yasası’na karşı yapılan darbedir. şa cemaati, Erenköy cemaati olarak ortaya çıkıyor. eline geçmiştir. Türkiye’de ta- rikatlara üye olan kişilerin sa- yısı 1 milyon 100 bin olarak ksoy Araştırma kuruluşu Şubat yaptığı bir alan çalışmasında katılanların kabul ediliyor. Özel eğitimde A2022’de “tarikatlara güven” ko- yüzde 81’i laik bir düzende yaşamak iste- Çoğunluk okuyanların 1/3’ü tarikata bağ- nusunda bir araştırma yaptı. Araştır- diğini belirtirken yüzde 19’u hukuk siste- lı okullarda okuyor. maya katılanların yüzde 83.8’i tarikat- minin şeriat kurallarına göre yapılanma- lara güvenmiyor. TEPAV kuruluşunun sını istemiştir. laiklik istiyor l l l Prof. Dr. Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi (3. kitap), Bilgi Yayınevi, 1995. Prof. Dr. Esergül Balcı, Sokakların Sesi-Türkiye’de Kaç Cemaat Var. Diyanet İşleri Başkanlığı, Tarikatlar Raporu, Kaynak Yayınları. l l l Osman Selim Kocahanoğlu, Menemen ve Kubilay Olayı, Temel Yayınları, 2013. Mithat Baş, Kadızadeler, https://www.mithatbas.com/ Alev Coşkun, Özgürlük Mücadeleleri Tarihimiz-Devrimin İlk Karşıtları, Cumhuriyet Kitapları, 2013.