Katalog

18 KASIM 2022 CUMA EKONOMI ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 18.6190 19.1930 22.0550 12.94 4507 7079.23 1059.60 0.2 kuruş 16.3 kuruş 17.4 kuruş 0.15 puan 161.28 puan 91.45 lira 11.47 lira Kamusal nüfuz sahibi kişilerin finansal işlemlerine sıkılaştırılmış önlem uygulanacak ‘Gri’den çıkma arayışı Dev tehditler çağındayız... Yeni tezlerle yeni Türkiye’nin mali suçlarla yetersiz mücadele nedeniyle Mali SONUÇLARI AĞIR: FATF’nin Gri Listesi’nde Pakistan, Suriye ve Güney Sudan gibi ülkeler bulunuyor. Bu liste- Eylem Görev Gücü’nün “Gri Liste”sinde olduğunu anımsatan sosyalizm mümkün mü? deki ülkeler dış yatırım çekmede itibar kaybına uğruyor. uzmanlar, uygulamanın daha önemli olduğunu belirtti. riz kâhini Nouriel Roubini’nin dediği Yine pazar payı kaybı, sermaye akışında sorunlar, gibi dev tehditler çağı içindeyiz: küre- likiditede azalış önemli sonuçlar arasında. azine ve Maliye Bakanlığı, dün- met yetkilileri, siyasi parti yetkilileri, Ksel ısınma, kapıdaki yeni pandemiler, kü Resmi Gazete’de Mali Suç- üst düzey yöneticiler ve bunların akra- nükleer savaş tehditleri, küresel durgunluk, popülist rejimlerin ivme yapması... Bu nok- Hları Araştırma Kurulu (MA- baları/yakın ortakları) bu nüfuzu kul- taya öyle birden gelmedik. SAK) Genel Tebliği’ni yayımlayarak lanarak bir menfaat sağlayıp sağlama- Neoliberal politikaların hem gezegen hem “Suç Gelirlerinin Aklan- dıklarına ilişkin netleşmeydi. Bu kişi- de insanlık üzerinde büyük tahribatlara yol masının Önlenmesi Hak- lerin gerçek lehdar/faydalanıcı bildiri- açarak sürdüğü bir küresel düzen yıllardır kında Kanun”la ilgili yeni mi kapsamına alınması gerekiyordu. sürüyor. Hızlı büyüme ve tüketim üzerine in- şa edilen bu politikalarla dünya ekonomi- bir adım attığını duyurdu. Çünkü bu kişiler, yüksek profilli bir si 100 trilyon dolar büyüklüğüne erişti. Yak- Buna göre “kamusal nüfuz siyasi role sahip bireyler veya önem- ALI CAN laşık iki bin yılda gelinen toplam gelir düze- sahibi kişiler”in finansal li bir kamu faaliyetinde görevlendiril- POLAT yi (küresel GSYH) sadece son 20 yılda ikiye işlemlerine ilişkin yüküm- miş kişiler. FATF Rehberi’ne bu kişi- katlandı. Hem ülkeler arasında hem de ül- lüler tarafından alınması gereken sı- ler, sahip oldukları pozisyon nedeniy- kelerin kendi içinde gelir eşitsizliği ve ada- letsizliği çok arttı. Kutuplaşmalar körüklendi. kılaştırılmış önlemler uygulanacak. le karapara aklama ve/veya terörün fi- Ramazan Başak Abdulkadir Kahraman Sadece bu kadar mı? Çevre duyarlılığı, etik nansmanına karışma konusunda daha değerler de büyük oranda aşındı. İnsan eliy- Hükümet ve partiler yüksek risk taşıyor.” Ayrıca FATF’nin lemeler yapılmış ve Türkiye 2014’te kişiler ve yakınlarının hareketlerini le doğa tahribatı ürkütücü boyutlarda. Tüm Düzenlemeyi değerlendiren isimler- Türkiye ile ilgili 39 maddelik eksik listeden çıkarılmıştı. Şimdi de benzer sıkı takibe alın’ diyor. Geçtiğimiz haf- bunlar kapitalizmin yeniden sorgulanması- den EY Türkiye Vergi Ortağı Abdul- listesinde Merkez Bankası’nın yayım- düzenlemeler hayata geçiriliyor” di- ta OECD çok sert bir açıklama ile rüş- na neden oluyor. Artık en liberal kesimler de bile farklı arayışlar tartışılıyor. Sol partiler ise kadir Kahraman, mali suçlarla mü- ladığı ödemeler dengesi bilançosunda- yen Başak şunlara dikkat çekti: vetle mücadele edilmediğini vurgula- tüm dünyada çözüm üretmekte zorlanıyor. cadeledeki yetersizlikler nedeniyle ki “net hata ve noksan” kalemindeki dı Türkiye’de. MASAK da bu gibi ön- Peki ya sosyalizm? Gerçekten artık tama- 29 kurum yükümlü Türkiye’nin OECD bünyesindeki Kara- fazlaya da atıf var. lemlerle bu algıyı yıkmaya çalışıyor.” men ölü bir kavram mı? Evet yanlışlarla do- paranın Aklanmasının Önlenmesine Düzenlemeyi “Türkiye’nin Gri “Bu düzenleme şölye işliyor. Asıl önemli olanın uygulamaya geçire- lu örnekleri yaşadı insanlık. Ama ya yola çıkış Yönelik Mali Eylem Görev Gücü (FATF) Liste’den çıkma çabası” olarak yo- MASAK’a yükümlü olan 29 kurum bilmek olduğunu söyleyen Başak, “Dü- felsefesinde bir sorun varsa? Peki bu sorunlar ortaya konsa, çağımızın koşullarını göz önün- tarafından geçen yıl “Gri Liste”ye alın- rumlayan Eski MASAK Başkan Yar- var. Aralarında bankalar, sigorta ve zenlemeden çok uygulama önemlidir. de bulundurarak oluşturulacak yeni tezler çer- dığını anımsatarak şöyle devam etti: dımcısı Dr. Ramazan Başak ise lis- yatırım şirketleri, kripto borsaları vs Ben 40 yıldır bu işin içindeyim, bizim çevesinde sosyalizmin geleceği olabilir mi? “Bu listedeki eksikliklerden biri de teye ilk kez 2010 yılında girildiği- de yer alıyor. Bu tebliğ ile MASAK, yü- mevzuatlarımız çok sıkı ama maalesef kamusal nüfuz sahibi kişilerin (hükü- ni ifade etti. “2013’te istenen düzen- kümlülerine ‘Kamusal gücü bulunan uygulama çok zayıf” dedi. Yeni aydınlanma ve sosyalizm Soru önemli. Bilim tarihçisi Osman Ba- hadır neredeyse ömrünü adadığı bu konuyu “Yeni aydınlanma ve Sosyalizm” başlıklı kita- FITCH’E GÖRE TÜRKIYE’DE DÖVIZ LIKIDITESI RISKI ARTIYOR bında tartışmaya açtı. 55 sayfalık kısa bir ki- ’Kripto’ya düşük tap. Okurken hepimizi aynı zamanda büyük bir hesaplaşmaya davet ediyor. Bankalar ‘Merkez’ bağımlısı Tabii şunu vurgulamalıyız. “Kapitalizmin ve sosyalizmin yapısı ve geleceği” devasa büyük- vergi talep edildi lükte bir konu. Osman Bahadır’ın kitabı Mark- Gleb Kostarev Mücahit Dönmez redi derecelendirme kurulu- dan likiditenin hızla baskı altına gire- sizmin ana tezlerinden biri olan tarihsel ma- ripto paralarda değer kaybı ve vergisi söz konusu olabilir ama bu- Kşu Fitch, Türk bankacılık sektö- bileceği, bunun da hükümetin piyasa- teryalizm tezinin eleştirisinden hareket ede- Kiflas eden borsalar gündemdey- nun oranının da yüzde 30-40 seviye- rünün kısa vadeli yabancı para dış ya müdahale riskini artıracağı uyarı- rek sosyalizmin geleceğine yeni bir bakış açı- sı geliştiriyor. Bunu yaparken de kapitalizmin ken en büyük para hacmine sahip lerinde olmaması lazım” dedi. borçlarının yüksek seyretmeye sında bulundu. Fitch, Türk ban- ve sosyalizmin yapısal özelliklerini ve dünyanın kripto borsası Binance’ın Asya Böl- Regülasyonu ve Türkiye’deki kripto devam ettiğini belirtti. kalarının bir stres senaryosun- dünkü ve bugünkü durumlarını inceliyor. ge Başkanı Gleb Kostarev Türki- pazarını değerlendiren Binance Türki- Reuters’in haberine göre da mevcut likiditeyi kullan- Bahadır kitabının amacını yeni bir eleştirel ye’deydi. İstanbul Blockchain Week ye Genel Müdürü Mücahit Dönmez ise Fitch’in güncel raporunda, ma kabiliyetinin ise Merkez genel çizginin oluşturulmasına katkıda bu- kapsamında basın mensupları ile şöyle konuştu: “Türkiye’de regülasyon sektörün 90 milyar dolar- Bankası’ndan döviz çekilme- lunmak olduğunun altını çiziyor. Kapitalizmin “kâr oranını arttırma ve bu- buluşan Kostarev, Türkiye’nin krip- için somut çalışmalar olduğunu bili- lık döviz likiditesinin, piya- si bu bankanın döviz rezerv- nu yapabilmek için sömürme” üzerine ku- to parada büyük bir merkez olma yoruz. Sektör oyuncularını Ankara’da salardaki kısa süreli bir ka- lerini baskılayacağı için, be- rulu temel yasasından başlayarak kapitaliz- potansiyeli taşıdığını söyledi. topladılar ve dinlediler. İyi bir regülas- panmayı ve döviz mevduatla- lirsiz olduğunu ifade etti. min yapısını özetlediği ilk bölümde Baha- Bu konuda regülasyonun çok yonla sorunlar çözülebilir. Türkiye’de rında yaşanacak ılımlı bir çıkı- dır “Kapitalizm yayılmadan yaşayamaz ama Yüzde 15 artış oldu önemli olduğunu belirten Kosta- herhangi bir yapıda kripto hesabı bu- şı karşılamak için yeterli olduğu, an- yayıldıkça da sonuna yaklaşır. Kapitalistin Öte yandan Merkez Bankası’nın asıl hedefi elde edeceği maksimum toplam rev, “ Biz regülasyonu destekliyo- lunan 8-10 milyon arasında kişi oldu- cak nakit, yabancı bankalardaki ipo- kâr miktarıdır. Bu nedenle üretimi arttıracak ruz ama bazen fazla sıkı olabiliyor. ğu öngörülüyor. Günlük işlem hacmi- teksiz plasmanlar ve döviz swapı gibi “Kısa Vadeli Dış Borç İstatistikle- teknolojik yenilikleri destekleyebilir ve yeni ri Gelişmeleri-Eylül 2022” raporuna Regülasyonda vergiler çok önemli. nin ayı piyasası için 100-150 milyon yüksek kalitedeki döviz varlıklarının yatırım alanları ve pazarlara ele geçirmenin Türkiye’de de düşük vergi olması ge- dolar, boğa piyasası için 600-700 mil- yılın ilk yarısı itibarıyla yalnızca 27 göre, Eylül 2022 sonu itibarıyla kı- peşine düşer” diyor. sa vadeli dış borç stoku, 2021sonuna rektiğini düşünüyoruz. Normal ku- yon dolar olduğu ifade ediliyor. Biz de milyar dolar ile çok daha düşük sevi- Bahadır’a göre kapitalizmin sonu ekono- rumlar vergisine tabi olunabilir. Ya- bu pazardan yüzde 40 civarı pay alıyo- yede kaldığına işaret edildi. Fitch, pi- kıyasla yüzde 14.7 artışla 139,5 mil- mik olarak iki şekilde gelebilir. Birincisi ya- yılmasının önüne set çekilerek. Bu ancak yar dolara çıktı. l Ekonomi Servisi pılan işlemler üzerinden bir gelir ruz.” l Ekonomi Servisi yasadaki olumsuz gelişmelerin ardın- sosyalist ülkelerin coğrafi bakımdan mutlak engeller koyması ile gerçekleşebilir. İkinci- si enerji ve hammadde kaynaklarının insan ÖZELLEŞTIRME SÜRÜYOR kaynaklarının ve doğa yaşamının sürdürü- lebilmesinin sınırlarına gelindiği için sistem Genç girişimciler umutsuz olarak iflas etmesidir. Çünkü kapitalizm 2+1 fiyatına bin l CHP milletvekili Ömer Fethi kârsız yaşayamaz. ge Genç İş İnsanları Derneği’nin ihtiyacı olan sermayeyi özkaynak- Gürer’in sorusunu yanıtlayan Enerji E(EGİAD) dün düzenlediği, larından sağladığını söylerken yüz- Bakanı Fatih Dönmez, 2021’de tarım- Toplumları en çok ne değiştirir? metrekare arazi “Gelecek için Sürdürülebilirlik de 29’u aile ve tanıdıklarından sağla- sal abonelerin dağıtım şirketlerine bor- Sosyalizm tek bir ülkede kurulabilir çünkü zelleştirme İdaresi Başkanlığı, mül- cunun 1.9 milyar TL olduğunu açıkladı. kapitalizmin aksine ekonomik olarak sömü- Zirvesi”nde “İzmir Girişimcilik En- dığını söyledi. Raporda önümüzde- ren ve sömürüle ilişkisine dayalı değildir. Ökiyeti Maliye Hazinesi adına kayıtlı Elektriği kesilen çiftçi sayısı ise 22 bin. deksi Raporu” da açıklandı. ki çeyreğe dönük beklentilerin Kapalı bir sömürü sisteminde, birileri fa- Ankara’daki bir taşınmazın daha satış l Avrupa Otomobil Üreticileri Her 10 kişiden 8’inin yeni de kötümser olduğu belirtil- kirleşmeden diğerleri zenginleşemez. Ama yöntemiyle satılmasına onay verdi. Birliği’nin verilerine göre Avrupa Birli- bir iş kurmanın bir yıl önce- di. “Önümüzdeki üç ay içe- sömürü sistemi diğer uluslara yayıldığında Resmi Gazete’deki karara göre ği, İngiltere ve Avrupa Serbest Ticaret sine kıyasla daha zor oldu- risinde İzmir’de iş kurmak merkez ülkenin sermayedarları kendi işçile- Ankara’nın Gölbaşı ilçesi İncek-İmar Birliği’nde (EFTA) yeni otomobil satış- ğunu düşündüğü aktarılan için iyi fırsatlar olacak’ so- rini çok fakirleştirmeden zenginleşebilirler. Mahallesi’ndeki taşınmazın 4 milyon ları Ekim 2022’de yıllık bazda 14.1 ar- Bahadır kitabında el emeğinin tarihteki ye- rapora göre her 100 kişiden rusuna katılımcıların yüzde 25 bin lira bedelle en yüksek teklifi ve- tarak 910 bin 753 adede yükseldi. rinden başlayarak, sanayi devrimi, buhar dev- 67’si İzmir’de iş kurmak için 67’si olumsuz” görüş verdi. ren Koçlar Turizm Taşımacılık’a satı- l Bergama Ziraat Odası Başkanı rimi ve dijital çağı bu kapsamda ele alıyor. iyi bir fırsat çıkacağına inan- Türkiye Raporu Direktörü eko- şı onaylandı. Söz konusu bölgede 2+1 Nuri Taşkıranoğulları, son yıllarda ve- Bunu yaparken “Bilim ve Teknolojinin gücü mazken işini kurmayı planlayan- nomist Can Selçuki, “Bu konuda daire fiyatları 3.5 milyon bandındayken rimi düşen çam fıstığının kilogram fi- belirleyici midir?” sorusunun yanıtını arıyor. ların da yüzde 57’sinin finansmana olumlu görüş verenlerin yüzde 35’i Başta da dediğim gibi Bahardır sorularla bin metrekarenin üzerindeki söz konu- yatının 1000 liranın üzerinde olduğu- erişimde zorlandığı belirtildi. Katı- bunu yatırım bulma kolaylığına da- konuyu derinleştiriyor. su Hazine arazisinin buna yakın bir be- nu ve altınla yarıştığını söyledi. Üretim Toplumları en çok ne değiştirir? Bilim mi, lımcıların yüzde 47’si iş kurmak için yandırıyor” dedi. l İZMİR delle satılması dikkat çekti. l ANKARA Kozak Yaylası’nda yoğunlaşıyor. teknoloji mi, felsefe mi, fikir akımları mı, si- yaset mi, ekonomi mi, sanatlar mı, savaş- selim@selimsomcag.org selim@selimsomcag.org selim@selimsomcag.org lar mı? Bilim ve demokrasi arasındaki iliş- 010’larda Çin’in büyüme hızı- rimenkul balonunun bekasıyla etti, çünkü artık milli gelirin ortalama ki nedir? nın yapısal sebeplerle düşme- birleştirmiş olan, o yüzden bu- dörtte biri gayrimenkulle ilgili faaliyet- Sovyetler Birliği neden yıkıldı? Sovyetler 2ye başladığını geçen hafta gör- günkü akıldışı faiz politikasını lerden kaynaklanıyordu, dolayısıyla Birliği’nde devlet terörün sonuçları ne oldu? dük. Bu, kalkınmaya başlayan her uygulayan AKP’ye rağmen çök- hedeflenen büyümeyi tutturmak için azgelişmiş ülkenin bir süre sonra kar- meye başlayan yerli gayrimen- konut üretimini sürekli artırmak şart- Neden Marx yanıldı? şılaşacağı kaçınılmaz sonuçtur. Ay- kul balonunun arkasında ne tı. Satılamayan konutlar ve her yıl sa- Osman Bahadır’ın savı şöyle: Marx, işçi- rıca Çin’in özelinde bu 30 yıllık hız- boyutta bir enkaz bırakacağı- yısı artan hayalet şehirler ise milli ge- lerin nüfusunun giderek artması ve serma- lı kalkınma süreci ihracata aşırı ba- nı ve bunun Türkiye’nin gelece- lir/büyüme rakamlarında görünmüyor yenin de giderek merkezi şekilde yoğun- ğımlıydı. O yüzden Çin’in kalkınma ğinden kaç yıl çalacağını da ya- ama bu projeleri finanse eden kamu Çin nereye koşuyor?-3 laşması sonucunda sosyalizmin kaçınılmaz hızı kalıcı olarak yavaşladığında üc- şayanlar görecek. bankalarının bilançolarında batık kre- olarak kurulacağını düşünüyordu. Tarihsel zına ayak uydurmaya zorlanırsa ba- retleri yükselterek ekonomiyi ihracat 2008 krizi Çin’e ekonomik büyü- diler dağ gibi yığılıyor, projelerin sahi- materyalizm düşüncesinin o günlerdeki do- lon çok geçmeden patlar ve ekono- bağımlılığından daha dengeli bir ta- meyi tümüyle ihracata, yani dış pa- bi olan yerel yönetimlerin bütçe açık- ğal sonucudur bu yaklaşım. Çünkü Marx, mide ağır hasara yol açar. lep yapısına kavuşturması ve yatırım zarların canlılığına bağlamanın sa- ları yıldan yıla büyüyordu. ekonomik gelişmenin insanların iradeleri dı- Japonya’da 1980’lerde şişip temposunu düşürerek daha ılımlı bir kıncasını gösterince Çin iki adım at- Sonuçta gayrimenkul kökenli ba- şında gerçekleştiğini düşünüyordu. 1990’larda patlayan gayrimenkul ba- Ancak bu görüş, tarihsel gelişmelerin gös- büyüme hızını kabullenmesi gereki- tı: Birincisi, iç pazarı güçlendirmek tık krediler ve bütçe açıkları Çin’de lonunun bugün Japon ekonomisini terdiği gibi sadece bir dogmadan ibarettir. yordu. Çin bunlardan birincisini bel- için ücret artışlarını hızlandırdı, ikinci- üretken faaliyetlerden doğan kat- yükselen dolar faizi karşısında nasıl Ve Marx’tan sonra gelen sosyalist düşünür- li ölçüde yaparken ikincisini yapmadı, si kamunun inşaat yatırımlarında ga- ma değeri emen bir kara delik haline ler de bu dogmayı sürdürmüşlerdir. savunmasız bıraktığını üç hafta ön- çünkü 2012’de başa geçen Şi Cin- za bastı. Ancak bu yapılırken ücretli- gelmeye başladı, aynen 30 yıl önce Sovyetler Birliği bu dogmatizmin etkisin- ce anlattım. İspanya’daki konut ba- ping ekonomiyi aynı hızla büyütme- lerin alım gücünün, kentleşmenin ve Japonya’da olduğu gibi. Öte yandan den sıyrılsaydı, bilimsel zihniyeti ve demok- lonunun 2007’de patlaması 6 yıl için- ye devam ederek Çin’i hegemon güç nüfus artışının seyri dikkate alınmadı. hem küresel likidite bolluğunun so- rasiyi yerleştirmeye çalışsaydı bunu başara- de kamu borcunun milli gelirin yüz- konumuna getirmek istiyordu. Sonuçta Çin’in birçok yerinde gök- na ermesi hem de ABD’nin Çin’i ra- bilir miydi? de 35’inden yüzde 100’üne tırman- Kısa yoldan ekonomik büyüme ya- delen konutlardan oluşan fakat için- kip hegemon adayı ilan edip teknolo- Bahadır “İçinde bulunduğumuz çağda masına yol açtı, İspanya bu yükün ratmak isteyen birçok ülkenin yaptı- de çok az nüfus barındıran, hatta hiç jik işbirliğine son vermesi Çin’in ihra- sosyalizm, ancak halklar istediği, insanlığın altında ezilmekten Avrupa Merkez ğı gibi Çin de bu amaçla gayrimenkul barındırmayan hayalet şehirler ortaya cat performansının daha da düşece- ve doğanın kurtuluşunu sosyalizminde gör- Bankası’nın yardımıyla kurtulabildi. balonu üretmeye başladı. Ancak ye- çıktı. En küçüğü 1 milyon kişiyi barın- ği anlamına geliyor. Demek ki Çin’in dükleri zaman ve ancak sosyalizmi kurmaya (Bugün İspanya’nın kamu borcunun ni gayrimenkul arzı ekonominin uzun dıracak boyutta olan bu hayalet şe- ekonomisindeki kara deliği kapatma- ve yaşatmaya yetecek kültürel düzeye sahip vadeli potansiyel büyüme hızı, bü- yaklaşık yarısı AMB’nin bilançosun- hirlerin sayısının bugün en az 50’ye sı bundan sonra daha da güçleşecek. oldukları zaman kurulur” diyor. da.) ABD’de konut balonu 2008’de yümenin gelir dağılımına yansıması ulaştığı tahmin ediliyor. Çin’de yeni Bugün çoğumuza yükselişi engelle- Konu Bahadır’ın en başta belirttiği gibi patladı ve yalnız ABD’yi değil bütün tartışmaya açık. Zaten istenen ve beklenen ve nüfus artış hızı gibi parametreler- konut arzının talebin önünde koşması nemez bir ekonomik süper güç olarak de bu. Kitabın da sadece www.herkesebi- le uyumlu olmazsa, yani gayrimenkul dünyayı krize soktu. ABD bu krizi do- 10 küsur yıllık bir olgu, buna rağmen görünen Çin yakın gelecekte Japonya limteknoloji sitesinde e-kitap olarak bulun- arzındaki artış ekonomiye uyum sağ- ların dünyanın rezerv parası olma- Çin’in konut yatırımları 2020 korona gibi büyüme sıkıntısı çeken bir ülke duğunu belirtelim. layacağına, ekonomi gayrimenkul ar- sı sayesinde atlatabildi. Kaderini gay- krizine kadar her yıl artmaya devam olarak karşımıza çıkarsa şaşırmayın.