Katalog

EKONOMI [email protected] 16 EYLÜL 2021 PERŞEMBE9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 8.4330 9.9550 11.7030 17.68 1424 3287.27 487.33 0.7 kuruş 1.5 kuruş 3.2 kuruş 0.04 puan 10.46 puan 27 kuruş 15 kuruş Merkez Bankası, döviz cinsi zorunlu karşılıkları iki puan artırdı. Hedef 3.4 milyar dolar Merkez ‘dolar’ arıyor ‘Maoizm’ 2.0 atı’da yorumcular ABD’nin küre- sel liderliğinin geleceğini tartışır- erkez Bankası, dün bir Merkez’in kararı “faiz indirimine hazırlık”, “dövize Bken Çin Komünist Partisi (ÇKP), açıklama yaparak daha Fitch’den önemli ihtiyaç var”, “finansal istikrar adımı” gibi yorumlara geçen yıl “ikili dolaşım” kavramıyla Mönce ilan ettiği takvim başlattığı “dönüşümleri”, kültürel alan- neden olurken “kredi faizine dikkat“ vurgusu da yapıldı. mevduat uyarısı doğrultusunda rezerv opsiyon da da hızlandırıyor. Karşımızda adeta, mekanizması (ROM) ile TL cin- milyar TL, döviz ve altın cinsinden kileri yönetme sanatıdır. Yönete- Maoizm 2.0 ve yeni bir sermaye biri- itch Ratings, Türk bankacılık sis- si zorunlu karşılıkların (ZK) dö- kim rejimi ya da yeni bir düzenleme ZK’nin 3.4 milyar dolar artmasını mezseniz çelişkiler sizi yönetir.” Ftemindeki varlıkların yüzde 81’ini viz olarak tesis edilmesi olanağı- sistemi şekilleniyor! beklediğini belirtti. Reuters’a konuşan Tera Yatırım kontrol eden 13 bankaya yer verdi- nın 1 Ekim’de sona ereceğini, bu Başekonomisti Enver Erkan da ği “Datawatch 2021 2. Çeyrek” ra- Yeniden ‘ortak refah’ kapsamda yine aynı tarih itibarıy- Önleyici gücü yok “Direkt olarak faiz kararına veya porunda, varlık kalitesi için riskler “Ortak refah”, Mao döneminde, la yabancı para mevduat/katılım Merkez’in kararı için sosyal kur seviyelerine ilişkilendirmek- artsa da bankaların ortalama sorun- 1950’lerden 1970’lerin sonuna kadar fonuna uygulanan zorunlu karşı- medya üzerinden Prof. Dr. Veysel ten ziyade, finansal istikrar unsu- lu kredi oranlarının 2021 ikinci çey- ÇKP’nin önemli sloganlarından biriy- lık oranlarının tüm vade dilimle- Ulusoy, “Devletin dövize ihtiyacı rekte daha da düştüğünü belirtti. ruyla bağlamayı daha uygun bulu- di; 1970’lerin sonunda yerini ÇKP’nin rinde 200 baz puan artırıldığını Fitch, ayrıca yabancı para cinsin- var”; Atilla Yeşilada, “Utangaç sı- ruz” dedi. Sesmir Başkanı Orhan benimsemeye başladığı neo-liberaliz- den mevduatların 2021 ikinci çey- duyurdu. kılaştırma hamlesi” derken Mah- Ökmen ise açık piyasa işlemlerine mi destekleyen, “önce zengin ol” slo- rekte toplam mevduatların yüz- Örneğin vadesiz ve 1 yıla kadar fi Eğilmez şu vurguyu yaptı: “Ye- atıfla dolarizasyonun önünün ke- ganına bıraktı. Çin, dünya ekonomisi- de 55’ine ulaştığına dikkat çeke- vadeli döviz hesapları için ZK ora- ne açılmaya, özel sektör kapitalizmi, ni düzenlemeye göre bankalarda- silmesi amacıyla, son bir yılda ya- rek şöyle dedi: “Negatif reel mevdu- devlet kapitalizminin desteği ve ko- nı yüzde 21’den yüzde 23’e, 1 yıl ki döviz mevduatının dörtte biri bancı para munzamlarının iki kat at faizi ve enflasyonist baskılar lira- rumasıyla gelişmeye, ülkede güçlü bir ve 1 yıldan uzun vadeli döviz he- zorunlu karşılık olarak TCMB’ye artırılmasının hiçbir önleyici gü- ya zayıf güven ile bir araya geldiğin- ekonomik, teknolojik, askeri merkez ol- saplarında ZK oranı yüzde 15’ten yatacak. Rezervleri güçlendirmek cünün bulunmadığının artık anla- de mevduatlarda dolarizasyon daha ma yönünde dönüşümler başladı. yüzde 17’ye çıktı. Banka, bu ka- için atılan bu adım kredi faizleri- şılması gerektiğini belirtti. da artabilir.” l Reuters Ancak bu dönüşümler gelir dağılı- rarla TL cinsinden ZK’nin 13.9 ni yükseltir. Ekonomi bilimi çeliş- l Ekonomi Servisi mını bozuyor, yeni zenginlerle çalışan- lar arasındaki refah uçurumunu de- rinleştiriyordu. Geçen yıl mayıs ayın- da Başbakan Li Keqian’ın “ülkede ki- ZEYNEP BODUR OKYAY şi başına ortalama gelir 30 bin yuan iken, 600 milyon kişinin ayda en faz- la 1000 Yuan (153 dolar) ile yaşadı- Rekabet gücü için ğına” ilişkin açıklaması, toplumda şok etkisi yarattı. ‘yeşil’e uyum şart Gelir dağılımındaki bozulma, Batı’da, etnik, dini çelişkileri daha da derinleş- EİK Türkiye-Avrupa İş Konsey- tirirken yönetici seçkinleri hedef alan Dleri Koordinatör Başkanı Zey- popülist hareketleri geliştiriyor, siyasi nep Bodur Okyay, “Yeşil Mutaba- istikrarı bozuyordu. Bunun, SSCB’deki kat” hedeflerine uyumun Türkiye ekonomik, toplumsal çürümeden ve ve AB’yi yaklaştırabileceğini belir- çöküşten ders almayı başaran ÇKP li- terek “Türkiye sanayicisi ve ihra- derliğinin dikkatinden kaçmadığını ko- catçıları olarak rekabet gücümü- laylıkla varsayabiliriz. zü yitirmemek hatta orta-uzun va- ÇKP, küresel lider adayı olarak yük- dede rekabet anlamında selme sürecinin dünya ekonomisinde- daha da güçlenmek adı- ki dalgalanmalardan etkilenmesini, ül- na çok kritik bu ma- ke içindeki bir toplumsal istikrarsızlık nevrayı başarıyla ya- olasılığını önlemek için geçen yıl “iki- pabilmeliyiz” dedi. Ok- li dolaşım” (1. Dış yatırımlar, 2. İç pa- yay, ayrıca Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımındaki gizli hizmet gideri ağustosta dört kat büyüdü zarın derinleştirilmesi) projesiyle ye- kendi “Emisyon Tica- ni bir dönüşüm süreci başlattı. Bu yıl, ret Sistemi”ni oluştur- bu sürece, yeni disiplin ve düzenle- ması gerektiğini me araçları ve yöntemleriyle destekle- de vurguladı. nerek canlandırılan “ortak refah” slo- l AA Zeynep Bodur Okyay ganı eklendi. Ancak bu “ortak refah” ‘Örtülü’de yaz fırtınası! sloganı “Maoizme” geriye dönüş anla- BİM YÖNETİCİSİ AYKAÇ mına gelmiyor. Artık “üçlü dolaşım” olarak görebi- kapsamda vergi gelirleri yüzde 39.7 4 Görevlendirme giderleri ola- MUSTAFA ÇAKIR leceğimiz gelişmelerin, bir yeni “ser- Perakendeci yine artışla 712.8 milyar lira, faiz gider- rak ifade edilmeye başlanan “görev maye birikim rejimine” ya da en azın- azine ve Maliye Bakanlığı’nın leri yüzde 39.9 artışla 128.2 milyar zararları” için bütçeden sekiz ayda dan “düzenleme sistemine” açılabile- günah keçisi oldu Hdün açıkladığı bütçe sonuçları- lira oldu. Bütçeyle ilgili diğer önemli 86.1 milyar TL çıktı. Bu kapsam- cek bir “büyük dönüşüm” sürecini baş- na göre, ağustosta Ağustos 2020’ye detaylar ise şöyle: da Ziraat Bankası’na 2.6 milyar TL, İM İcra Kurulu üyesi de olan lattığını düşünebiliriz. kıyasla gider yüzde 31.6 artışla 4 Cumhurbaşkanlığı’nın kullanı- Halk Bankası’na 2.3 milyar TL ak- BGıda Perakendecileri Derneği 105.7 milyar lira, gelir yüzde 35 ar- mında bulunan, nereye kullanıldı- tarıldı. l ANKARA Başkanı Galip Aykaç, “Her enflas- Ama bu kez farklı tışla 146.5 milyar lira oldu. Buna gö- ğı açıklanmayan ve “örtülü ödenek” yon verisinden sonra günah keçi- “Ortak Refah” sloganı ilk kez re bütçe dengesi 40.8 milyar lira, fa- si perakendeciler oluyor” dedi. olarak nitelenen gizli hizmet gideri 1953’te gündeme geldiğinde, tarım- Kamu borcu arttı iz dışı denge 54.5 milyar lira faz- da yeni kolektifleştirme hareketine Bloomberg HT’ye gıda fiyat- ağustosta 336.3 milyon lira oldu. Bu larındaki fahiş artışın sebeple- la verdi. Bu performansta özellikle ve 1. 5 Yıllık Sanayi Planı’na ilişkin- rakam temmuzda 77.6 milyon lira, luslararası Finans Enstitü- di. Halkın Günlüğü, sorunu şöyle ko- ri hakkında konuşan Aykaç, şu yüzde 33.2 artışla 131.1 milyar lira- Ağustos 2020’de 21.6 milyon liray- Usü’nün (IIF) verilerine göre, yuyordu: “Önümüzde iki yol var: ya noktaya dikkat çekti: “Soruyor ya ulaşan vergi gelirleri önemli kat- küresel ülke borçlulukları 2021 yı- dı. İlk sekiz aylık bu tür harcama da küçük bir azınlığı zenginleştiren, Ankara’dan yetkililer, ‘Ne oldu da lı 2. çeyreğinde rekor düzey- kı yaptı. Faiz gideri ise yüzde 14.8 1.8 milyar liraya dayandı. geri kalanı yoksulluğa iten kapita- peynir, süt fiyatları arttı’ diye. Bil- de yükselerek 4.8 trilyon do- artışla 13.7 milyar lira oldu. 4 Mal ve hizmet alım giderleri lizm ya da ‘ortak refaha’ giden sos- miyorlar ki çiğ süt fiyatını devlet lar artışla 296 trilyon dolara ulaş- İlk sekiz ayda ise gider yüzde 19.5 kapsamında kiralanan taşıtlar için yalizm”… “üretim araçlarının ortak artırdı. Ne zaman sıkışılsa bir de- tı. Türkiye’de kamunun borçlulu- artışla 910.1 milyar lira, gelir yüzde ilk sekiz ayda 220.2 milyon TL öde- mülkiyeti gerçekleştiğinde sömürü netleme başlıyor. Bu sektörün bu ğunun GSYH’ye oranı ise 2. çey- 34.1 artışla 872.6 milyar lira ve açık de son bulacaktır.” me yapıldı. Sermaye giderleri kapsa- kadar töhmet altında bırakılması rekte yüzde 41.6’ya çıktı. Oran, ilk Bildiğiniz gibi, Mao öldükten son- 37.5 milyar lira oldu. Faiz dışı den- mında da taşıt kiralamaları için 10.8 doğru değil.” l Ekonomi Servisi çeyrekte yüzde 39.8’di. ra, ÇKP bu ilkeleri 1970’lerin son çey- ge de 90.7 milyar lira fazla verdi. Bu milyon TL harcama gerçekleştirildi. reğinde terk etti. Artık birileri zenginle- şecek, geri kalana örnek olacaktı. Bu, neo-liberalizmin “yükselen dalga bütün kayıkları kaldıracak” gibi sloganların- Piyasalarda artık indirim değil, atında önemli bir faiz geliri olmuyor, Karşılık kararı, indirimin ne zaman yapılacağı insanlar TL cinsi tasarruf yerine fi- dan farklı değildi. Bugün “ortak refah” projesi, “man- asıl tartışma konusu oluyor. yatının artmasını bekledikleri döviz tıksız büyüklükteki gelirleri” sınırlamak, Özellikle yurtdışı yatırımcılar- cinsleri üzerinden tasarruflarını tut- faiz indirimini “yeniden dağıtım” gibi talepleri içeri- da Merkez Bankası’nın çekir- mayı tercih ediyorlar. Temmuzdaki yor. ÇKP, “Çin tarzı sosyalizm” sloga- dek enflasyon açıklamasından bu karara rağmen döviz mevduatla- kolaylaştırmaz sonra “erken faiz indirimine gi- rındaki artışın devam etmesi de bu- nını yeniden canlandırıyor ama bu kez gündemde “kolektivizm” ve “eşitlikçi- dileceği” korkusunun arttığını nun en iyi kanıtı. lik” yok. iyasaların gözü, önümüzdeki Fed, beklentiler doğrultusunda çı- biliyoruz. Gerçi yabancı banka- Merkez Bankası’nın piyasadan zo- Batı’daki gelişmelerden ders alan lar şartların ancak yıl sonundaki son runlu karşılık kararıyla döviz ve TL hafta yapılacak Merkez Bankası kan yeni enflasyon rakamlarına rağ- ÇKP, büyük teknoloji şirketlerinin, “bü- iki ayda indirime izin vereceğini belir- çekerek, iç talebin sınırlandırılmasını Ptoplantısında verilecek faiz ka- men, önümüzdeki haftaki toplantı- tiyorlar ama bundan önce de indirim çok amaçlamadığı da ortada. Elbet- yük veri” ve ticaret/dolaşım alanında rarına çevrilmiş durumda. Böyle bir sında varlık alımlarının azaltılmasına oluşan tekelci gücünü, aynı zamanda ortamda Merkez Bankası, döviz cinsi dönük takvimi açıklayabilir. Eylül ya yapılabileceği tedirginliği sürüyor. te etkisi olur ama buradaki asıl etki- siyasi bir güç olarak görerek hedef alı- mevduatların zorunlu karşılıklarını iki da en geç ekim ayında zaten bu tak- nin faiz kararıyla olabileceği, bunun yor. Sosyal medya alanında ve ekran- da yapılamadığı biliniyor. puan artırınca, piyasalarda erken in- vimin açıklanması bekleniyordu. Pi- Daha çok rezerv larda, neo-liberalizmin “hazlara daya- “O zaman zorunlu karşılıklar neden dirim kaygısının arttığı görüldü. yasalardaki beklenti, yıl sonu gelme- hamlesi gibi artırılıyor” denildiğinde ortaya çıkan lı tüketim tarzının” ürünü olan ve onu Yaz aylarını sakin geçiren piyasa- den varlık alımlarının azaltılmasına İşte dünkü iki puanlık yabancı para destekleyen estetik biçimler, öznellikler lar, yıllık enflasyonun politika faizini başlayacağı bir takvim açıklanma- ortak kanı; Merkez Bankası’nın eri- mevduatı zorunlu karşılık artırımı ka- de ÇKP’nin, “Bir yeni kültür devrimi aşıp 19.25’e çıkmasıyla birlikte hare- sı yönünde. yen döviz rezervlerini artırmak için rarının bu kapsamda tartışıldığı gö- mi” sorusuna yol açan yöneliminin he- bu yola gittiği yönünde. “128 milyar ketlenmeye başladı. Bunun ardından Eğer önümüzdeki hafta Fed tara- rüldü. Aslında temmuz ayında Mer- definde. ÇKP, “ünlüler kültürünü” teş- dolarlık rezervini erittiği” suçlaması Merkez Bankası TÜFE yerine, düşen fından bu karar alınıp açıklanırsa kü- kez Bankası bu hareketi başlatarak AKP’nin üzerine yapıştı, bunun tela- vik eden pop müziğine, yarışma prog- çekirdek enflasyona odaklanacak- resel finans sisteminde yeni bir süre- iki puanlık artırım yaparken, TL cin- ramlarına, LGBT estetiğine, “erkek ço- larını söyleyince, piyasalardaki yeni cin başlangıcı olacak. Gerçi alımla- fisi için gerek swap’larla gerek söyle- sinden zorunlu karşılık tutulmasını sı- cukları efemineleştiriyor” gerekçesiyle hareketli dönemin başladığını söyle- rın azaltılmasının ne zaman sonlan- diklerinin aksine döviz cinsi borçlan- nırlandırmıştı. Dünkü kararla toplam- karşı çıkıyor; okul çağındaki çocukların mayı artırarak gerek zorunlu karşılık- yebiliriz. 8.3 TL’lerde seyreden dolar dırılacağı ve faiz artırımına başlamak da yabancı para mevduatın zorunlu çok zamanını alıyor gerekçesiyle bilgi- ları artırarak rezervleri artırmanın pe- kuru, bu gelişmelerin ardından 8.45 için verilecek sinyaller önemli olacak karşılığı dört puan artırılmış, TL cin- şine düştüler diyebiliriz. sayar oyunlarını haftada üç saatle kısıt- TL civarına çıktı. ama takvimin açıklanması bile bizim sinden karşılık tutma imkânı tümüyle lamak istiyor. İnternet üzerinden yapı- Dünkü zorunlu karşılık kararından gibi gelişmekte olan ülkelere fon akı- Elbette zorunlu karşılık kanalıy- kaldırılmış olacak. lan eğitimler de haksız rekabet yarattı- sonra kurlarda önemli bir hareket şının azalmasının başlangıcı gibi ka- la Merkez Bankası’na gelen döviz bir ğı, ilkokul çağındaki çocukları Batı kay- Merkez Bankası yaptığı açıklama- anlamda ödünç alınan bir döviz. Kı- görülmedi. Bu da piyasaların “zorun- bul edilecek. naklı değerler karşısında korumasız bı- da, 1 Ekim 2021 tarihi itibarıyla TL sacası; bu hamlelerle eksi 40 milyar lu karşılık artırım kararını erken faiz Bu karar alındığı takdirde bizim dolar düzeyindeki net döviz rezerv- raktığı gerekçesiyle ÇKP’nin yeni disip- indirimine yeni bir hazırlık olarak yo- Merkez Bankası’nın işi çok daha zor cinsi zorunlu karşılık tesislerinin yak- lin ve düzenleme politikalarının hede- rumlamadığı” anlamına gelebilir. bir hale gelecek. Zaten normal ko- laşık 13.9 milyar TL, döviz ve altın lerini artıramıyorlar ancak brüt döviz fi. Başkan Ji’nin “düşünceleri” ilkokul Piyasaların asıl dikkati önümüzdeki şullarda faiz indirimi değil, faiz artı- rezervini daha yüksek göstermiş ola- cinsinden zorunlu karşılık tesisleri- kitaplarına giriyor. Özetle: ÇKP devlet caklar. haftaya çevrilmiş durumda. Merkez rımı yapılması gerekirken, indirimin nin ise yaklaşık 3.4 milyar dolar kar- kapitalizmini, devletin toplum üzerin- Fed sonuçları alınacak karar- Bankası’nın 23 Eylül’deki faiz kara- konuşulması bile gereksiz bir tartış- şılığı tutarında artmasının beklendiği- da tabii ki etkili olacak ama Merkez deki denetimini yeniden güçlendirme- rından önce yapılacak Fed toplantı- ma sayılmalı. Ancak Cumhurbaşkanı ni söyledi. ye, özel sektörü ve piyasa kapitalizmi- larından çıkacak kararlar, hem Mer- Erdoğan’ın faiz indirimi baskısı ne- Bankası’nın bu ay faiz indirim kararı Bu kararı aldı diye yabancı para ni, bunlara ilişkin kültürel biçimleri sı- kez Bankası’nın kararını hem de pi- deniyle Merkez Bankası’nın bu kara- vermeye cesaret edebileceğini san- mevduatlarındaki artışı durdurmak nırlamaya başladı. mıyorum. yasalardaki asıl yönü belirleyecek. rı alacağına kesin gözüyle bakılıyor. mümkün değil. Zaten döviz mevdu-