Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 4 TEMMUZ 2021 PAZAR 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Telefon bağımlılığından Eğer teknolojinin sağladığı faydaları kullanmayı düzenlemezsek teknoloji bizi kullanmaya başlar. Bir süre sonra ücretsiz kurtulmalıyız! indirdiğimiz sosyal medya aplikasyonları için bizler birer ürüne dönüşürüz. dan kurtulmak nasıl düzenlenir? ğiniz bir hedef belirlemektir. Örneğin 15 ğunuzun tablet ya da telefonda geçirdi- Afganistan’da DR. BORA KÜÇÜKYAZICI Telefonunuzu ve internet kullanı- dakikalık bir yürüyüşe çıkabilir ve tele- ği süre içinde duygusal zekâsının geliş- TIP DOKTORU VE AİLE DANIŞMANI 1mınızı sınırlandırmanıza yardım- fonunuzu evde bırakabilirsiniz. me şansı yoktur. Çocuklarımızın tele- cı olmak için tasarlanmış birçok uygu- Sosyal medya aplikasyonlarını- fon bağımlılığından kurtulmak için biz- oğu insan gibiyseniz akıllı telefonu- Türkler lama vardır. Bunları, önceden belirlen- 5zı gözden geçirin. Sosyal medyada lerin yönlendirmesine ihtiyaçları var. nuzu sabah uyandığınızda ilk 5 da- Ç miş bir zaman sınırını ne zaman aştı- geçirdiğiniz süre kendinizi nasıl his- kika içinde kontrol ediyorsunuz! Ya PROF. DR. TÜRKKAYA ATAÖV ğınızı size söyleyecek şekilde ayarlaya- settiriyor? Haber kaynağınızı doldu- Empati ekrandan da uyumadan önce en son şöyle bir di- bilirsiniz. Veya üzerine bir zaman kili- ran diğer şeyleri gerçekten umursuyor nkara-Kâbil ilişkilerini başın- jital dünyada gezinip, telefonunuzu ba- öğrenilmez di koyabilirsiniz, böylece belirli bir sü- musunuz? Yoksa sizi endişelendiriyor şucunuza koyup uykuya dalıyorsunuz? Adan bu yana bilmeden, ABD Çocuklarımızın hafızalarına unutul- re için dışarıda kalırsınız. mu?Karşılaştırma yapmanıza, yargıla- Akşam yemeği için bir araya gelindiğin- Başkanı Biden’ın bastırmasıyla maz anılar eklemeliyiz. Bir çocuk bü- Yatma vakti yaklaştığında tele- manıza, kıskançlık duymanıza, depre- de bile çatal ve kaşığın yanında akıllı te- “hay hay” demek, yeni acılara ge- yüdüğünde geçmiş yıllarda izlediği ek- 2fonunuzu mutlaka kapatın veya sif hissetmenize hatta başarısız olma- lefonunuz duruyor? Arkadaşlarınızın o be tehlikelerle dolu olabilir. Güney ran görüntülerini değil, anne babasıy- “uçak” moduna ayarlayın. Telefonunuz nıza neden oluyor mu? Başkalarının an için neler yaptığını öğrenmek ya da komşumuz Suriye’de kaçtır yürek- la yaptıkları piknikleri ya da bisiklete açıksa bildirim sesleri sizin merakınızı yaşamlarına bakarak geçirdiğimiz tüm kafanızı stresli bir projeden uzaklaştır- lerimiz yandı, sınırımızın eski gü- binmeyi öğrendiği anı hatırlayacaktır. cezbederek ekrana bakmak için uyan- zamanı, kendi hedeflerimize ulaşmak mak için harika bir mola oluyor akıllı venliğini arar olduk. Teknolojik emzik gibi çocukların elle- dırabilir. Uyuduğunuzda cihazlarınızı için kullanabiliriz. En azından gereksiz telefonda gezinmek, haklı mıyım? Hat- Ankara’nın Afganistan’la sağlam rinde tablet telefon yer alıyor. Üretme- kapatmayı deneyin. Gerçekten çok çok bildirimleri devre dışı bırakın ve mut- ta tuvaletteki süreler bile akıllı telefon yen, düşünmeyen, ekrana donuk bakış- dostluk ilişkisi 1921’e gider. Musta- önemli bir şey olursa merak etmeyin laka bir uygulama temizliği yapın. sayesinde artık canımız sıkılmadan ge- fa Kemal Paşa önderliğindeki TBMM larla odaklanan çocuklar büyüyor. Oy- bunu sabah öğrenirsiniz. Dijital dünyaya erişim parmakları- çiyor olabilir? sa oynayan, koşan, zıplayan, hoplayan yönetimini tanıyan ilk devlettir Af- Telefonunuzu kesinlikle yanınız- 6mızın ucunda olduğundan dışarıda- Son 1 senede akıllı telefon kullanım sü- ve uçurtma peşinde kahkahalar atan ganistan. Ankara’da, Kızılay’daki 3da bulundurmanız gerekmediğin- ki kocaman gerçek dünyayı unutuyoruz. releri yüzde 30 artış gösterdi. AB ortala- çocuklar yetiştirmeliyiz. ilk elçilik binasına Afgan bayrağı- de telefon bağımlılığından kurtulmak Gün içinde ne yaparsanız yapın, kendi- masında günde 3 saat 15 dakika akıllı te- Yapamam demeyin! Telefon kullanım nı çeken de Meclis’in eşsiz başkanı- için kolayca ulaşamayacağınız bir yere nize teknolojisiz bir mola mutlaka verin! lefon kullanılıyor. Bu sürenin ülkemiz- süreniz hakkında bilginiz var mı? Gün- dır. Moskova’ya görevle yollanan Ali koyun. Diğer oda iyi bir seçenek olabi- Öğle arası 1 saat akıllı telefonu sadece de günlük 5 saat civarında olduğu düşü- de kaç saatiniz akıllı telefonda geçiyor? Fuat Paşa, Yusuf Kemal ve Dr. Rıza lir. Hele yatak odanıza akıllı telefon as- arama fonksiyonu için kullanmayı he- nülüyor. Günde 58 kez telefon ekranını Öğrenmek çok kolay, son 24 saat pil Nur, Lenin’le buluşmayı beklerken la girmemelidir. defleyebilirsiniz. Evden veya ofisten çı- açıp yeni bildirim var mı diye bakıyoruz. tüketim raporuna bir göz atabilirsiniz. Afgan heyeti de oradadır. İlk antlaş- Sabahları uyandığınızda kendinize kın ve telefon bağımlılığından kurtulmak Zaman sahip olduğumuz en değerli ha- 4bir kural koyabilirsiniz. Uyandık- için telefonsuz yürüyüşe çıkın. Binanın mayı, Ankara’nın onayıyla, 1 Mart Çocuklar empatiyi ekrandan zine ise siz hangi aplikasyona zamanı- tan sonra telefon bağımlılığından kur- çevresinde basit bir tur bile değerlidir. 1921’de onlarla yapmışlardır. On öğrenemezler! nızı adıyorsunuz? Bunları bilgisayar- tulmak için ekranını açmadan önce gü- Dijital çağda çocuk yetiştirmek maddelik antlaşma, Afgan bağımsız- Eğer teknolojinin sağladığı faydala- dan takip etseniz ne kaybedersiniz? ne kitap okuyarak ya da meditasyon, eg- 7ayrı bir meziyet haline geldi. Geç- lığını anıyor, iki devletin, öteki ulus- rı kullanmayı düzenlemezsek teknolo- Yaşamda canımızın istediği ve ar- zersiz, yoga ve hatta sadece yavaş, bes- miş yıllarda bizlerin sosyal gelişimine ların egemen yaşama hakkını onay- zuladığı her şeyi yapmak için zamanı- ji bizi kullanmaya başlar. Bir süre son- leyici bir kahvaltı yaparak başlayabilir- katkı sağlayan sokak oyun arkadaşları- lıyor, biri emperyalizmin saldırısı- ra ücretsiz indirdiğimiz sosyal medya siniz. Hedeflediğiniz aktiviteyi tamam- mız vardı. Bugün ise çocuklarımız ev- mız var! Zamanımızı nereye ve ne ka- na uğrarsa ötekinin yardımını öngö- aplikasyonları için bizler birer ürüne layınca ekranı açmak serbest olsun. Bu- lerde yalnız başına büyüyorlar. Bizle- dar süre harcadığımız, kim olacağımı- rüyor, Türkiye’nin Afganistan’a, her dönüşürüz. Peki teknoloji bağımlılığın- nun bir yolu, kendinize bağlı kalabilece- re daha da fazla ihtiyaçları var. Çocu- zı belirliyor. biri en az beş yıl kalmak üzere, su- bay ve sivil her meslekten uzmanla- rı, kalkındırma göreviyle gönderece- ğini öngörüyordu. Ömrüm onun olsaydı Kanal İstanbul, boğaza ‘ters kelepçe’ Çok kimse de gitti. Tümünün ma- aşlarını Ankara ödedi. Tam anla- bölgedeki ormanların, karasal ekosis- PROF. DR. K. ERÇİN KASAPOĞLU Kanal İstanbul’un, özellikle güney kesiminin mıyla kapsamlı bir teknik yardım- temin ve tarım alanlarının yok olma- açılması sırasında o bölgedeki sert kaya kütlelerini YÜKSEK JEOLOJİ MÜHENDİSİ / HACETTEPE dı. Afgan çocuklarına da Türkiye’de sına, su havzalarını da yok ederek su parçalayabilmek için gerçekleşecek patlatmaların eğitim verdik; kimi doktor, kimi su- ÜNİVERSİTESİ E. ÖĞRETİM ÜYESİ kıtlığına ve kuraklığa neden olacağını bay oldu. Bana kendi resmini im- oluşturacağı şiddetli titreşimlerin, beklenen olası büyük ifade etmektedirler. stanbul Boğazı’nın yanına yeni bir zalayıp güzel bir not da yazan bü- İstanbul depremini tetiklemesi kaçınılmazdır. İkanal açmak ve bu kanalın iki tara- Bu kötülük yapılmamalı yükelçi, burada kurmay yüzba- fında yeni kentler inşa etmek gibi mil- tusu kuzeydoğu-güneybatı olan İstan- türmek” hem bu amacın çok daha dü- şı olmuştu. Dönerken Atatürk’le Daha da önemlisi, Kanal İstanbul’un yarlarca dolarlık çılgın projeler peşin- bul Boğazı, bu doğrultu boyunca düz şük bir maliyetle gerçekleştirilmesini Dolmabahçe’de konuşmuş, Atatürk inşaası, İstanbul’un zaten çok yüksek de koşan AKP hükümeti, 25 bin yurt- uzanan bir boğaz olmayıp yer yer kes- sağlayacak hem de Kanal İstanbul gibi olan deprem riskini daha da artıracak- ona demiş ki: “Biz burada kısa süre- taşımızın yaşamını yitirdiği ve ülkemi- kin virajları olan bir su yoludur. Örne- “çılgın” bir projenin neden olabilece- de çok hızlı hareket ettik; siz daha tır. Çünkü kanalın özellikle güney ke- zin 40 milyar dolarlık ekonomik kayba ğin 80 derecelik Yeniköy virajı bunla- ği telafisi olanaksız ciddi bazı çevre so- siminin açılması sırasında o bölgedeki yavaş gidin, sizde yeniliklere tepki uğradığı 17 Ağustos 1999 Doğu Mar- rın en önemlisidir. Boğazın kuzeydo- runlarının oluşmasını önleyecektir. sert kaya kütlelerini parçalayabilmek çok sert olabilir.” mara depremini ve depremlerle müca- ğu-güneybatı doğrultusu boyunca ay- Kanal İstanbul gibi henüz fizibilite- için yapılması kaçınılmaz olan şiddet- Afgan Kralı Amanullah Han, deleyi çoktan unutmuş gibi görünüyor. rıca 11 adet daha viraj bulunmaktadır. si bile yapılmamış “çılgın” bir proje ile li patlatmaların oluşturacağı şiddet- Atatürk’le görüşmek üzere 1928’de İstanbul Boğazı jeolojik süreçlerle Bu virajlar boğazın genişliğini önemli oldukça sarp bir topoğrafyaya sahip li titreşimlerin, Kuzey Anadolu fayının Türkiye’ye gelmişti. Eşinin baba- oluşmuş ve Karadeniz’i Marmara’ya ölçüde daralttığı gibi özellikle yüksek bir kara parçasını 20-25 km boyun- Marmara içindeki kuzey kolu üzerin- sı “Afganistan’ın Ziya Gökalp’i” gibi bağlayan doğal bir coğrafi yapıdır. tonajlı gemilerin manevra kabiliyeti- ca boydan boya yeniden yarmaya ça- de, İstanbul’un 11 km güneyinde bek- ilerici bir aydındı. Kendi toprağını Uzunluğu yaklaşık 33 km olan boğa- ni azaltarak karaya vurmalarına, ciddi lışmak, milyarlarca doların sulara gö- lenen olası büyük İstanbul depremini ve içindeki yapıları elçiliğimize ar- zın genişliği ve derinliği yer yer deği- tehlikelere ve önemli deniz kazalarına mülmesine ve mevcut doğal dengeyi tetiklemesi kaçınılmazdır. mağan etmişti. 10 Kasım 1938’den şiklik göstermektedir. En dar yeri Ru- neden olmaktadır. bozup telafisi olanaksız ciddi çevre so- Sonuç olarak İstanbul’a, hem dep- sonra da İstanbul’a gelmiş, Türk ga- meli Hisarı ile Anadolu Hisarı arasın- runlarına neden olacaktır. rem konusunda hem de yarataca- zetecilerine, “Benim ömrüm onun da 700 m, en geniş yeri ise Büyükde- Amaç rant değilse... AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Er- ğı ciddi çevre sorunları açısından, te- olsaydı, daha yapacak çok güzel re ile Beykoz arasında yaklaşık 3 bin Kanal İstanbul projesinin asıl ama- doğan söz konusu projenin bazı bilim lafisi olanaksız zararlar vereceği ve şeyleri vardı!” demiştir. 500 m’dir. Derinliği güneyden kuze- cı İstanbul’da yeni bir rant alanı oluş- insanlarına incelettirildiğini ve olum- İstanbul’u yaşanamaz bir kent haline ye doğru artan boğazın en derin yeri turmak değil de gerçekten boğaz trafi- lu raporlar alındığını ifade ederken ko- getireceği için Kanal İstanbul projesi, Kâbil’deki Kâmil Paşa Kandilli önlerinde 110 m, en sığ yeri ğini rahatlatmak, burada yaşanan teh- nuyla ilgili, konunun uzmanı bazı seç- dünyanın gözbebeği, Marmara’nın in- Afganistan’a her meslekten çok ise kıyılarda 10 m olup ortalama derin- likeleri ve riskleri azaltmak ise boğazı kin bilim insanları ise Kanal İstanbul cisi güzel İstanbul’umuzun boğazına kişi gitmiştir. Onlardan biri de bü- liği 60 m civarındadır. Genel doğrul- daha geniş ve derin bir “kanala dönüş- projesinin gerçekleşmesi durumunda takılmış bir “ters kelepçe” olacaktır. yük dayım, askeri doktor Kâmil Kaptanoğlu’ydu. Kâbil’de “Kâmil Paşa” diye bilinir. Babası altı yaşın- dayken Kafkasya’dan Rus işgalin- (*) den kaçıp Gelibolu’ya gelmiş, ora- Kendi bahçesini yetiştirme zamanı dan Fransa’ya kendi gemileriyle üzüm ihraç etmiştir. Ninemin anne- çok daha kötülerinin geleceğini söyle- AYDIN ÖNCEL si olan eşi, İstanbul’da bizim evde Aklın ve eleştirinin öne çıkması baskıcı kurumlarla yenler azımsanmayacak kadar çoktur. son nefesini vermiştir. ireysel psikoloji ekolünden gelen (kilise ve krallık) çatışmayı zorunlu kılmış, cumhuriyet Artık eşkıyalar sosyal medya hesapla- Türk doktorları Kâbil’de ilk hasta- Bisimler arasında yüzyıllardır sü- yönetimlerinin yolunu açmıştır. Dolayısıyla iyilerin de rında otomatik silahlarıyla pozlar ver- neyi, ilk ilaç laboratuvarını, ilk ha- regelen bir tartışmadır insan doğa- mekle kalmayıp, muhalefet partileri- “kendi bahçesini yetiştirme zamanı” gelmiştir! mile kadınlar kliniğini kurdular. sı. Bu isimlerden biri olan Alfred Ad- nin binalarını basarak katliamlar ger- Çok sayıda veteriner eğittiler. İlk ler (1870-1937), yapılan iyiliklerin bir- dir. Oysa duygudaşlık ve iyilik gelişti- görüyü, adaleti ve özgürlüğü egemen çekleştirebilmektedir! hastane önce tıp fakültesi oldu, son- çoğunun, kendini beğenmişlikten kay- rilebilecek niteliklerdir. Elbette, dün- kılmak bize bağlıdır” diyen yazar, in- ra Kâbil Üniversitesi. Oradaki “Türk naklandığını savunur. Ona göre üs- Asla vazgeçmemeli yayı sorgulayan insanların da kolay sanları “yeryüzündeki yaşamı bizzat Doktorları Anıtı”nı da gördüm, tünlük duygusu olarak adlandırılabile- kolay mutlu olamayacağı bir gerçektir. düzenlemeye” çağırmıştır. (2) Aklın ve eleştirinin öne çıkması bas- Hindistan’da Müslüman Türk im- cek bu davranış biçimi, aslında aşağı- Ancak iyi ve iyimser insan olmak bir Voltaire’in, Vestfalya’da, Baron Tunder- kıcı kurumlarla (kilise ve krallık) ça- paratorluğunu kuran Babür’ün kab- lık duygusunun bir yansımasıdır. İn- seçimdir. ten-Tronk’un şatosunda mutlu bir yaşam tışmayı zorunlu kılmış, cumhuriyet yö- rini de. Babür de Afganlı Türk’tür. san davranışlarının içsel bir dürtü- Kötüler ve kötümserler, korku tara- süren Candide’i, aptallığa yakın bir saf- netimlerinin yolunu açmıştır. (3) Dola- Ölürken anayurdu Afganistan’da den oluştuğunu düşünen Schopenha- fından yönlendirilir ve şiddet yoluy- lık ve iyimserlik içindeki Pangloss’tan yısıyla iyilerin de “kendi bahçesini ye- toprağa verilmek istediğini söyle- uer (1788-1860) ise bu dürtüler baskı- la kendini gösterir. İyiler ve iyimser- eğitim almaktadır. Pangloss, nedensiz tiştirme zamanı” gelmiştir! Ancak yine miş. Türk doktorlar eğittiklerine, la- lanmadıkça mutluluğa ulaşılamayaca- ler ise karşılaştıkları bu zorlukları ya sonuç olamayacağını ve içinde yaşadı- de Pangloss’un iyimserliği korunarak boratuvarda yerli ilaç yapmayı öğ- ğı görüşündedir... da uğradıkları şiddeti geçici bir aksilik ğımız dünyayı olabilecek en iyisi olarak doğa, dünya, insan ve barış bıkıp usan- rettiler. Tüm okullar için kabul edi- olarak düşünürler. Hatta böyle bir du- tanıtlamaktadır. Oysa yasak aşkı yüzün- madan savunulmalıdır! Ta ki kendile- len resimli ve yerli “Dari” dilinde Kötülüğe karşı iyilik rumda bunu bir meydan okuma olarak den şatodan kovulan Candide, gitmek rine uygun görülen kötü günler kapıla- abece kitabını da oraya giden Türk Kendini yetersiz hisseden kişi, daha kabul ederek kendilerinde biraz daha zorunda kaldığı ülkelerde başına gelen rına dayanana dek! ressam hazırlamıştı. üste çıkmaya, sürekli başkalarının üs- fazla savaşma gücü bulurlar. kötülükler karşısında büyük düş kırık- Afganistan’la geçmişimiz budur. tünde olmaya çalışır. Bu da Adler’e gö- lıkları yaşamıştır! Karşılaştığı her kötü- Böylesine örnek bir ilişkiyi baş- re toplumsallık duygusunu ciddi anlam- Voltaire ve iyimserlik lükte eğitmeni Pangloss’u anarak yolu- (*) Voltaire’in Candide ya da İyimserlik ki- ka türlü bir saplantıya veya yapı- da zedelemektedir. Çünkü sürekli üstün- İlk zamanlardan beri yazarlar, iyi ve na devam etmiştir. Son olarak yolunun tabından esinlenilmiştir. ya dönüştüremeyiz. Kaldı ki Afga- lük arayan kişi, başkalarını kullanmak- kötü arasındaki çatışmayı tematikleş- düştüğü İstanbul’da karşılaştığı köylü- (1) Alfred Adler, İnsanı Tanıma Sanatı; Art- nistan da emperyalizmin müdaha- tan, samimiyetsiz davranmaktan veya ya- tirerek dini terimlerle açıklamaya ça- den emeğin erdemini öğrenerek boş laf- hur Schopenhauer, İnsan Doğası Üzerine; leleriyle değişti. Şimdi, kızlar so- lan söylemekten çekinmemektedir. (1) lışmıştır. İyi ve kötü arasındaki ebe- ları bırakıp “Bahçemize bakmamız ge- Murathan Özlü, “İnsan Doğası Gereği Kötü kağa bile çıkamıyorlar. Babasının İyiler “benmerkezci” değildirler. di çatışmayı kıyamet işareti olarak be- rek” çıkarımında bulunmuştur. “İnsan müdür?”, https://kayiprihtim.com/inceleme/ Çünkü iyi insan olmak ırk, dil, din, dükkânına gitmek isteyen küçük timlemiştir. İlerleyen çağlarda bu gizli cehennemdeyken her şeyin yolunda ol- insan-dogasi-geregi-kotu-mudur/ kız, saçlarını kesmek, üstüne er- cinsiyet, milliyet, siyasi görüş ayrılık- çatışmayı ortaya çıkarmak için klasik duğunu söylemek bir çılgınlıktır” diye- (2) Voltaire, Candide ya da İyimserlik, çev. ları arasındaki yüzeysel farklılığın öte- kek çocuk giysileri geçirmek zo- mit ve hikâyelere ek olarak farklı ne- rek iyimserlikten vazgeçmek zorunda Server Tanilli, Cumhuriyet Kitapları, Mart sini görebilmeyi ve bunların altındaki runda. Afganistan Mehmetçiğin denleri de ortaya koyan aydınlanmacı kalmıştır... 2021, s.15-17. ortak insan özüyle ilişki kurabilmeyi yazarlar, öznellikleri bir yana bıraka- Günümüz dünyasında da iyiler ve anlamlı katkı yaptığı bir yer olma- (3) Ömer Aydın, Voltaire’in Din Anlayışı ve gerektirmektedir. rak nesnele, bilime yönelmiştir. Kötü- iyimserler için durum pek farklı değil- yı sürdürüyor mu? Tümümüzün Türk Düşünce Dünyası Üzerindeki Etkileri, Dünyanın kendisi etrafında döndü- lüğün varlığı, bu yazarlardan biri olan dir. Edindikleri öğretilerle yaşadıkla- Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- yüreğinin gereğinden fazla yanmış ğünü düşünenler aynı zamanda duy- Voltaire’i (1694-1778) her zaman çar- rı bir hayli çelişmektedir. Kaldı ki bu- sü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bur- olduğunu da unutmayalım. gudaşlıktan yoksun ve mutsuz kişiler- pıp sendeleten bir şey olmuştur. “Hoş- günlerin bile henüz iyi olduğunu ve sa, 2006.