Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 4 HAZİRAN 2021 CUMA EkonoMi 15 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR Av RO sterlİn FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 8.700 10.5600 12.3020 18.90 1.428 3534.35 523.40 11.5 kuruş 8.5 kuruş 11 kuruş 0.04 puan 2.6 puan 17.77 lira 2.19 lira Mayısta TÜFE’de artış aylıkta yüzde 0.89 olurken yıllıkta yüzde 16.59’a geriledi Enflasyonda ‘mucize’ Lağımın dibi... Birçok üründe fiyatın hızla yükseldiği mayıs ayıyla ilgili Asya... Bilim... TÜFE sonuçları şaşırtırken, TÜİK’in suç duyurusunda bulunduğu ENAGrup aylık artışı yüzde 3.94 hesapladı. Üniversite ÜİK’in “Tüketici Fiyat Endek- maddenin fiyatı değişmedi. analizasyon çoktan patladı, lağım si, Mayıs 2021” raporuyla ortaya 4 ‘Ul AşTırm A’ Uç TU: Aylık baz- taştı ve ülke sathına yayıldı. İşin Tkoyduğu enflasyon sonuçları, bu da artışın en yüksek olduğu ana harca- Kkötüsü medetin bir organize suç kurumun hesaplama yöntemini daha ma grubu yüzde 2.56 ile ulaştırma ol- örgütü liderinin dijital ortamdaki video tartışmalı hale getirdi. du. Gıda fiyatları ise yüzde 0.29 arttı. paylaşımlarındaki ifşalarından umuluyor Rapora g öre TÜFE’de mayısta ön- En çok düşüş ise yüzde 1.32 ile eğlen- olması. İnsan sormadan duramıyor, “Biz ceki aya (aylık) göre yüzde 0.89, Ara- ce ve kültürde. nereye koşuyoruz, dünya nereye? Eği- lık 2020’ye göre yüzde 6.39, Ma- 4 ‘çEKİ rd EK’ coş TU: Enflasyonun tim almış ve bulabildiği ilk fırsatta kapağı yurtdışına atmak isteyen bir gençlik ile.. yıs 2020’ye (yıllık) göre yüzde 16.59 gelecek döneme ilişkin seyri hakkında Pandemi ile birlikte dibe vurmuş bir ilk ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde fikir veren ve “çekirdek enflasyon” di- ve ortaöğretim sisteminin yarattığı kayıp 14.13 arttı. Yıllık TÜFE nisanda yüz- ye bilenen yıllık rakamlar; “enerji, gıda nesil ile...Nereye?” de 17.14’tü. Buna karşın TÜİK’in iti- ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile İki gün önce Asya üniversiteleri sırala- barını zedelediği için geçen aylarda tütün ürünleri ve altın hariç TÜFE’de” ması ve üniversitelerin bütçeleri açıklan- suç duyurusunda bulunduğu Enflas- (C) yüzde 16.99, “işlenmemiş gıda dı (Times Higher Education Ranking). yon Araştırma Grubu (ENAGrup) ise ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün Baktık, sanki pandemi yokmuş, ülkele- Mayıs 2021 dönemi (30 Nisan-31 Ma- ile altın hariç TÜFE”de (B) yüzde 17.49 rin ekonomileri büyük bir krizden çık- yıs) günlük fiyat değişimlerinden el- arttı. Bu iki rakamın yüzde 16.59 olan mamış gibi yükseköğretim bütçelerine de edilen E-TÜFE’deki artışı aylık baz- yıllık değeri aşması dikkat çekti. büyük yatırımlar yapılmış. Bir toplum- da yüzde 3.94 olarak açıkladı. Ayrıca sal seferberlik hali gibi... Başta Çin ol- ‘Şahane’ hata ENAGrup’a göre ilk 5 aylık enflasyon mak üzere hükümetlerden yapılan des- Sonuçları yorumlayan ekonomistler- da yüzde 16.1 oldu. TÜİK’in raporunun tek çağrıları sahipsiz kalmamış. Hem den Haluk Bürümcekçi, “Gerilemede, iş dünyası hem de hayırseverler eğiti- detayları ise şöyle: gıda dışı gruplardaki fiyat artışlarının me katkılarını artırmışlar, yeni enstitü- 4 259 mAdd E Ar TTı: Mayıs- kapanmaların talebi sınırlaması nede- ler, araştırma merkezleri kurulmuş. Ör- ta, endekste kapsanan 415 madde- neğin Çin’in emlak devi Vanke, hükü- niyle kısıtlı kalması daha etkili oldu” den 97’sinin ortalama fiyatında düşüş, metten gelen çağrıya uymuş ve Tsing- derken, Dr. Mahfi Eğilmez mayıs ayın- 259’unun fiyatında artış görüldü. 59 hua Üniversitesi’ne kendi adını taşıyan da TL’nin dış değer kaybının yüzde 2.5 bir halk sağlığı enstitüsü kurmuş. He- olduğuna vurgu yaptı. Ayrıca Benja- def yeni pandemilere önceden hazır- Dolar adım adım min Disraeli’nin şu sözü uzman açık- lık. Enstitünün başına da Dünya Sağlık lamalarında sıkça kullanıldı: “Üç çe- Örgütü’nün eski direktörlerinden Mar- yeni zirve arıyor şit yalan vardır: Yalan, kuyruklu ya- garet Chan getirilmiş. lan ve istatistik.” Alaattin Aktaş ise il- Tabii hükümetlerin de bütçelerinde umhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ginç bir hataya dikkat çekti: “TÜİK’in Cfaizle ilgili yeni açıklamaları son- yükseköğretime ayrılan paylar ciddi bi- ‘şahane’ veritabanı ve yeni web sitesi rası mali piyasalarda başlayan dal- çimde artmış. Sadece Çin değil, Hindis- ilk olarak yine TÜİK’i vurdu ve yüzde tan, Japonya, Malezya, İran... galanmaya, yurtdışında yaşanan ge- 0.89 olarak açıklanan mayıs ayı TÜFE Neden peki? Yanıt basit. Bilim ve tek- lişmeler de eklenince özellikle dolar artışı merkezi dağıtım sisteminde yüz- noloji üreten, kendi beyin gücünün kali- kuru yükselişine dün de devam etti. de 1.44 olarak yer aldı.” Erdoğan’ın açıklamaları sonrası ön- Son 30 ayın en yükseğini gördü tesini ve sayısını artıran bir ülke olmaz- ceki gün Türkiye’deki piyasalar açıl- TÜİK’ten yapılan açıklamada da enf- san yeni dünyanın özellikle pandemi ÜİK’in “Yurtiçi Üretici Fiyat En- di. Böylece yıllık bazda Yİ-ÜFE Kasım sonrası dünyanın koşullarına ayak uy- madan önce 8.79 liraya kadar çıkan lasyon rakamının, merkezi veritaba- Tdeksi, Mayıs 2021” raporuna göre 2018’den (yüzde 38.54) bu yana son durman mümkün değil. ve sonrasında 8.58-8.65 lira ara- nına yüzde 1.44 olarak “sehven” akta- Yİ-ÜFE mayıs ayında önceki aya gö- 30 ayın en yüksek değerine yükseldi. Sıralamaya bakıyorum. En başarılı ilk sında hareket eden dolar, dün ise rıldığı belirtilerek bunun, sepette yer re yüzde 3.92, 2020 Aralık ayına gö- Ayrıca Yİ-ÜFE’deki bu yüksek oran, 8.7270 liraya kadar yükseldi. TL, do- 10 üniversite içinde aslan payı Çin’in. alan maddelerin fiyatlarında haziranda re yüzde 17.34, Mayıs 2020’ye gö- önümüzdeki dönemde TÜFE’yi de ar- Zaten Çin dünya liginde de ilk 10 içine ların küresel piyasalarda güçlenme- hiçbir değişiklik olmaması halinde, ha- re yüzde 38.33 ve 12 aylık ortalama- tırma açısından büyük baskı unsu- çoktan girdi. Çin’i Japonya, Singapur ve siyle dün en fazla değer kaybeden ziran ayına aktarılacak tahmini ifade lara göre yüzde 22.24 artış göster- ru olacak. Güney Kore takip ediyor. (1. Tsinghua gelişen ülke para birimi oldu. ettiği belirtildi. l Ekonomi Servisi Üniversitesi (Çin); 2. Pekin Ü. (Çin); 3. Singapur ulusal Ü. 4. Hong Kong Ü.; 5. Singapur Nanyang Teknik Ü.; 6. Tokyo 5 aylık TÜFE, memur ve memur emeklisine 2021 yılı için verilen zammı aştı Ü.; 7. Hong Kong Çin Ü.; 8. Hong Kong Bilim ve Teknoloji Ü.; 9. Seoul Ulusal Ü. (G. Kore); 10. Japonya Kyoto Ü. Peki ilk 100 içinde Türkiye var mı? Ya da kaç üniversite var. 68. Sırada Sa- ‘Tüketici’ memuru solladı bancı Üniversitesi; 73. sırada Koç Üni- versitesi ve 80. sırada Çankaya Üniver- yonun zammı yutması nedeniyle bu yıl de 16.59 oldu. İşçi yıllık enflasyonun üze- MUSTAFA ÇAKIR KÜRESEL GIDA sitesi var. O kadar. ağustos ayında gerçekleştirilecek olan rinde zam talebinde ısrarlı. Ancak iktida- İran’ın ise ilk 100 içinde yedi üniversi- FİyAtlArı 10 yılın ayıs enflasyonuyla (TÜFE) birlikte ça- memur toplusözleşmesinde sendika- rın kamu işçileri için zam oranını belirler- tesi bulunuyor ve 45. sıradan başlıyor. Mlışan ve emekli maaşlarıyla ilgili ilk 6 lar da önce yıl içindeki kayıpların gide- ken eskiden olduğu gibi yine 6 aylık enf- Neden? Çünkü üniversite sayısı artırı- Zİrvesİnde ay kapsamındaki fark ve zam oranları da rilmesini isteyecek. İşçi, esnaf ve çift- lasyon oranını temel alması bekleniyor. lırken nitelik önemsenmedi ve kalite gi- biraz daha netleşti. çi emeklileri ise 6 aylık enflasyona göre Bu da halen yüzde 7.72. İktidar her ünya gıda fiyatları, mayıs ayında art derek düştü. Akademik özgürlük dibe Darda 12. ayda da artış kaydederek Hatırlanacağı gibi memur ve memur zam alıyor. Halen bu emekliler için yüz- zam döneminde “çalışanları enflasyo- vurdu. Türkiye’deki devlet üniversitele- Eylül 2011’den bu yana en yüksek sevi- emeklisine bu yıl için yüzde 3+3 zam de 6.39 zam oluşmuş durumda. na ezdirmedik” savunması yapıyor. Bu ri, araştırma bütçeleri üniversitelerimi- yeye çıktı. Endeks 121.3 puan olurken verilmişti. İlk 5 aylık TÜFE ise yüzde nedenle hükümetin ilk 6 aylık zam tek- zin 50-100 katı olan yurtdışındaki üni- mayıs ayı itibarıyla bir yıllık artış yüz- versitelerle rekabet etmek durumunda. 6.39’a ulaşarak yılın tamamı için verilen ‘7.72’yi dayatabilir lifi için yüzde 7.72 ile masaya oturması de 39.7’ye ulaştı. Ayrıca mayısta önce- yüzde 6’lık zammı aştı. Ayrıca 5 aylık sürpriz olmayacak. Bunun dışında sendi- Ülkemizde araştırma üniversitesi statü- Türk-İş ile Hak-İş geçen günlerde ka- ki aya göre hububat fiyatları yüzde 6, sü verilmiş olan üniversitelere bile gere- TÜFE’ye göre memur ve memur emek- kaların imzaladıkları sözleşmelerin büyük mudaki 700 bin işçi için ilk 6 ayda yüz- bitkisel yağ fiyatları yüzde 7.8, şeker fi- ken düzeyde bütçe maalesef sağlana- lisi için yüzde 3.39’luk enflasyon farkı bir bölümünde ücret zamları 6’şar aylık de 20 zam talep etmişti. İşçi bu talebi- yatları yüzde 6.8 arttı. Et ise başta Çin mıyor. Kamu üniversiteleri, öğrenci kon- oluştu. Gerçek oran haziran ayı TÜFE’si dönemler halinde gerçekleşen enflasyon ni belirken yıllık enflasyonu baz aldı. Yıl- olmak üzere Asya ülkelerinin ithalatı tenjanlarına ve öğretim elemanı kadro- ile ortaya çıkacak. Öte yandan enflas- esas alınarak uygulanıyor. l ANKARA nedeniyle yüzde 2.2 zamlandı. lık enflasyon ise kısmen gerileyerek yüz- larına dair alınan kararlarda söz sahi- bi değiller ve öğrenci kontenjanları ka- pasitenin üzerinde artırılıyor. Bu neden- le, sıralamalarda kullanılan öğretim üye- Hızlı tüketimin devlerine si başına düşen öğrenci sayısında ka- mu üniversiteleri bırakın yurtdışında- ki üniversitelerle rekabet etmeyi, Türki- Rekabet soruşturması ye’deki vakıf üniversiteleri ile bile reka- bet edemez düzeye geldi. (https://sar- ekabet Kurumu (RK), rekabe- permarket zincirlerinin fiyatları- kac.org/2021/02/dunya-universite-si- nın ve/veya fiyat geçişlerinin ko- Rti sınırlayıcı anlaşma ve ey- ralamalari-yuksekogretim-sistemimize- lemlerde bulunup bulunmadık- ordinasyonunun sağlandığı” şüp- dair-ne-soyluyor/) larının tespiti için hızlı tüke- hesiyle yürütülen ön araştırma- Bu ülkenin kaynakları var. Düşündü- tim malları sektöründeki 13 şir- nın tamamlandığı belirtildi. ğümüzden çok daha fazla. Sorun o kay- ket hakkında soruşturma başlat- Bu şirketler şunlar: Beypazarı nakların ne için ve nasıl harcandığında... tı. Açıklamada “süpermarket zin- Karakoca, Doğanay Gıda, Düzey Hâlâ 128 milyar doların hesabını vermek cirleri arasında geleceğe dönük Tüketim, Eti Gıda, Frito Lay, Gla- için en ufak bir çaba harcamayan siyasi fiyatlar, fiyat geçiş tarihleri, dö- xosmithkline, Haribo Şekerleme, iktidarın tek yaptığı 20 yılı aşkın iktidarı- nın pisliğini yüzümüze gözümüze bulaş- nemsel aktiviteler ve kampan- Horizon Hızlı, Kent Gıda, Pasifik tırmak... Baksanıza Marmara Denizi bile yalar gibi rekabete hassas bilgi- Tüketim, Pepsi Cola Servis, Red isyan bayrağını çekti sonunda... Bull Gıda, Şölen Çikolata. lerin dolaylı yoldan değişimine aracılık edildiği, söz konusu sü- l Ekonomi Servisi Üretim teknolojisini ve ürünleri dönüştürüyor Yeni ‘vergi affı’ yasalaştı irketinin 13. Sürdürülebi- Ş lirlik Raporu’nu açıklayan azı Alacakların Yeniden Ya- rilen idari para, Covid-19 ile mü- Arçelik Üst Yöneticisi Hakan Bpılandırılması ile Bazı Ka- cadele kapsamında verilen ida- Bulgurlu, 2019-2020’da, üre- nunlarda Değişiklik Yapıl- ri para ile tütün ve tütün mamul- tim faaliyetlerinde sera gazı masına İlişkin Kanun Teklifi, leri kullanımından kaynaklanan emisyonlarını dengeleyerek TBMM Genel Kurulu’nda kabul idari para cezaları kapsam dışın- “karbon-nötr” şirket olduk- edilerek yasalaştı. da olacak. Yapılandırmada 30 Ni- larını söyledi. Bulgurlu şöyle Hakan Bulgurlu Buna göre Vergi Usul san 2021 dahil önceki borçlar devam etti: “Tüm üretim tek- Kanunu’nda (VUK) yapılan de- dikkate alınacak. Yapılandırıla- nolojilerini ve ürünlerimizi dönüştürüyoruz. 9 ğişiklikle Hazine ve Maliye Ba- cak borçlar arasında VUK kapsa- ülkedeki 23 fabrikamız yeni teknolojilere geç- kanlığı, Ticaret Bakanlığı, SGK, mına giren ilgili vergi cezası, ge- meye başladı. Artık aksiyon alma zamanı. Tü- il özel idaresi, belediye, Yatı- cikme faizi ve zammı, sigorta pri- keticilerin doğa anlamında üzerine düşeni ya- rım İzleme ve Koordinasyon mi, emeklilik keseneği, işsizlik panları paralarıyla ödüllendireceğini düşünü- Başkanlığı’na olan borçlar yapı- sigortası primi ile bunlara bağlı yoruz.” Bulgurlu südürülebilirlik konusunda landırılıyor. Ancak düzenleyi- gecikme cezası ve zammı alacak- üzerine düşeni yapmayan firmalarla da yolla- ci ve denetleyici kurumlarca ve- ları da var. l ANKARA rını ayıracaklarını söyledi. l Ekonomi Servisi FAO’DAN AÇIKLAMA