Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 28 ARALIK 2021 SALI 2 olaylar ve görüşler Sovyet sonrası çatışma sahası Deniz Berktay Çatışmaların pek çoğunda Rusya doğrudan veya dolaylı olarak çatışmanın Avr A A uzm A tarafı oldu. ABD’nin 1990’lardan itibaren eski Sovyet coğrafyasında etkisini artırmaya başlaması, Rusya’nın güvenlik endişelerine neden oldu. ovyetler Birliği’nin 1991’de dağılması, Muhatap? beraberinde, bugüne kadar süren etnik evgili okurlarım, iktidar si Almanya’nın -bu konuda- 2008’den itibaren tekrar ısınmaya başladı. den kurtarılırken diğer bölümü halen, Erme- Sve bölgesel çatışmaları getirdi. rejimi değiştiriyor ama ki- Türkiye’ye karşı tutumu ile n Gürcistan: SSCB zamanında nilerin denetimi altında bulunuyor. Sovyetler Birliği, 15 kurucu cumhuri- Skurmak istediği rejim ne Avrupa’da çalışan Türkler hak- Gürcistan’da Abhazya ve Güney Osetya n Moldova: Moldovalılar, komşu Ro- Türkiye’ye ne 21. Yüzyıl’a ne kındaki peşin hükümlü siyase- yetten oluşan bir federasyondu. Bu kuru- özerk bölgeleri bulunuyordu. (Abhazlar ve manya (Rumenler) ile aynı kökten gel- de bu toplumun sorunlarını ti nedeniyle, başta Cumhurbaş- cu cumhuriyetlerin sınırları, Sovyet liderle- çözmeye uygun: kanlarına olmak üzere, Başba- Osetler, Kuzey Kafkasya halklarına mensup). se de zamanla ayrı bir millet hali- ri tarafından, karmaşık bir şekilde çizilmiş, Özetle, yürütme, yasama ve kanlara, Bakanlara, çeşitli parti- SSCB dağılırken, Abhazya ve Güney Osetya, ne gelmiş. SSCB’nin dağılış sürecinde pek çok etnik grup, bir diğer kurucu cum- yargı erklerinden oluşan devlet, lerden milletvekillerine ve med- Gürcistan’dan ayrıldığını ilan etti. Bir yıl ka- Moldova’da Romanya’yla birleşme eğilim- huriyetin sınırları içinde kalmıştı. Böyle tek bir şahsa bağlandı. ya kuruluşlarının temsilcilerine dar süren çatışmalar sonunda bölgeye Rus leri güçlenince, Dinyester Nehri’nin do- olunca, Sovyetler Birliği’nin dağılma süre- Üstelik bu şahıs, tarafsız, par- sayısız mektup yazdım ve ya- askerleri yerleşti. 2008 yılında, dönemi Gür- ğusunda yaşayan Slavlar, Transdinyester cinde, buralarda kanlı çatışmalar meydana tisiz cumhurbaşkanı için ko- nıt aldım. cistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, Cumhuriyeti’ni kurduklarını ilan ettiler ve nulmuş olan ve yeni değişiklik- Hatta 1983’te, Paris’in Orly geldi. Bunlardan bazıları, günümüzde hiçbir Batı’nın desteğine güvenerek ayrılıkçı Güney Moldova askerleriyle çatışmada, üç bin ki- ler bağlamında anayasaya aykı- Havalimanı’nda Ermeni terör ör- çözüme kavuşturulmadan “dondurulmuş” rı olan sorumsuzluk kalkanından gütü ASALA’nın saldırısı nedeniy- Osetya bölgesini zorla ele geçirmeye kalk- şi, hayatını kaybetti. 1990’ların başından olarak bekletilse de bazıları, sıcak çatışma yararlandırılıyor. le, Fransa Cumhurbaşkanı Fran- tı. Fakat burada pek çok kişi, Rus vatandaşlı- beri, silahlı çatışma yaşanmamakla birlik- olarak devam ediyor. Ve yine partisiz, tarafsız bir çois MITTERRAND’a, uzunca bir ğı almıştı. Bu nedenle Rusya, “Rus vatandaş- te, bölgenin geleceği belirsizliğini koruyor. Çatışmaların pek çoğunda Rusya doğru- cumhurbaşkanı için konulmuş mektup yazdım ve yanıt aldım. larının öldürüldüğü” gerekçesiyle, müdaha- n Ukrayna: 2014 yılında Ukrayna’da Ba- dan veya dolaylı olarak, çatışmanın tara- olan ve son değişikliklere göre Bunları, yerine göre, ya sa- le etti. Rusya-Gürcistan Savaşı’nın ardından tı yanlısı gruplar, dönemin Cumhurbaşka- fı oldu. ABD’nin 1990’lardan itibaren es- yine anayasaya aykırı olan özel de bir Türk yurttaşı olarak ya Rusya, Abhazya ve Güney Osetya’nın bağım- nı Viktor Yanukoviç’i devirince, Rus yanlısı ki Sovyet coğrafyasında etkisini artırma- ceza maddesiyle korunuyor. da kuruluşumuz adına yaptım. sızlık kararını tanıdı. Fakat Rusya’nın bu ka- eğilimlerin güçlü olduğu güney ve doğu il- HHH Mektup yazdığım hiçbir kim- ya başlaması, Rusya’nın güvenlik endişele- Bilindiği gibi bütün seçilmiş- se, bana, ‘Sen kim oluyorsun da rarına dünyadan fazla destek gelmedi. lerinde huzursuzluklar başladı. Rusya, Uk- rine neden oldu. (Bugün de Rusya yöneti- ler, bütün seçmenlerin, özel- bana mektup yazıyorsun’ gibi bir n Azerbaycan: Ermenistan ile Azerbay- rayna’daki gelişmeleri “darbe” olarak nite- mine yakın olan strateji uzmanı Aleksandır likle de başka seçilmişlerin suçlamada bulunmadı. can arasındaki çatışmalar, 1988’den itiba- lendirdi ve Kırım Yarımadası’ndaki Rus as- Dugin’in söylediği üzere, “Rusya, ya bir im- doğrudan muhatabıdırlar. Mektup yazma konusunun ren yoğunlaşırken Azerbaycan bünyesin- kerleri, yarımadadaki Rus çoğunluğun des- paratorluk olarak var olur ya da hiç var ola- Bu konuda Avrupa Atatürk- Avrupa ülkelerindeki önemi ve de özerk bölge olan ve nüfusunun çoğunlu- teğini alarak Kırım’ı ele geçirdiler ve ulus- maz.”) Bu çerçevede Rusya, bu bölgelerde çü Düşünce Dernekleri Fede- etkisi hakkında şu bilgiyi de ğunu Ermenilerin oluşturduğu Dağlık Ka- lararası toplumun tanımadığı bir referan- kendi etkisini sürdürebilmek veya yeniden rasyonu Genel Başkanı Dur- vermek istiyorum: Bu kıtada rabağ’daki Ermeniler, bağımsızlık kara- duma dayanarak Kırım’ın Rusya’ya katıldı- kurabilmek için, bu çatışmalarda yer aldı. sun ATILGAN’dan ilginç bir bir mektup 20.000 (yirmi bin) rı aldı. 1992’de Ermenistan birlikleri, sını- ğı ilan edildi. Uluslararası toplum bu ilhakı mektup aldım. telefona eşdeğer tutulur… 2008 sonrası sular ısındı HHH Çok sert eleştiriler yapmış ol- rı geçerek Karabağ’ın tamamını işgale gi- tanımasa da Rusya, burasının kendi toprağı “Köln, 27 Aralık 2021 mama rağmen, mektup yolladı- ABD’nin öncülüğünde NATO’nun, 1999’da rişti. 1994 yılındaki ateşkesten sonra, kü- olduğunu savunuyor. VİCDANİ GÖREV… ğım yetkililer yanıt vermeyi ihmal çük çaplı çatışmalar dışında bölge 2020 yılı- Yugoslavya’nın Sırbistan Cumhuriyeti bünye- AKP’nin Genel Başkanı, Sayın etmediler. Belirsizlik sürüyor sindeki Kosova Özerk Bölgesi’nden Sırp asker- na kadar sakin kaldı. 2020’nin eylül ayında İMAMOĞLU’nu kastederek TV Bu isimlerin başında, kısa bir sü- Ermenistan’ın provokasyonlarına Azerbay- Hemen ardından, Ukrayna’nın güneydoğu- lerini çıkmaya zorlaması ve 2008 başlarında ekranlarında ‘Bir de utanmadan, re öncesine kadar Federal Alman- Kosovalı Arnavutların bağımsızlık kararını can ordusunun karşılık vermesi sonucunda, sunda, Rusya yanlısı eğilimlerin güçlü oldu- sıkılmadan bana mektup gönde- ya Şansölyesi olan, Sayın ANGE- Rusya’nın da üstü örtülü desteğiyle Azer- ğu Donbas bölgesinde Rus yanlısı ayrılıkçı tanıması, Rusya’nın tepkisine neden olmuş riyor’ diyor… LA MERKEL gelmektedir. ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ba- baycan, işgal altındaki toprakların büyük gruplar, Rusya’dan aldıkları destekle, iki il ERDOĞAN’a niçin mektup Siyasi rakiplerini düş- göndermiş İMAMOĞLU? man ilan eden bir kimsenin, bölümünü geri almayı başardı. Ancak, Dağ- merkezini ele geçirdi ve Ukrayna askerle- tılı ülkelerin Sırbistan’ın Kosova bölgesi ko- Çünkü İBB yönetiminin bele- Cumhurbaşkanlığı’na seçilmiş nusunda attığı adımın eski Sovyet coğrafya- lık Karabağ’ın merkezi Hankendi’ye Azer- riyle çatışmaya girişti. Donbas’taki çatışma- diye bünyesinde ‘terörist çalış- olmasına rağmen, tüm ulusun sındaki çatışma bölgelerinde ciddi yansıma- baycan kuvvetleri yaklaştığında, Rusya, ta- larda Ukrayna, asker ve sivil, 14 bin insanı- tırmakta olduğunu’ hem R. T. Cumhurbaşkanı olamadığını ta- larının olacağını söylemişti. Nitekim, bura- rafları acilen ateşi kesmeye çağırdı. Sonuç- nı kaybetti. Çatışmalar, halen devam ediyor Erdoğan hem de İçişleri Bakanı rih yazmaktadır, yazacaktır…” larda 1990’ların başında donan çatışmalar, ta, Dağlık Karabağ’ın önemli bölümü işgal- ve sorunun geleceği belirsizliğini koruyor. S. Soylu iddia etmişlerdi. HHH İMAMOĞLU iddia sahiplerine Atılgan, mektubunun so- değil de kime yazacaktı mektubu? nunda, Demokratik Re- jim adına, İmamoğlu’nu des- Tek kişilik yürütmeyle yönetilen tekleyeceklerini söylüyor ve bir ülkede mektup kime yazılır? Konuya ilişkin olarak, şu Cumhurbaşkanı’nı da istifaya açıklamayı yapmayı vicdani davet ediyor. bir görev sayıyorum: Kendi deneyimlerini anlattığı örnekler bana çok il- Ben, yarım yüzyıla yakın bir süredir Almanya’da yaşıyorum. ginç geldi. Özellikle bölücü terör örgü- O nedenle mektubun il- tü PKK’nin ülkemizde çıkar- gili bölümlerini değerli dığı şiddet olayları ve siya- okurlarımla paylaştım. Doğu’yla Batı’nın yeni Savaş alanı: AfrikA terör örgütünü andırıyor. Kovid-19 Sarp Sinan HaCIr nedeniyle iptal edilen Etiyopya se- ArAştırmAcı çimlerini, hükümeti dinlemeyip eni bir Soğuk Savaş dönemine yapma kararı aldılar. Üstüne bir Ygirdiğimiz, Batı medyasınca da de askeri üslere saldırdılar. Böy- epeydir dillendiriliyor. ABD’nin kü- lece iç savaş başladı. resel hegemonyasına karşı, büyüyen Afrika’da da geriliyor Çin tehdidini bu yıl kabullendiler nihayet. Suriye’den Afganistan’a, Tigray bölgesi küçüktü, ülke Güney Amerika’dan Afrika’ya, So- nüfusunun yüzde 6’sı burada ya- ğuk Savaş giderek şiddetleniyor. şıyordu. Kuzeyde Eritre’yle, gü- ABD’nin nüfuzu her geçen gün eri- neyde Etiyopya’yla kavgalılar- yor. Güney Amerika ülkeleri birer dı. Bu nedenle sadece bağımsız- birer ABD etkisinden çıkıp Çin’le lıkla yetinemezlerdi. İktidarda ol- yakınlaşıyorlar. Bu ülkelere en son dukları dönemdeki gibi, ülkenin Şili eklendi. Ne zaman bir komü- zenginliklerine erişmek istiyor- nist seçilse, ABD’de birçok şirke- lardı. Bunun için Batı’dan destek tin hisseleri borsada çakılıveriyor. de buldular. Özellikle Biden seçil- Güney Amerika medyada ken- dikten sonra TPLF, ABD’den gör- dine sık yer bulsa da Afrika’dan düğü desteği artırdı. İki yıl ön- pek bilgi düşmüyor. Ancak So- ce kahraman ilan edilen Adiy Ah- ğuk Savaş örnekleri Afrika’da da med ise yalnız kalınca Çin, Rus- bolca mevcut. Çin, uzun zaman- ya ve Türkiye’ye yöneldi. dır süren sessiz büyümesini son ABD’nin desteği yetmedi. Ni- 10 yılda biraz kırdı. Komşularına yetleri önce, Cibuti’den kalka- karşı atak, uzaktaki ülkelere yu- cak SİHA’ların Etiyopya ordusu- muşak tarafını gösteren bir poli- nu vurmasıydı. Somali izin ver- tika izledi. Bu 10 senede, Çin’in medi. Bu nedenle Sudan’ı kullan- Afrika’daki yatırımları hızla bü- mak zorunda kaldılar. Türk Sİ- yüdü. Güney Afrika, Nijerya, Mı- HA’ları, Çin ve Rusya’nın desteği sır, Cezayir, Gana gibi ülkele- derken, Etiyopya durumu tersi- re ciddi boyutlarda ihracat yaptı. ne çevirdi. Geçen günlerde TPLF, Tabii Afrika, Fransa ve ABD’yle Tigray bölgesine çekilmek zorun- karşılaşmadan iş yapılabilecek da kaldı. Lakin TPLF’nin tama- bir kıta değil. men yok edilmesi ise zor. Etiyop- ya, Tigray’da pek popüler olma- Etiyopya’da iç savaş yan TPLF’yi kovalamakta ürkek Son olarak Etiyopya’da, davranıyor. TPLF’nin dünya ka- ABD’nin sürekli kovaladığı rejim muoyuna “soykırım” iddiası taşı- değişikliklerinden biri daha bal- masından çekiniyor. Etiyopya or- tayı taşa vurdu. Etiyopya Başba- dusunda çok sayıda Tigraylı ge- kanı Adiy Ahmed, birkaç yıl önce neral olsa da diğer ülkelerin des- Nobel Barış Ödülü almıştı. Uzun teğini yitirmek istemiyorlar. Eti- yıllar sınır çatışmaları yaşadıkla- yopya diyasporası ABD’de olduk- rı Eritre’yle barış imzalamış, bu ça aktif. Duyumlara göre, yine de nedenle kahraman ilan edilmiş- Tigray’a bir operasyon yakın. ti. Fakat sınır bölgesi Tigray’ın Günün sonunda, ABD’nin hor yerlileri bundan memnun değil- gördüğü devletler, soluğu Çin’in di. Tigraylı azınlıklardan oluşan yanında alıyorlar. Etiyopya son TPLF (Tigray Halk Özgürlük Cep- yıllarda bu yolu izleyen ülkeler- hesi), Ahmed seçilene kadar ül- den sadece biri. Çin, Kuşak ve keyi demir yumrukla yönetmişti. Yol projesini Afrika’ya da taşıyor. TPLF, eskiden kendini komünist ABD SİHA’larını kaldırtmayan varsayan, fakat komünizmin gücü- Cibuti de, geçen aylarda projeye nü kaybetmesiyle, Batı desteği ala- katılmak için Çin’le uzlaştı. bilmek adına sembollerini değişti- Dünyada Çin’in nüfuzu artarken ren etnik temelli bir yapı. Yaptıkla- ABD’nin etkinliği azalıyor. Baka- rı terör eylemleriyle aslında, PKK lım b atı bunu durdurabilecek mi? nı sy