Katalog

21 KASIM 2021 PAZAR KÜLTÜR 11 OYUNCU, YÖNETMEN IŞIK TOPRAK, 82 YAŞINDA YAŞAMINI YİTİRDİ Arturo Ui’nin Maçka Sanat, Önlenebilir Tiyatronun Tırmanışı küllerinden oyununda canlandırdığı performansı yeniden doğuyor... tarihe geçmişti. açka Sanat Galerisi (MSG): Gençli- ğim, güzelliğim, zenginliğim... MSG: MBuluşma mekânı, çoğalma, sorgula- büyük kaybı ma mekânı... MSG: Yeniyi kucaklama, ön- cü sanata sarılma tutkusu... Işık Toprak 1976’da, Rabia Çapa ve Varlık Sadıkoğlu’nun kurduğu galeri, şu üstte- nu duydu, gördü, bildi. Ama kulak- hikâyenin işçisi, hamalı. O sebep- ki üç satıra sığdırmaya çalıştığım her şey iyatro sanatçısı, yönet- bir birikim ve emek vardı. Dev- tan kulağa yayılan en büyük yoru- le sahneye çıkan herkesin, hepimi- ve ötesiydi. men Işık Toprak yaşamı- let Tiyatroları’nda ilk kez oynanan mu Brecht’in Arthur Ui’nin Önle- zin, sırtında ter istedi önce. Onun İki kardeş, dönemin genç mimarı Mehmet Tnı yitirdi. Toprak, bugün sa- Bertolt Brecht oyununda bellekle- nebilir Tırmanışı’ndaki olağanüs- yokluğuna üzülürken kendi yok Konuralp’a başvurmasıyla, Mengü Ertel’in at 13.00’te Devlet Tiyatrosu’na ait re kazıdığı Arturo Ui rolünde be- grafik tasarımları, Şazi Sirel’in aydınlatmayı tü oyunculuğuydu. 1978 yılında oluşumuza da üzülüyorum. Çünkü Küçük Tiyatro’da yapılacak töre- den dilini, Adolf Hitler’in resimle- üstlenmesiyle, hap gibi bodrumdan bir mu- Ergin Orbey, Devlet Tiyatroları Ge- o teri soğuttuk. Başımız sağ olsun. cize galeri yaratılacaktı! nin ardından 15.30’da Karşıyaka rini tek tek çizerek ve onlarca kay- nel Müdürlüğü’ne getirildiğinde ilk Mezarlığı’nda toprağa verilecek. nak üzerinde çalışarak çıkarmıştı. ‘Hiç ödün vermedi’ defa kurum sahnesi Brecht adıyla 40 yıllık bellek Her gün gazetemiz Cumhuriyet’i Ve kocaman bir baba yürekle ışığı- Yücel Erten sahnelemesiyle buluş- n Şirin Aktemur (Oyun yazarı): 1976-2016 arasında MSG, 40 yıl boyunca özenle okuduğu masasında çalı- nı bize bıraktı. Onun duruşu ve ba- muştu. Işık Toprak, bugün bilgi bi- Ankara Sanat Tiyatrosu’nu kur- sanat yaşamımızın öncü, ilerici dinamoların- şırken yitirdiğimiz değerli sanat- balığı kalbimizin en kıymetli yerin- rikimiyle, hocalığıyla, aydınlanma dan biri oldu. Varlık, aramızdan erken ayrıldı. dukları günden son nefesine ka- çı Işık Toprak ile ilgili olarak mes- de kalacak biricik oğlumla birlikte. bilinciyle yitirdiğimiz bütün değer- Uzun yıllar Rabia Çapa’nın yönetiminde, ti- dar, inandığı değerlerinden hiç- lektaşları ve dostları şunları söyle- caret kaygısı gütmeksizin, ilkelerinden sap- lerle birlikte ayrılıyor aramızdan. bir dönem ödün vermemiş bir ‘Vazgeçmeden aydınlattı’ diler: maksızın nice sanatçıya ve sanatsevere yu- Acımız bir döne- aydın, Devlet va oluşturdu. 2016’da kapandı. n Umut Toprak n Yücel Erten (Yönetmen): min kapanmasıy- Tiyatrosu’na ve Kapandı ama 40 yıllık hafızamız yok ol- (Tiyatro sanatçısı, oğlu): Işık Toprak, bu ülkenin en soluk- la bizlerin de tüke- bu ülkenin sana- madı. Tüm arşivini Vehbi Koç Vakfı’na dev- lu oyuncularından, en ilkeli aydın- nişinin koşut iler- retti. Necmi Sönmez editörlüğünde geç- Ben babamı hiç kaybetmedim. tına çok büyük larından biriydi. 1979’da birlik- lemesi. mişi belgeleyen “Görünmeyene Bakmak” Her zaman nerede durduğunu bi- katkıları olan bü- kitabını sundu. te çalıştığımız Brecht’in “Arturo lirdim. O kadar bilirdim ki ne za- n Serpil Gül yük bir aktör ve 2021 Kasım, MSG yeniden açıldı. Beş Ui”sindeki unutulmaz oyunculuğu, man aklım karışsa ne zaman kay- (Oyuncu): Işık rejisördü. 82 ya- yıl ara ve Rabia Çapa, galeriyi kızı Didem tiyatro sanatı adına bir örnek ol- bolsam ona sorardım. Onun net Toprak’ın iki oyu- şında vefat etti- Çapa’ya devretti. muş, tilmizlerini oluşturmuştu. 50 cevapları bir dönemin aydınlı- nunda asistanlığı- ği güne kadar hep Didem Çapa, çocukluktan sanatla büyü- Işık Toprak’ın masası yılı aşan derin ve dürüst dostluğu- dü. İstanbul Üniversitesi Arkeoloji ve sanat ğından süzülen, ilkelerinden yol nı yaptım. O bü- okudu, hep birik- tarihi mezunu. İç mimariden galericiliğe, İş muz, pervasız şakalarımız, açık yü- alan bakış açısını, akılcılığı, ay- yük bir oyuncu. tirdi; Cumhuri- Kadınları Derneği’nden, TİKAD’dan Yaratı- rekli tartışmalarımız artık anılar- dınlanmayı, çağdaşlığı dokumuş- Her yerden görü- yet gazetesi genç- cı Çocuklar Derneği’ne, çeşitli sivil toplum da kaldı. Işıklar ve alkışlar dikbaşlı tur içime. O zaman yolumu bu- len, her yerden du- lik yıllarından be- kuruluşunda etkin, sayısız sanatsal proje dostumun yoldaşıdır. lur, aydınlığa sırtımı verir, karan- yulan kocaman bir ri her gün elinde, gerçekleştirmiş, donanımlı bir insan! lığa yelken açardım. Ben babamı oyuncu. Ancak rol- ölürken başucun- ‘Bir dönem kapandı’ hiç kaybetmedim. Çünkü değiş- Geçmiş ile gelecek de role, renkten da, sevdiği yazar- n Eren Aysan mez, yerinden oynamaz düşünce- renge giren oyun- ları arşivinde hep arasında (Dramaturg, yazar): leri asla çıkmayacak içimden. Ve culardan değil. saklıydı. Haya- Daha işin başında Didem Çapa kararı- kuşaktan kuşağa ışık hızıyla ge- nı vermiş. “Her rolün oyuncusu” oyuncular- tı ve sanatı, bambaşka bir disip- Işık Toprak, konservatuvar- “Ne eski Maçka Sanat Galerisi’nin bir de- çen düşüncelerdir aydınlık. Her dan mezun olduktan kısa bir sü- dan değil yani. O, sahnede attığı linle, ahlakla ve aşkla yaşadı. Öm- vamı ne de geçmişini inkâr eden, hafıza- koşulda vazgeçmeden aydınlatan- her adımın ağır sorumluluğunu sır- rünün bir başka tutkusu 40 yıl re sonra AST’de sahneye çıktı. Bu dan, bellekten yoksun bir sanat galerisi...” dır. Ben vazgeçmemeyi ondan öğ- o dönem için değerlendirildiğin- tında taşıyan bir oyuncu. Mutlaka boyunca elleriyle yaptığı barok diye özetliyor çizdiği yolu. Bunu duymak rendim. Vazgeçmeden umut et- bir derdin, bir meselenin sözcüsü möbleleri ve biricik torunu Deniz de son derece büyük bir adım ve sevindirici. Nitekim ilk sergi için seçimi bu meyi. Ve tekrar tekrar kalkıp yi- politik bir tercihti. Bizim kuşak olarak sahnede var olan bir oyun- Işık Toprak oldu. doğrultuda. ne de yürümeyi. İlk sergi, “An / Momentum” başlığını ta- cu. Bir savaşın askeri olarak ve bir Hayata bıraktığı her izde büyük Işık Hoca’nın efsane oyunculuğu- şıyor. Zaman kavramı üzerine iki sanatçının sorgulamasını bir araya getiriyor. İki sanatçı Serhat Kiraz (d.1954) ve Ha- kan Gündüz (d.1977). Türkiye’de çağdaş DUAYEN PIYANISTIN 80. YAŞ GÜNÜ KUTLANIYOR... KONUK OPERADAN sanata emek vermiş, akademisyen Serhat YAZAR Kiraz, kavramsal sanatın ülkemizdeki öncü- lerinden... Onun sergilerini daha önce Maç- TİYATROYA ERHAN ka Sanat’ta da izledik. Hakan Gündüz’ü KARAESMEN yeni tanıdım. Kendisi fizikçi. Fen ve tekniği YASAK Biret’ten yeni bir armağan sanatla harmanlıyor. “Yeni Medya” sanat- çısı. “Bilgisayar bilimlerindeki yeni teknikleri zmir Devlet Ope- ok yetenekli çocuk ve hatta bazen dâhi ço- Reşit Rey, İlhan Usmanbaş, Muammer Sun gibi artistik bakış açısıyla değerlendiriyor.” İra ve Balesi’nin Elham- Ç İdil Biret cuk sıfatlarıyla anılan gencecik müzik in- toplumumuzun saygı ile andığı bestecilerin pi- Şu minicik tanımlar bile Maçka galerisinden ra Salonu’nda İzmir Şehir sanlarından ilerleyen yaşlarda başarılı müzik yano yapıtlarından seçkiler birlikte yer almak- beklentilerimize ışık tutabilir bence. Tiyatrosu’nun temsilleri için kariyeri yapamayanlara çok rastlanır. Buna tadır. Ayrıca Çetin Işıközlü, Nevit Kodallı, İlhan yapılan tahsis, Devlet Ope- karşılık aralarından bazıları yaşam boyu daha Mimaroğlu, Ateş Pars gibi ülkemizdeki sanatsal ‘Zaman’ kavramı ra ve Balesi Genel Müdür- da geliştirdikleri yetileriyle ulusal ve uluslara- kültürel oluşumlardaki gelişmelere duyarlı, tut- Galeriden içeri girdiğim anda, beni za- lüğü kararı ile askıya alındı. rası müzik dünyasında yer alırlar. Çok az sa- kulu müziksever çevrelerde iyi biliniyor olmakla man karşıladı. Güneş saati, guguklu sa- İzmir Şehir Tiyatrosu, iki ku- yıdaki bu başarılı örneklerin arasında müzik birlikte genel kamuoyunun daha az tanıdığı de- at, dijital saat derken karşımdaki dev pa- rumun yöneticileri arasın- kariyerini zaman içinde daha da olgunlaştıra- ğerli bestecilerimize de anlamlı bir yer ayrıldığı noda zemberekler, dişliler, elektronik çark- da uyum içinde düzenlenen rak sürdürmüş bir İdil Biret örneği uluslararası gözlenmektedir. Ertuğrul Oğuz Fırat, müzikoloji lar dönüyor, hareket ediyor, akıyor. Sanki bir geçici program içinde, müzik dünyasının hayranlıkla dolu ilgisini hep dünyamızda üzerinde zaman zaman durulmuş, birazdan Charlie Chaplin o dişliler arasın- ayda iki hafta olmak üzere, da görülecek; “Modern Zamanlar” filmin- çekmiştir. Piyanonun rahlesine oturduğu an- ama belli bir ilgi sürekliliği yaratılamamış bir di- Elhamra’da temsiller ver- deki gibi... dan itibaren, sergilediği hareket rahatlığı, ses yımlanan çok ilginç ve başarılı bir albümü mü- ğer önemli müzik insanımız olup İdil Biret’in seç- meye başlamıştı. 1 Ekim’de- Neden bu çağrışım? Çünkü ister istemez zik dünyamızın dikkatini yeterince çekemedi. Ül- ki açılışını da yine bu çer- olgusunun dinleyiciye yoğun haz verecek dü- kileri arasında ona da geniş yer verilmiş oluşu o dişliler arasında emeğin, çalışmanın, in- çevede Elhamra Salonu’nda zeye yükseltilişindeki yaratıcılığı ve bunlara kemizdeki sanat ortamında ve uluslararası çev- saygılı bir davranış niteliği taşımaktadır. sanın, (tüm duyguların) nasıl sıkıştığını, ezil- yapmıştı. relerde “Covid” salgını etkilerinin tam ortadan ek olarak benzersiz güçteki bir bellek ile nota- diğini, parçalandığını görmeye başlıyorum. İzmir Devlet Opera ve ya bakmadan müziğin ruhunu okuyabilme ve kalkmadığı bir yaz dönemine rastlaması, bu yeni Cumhuriyetin desteği... Hep bir yerlere yetişme çabamızı... Bu kos- Balesi, yeni binasına geçe- olağanüstü albümün dikkatlerden biraz kaçma- dillendirme becerisi İdil Biret’i çok uzun yıllar Ünlü müzik eleştirmeni Lynn R. Bayley’in yu- koca kâinatta, minicik bir zerre olduğumu- ceği için gelecekte Elhamra dünya müziğinin en üst noktalarında bir yer- sına yol açmıştır. ABD müzik dünyasında say- karıda adı geçen yazısında, İdil Biret’in piyanist- zu nasıl da unuttuğumuzu... Galerinin ar- salon ve binasının İzmir Şe- gınlığa sahip, önemli bir müzik eleştirmeni ola- lerde tutmuştur, tutmaktadır. lik üstünlüklerini ve öncelikle derin yorumcu- ka bölümünde bir yanda uzayı çağrıştıran hir Tiyatrosu ile ortak kul- rak bilinen Lynn René Bayley’in, The Art Music luğunun altı çizilmektedir. Çağdaş Türk klasik sonsuz bir belgeleme, öte yanda iki sanat- lanımı için bir protokol ha- Lounge dijital dergisinde Biret yorumlarının in- Hiçbir piyanistte rastlanmaz müziğinin gelişme çizgisine, albümde yer alan çının zamana dijital müdahaleleri, zaman- zırlanmış; Devlet Opera ve ce ayrıntılarına inerek yayımladığı dikkat çeki- mekân sorgulamaları... En zor beğenir uluslararası müzik kritikleri- yapıtların beste ayrıntılarına da inilerek deği- Balesi Genel Müdürü Murat ci yazının altı çizilmelidir. Her izleyici kendi çağrışımlarını bulacak- nin konsertist piyanist olarak beğenisini top- nilmektedir. İdil Biret, deha düzeyindeki yete- Karahan’ın onayına sunul- tır sergide. Önerim, sergiye eşlik eden Ev- lamaya devam ederken İdil Biret aynı zaman- neklerinin yanı sıra Cumhuriyet Türkiyesi’nin muştu. Karahan’ın ilgili pro- rim Altuğ’un “Andaçname” yazısını da ‘Türk Piyano Eserleri’ da olağanüstü yoğunlukta ve üstün başarı çiz- hem bilim ve hem de sanat alanında yetenekli tokolü imzalamadığı, tiyat- okuyun... Dün, bugün, yarını içeren bu kav- Biret’in bu yeni albümü, çağdaş Türk müziğin- gisinde bir uzunçalar (LP), kompakt disk (CD) genç insanlara verdiği desteklerin de bir ürünü- ronun biletleri satışa çıkmış ramsal serginin daha çok tadını çıkarabi- yayın etkinliklerinin de içinde olmuştur. Çeşitli deki gelişmeleri tarihsel akışı içinde yansıtacak dür. Bu oluşumların karşılığında da beklentile- olmasına karşın salonu aç- lirsiniz. biçimde düzenlenmiş olup “İdil Biret: Türk Piya- firmalar adına yapıp sonradan İdil Biret Arşivi rin de ötesine geçmiştir. Yeni bir yaş gününün madığı öğrenildi. Buna gö- Bana, küllerinden yeniden doğan Maçka (IBA) başlığı altında yayımladığı CD’lerinin sa- no Eserleri/Best of Turkish Piano Music” adıyla yaklaştığı sıralarda bu olağanüstü yeni albümü- re İzmir Şehir Tiyatrosu’nun Sanat’a yeni yolun açık olsun demek dü- müzik ortamına yönlendirilmiştir. Dört CD’den Elhamra’da bugünden baş- yısının, günümüze kadar hiçbir piyanistte rast- nün Atamızın anısına sunulmuş ve müzik dünya- şüyor. layarak 28 Kasım’a kadar lanmamış, 140 mertebesine ulaşmış olduğu oluşan bu albümde çağdaş Türk piyanosu de- mız için çok değerli bir armağan olduğunu dü- Not: Yerim bitti. Ama söylemeliyim: Parti- sürecek sekiz “Azizname” nildiğinde üzerinde durulması gereken çeşit- da hatırlanmalıdır. şünüyorum. Bu vesileyle uzun yıllardır kuvvet- zanlık, Şehir Tiyatroları’nın başındaki Meh- temsilinin nerede sahnele- Bu benzersiz yoğunluk ve üstün müziksel ni- li değerli bestecilerimizden fikir verici ve birbi- li, güzel bir dostluk sürdürdüğümüz İdil Biret’e met Ergen’i yerinden etti. Sayın İmamoğlu, neceği merak konusu oldu. rini tamamlayıcı örnekler seçilmiş bulunmak- telik taşıyan olağanüstü yaratıcılık yoğunluğu en içten duygularımı iletiyor, başarılarının hep Cem Mansur’a da kıymayın lütfen! içinde İdil Biret’in 2021 yılı ikinci yarısında ya- tadır. Adnan Saygun, Ulvi Cemal Erkin, Cemal devam etmesini diliyorum.