Katalog

10 24 EKİM 2021 PAZAR PAZAR YAZILARI Ger Gedanlara ağıt âhi ressam Salvador Dali, gergedanla- azınlığın bile gergedan boynuzu tozu talep ra olan özel merakını tanımlarken boy- etmesi, hayatta kalma mücadelesi veren ger- Tövbe, bir Dnuzunda devasa miktarda kozmik bil- gedanlar için büyük felakete yol açabilir. On gi taşıyan yeryüzündeki tek canlının “ger- milyonlarca yıldır yavaş bir evrim geçirerek gedan” olduğunu dile getirirdi röportajların- hayatta kalmayı başaran gergedanları koru- da. Gergedan boynuzuna olan takıntı dere- mak için silahlı muhafızlar, yapay döllenme, cesindeki ilgisine sanatında, filmlerinde yer korunma alanlarının muhafaza edilmesi, vah- vermesinin sebebini ise gergedanın kavis- şi yaşam parkları gibi çabalar durmaksızın li uzun boynuzundaki logaritmik eğrinin keş- devam ediyor. Ancak gergedanları yaşatma daha yapmam! fine bağlardı. süreci, başarı garantisi olmadan, zor, zah- Gergedan; yeryüzünün canlı fosili, milyon- metli ve yavaş şekilde ilerliyor. Kaçak avcıla- larca yıllık evrimsel anıt! Ne yazık ki yeryüzün- ra karşı gergedanları koruyan silahlı muhafız- amam, kabul: Başbakan Justin akan suyun tefessüh-kokuşmaya uğ- rası gelen yerel seçimlerdi. de sadece 27 bin gergedan kaldı. Bu asil hay- lar bile kimi zaman kaçak avcıların hedefin- Trudeau yakışıklı, sempatik, ener- rayıp bakterileri bir yana, mazot-ben- Bunlardan birisini Alberta’da yaşa- vanların milyonlarcası sadece 100 sene ön- de hayatlarına mal olabilecek tehlike ile kar- Tjik bir delikanlı; iyi çocuk yani. Fa- zin koktuğu haberi, okuyana ve işitene, dık. Eyalet başkanı sağ politikacı Ja- ce Afrika savanalarında, Asya’nın yağmur or- şı karşıya kalabiliyor. Kıtanın genelinde görü- kat çok gaf yapıyor, pot kırıyor, son- “Duy da inanma!” dedirtecek durumda- son Kenny, salgın sürecinde fiyaskosu- manlarında barışçıl bir şekilde hayatlarına de- len gelir dağımındaki eşitsizlik ve yoksulluk, ra ha bire özür diliyor. İşte Kanada’nın dır. On bin nüfuslu, çoğunluğu İnuk yer- na rağmen kamuoyu yoklaması gibi, ye- vam ediyorlardı. Korkutucu ve devasa boyut- kimi zaman gergedanları korumakla görevli son mühim havadisi budur. 2015’te li kabilesinden olan halk susuz kalınca rel seçimlere bir de referandum ekleyip larına rağmen otçul hayvanlardı, asla et ye- muhafızları da baştan çıkarabiliyor. Bir Afrika seçildiğinden beri, üç seçim atlatıp Afrika belgesellerinde gördüğümüz gi- “Federal Eşitleyici Vergiye” itiraz etme- mezlerdi. Kendilerini veya yavrularını tehlike dilemması olarak gergedan boynuzunun ken- azınlık hükümetleriyle işi idare eden bi ellerinde kovalarla civardaki ırmakla- yi sorguladı. Mesele şu: 10 eyalet fede- altında hissettiklerinde, hantal görünümlerine disine ömür boyu yetecek geliri için saf de- Trudeau, devlet adına muhatapların- ra koşturdu. Dünya tatlı suyu kaynakla- ral yasa gereği zenginden yoksula anla- rağmen 55 kilometreye ulaşan hız ile koşar- ğiştiren muhafızlar da gergedanlar için ölüm- dan defalarca af diledi. Bunlar, Kanada rının yüzde 25’ine sahip olan, yine içi- yışına göre merkezi hükümet bütçesin- lardı. Fakat bugünkü durum çok farklı manza- cül tehdit oluşturabiliyor. tarihinde yaşanmış şeylere ait. Mese- lebilir su kaynağı olarak dünyadaki top- deki bir fona para aktarıyor; sonra bu raya sahip. Günümüze kadar hayatta kalmayı la, Kanada yerlisi Kızılderililere uygula- lam rezervin yüzde 8’ini elinde tutan para ihtiyacı olana gönderiliyor. Buna başarabilmiş beş türe ait gergedanların hepsi Rhizotop projesi nan mezalim ortaya çıktıkça, sonra II. Kanada’da bu olacak şey değil, eyaletler arası eşitleyici öde- yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Şimdiye kadar alınan önlemler yeterli ol- Dünya Savaşı’nda İtalyanlar toplama ama oldu! Uzak mesafele- me deniyor. Güney Afrika’da yaşayan güneyli be- mamış ki yok olma tehlikesi ile karşı karşı- kamplarına alındığı için ve daha baş- re hizmet vermesi zor, ama Alberta, petrol gelirin- yaz gergedan ırkı, toplam popülasyonda ya olan gergedan ırklarını korumak için geliş- ka tarihi olaylar üzerine. Özür dilemesi bu da kabul edilir şey de- den ötürü kazancı fazla en yüksek rakama sahip, genellik- tirilen en son proje nükleer temelli. Gü- son altı yılda böylece moda oldu. Bun- ğil. İqaluit’e karayolu, de- olunca, yoksul kalmış, le doğal parklarda silahlı muhafız- ney Afrikalı bilim insanları, kaçak lar devlet işi, fakat kişisel edimlerine miryolu yok; uçakla dört örneğin balıkçılık dışın- lar tarafından korunuyor. Silah- avcılığın önüne geçmek için gerge- ait şimdiye dek sekiz defa özür dileme- saatte gidilebilen bu üc- da denizi seyretmekle lı devriye ile korunmaları abar- dan boynuzlarına Rhizotop pro- MAHMUT ŞENOL si, artık yeter dedirtiyor olmalı ki gali- ra yerde hizmet aksayınca vakit geçiren Labrador tılı gibi görünse de kesinlik- jesi kapsamında radyoaktif ba çevresinde onu uyaran da olmadı- “Beyazların federal hükü- eyaletine harçlık gön- le şart! Sebebi ise insanoğ- madde enjekte etmenin yol- ğından yeni bir af dilemeye kalkışma- meti yerlileri ihmal etti” di- deriyordu. Bunun İngiliz- lunun gergedan boynuzunda larını arıyor. Uzmanların ama- sın diye gözünün içine bakılıyor. ye algının seçiciliği devreye giriyor. Her- cedeki “Burn the candle at both ends” kozmosun sırlarını bulması cı, bu sayede boynuzları için ELİF GÜNSEL Trudeau’nun neredeyse önüne çıkana kes kendince haklı! deyişi gibi, iki tarafı yanan mum olup değil, tamamen illegal gelir avlanan hayvanların sınır ka- selam verir, herkesle tokalaşır gibi ha- Türkçede Eskimo diye adlandırılan hem yararı hem zararı var: Biri yer öte- peşinde olmaları. Gergedan rakollarında tespit edilmeleri- bire “Affedersiniz, vallahi pişmanım, söz yerli halktan nüfusuyla üç özerk bölge- ki bakar misali yoksul eyalet zenginin boynuzu pazarında bir gram ni kolaylaştırmak ve kaçak av- bir daha olmaz” tarzında, üzüntülü bir si, ayrıca 10 eyaletindeki yerlilerin yer- kazancına ortaklık istiyor, e madem ay- boynuz tozu fiyatı neredeyse bir gram al- cıları caydırabilmek. Malzemenin vücutlarına yüz ifadesi takınıp özür dilemesi, sami- leşim alanları, kentlerde evsiz barksız nı ülkedeyiz, komşuda pişer bize de dü- tın fiyatına alıcı buluyor. Bu neden hayat- girmemesini veya hayvanlar ile insanlar için miyetini ve değerini de yitirmeye başla- yaşayan bu insanların koşulları, talep- şer, diyor. Diğeri ise çalışıp kazanıyo- ta kalmayı başarmış son gergedanı da av- sağlık sorunlarına neden olmamasını sağla- dı. Ulusal anma günü olan “Milli Sada- leri çözülmemiş sorun olarak önümüz- rum, kapımda dilenci mi besleyeceğim lamaya niyetli pek çok kaçak avcı ve suç mak için iki gergedana radyoaktif olmayan kat ve Barışma” (National Day for Truth deki yıllar boyu süreceği benziyor. Hem diye öfkeleniyor. İkisi de haklı! şebekesini, Güney Afrika’nın vahşi yaşam bir izotop enjekte edildi. Bilgisayar modelle- and Reconciliation) diye Türkçeye çevi- eyaletlerden alınan vergilerin büyük kıs- Şimdi Alberta vergiden kaytarmanın alanlarına çekiyor. mesi gergedanlar için hangi dozun uygun ol- rebileceğimiz bir özel günde ailesini alıp mı federal yönetimce buralara aktarılı- yolunu halka referandumla sordu, aldığı Afrika’daki vahşi yaşam hayatının asil duğu belirlenmeye çalışılıyor. okyanus kenarında tatile gitmişti; uya- yor hem eyaletler ayrıca yerel yardım- cevap da henüz açıklanmadı; nedeni de sembolü gergedanların sayılarının azalma- Gezegenimizde sadece gergedan türü teh- ranı da yok demek. Ardından, soykırım larla “İlk Halk-First Nation” olarak res- anlaşılamadı. Aslında çıkacak netice- ya başlaması aslında sömürgecilik dönemin- dit altında değil. İnsanlığın yarattığı sorunlar anlamında özellikle hassas olan Kanada mi hitap gören yerlilere el uzatıyor. Ve- nin anayasal etkisi yok. Eyalet başkanı de spor (!) amaçlı avcılık faaliyetleri ile başla- ve verdiği zarar, biyosferdeki yaşamda dönü- yerlileri buna çok gücenip başbakana ren şikâyetçi, alan ise bunu yetersiz bu- bunu bilmez mi, bilir! Fakat hem kamu- dı. Bazı Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde şü olmayan noktaya varma ihtimalini her ge- darıldı. Trudeau derhal kurmalı oyuncak luyor. Latince denildiği gibi “Generis Hu- oyunda cesur başkan izlenimi vermek geleneksel törenlerde kullanılan hançerlere çen gün artırıyor. Hâlâ bilgece, uzun dönem- asker gibi “Yapmamalıydım, özür dile- mani Quarelis”; insanın şikâyeti bitmez! hem de federal başkent Ottowa’yla pa- sap yapımında rağbet gören gergedan boy- li kararlar alamayacak kadar açgözlü ve mi- rim, bir daha mı!” dedi, vaziyeti kurtar- zarlığa girişmek için kapı açmaya çalı- nuzları, kaçak avcılar için Afrika savanalarını yop bakış açısına sahip insanoğlunun asıl ce- dı. Gelecek sefer hangi mesele üzerine Vergi tartışması şıyor; fakat kolay değil. Zira Alberta’nın daha da çekici hale getirdi. Ancak asıl tehdit; vaplandırması gereken sorunun cevabını ise af dileyecek, bakalım göreceğiz. da gün gelip ötekilere avuç açmayacağı Neyse ki demokratik yaşam Çin, Vietnam, Kamboçya gibi ülkelerin gele- sadece iki şıkka indirgiyor! Yeryüzünde yaşa- söylenemez. Bugünün yarını da var! Kı- şikâyetlerin karşılık görebileceği tek neksel ilaç yapımında büyük miktarda gerge- yan 7 milyar insan, gezegenin limitli cömert- Su krizi sacası referandumun aslında tesiri yok. alan; elimizde kalan bu. Demokrasi ke- dan boynuzu tozu talep etmesi sonucu oluş- liğini kendi ihtiyaçları için hoyratça tahrip et- Mesele, azıcık yaygara koparmak. Di- Kanada yerlilerine ait sorunlar da bi- sintisiz sürünce sorunların çaresi ko- tu. Bu ülkelerde gergedan boynuzu tozu ha- meye devam mı edecek yoksa gelecek ku- van şairi Fuzuli’nin dizelerinde olduğu tecek gibi görünmüyor; “bu pilav da- layca bulunuyor. Bunun yolu da seçim len cinsel gücü artırma ve kanser tedavisi id- şakların esenliği için kitlesel yok oluşu dur- gibi: “Söylesem tesiri yok, sussam gö- ha çok su kaldırır.” Su deyince en ve kamuoyunu hep canlı tutmak olmalı. diası da dahil olmak üzere birçok geleneksel durmanın bir yolunu mu bulacak?.. nül razı değil!” son olarak kuzeydeki Nunavut Özerk Kanada kışa girerken iki seçim yaşadı, ilaç yapımında kullanılıyor. Bölgesi’nin en büyük kenti İqaluit’te iç- birincisi federal seçimdi, tüm ülke oyla- Nüfusu 1.4 milyarı bulan Çin’den küçük bir [email protected] [email protected] me suyu krizi gündemdeydi. Musluktan maya gitti; ikincisi pek çok eyalette sı- Z.AleksI A kA y Ar & H Ak An kA y Ar BULMACA bir argo söz... İnsan gözünün al- SOLDAN SAĞA: okçu... Tecil. gıladığı ışık şiddeti. 1/ Resimde gördüğünüz, “Ben- 14/ Hindi... İleri atılmış, ortaya 8/ Birleşmiş Milletler den İçeri”, “Dolmabahçe’den çıkarılmış. Örgütü’nün İngilizce simgesi... Anıtkabir’e Kadar”, “Atatürk 15/ Eski dilde en azından, as- Örfe ve ahlaki değerlere önem Denizinden Damlalar” gibi eser- gari... Evren. vermeyen, onlara uymayan dav- leriyle de bilinen, Faruk Na- 16/ Web sitelerinin adresleri ranış, görüş... Dinsel bir sözü sü- fiz Çamlıbel ile birlikte Onuncu için verilen genel isim... Belli bir rekli yineleme. Yıl Marşı’nı yazan ve 24 Ekim topluluğa özgü olan işaret... Kuy- 9/ Matematikte “doğrusal” an- 1969’da vefat eden şairimiz... ruksuz kedileriyle de bilinen Bri- lamında kullanılan terim... Faz- Vietnam krallık hanedanı. tanya’daki ada. ladan, üstelik... Gerçekleşen bir 2/ Anadolu’da kurulmuş es- 17/ Japonya’da asil müziğe ve- alacağı para ile ödeme. ki bir uygarlık... Bizans sarayı- rilen ad... Denizcilikte, üçgen 10/ İslam dininden önce nın hassa muhafızları... Kemikle- yelkenlerin asılması için direğe Hicaz’da yaşayan Arap şairlerine rin iç boşluklarını dolduran yağ- eğik takılan seren. verilen ad... Her türlü alkollü iç- lı madde. 18/ Susan, konuşmayan... Kenya kinin içilmesini yasaklayan sis- 3/ Birini veya bir şeyi görece- ve Tanzanya’da yaşayan bir halk. tem... Bilimde veya dini törede, ği gelme, özleme... MÖ iki yüz- 19/ Birbirleriyle geçineme- bir büyüğün koyduğu usul. yıl boyunca bir amurru süla- yen, her biri ayrı havadan konu- 11/ Özbekistan’ın plaka imi... lesinin hüküm sürdüğü, aşa- şan gemi tayfası... Ortaoyunun- Gösterme, işaret etme... Eski ğı Mezopotamya’da bir şehir... da zenne. dilde şiirler... Yeni Zelanda’da İlk Hıristiyanlarda, Tanrı’ya 20/ İki, üç veya dört kişi arasın- yaşayan iri bir kertenkele. adanan, bugün adak adı veri- da 32 kâğıtla oynanan bir tür is- 12/ Batı Moğolistan’da yaşayan len şey. kambil oyunu... Nevşehir ilinde bir bir Türk topluluğu... Eski dilde 4/ Macaristan’a özgü bir içki... yeraltı şehri. bir yıldız adı... Bir açlık salgını sı- Büyük, süslü köşk, saray gibi ya- rasında Roma’yı sekiz gün besle- pı... Büyük Britanya’da bir kıyı ır- YUKARIDAN AŞAĞIYA: yen efsane kişi. mağı. 1/ Kuantum fiziği konusun- 13/ Peynir ve ekmek kırıntı- 5/ Parça hızının andante ile da yaptığı araştırmalarla özel- sıyla yapılan köfte... Ok atan, adagio arasında olacağını gös- likle “Genelleştirilmiş İzafiyet teren müzik terimi... Bir yerde Teorisi”ni ortaya atan kişi ola- oturma, kalma... Siyaha yakın rak bütün dünyaca tanınan ve 25 Bu haftaki bulmaca ödülü koyu yeşil. Ekim 2003’te vefat eden fizikçi- 6/ Mana kelimesinin eski şiir- miz... Demet durumundaki ekin. lerde geçen şekline verilen ad... 2/ Derebeylik Japonyası’nda en Yaralı İsmail Fas’a özgü kulübe... Farsça ve aşağı sınıfı oluşturan halk... Birlik- Öyküler Arapça kelimelerin sonuna gelen te, beraber anlamında eski bir söz- çoğul eki... Alevi-Bektaşi törenle- cük... Bir nesnenin uzayda kapladı- Gülümser Heper rine verilen ad... İşaret. Galeati Yayıncılık ğı yer... Kuzeydoğu Asya’da yaşa- İsim:......................................................................................................................................... 7/ Eyer kolanının tokaya ge- yan, büyük boynuzları olan bir ya- Adres:...................................................................................................................................... çen kayışı... “İlgisi yok, ne ilgisi ban koyunu. var?” anlamlarında kullanılan ................................................................................................................................................. 3/ Kristof Kolomb’un keşfet- Tel:.......................................................................................................................................... tiği, Karayipler’in ikinci büyük adası... Ayağını çekerek yürü- 10.10.2021 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan bulma- 10 EKİM 2021 - mek. Kabukları yenmeyen iri taneli bir bezelye Kestane kebabı yapan ve satan kimse. canın çözümü ve bulmacayı doğru yanıtlayanlar arasında ya- 1853 KAZANANLAR: 4/ Osmanlılarda askeri rütbeler- çeşidi... Eski dilde nimetler, yiyecekler. 14/ Meşinden yapılan döşek, sofra ör- pılan çekilişte Çetin Kartal’ın Küreselleşme Sürecinde devlet Umut Ergün, Hasan Ali Öndül, den yüzbaşıya denk mülki rütbe... 9/ Doğu Afrika’da yaşayan göçebe bir tüsü... İlgi eki... Çabucak gönderme, acele ve Ordu İlişkileri (Galeati Yayıncılık) kitabını kazananlar: Tomris Yardımcı, antal Ya , Bir tür lor peyniri... Mardin yöresi- halk... Bektaşilerin başlarına giydikle- yollama... Roma İmparatorluğu’nun 5. im- Yiğit Ömer Günay, Hüseyin ne özgü, pirinç ve kuzu etiyle yapı- ri taçların yol işaretlerine verilen ad... İs- paratoru. Göreci, Metin Muti, Azmi lan işkembe dolması. lam inancına göre kıyamet günü bütün 15/ Karşılıklı lanet okuma... Yüksek- Cinsoy, İslam Bayraktar, H. Basri 5/ Halk dilinde yerelmasına ve- Demir, İStan BUl , Feridun ölülerin dirilerek toplanacağı yerin adı. ten atıp tutma anlamında ses taklidi bir Diyarbakırlıoğlu, Uğur Korkmaz, rilen ad... Büyük zoka... Eski dil- 10/ Nazilerin politikasında Germen söz. Malat Ya , Erol Ayanoğlu, de konuşmada yapılan hatalar. ırkından kimselere yakıştırılan ad... 16/ Örümcek ağı... Gana’nın Atlantik kı- KOCael İ, Salih Kırhan, teKİrdağ , 6/ Eskiden bir gazetenin geçici Anadolu’nun birçok yöresinde tiride ben- yısında bir liman şehri. Özden Gazialem, Doğan Çapan, Agah Dikmen, an Kara , Hülya bir süre için kapatıldığını bildiren zer bir yemeğe verilen ad... Bazı böceklerin 17/ Eski dilde rüzgâr, esinti... Eski dil- Karakılavuz, Hasan Tahsin Sarıkuş, resmi yazı... Çift parmaklılar takı- katı ve sert üst kanadı. de bin sayısı... Buzul kökenli blok kil. MUğla , Aslı Saran, BUr Sa , mından, Afrika’da yaşayan bir me- 11/ Bilecik iline özgü yumurta, ce- 18/ Organizmanın içinde kendine öz- Adnan Kesici, İZMİr , Remzi Tartan, meli türü. viz ve pekmezle yapılan bir tür tat- gü damarlarda dolaşan protein ve lenfo- Kara Man , Yetiş Kayık, SİnOP, 7/ Kripton elementinin simge- Sarp Ceyhan, adana , Mecit lı... Sarı renkli ve çilli bir üzüm cinsi... sitçe zengin sıvı... Pierre Loti’nin konusu Çenesiz, Hamide Kuruçay, Bartın si... Yapısına girdiği sözcüğe yeni Endonezya’da namaz. Türkiye’de geçen romanı. not: Bulmaca yanıtlarını bundan anlamı katan Farsça önek... Eski- 12/ Japonya’da kullanılmış eski bir 19/ Yeşil limondan elde edilen organik böyle [email protected]. den on para değerindeki sikke... uzunluk ölçüsü birimi... Eski dilde emel- bileşik... Bir eseri kendine has bir üslup- tr veya (0212) 343 72 69 numaralı Eski dilde ibadet. ler, istekler... Demirden kaldıraç çubuğu... la icra veya temsil etme. faksa gönderebilirsiniz. Posta ile 8/ Tabanı meşinden olan mest... Namibia’da yaşayan bir halk. 20/ Hıristiyanlıkta Tanrı kavramını oluş- gönderilen yanıtları gazetemizin adresine yollayabilirsiniz. Gözbebeğinin doğuştan yokluğu... 13/ Deniz ataşesine eskiden verilen ad... turan üç ilkeye verilen ad.