Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 1 EKİM 2021 CUMA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 4) Demokratik Rejimi, Hukuk Devleti’ni korumak- la görevli olan mahkemeler de bir anlamda böyledir... Afganistan dersleri Kararlarını, çeşitli taraf- ların görüş ve çıkarlarının demokratik tartışmalarına DR. CİHANGİR DUMANLI Afganistan “Sovyetler’in Vietnam’ı” olmadı ama göre değil, anayasanın, ya- saların hükümlerine ve De- EMEKLİ TUĞGENERAL “ABD‘nin ikinci Vietnam’ı” oldu. Kalıcı Özgürlük mokratik Rejim’in temel il- Korkunç bir ittifak! Harekâtı (Operation Enduring Freedom) Afgan kelerine göre verirler. ’nin Sov- 5) Bilimin gelişmesi ve halkına özgürlük getiremedi, tam tersine geride emokratik Re- sanlığın evrim tarihi. yet işga- halkın eğitilmesi hedefleri- jim sayesinde, HHH şeriat düzenine sahip ve terörist yuvası olmaya ABDline kar- ne yönelik olan üniversite- DDemokrasi’nin nimet- Tarihsel ve toplumbi- devam eden bir Afganistan bırakarak çekildi. şı örgütlediği Taliban 11 Ey- ler de böyledir... lerinden yararlanarak ik- limsel olarak, son tahlil- Buralarda üretilen ve öğ- lül 2001’de ABD’ye saldı- tidara gelen bir yönetim, de, özgürlük, bağımsız- retilen bilimsel kurallar, gan halkının bugün yaşadığı bırakarak çekildi. rınca ABD 11 Eylül sorum- elindeki gücü, Demokratik lık, değişme ve gelişme gerçekler, oylamayla de- Rejim’i yozlaştırmak ve ik- kazanacaktır... Taliban’ı devirmek için dram ordusuz kalmış bir hal- lularını cezalandırmak ve ğişmez... tidarını sürdürmek için kul- Çünkü dünyada ve ev- savaşa giren ABD ülkeyi kın dramıdır. Afganistan’ı terör yuvası ol- Oybirliğiyle yerçekimi- lanırsa ne olur? rende değişmeyen tek Taliban’a bırakarak çekildi maktan çıkarmak maksadıyla ni de yok edemezsiniz, fay Ülkede temel hak ve şey değişmenin kendi- Alınacak dersler yani başarısız odu. ABD’nin hattının yerini de değiştire- Afganistan’ı işgal etti. Bu iş- özgürlükler, hukuk dev- sidir. Bir halk kendi ülkesini sa- mezsiniz. Taliban’a karşı kurduğu ve galde bir yanda Taliban diğer leti, bağımsız yargı, ku- Ama o “son tahlil” nokta- HHH vunamazsa başka bir devlet rumlaşmışsa... sına kadar, toplumların öde- 83 milyar dolar harcayarak yanda ABD-NATO güçleri ve Şimdi, öyle bir iktidar İnsanlar özgürlük ve yecekleri bedeller çok yük- onu savunamaz. Ulusal gü- desteklediği 300 bin kişi- Afgan Ulusal Ordusu (AUO) düşünün ki kendi kişisel ve bağımsızlıklarını, haysi- sek olabilir. venlik başkasına havale edi- lik AUO, mevcudu 70-100 bin arasında 20 yıl süren iç savaş partisel çıkarlarını, ülke çı- yet ve şereflerini koru- Çünkü kötü niyetli ikti- lemez. arasındaki Taliban karşısın- karlarının önüne almış ol- yaşandı. mayı önemsiyorlarsa... darların elinde bu evrimi ABD’nin Afganistan’a Ba- da dağıldı. sun... Seçmenler böyle bir engelleyecek pek çok si- Bütün gücünü, sadece İkinci Vietnam tı tipi bir demokrasi getir- yönetimi ilk seçimde ikti- lah vardır. kendi iktidarını sürdürmek ABD neden başarısız dardan düşürürler. 1) Bunların başında ordu mek hedefi imkânsızdır. Ulus ABD Afganistan’da 2 bin için kullansın... HHH ve polis vardır... başkası tarafından inşa edi- oldu? 500’ü asker olmak üzere 6 Üstelik iktidarını sürdür- Peki, Demokratik Rejim’i Tabiatları gereği, ordu ve lemez. bin yurttaşını kaybetti. 2 tril- ABD Afganistan’ı Batı tipi mek için, iktidarındaki yol- kuracak, geliştirecek ve polis, demokratik tartışma Laiklik olmadan demokra- yon dolar para harcadı, bu pa- bir demokrasiye dönüştürebi- suzluk, haksızlık, hukuk- koruyacak sınıfsal yapı, ve karar alma mekanizma- suzluk ve yanlışlıkları da si olmaz. ranın 83 milyarını Taliban’a leceğini sanarak savaşın siya- ekonomik ve toplumsal ları ile değil, “emir komuta birlikte yaptıkları için suç Kaliteli subay eğitimi ve ko- koşullar, kültürel ve eği- zinciri” ile hareket ederler. karşı savaşması için kurduğu si hedefini belirlemede strate- ortakları olan orduyla, ta- timsel düzey, siyasal bi- Böyle hareket etmeleri de mutanların sadakate değil, li- AUO için kullandı. jik hata yaptı. Diğer bir hatası rikatlarla, mafyayla, mah- linç yeterince gelişmemiş- doğaları gereği zorunludur. yakate göre atanması başarılı İşgalin maliyeti artınca ve çekilirken AUO’ya güvenme- kemelerle ve üniversiteler- se, ne olur? Bazı iktidarlar zaten doğru- ordu için esastır. sonuç alınamayınca ABD as- sidir. AUO olması için bir Af- le “Antidemokratik korkunç Demokratik Rejim’i dan bu destekle kurulur. bir ittifak” kursun. kerlerini çekti. ABD ve NATO gan ulusunun olması gerekir. yozlaştırmak ve iktidarı- 2) Demokratik Rejim’in Türkiye açısından Buna hangi güç karşı nı sürdürmek isteyen yö- ve laiklik ilkesinin nimetle- askerlerinin çekilmeye baş- Oysa bu ülkedeki sosyal ve si- koyabilir? Türkiye bugün Afganistan netim, bütün bunların ye- rinden ve boşluklarından lamasından sonra güç boş- yasal örgütlenme ulus aşama- Bu sorunun yanıtını ta- terince gelişmesini önle- yararlanarak örgütlenen ve olmadıysa bunu Atatürk luğundan yararlanan Tali- sına geçememiş, kabile aşa- rih veriyor: meye çalışır. varlıklarını sürdüren tari- devrimine borçluyuz. Taliban ban çok kısa sürede ülkeye masında kalmıştır. Her toplumda halkın Demokratik Rejimi ko- katlar da böyledir. Bazı ik- yönetimi laikliğin önemini gücü, gelişmiş demokra- hâkim oldu. Afganistan İslam Bir ordunun gücü maddi (si- rumak isteyenler de eği- tidarlar doğrudan bunların gözler önüne sermektedir. tik toplumlarda ise seç- tim ve örgütlenmeyle bu temsilcisi olarak kurulur. Emirliği’ni ilan ederek şeriat lah) gücü ile manevi (moral) menin gücü! koşulları geliştirmeye ça- Şeyhin sözleri, eylemleri Güçlü ordu, ulusal teknolo- düzenini kurmaya başladı. gücünün çarpımıdır. Dünya- Özellikle darbeyle ikti- lışırlar. kutsaldır; tartışılmaz, onla- jiye sahip modern silahlar ve AUO ülkeyi kısa zamanda nın en modern silahlarına sa- dara gelen albayların, ge- Aslında insanlığın ge- ra aynıyla itaat edilir. Bun- iyi yetişmiş subay kadrosu ile Taliban’a teslim etti. Devlet hip bir orduda moral güç yok- nerallerin yıllarca iktidarda lişmesi de böyle ortaya ları sorgulayanlar derhal mümkündür. Kaliteli subay Başkanı dahil üst düzey yöne- sa o ordu başarılı olamaz. kaldıkları rejimleri ve bun- çıkar: cezalandırılır. eğitimi en az yerli savunma Mevcut yapıdan, ceha- 3) Demokratik Rejim’in ların nasıl sona erdiklerini ticiler ve işgalcilerle işbirliği AUO değişik etnik gruplardan letten, bilinçsizlikten bes- ve Hukuk Devleti’nin ni- düşünün, ne demek istedi- sanayisi kadar önemlidir. yapanlar ülkeden kaçtılar. gelen askerlerden oluşmak- ğimi çok daha iyi fark ede- lendikleri için bu yapının metlerinden ve boşlukla- FETÖ darbe girişimi ba- Sonuç olarak Afganistan taydı. Savaşma azim ve irade- ceksiniz: değişmesine karşı olduk- rından yararlanarak örgüt- hane edilerek Türk Silahlı “Sovyetler’in Vietnam’ı” ol- si, disiplin, komutanlara gü- Böyle iktidarlar, Güney larından, özgürlükleri, ba- lenen ve varlıklarını sürdü- Kuvvetleri’ne karşı yapılan dar- madı ama “ABD‘nin ikinci ven, dayanışma duygusu gibi ğımsızlıkları, gelişme ve ren Mafya benzeri örgütler Amerika’da, Afrika’da ve be kapsamında subay eğitimi- değişmeleri önlemek iste- de böyledir... Ortadoğu’da görüldü- Vietnam’ı” oldu. Kalıcı Özgür- moral faktörleri zayıftı. ğü gibi, eninde sonunda, yen iktidarlarla, mevcut ya- Üstelik Mafya benzeri ör- nin seviyesini düşüren, ordu- lük Harekâtı (Operation En- AUO’nun en zayıf tarafı ko- (yani son tahlilde) ya De- pının değişmesini, geliş- gütlerde emirlere itaatsizlik during Freedom) Afgan halkı- mutanlarının yolsuzluklara millet bütünleşmesine zarar ve- mokrasi Bilinci’nin geliş- mesini gerçekleştirmek is- ve ihanet ölümle cezalan- na özgürlük getiremedi, tam ren tedbirler kaldırılmalıdır. bulaşmış, ABD yanlısı rejimin teyenlerin, bunun için de dırılır. Bazı iktidarlar güç- mesiyle ya da bu bilinç Komutanlar sadakate değil, tersine geride şeriat düzenine adamları olmaları ve liyakate özgürlüğü, bağımsızlığı sa- lerini artırmak için bunlarla yoksa, zorla sona erdi- rilirler. sahip ve terörist yuvası olma- göre değil sadakate göre atan- liyakate göre atanmalıdır. Or- vunanların kavgasıdır in- işbirliği yaparlar. ya devam eden bir Afganistan malarıdır. Sonuç olarak Af- duya siyaset sokulmamalıdır. İdlib’de tehlikeli gelişmeler DAVER DARENDE Türkiye’yi denetim altında tutan proje gündemdedir. EMEKLİ DİPLOMAT / YAZAR İdlib’de oynanan büyük oyunu artık fark etmenin zamanıdır. Yapılacak tek şey Suriye yönetimi ile fganistan’dan Türkiye sınır- ilişkileri normalleştirmek ve Suriye politikasını Alarına doğru hızla artan göç temelden değiştirmektir. dalgası ülkemizde tüm dengele- ri altüst ederek yeni tehlikeleri de beraberinde getirirken Tür- kiye bu kez İdlib’de ulusal bü- tünlüğümüzü tehdit eden ya- şamsal önemde sorunlarla karşı karşıyadır. ‘Yok edilmeli’ Hatay ilimize yakın stratejik bölgede yer alan İdlib dünyanın en azılı terör örgütlerinin top- landığı alandır. Heyet Tahrirüş Şam (HTŞ) Nusra kontrolünde- ki İdlib’in yaklaşık 60-70 bin ci- hatçı unsuru barındırdığı bilini- rin bulunmasıdır ki bu da ulusla- yor. El Kaide’nin bir kolu olan El Uluslararası hukuka rarası hukuka aykırıdır.” (Sözcü, Nusra’nın üssüne dönüşen İd- aykırı 15 Eylül 2021) lib’deki cihatçı unsurlar arasın- Rusya ve Suriye’yi tehdit eden da Uygur ve Çeçen kökenliler de cihatçı unsurların zaman zaman Küçük Afganistan önemli bir yer tutuyor. Lazkiye’deki Rus üssüne ve Su- İdlib karmaşık yapısı, yakla- Eylül ayı içinde İdlib’de üç as- riye birliklerine saldırı düzenle- şık 70 bine ulaşan cihatçı unsur- kerimizin şehit olduğu saldırı- meleri nedeniyle Rusya’nın hava, larla her an patlamaya hazır bir yı Ensar Ebubekir El Sıddık Tu- Suriye’nin kara harekâtı yaptığı yanardağa benziyor. “Küçük bir gayı adlı El Kaide bağlantılı ol- biliniyor. Afganistan”a dönüşebilecek bu duğu belirtilen cihatçı örgütün İdlib’de ivedi çözüm arayışı bölgeye yönelik olası bir operas- üstlendiği basın haberlerinde içinde görünen Rusya’nın, Dışiş- yon sonucu ortaya çıkacak yeni yer alıyor. (Cumhuriyet, 17 Ey- leri Bakanı Sergey Lavrov aracı- bir göç dalgası Türkiye’nin büyük lül 2021) lığıyla 10 Eylül 2021 günü yap- bir güvenlik tehlikesi ile karşı İdlib konusunda Türkiye ile tığı açıklama dikkat çekicidir. karşıya kalmasına yol açacaktır. Rusya arasında 12 Eylül 2018 ta- Türkiye’ye yönelik açıklamasın- Türkiye İdlib’de çok ciddi sorun- rihinde Soçi’de, imzalanan mu- da Lavrov şöyle konuşmuştur: larla karşı karşıyadır. Rusya ile tabakata göre Türkiye, bölgede- “İdlib’de Suriyeli muhaliflerle te- gittikçe büyüyen gerilim bu kom- ki radikallerle ılımlı muhalifleri röristleri ayırma çalışmaları he- şu ülke ile ilişkilerimizi olum- ayrıştırmak ve radikalleri uzak- definden çok uzak.” (Cumhuri- suz yönde etkilemektedir. Türki- laştırmak görevini üstlenecekti. yet, 13 Eylül 2021) ye-Rusya ilişkilerinin gerilim için- Görüşmelerde ilerleme olmayın- Ancak asıl dikkat çekici olan de olması en çok ABD’nin işine ca Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov Lavrov’un bu açıklamasının ar- yaramaktadır. ABD baştan beri, 29 Eylül 2018 günü New York’ta dından Rusya Devlet Başkanı İdlib’de Türkiye ile Rusya arasın- İdlib’deki cihatçı unsurlarla il- Vladimir Putin’in 13 Eylül günü daki ilişkileri kendi çıkarları doğ- gili dikkat çekici şu açıklamayı Kremlin’de Suriye Devlet Başkanı rultusunda bozmaya çalışmıştır. yapmıştı: “Bunlar ya yok edilme- Esad’la görüştükten sonra yaptığı li ya da haklarında bir yargı sü- Türkiye’yi denetim altında tutan açıklamadır. Putin, açıklamasın- proje gündemdedir. İdlib’de oyna- reci başlatılmalıdır.” Lavrov ko- da yabancı güçlerin Suriye’deki nan büyük oyunu artık fark etme- nuşmasının son bölümünde İdlib varlığının ülkenin bütünleşmesi- konusunda varılan mutabakata ni engellediğini vurgulamış, şöyle nin zamanıdır. Yapılacak tek şey değinmiş ve “Türkiye’nin işinin Suriye yönetimi ile ilişkileri nor- konuşmuştur: “Bana göre asıl so- malleştirmek ve Suriye politikası- hiç de kolay olmadığını” vurgu- run BM kararı ve Suriye’nin ona- lamıştı. (Birgün, 30 Eylül 2018) yı olmadan ülkede yabancı güçle- nı temelden değiştirmektir.