Katalog

EKONOMİ DOLAR AVRO STERLIN FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr BORSA 9 22 AĞUSTOS 2020 CUMARTESİ ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 7.3480 0.3 kuruş 8.6440 5.2 kuruş 9.6990 1.9 kuruş 13.33 Sabit 1.1 1 0 16.92 puan 3089.88 7.62 lira 458.25 2.23 lira Türkiye’nin Karadeniz’de 320 milyar metreküp rezerve sahip doğalgaz bulduğu açıklandı ‘Müjde’ doları sevindirdi Geçen çarşamba gününden bu yana Türkiye’yi etkisi altına alan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “müjde vereceğim” duyurusu, dün nihayet; “doğalgaz bulduk”la realize olurken, mali piyasalarda da ilginç sonuçlar verdi: 4 Yanlış mali politikalar ve salgının etkisiyle serbest piyasada kısa süre içinde 7.40 lira seviyesine kadar çıkan ve çok dalgalı bir süreç izlenen dolar/TL, özellikle son bir haftadır Merkez Bankası’nın sıkılaştırma adımlarıyla kontrol altına alınmaya çalışılıyor. Kâr realizasyonu 4 Bu devam ederken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ge çen çarşamba yaptığı “müjde” duyurusu sonrası başlayan spekülasyonlar da bu süreci olumlu etkiledi ve dolarda düşüş hızlandı. 4 Dolar/TL dün gün içinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın doğalgaz rezervi açıklaması öncesi 7.2077 liraya kadar gerilerken, açıklama sonrası hızla yükseldi ve akşam saatlerinde 7.3480 liraya kadar çıktı. Günü de 7.34 lira seviyesinde kapadı. 4 Güne yükselişle başlayan Borsa İstanbul (BİST) ise gün boyu yatay seyrettikten sonra doğalgaz rezerviyle ilgili açıklamanın yapılması sonrası düşüşe geçti. Gün içinde 1141 puana kadar çıkan BİST 100 Endeksi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları son Doğalgaz müjdesi öncesi 7.21 liraya kadar gerileyen dolar, açıklama sonrası 7.35 liraya kadar yükseldi. Borsa İstanbul ise günü yüzde 1.5 düşüşle tamamladı. rası 1107 puana kadar düştü. Günü de yüzde 1.5 düşüşle tamamladı. Kulis haberleri nedeniyle iki gündür artış yönünde hareket eden enerji hisselerinde de açıklama sonrası satış görüldü. 4 Mali piyasa uzmanları, açıklamayla beklentilerin gerçekleşmesi sonrası özellikle Borsa İstanbul’da yaşanan kâr realizasyonuna dikkat çekti. Rezervle ilgili kulislere yansıyan 800 milyar metreküplük tahminin çok altında bir açıklama olması da tepkileri etkiledi. Ayrıca doların yurtdışı piyasalarda güçlenmesi de TL’deki erimeye katkı verdi. UYP açığı azaldı Öte yandan Merkez Bankası dün, haziran sonu itibarıyla, Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP) verilerini açıkladı. Buna göre Türkiye’nin yurtdışı varlıkları, 2019 sonuna kıyasla yüzde 10.3 azalışla 227.3 milyar dolar, yükümlülükleri ise yüzde 4.7 azalışla 568.9 milyar dolar oldu. Böylece Türkiye’nin net yatırım pozisyonu 341.5 mil yar dolar açık verdi. Banka, ayrıca dün yeni bir sıkılaştırma adımıyla döviz karşılığı lira swap piyasasındaki işlemlerde faizi yüzde 8.25’ten yüzde 9.75’e yükseltti. l Ekonomi Servisi Maddi sıkıntı ve işsizlik güveni yeniden düşürdü Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Tüketici Güven Endeksi, Ağustos 2020” çalışmasına göre, özellikle Covid19 salgını nedeniyle nisan ayında hızla düştükten sonra kısmen toparlanan tüketici güveni, çarşıpazar ve döviz fiyatlarındaki artış, yükselen işsizlik gibi nedenlerle ağustos ayında yeniden düşüşe geçti. Mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, ağustosta bir önceki aya kıyasla yüzde 2.2 azaldı. Temmuzda 60.9 olan endeks, ağustosta 59.6’ya indi. Endeks nisan ayında 54.9 puana kadar düşmüş, haziran ayında ise 62.6 puan çıkmıştı. ‘Ekonomi’ sorunlu Ağustos ayı kapsamında, “gelecek 12 aylık döneme ilişkin hanenin maddi durum beklentisi” endeksi temmuzda 80.6 iken, ağustosta yüzde 3.5 azalarak 77.8, “gelecek 12 aylık döneme ilişkin genel ekonomik durum beklentisi” endeksi de temmuzda 82.2 iken, ağustosta yüzde 3.3 azalarak 79.5 puan oldu. Ayrıca “geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumu” endeksi de 72.7’den 67.9 puana indi. Yine “gelecek 12 aylık döneme ilişkin tasarruf et me ihtimali” endeksi temmuzda 19.9 iken, ağustosta yüzde 8.8 artarak 21.7 oldu. Temmuzda 61 olan “gelecek 12 aylık döneme ilişkin işsiz sayısı beklentisi” endeksi ise ağustosta yüzde 2.5 azalarak 59.5 oldu. Bu azalma işsizlikte artış beklendiğini gösteriyor. l Ekonomi Servisi YASTIK ALTI VE NAKIT AZALDI ING Türkiye’nin, “Türkiye’nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması”nın 2020 yılı ikinci çeyrek sonuçlarına göre, tasarruf sahipliği oranı yüzde 14.3’e çıktı. Bu oran hem ilk çeyrekte hem 2019’un ikinci çeyreğinde yüzde 13.4’tü. Tasarruf araçları arasında, yastık altı altın ve nakitte altı puanlık düşüş olurken TL ve döviz vadeli hesaplarda toplam beş puanlık artış yaşandı. Düzenli tasarruf yapmayanlar arasında, gelecek üç ayda tasarruf yapmayı planlayanların oranı 15 puan artışla yüzde 45’i buldu. l Ekonomi Servisi Venezüella’dan sıfır vergiyle ithal peynir Hükümet, Venezüella’dan sıfır gümrükle peynirden pirince binlerce ton tarım ve gıda ürünü almak için karar çıkardı. MUSTAFA ÇAKIR Türkiye, Venezüella’dan sıfır gümrükle tarım ürünleri ithalatı yapacak. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun birkaç gün önce ziyaret ettiği Venezüella’dan ithal edilebilecek ürünler arasında taze peynirden pirince, yulaftan ayçiçeği tohumuna kadar çok sayıda ürün var. Venezüella menşeili bazı tarım ürünlerinin ithalatında tarife kontenjanı uygulanmasına ilişkin Cumhurbaşkanı kararı dün yayımlandı. Karara göre bu ülkeden “500 ton taze peynir, 500 ton eritme peynir, 500 ton diğer peynir, bin ton pirinç, 2 bin ton yulaf, 400 ton yerfıstığı, bin ton rep veya kolza tohumları, 5 bin ton ayçiçeği tohu mu, 2 bin ton hint yağı tohumu, 2 bin ton susam tohumu, 2 bin ton aspir, 200 ton yağlı tohum, 1500 ton çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları” ithal edilebilecek. Anlaşmaya göre bu ürünlerin Venezüella’dan ithalinde, gümrük vergisi, varsa toplu konut fonu sıfır olarak uygulanacak. Peynir, yulaf, pirinç gi bi ürünlerin Venezüella’dan ithal edilecek olması tepki çekti. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, “1980’lerden beri dış alıma dayalı, tarımsal KİT’leri kapatan, neoliberal politikalar gündemde. Yapılması gereken kamucu tarım politikalarına geriş dönüş olmalıdır” dedi. l ANKARA GittiGidiyor ‘Sepetinde Bir İyilik Olsun’ diyor GittiGidiyor, Açık Açık Platformu işbirliği ile başlattığı “Bir İyilik Olsun” projesinde 11 sivil toplum kuruluşunu (STK) bir araya getirdi. STK mağazalarını tek çatı altında toplayan platform, kâr amacı gütmeden ürünlerin daha fazla insana ulaşmasını sağlayarak kuruluşlara destek olmayı amaçlıyor. “Sepetinizde Bir İyilik Olsun” sloganıyla yola çıkan kâr amacı gütmeden internet sitesinde ve mobil uygulamada ürünlere yer veren GittiGidiyor, önümüzdeki dönemde yeni STK’leri sisteme dahil edecek. Vodafone’dan sınırsız WhatsApp imkânı Vodafone, tüm faturalı bireysel müşterilerine 1 ay, faturasız bireysel müşterilerine ise 1 hafta süreyle geçerli sınırsız WhatsApp kullanımı hediye edecek. Paket dahilinde internet kotasından düşmeden WhatsApp üzerinden görüntülü konuşulabilecek. Vodafone Türkiye İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Engin Aksoy, “WhatsApp kullanımını ücretsiz sunuyoruz. Kampanya süresince WhatsApp üzerinden yapılan mesajlaşma, sesli ve görüntülü konuşmalar müşterilerimizin internetinden yemeyecek. Vodafone Supernet 4.5G ile müşterilerimize kesintisiz ve kaliteli hizmet sunmaya devam edeceğiz” dedi. ANTALYA’DA 1 MILYON SEVINCI Bu yıl salgın nedeniyle turizmde büyük bir daralma yaşayan Antalya, sekiz ayda gelen 1 milyon turistle umutlandı. Kent Konseyi Turizm Grubu Başkanı Recep Yavuz, son bir haftada dünyanın en çok turist alan bölgelerine birer birer seyahat uyarısı geldiğini belirtirken Antalya’nın ise büyük mücadele verdiğini söyledi. Özellikle Güvenli Turizm Sertifika Programı’nın başarılı bir adım olduğuna işaret eden Yavuz, “1 milyon turist küçümsenmemesi gereken bir rakam. Bu kadar turistin gittiği çok fazla turizm destinasyonu olduğunu düşünmü yorum” dedi. Kente 31 ülkeden turistin geldiğini dile getiren Yavuz, 1 Ocak19 Ağustos tarihlerinde en fazla turistin Ukrayna’dan geldiğini ikinci sırada ise Ruslar’ın yer aldığını belirtti. Antalya geçen yıl 14 milyon turist ağırlamıştı. l Ekonomi Servisi Domateste sözleşme ‘taşerona’ havale Salçalık domates üreten çiftçinin ürününü “fire var” diye 50 kuruştan 30 kuruşa indiren firmaların sözleşmeyi çiftçi ile değil, hiçbir yükümlülüğü olmayan aracı ile yaptığı belirtilerek “Sözleşmeli tarım çiftçinin aleyhine döndü” yorumu yapıldı. CHP Manisa Milletvekili Ahmet Vehbi Bakırlıoğlu, salça fabrikaları, konserve ve turşu fabrikaları, tütün şirketlerinin sözleşmeli üretim yaptırdığını belirterek şu bilgileri verdi: “Sözleşmeyi fabrikalar, işletmeler değil genellikle aracılar yapıyor. Firmalarla fabrikalar komisyon karşılığı çalışıyor. Bu nedenle firmaların sözleşme şartlarına uymak gibi bir yükümlülüğü de olmuyor. Çiftçi sözleşme şartlarını yerine ge tirmediğinde, firmalar yüklü tazminatlar almak için yasal yollara başvururken, firmalar uymadığında çiftçinin elinde bir belge olmadığından ve resmi kurumlara da bu belgeler teslim edilmediğinden çiftçi hakkını arayamıyor” dedi. l MUSTAFA ÇAKIR / ANKARA Kapanma olmazsa toparlanırız Tarımsal girdi fiyatları arttı Alışveriş merkezlerinin (AVM) temmuz ayı ziyaretçi sayıları açıklandı. Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Altaş, “Haziranda günlük yaklaşık 3 milyon, temmuzda günlük yaklaşık 4 milyon ziyaretçi oldu. Ağustosta günlük 4.5 milyon ziyaretçiye ulaş mayı bekliyoruz. Ziyaretlerdeki artış, beklentimizin üzerinde gerçekleşiyor. Bundan sonraki süreçte AVM’lerin kapanması gibi bir durum gündeme gelmezse AVM’ler sıkı bir toparlanmaya girmiş sayılabilir” dedi. Altaş kiracılarla ilişkilerin ise “terzi dikişi” gibi yürütüldüğünü açıkladı. l Ekonomi Servisi TÜİK’in “Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi, Haziran 2020” raporuna göre, tarımsal girdi fiyat endeksi (TarımGFE) yıllık yüzde 6.77, aylık yüzde 0.17 ve ilk 6 aylık yüzde 3.31 arttı. 12 aylık ortalama artış ise yüzde 9.38 oldu Bu kapsamda, alt gruplar açısından yıllık bazda en fazla artış yüzde 12.5 ile makine bakım masrafları, yüzde 9.75 ile diğer mal ve hizmetler ve yüzde 9.44 ile hayvan yemi alt gruplarında gerçekleşti. En fazla azalış ise yüzde 3.39 ile tarımsal ilaçlar alt grubunda oldu. İlacı yüzde 3.24 ile gübre ve toprak geliştiriciler, yüzde 0.36 ile enerji ve yağlar oldu. l Ekonomi Servisi Mevcut doğalgaz fiyatları yatırım için tartışmalı Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın beklenti yaratan büyük müjdesi piyasalarda hayal kırıklığı denilmese bile burukluk yarattı. 800 milyar metreküplük rezerv söylentisine karşılık Cumhurbaşkanı, Karadeniz’de bulunan rezervin 320 milyar metreküp olduğunu açıkladı. Piyasalarda yaratılan büyük beklenti nedeniyle dolar kuru açıklama öncesi 7.22 TL’ye kadar düşmüşken, haber sonrası ilk tepki doların 7.34 TL’ye yükselmesi oldu. Haberin detayları geldikçe piyasanın önümüzdeki dönem yön bulması beklenirken, faiz artırımı yapılmaması nedeniyle piyasada yaşanması muhtemel havaya geri dönüldüğü söylenilebilir. Konuyla ilgili konuştuğumuz enerji uzmanları, Cumhurbaşkanı’nın söylediği gibi buradan çıkarılacak doğalgazın 2023 yılında kullanıma sunulmasının mümkün olamayacağı görüşündeler. Birçok aşamanın geçilmesi gerektiğini, sadece kesinleşmiş rezerv tespiti için gereken teknik hazırlıkların 6 ayı bulacağını belirten uzmanlar, buradan doğalgaz üretimi için ise en az 78 yıl gerekeceğini belirtiyorlar. Bunun da ötesinde böyle bir yatırımın fizibilitesinin olup olmayacağı da tartışma konusu. 800 milyar metreküplük bir rezerv için bile yatırıma hemen başlamayı mevcut şartlarda iyi düşünmek gerektiğini, 320 milyar metreküplük rezerv mevcut küresel doğalgaz fiyatları baz alındığında, yatırıma hemen başlanmasının rasyonel gözükmediğinin altı çiziliyor. 320 milyar metreküplük rezervin düşük olmadığını, önemli bir katkı olacağını ancak doğalgaz fiyatları yatırım için uygun olduğunda rasyonel olabileceği söyleniyor. Tabii ki düşük doğalgaz satış fiyatları ve yüksek maliyetlere rağmen bulunan bu rezervi çıkarmak için yatırıma başlanma kararı alınabilir ama bu ekonomik olmaktan çok siyasi bir karar olarak kabul edilecek gibi gözüküyor. Tüm dünyada enerji fiyatlarının düştüğünü hatırlatan bir uzman, ABD’de kayaçtan elde edilen doğalgazın, gelişen teknoloji ile birlikte, bin metreküpü 50 dolara kadar düştüğünü hatırlattılar. ABD’nin bile düşen fiyatlar nedeniyle yeni yatırımları durdurduğunu kaydeden enerji uzmanları, derin denizden elde edilecek doğalgazın maliyetinin bu fiyatların çok üzerinde olacağını söyledi. 320 milyar metreküpe ek olarak yeni rezerv bulunmadığı takdirde sadece bu kaynak için kuyular kurulup boru hatları yapılmasının ekonomik olup olmadığının tartışma konusu olduğu açık. Ancak doğalgaz fiyatları dünyada çok yükselirse, bizim faturamızı önemli ölçüde olumlu etkilediği ölçüde ekonomik yatırım olarak görüleceği kesin. Uzmanlar, Türkiye’nin yıllık tüketiminin 50 milyar metreküp civarında olduğunu, dolayısıyla bulunan bu rezervin çıkarıldıktan sonra sadece 6 yıllık tüketim anlamına geldiğini söyledi. Dolayısıyla 320 milyar metreküplük rezerve ek bulunduğu takdirde hem Türkiye’nin ihtiyacı hem ekonomik olarak yatırımın daha rasyonel gözükeceği ortada. Ekonomiye katkı Türkiye’nin doğalgaz ihtiyacının yıllık 4550 milyar metreküp olduğu düşünüldüğünde ödenen fatura da önemli hale geliyor. Türkiye’nin son 2 yılda spot piyasadan daha ucuz doğalgaz temini yaptığını ancak bu alımların fiyatlarının açıklanmadığını belirten enerji uzmanları, o nedenle kesin bir rakam veremiyorlar. Rusya’dan ve İran’dan alınan yüksek fiyatlı doğalgazla paçal edildiğinde yıllık faturanın 9 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. 40 milyar dolar olarak siyasilerin telaffuz ettiği yıllık fatura ise toplam enerji faturası. Bu noktadan çıkarak Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın “eksen değişikliği” yaratacak kadar bir müjdenin açıklanmadığı açık. Albayrak, dün de Türkiye’nin cari açık sorununun bu sayede çözüleceğini, hatta cari fazla verecek noktaya geleceğimizi söyledi. Bunların da çok iddialı sözler olduğu, beklenti yönetimine dönük olduğu ise ortada . Şöyle düşünmek gerekirse Türkiye’nin yıllık turizm geliri 3035 milyar dolar düzeyinde. Yani bu gazı üretip tümüyle kullansak bile turizm gelirindeki kaybın ancak üçte birini telafi etmiş olacağız. O da 6 yıllığına... Ekonomi uzmanları bulunan doğalgazla ilgili kaynak rezervinin ayrı, üretilebilir rezervin ayrı, ekonomik rezervin ayrı rakamlar olduğunu, tüm bunların belirlenmesi ve rasyonel kararların alınması için ciddi araştırmalar ve süreler gerektiğini söyledi. Türkiye’nin kendi sismik ve sondaj gemilerini temin etmesinin bu konuda önemli bir adım olduğunu kabul eden uzmanlar, buna karşılık rezervin çıkarılmasına karar verildiği takdirde, bu gemilerden çok daha gelişmiş çıkarma gemileri gerekeceğinin altını çizerek, bunların da çok pahalı kiralanan gemiler olduğunu, maliyetlere önemli etki yapacağını söylemek gerektiğini belirtiyor. Türkiye’nin enerji kaynaklarının yerli olmasının çok önemli olduğunu, siyasi olarak büyük getirisi olduğunu belirten uzmanlar, buna karşılık tümüyle yerli bir doğalgaz üretiminin mümkün olamayacağının altını çiziyorlar. Hem doğalgazı çıkarma teknolojisi için, hem boru hatları için, hem de doğalgazı çıkarmak için teknik olarak güçlü ülkelerle işbirliğine ihtiyaç olacağını, bunun doğal olduğunu kaydediyorlar. Özetle; Türkiye için önemli bir kaynak bulunduğu kesin. Ancak bunun abartılmaması gerekiyor. Mevcut iktidarın daha önce de sıkça yaptığı gibi; beklentileri çok şişirip ardından realize olan gelişmeler nedeniyle beklenti yönetiminin tam tersine döndüğü, piyasaları olumsuz etkilediği bir örnek ile daha karşı karşıyayız. Ekonomik dengelere katkı yapacak ama sorunu çözebilecek bir gelişme olmadığı ortada. Ne enflasyonla mücadele, ne makro dengelerin kurulması ne de gereken dış kaynak açısından müjde haber çıktı. Bunu da piyasaların tepkisinden açıkça görüyoruz.