Katalog

22 AĞUSTOS 2020 CUMARTESİ AYLAKLIK BURSU! Almanya’da Hamburg Güzel Sanatlar Üniversitesi, “ay ler arasındaki çelişkiye dair ciddi bir deney olduğunu açıkladı. 15 Eylül’e dek laklık projeleri için” 1600’er Avro’luk 3 burs programı açtığını duyurdu. Üni kimliklerini açıklamadan başvuracakların kendi seçtikleri “eylemsizlik” alanıversite, bunun toplumun hem sürdürülebilirlik hem de başarıya verdiği değer nın anlam ve önemi konusunda jüriyi ikna etmesi gerekiyor. l Sputnik News Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır. 2 metre ANIT AĞAÇ YANINA VILLAYA TEPKI 1500 yıllık komşu! Ekosistemi Koruma ve Doğaseverler Derneği (EKODOS) Başkanı Bahattin Sürücü, 1500 yıllık olduğu değerlendirilen ve anıt ağaç tescil başvurusunda bulundukları zeytin ağacının yanına villa yapılmasına tepki gösterdi. Sürücü, yaptığı yazılı açıklamada, Hacıfeyzullah Mahallesi’nde tescil başvurusunda bulundukları zeytin ağacına yaklaşık 2 metre mesafede villa yapıldığını, ağacın bazı dallarının inşaat halindeki binanın içine girdiğini aktardı. “Bina yapılırken ağacın gövdesinin kalaslara destek olarak kullanıldığı, üzerine çakılan parçalar ve çivilerden anlaşılmaktadır. Ne yazık ki sorgulanması gereken pek çok konu bulunmaktadır” ifadelerini kullanan Sürücü, konuyu aktardıkları Kuşadası Belediyesi’nin binayla ilgili durum tespiti yapacağını öğrendiklerini kaydetti. l AA GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ SİVRİSİNEKLER Tehlikeli bir girişim Genetiği değiştirilmiş 750 milyondan fazla sivrisinek 2021 ve 2022’de ABD’nin Florida eyaletinde bulunan adalar grubu Florida Keys’e bırakılacak. Plan, yerel sakinlerin ve çevreci grupların itirazlarına karşın Florida Keys Sivrisinek Kontrol Bölgesi’nden nihai onayı aldı. Bölgede Aedes aegypti adı verilen sivrisinek türünün zika, dang humması, sarı humma gibi hastalıkları taşıdığı belirtildi. Geliştirilen OX5034 numaralı sivrisineklerle bu durumun önüne geçilmesi hedefleniyor. Plana göre OX5034 isimli sivrisineğin dişi yavruları yumurtadan çıktıktan son ra hastalığı yayacak kadar gelişemeden ölüyor. Sadece dişi sivrisineklerin yavrularını beslemek için insanları ısırdığı bu nedenle hastalığı yaydıkları ifade edildi. Çevrecilerin itirazına rağmen alınan kararla böcek ilaçlarının alternatifi olarak test edilecek. l Dış Haberler MEYİL OBRUK GÖLÜ’NDE GÖRSEL ŞOV! Pembeye döndü Konya Karapınar’daki Meyil Obruk Gölü son günlerde görsel güzelliğiyle dikkat çekiyor. Bozkırın ortasındaki Meyil Obruk Gölü, sıcakların artması ve su seviyesinin azalmasıyla suyun içindeki artemia salina türündeki bakteriler nedeniyle pembe renge büründü. Konya Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Fetullah Arık, Meyil Obruğu’nun yaklaşık 1 ki lometreden fazla bir çapa sahip olduğunu belirtti. Arık, “Özellikle tuzlu ortamlarda yaşayabilen bakterilerin yaygınlığını biliyoruz. Bölgedeki Tuz Gölü’nde, Obruk Gölü’nde Meke Gölü’nde olduğu gibi zaman zaman suların azalmasına bağlı olarak bakteri patlamaları yaşanabiliyor. Şu andaki renklenmenin nedeninin o olduğunu düşünüyoruz. Bölgedeki bakteriler Halobacterium artemia salina türünde bakteriler” dedi. l DHA KAMULAŞTIRMA KARARI ALINDI Rüzgâr ‘acele’si İstanbul’un Ümraniye ilçesinde İstanbul Uluslararası Finans Merkezi’nin planlanan sürede tamamlanması, Afyonkarahisar ve Uşak’ta ise Karahisar Rüzgâr Enerji Santralı’nın yapımı amacıyla bazı taşınmazların acele kamulaştırılma sına karar verildi. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararında ayrıca Adana’nın Yüreğir ilçesi, Şehit Erkut Akbay Mahallesi sınırları içerisindeki bazı alanlar da “riskli alan” ilan edildi. l ANKARA / Cumhuriyet FİLMİN AFİŞİ TEPKİ ÇEKMİŞTİ Netflix’ten özür Netflix, “Cuties” adlı yeni bir filmin tanıtımında kullandığı kız çocuklarının poz verdiği tartışmalı afiş konusunda özür diledi. Bir kliple birlikte sunulan afiş, internette tepkilere yol açmış ve toplanan imzalar Netflix’i görüntüden vazgeçmeye zorunlu bırakmıştı. Reklamı yapılan ödüllü film bir dans topluluğuna katılan 11 yaşındaki bir çocuğun öyküsünü anlatıyor. Netflix filmin reklamı için hazırlanan afişle ilgili açıklamasında “uygunsuz bir sanatsal çalışma kullanılmasından dolayı” derin üzüntü duyduğunu bildirdi. l BBC Türkçe DEPREMI ÖNCEDEN TELEFONDAN HABER ALMAK MÜMKÜN MÜ? 20 saniye önce uyarı mesajı Deprem değil bilimsizlik MyShake telefon uygulaması, Kaliforniya genelinde 5 üzerinde bir deprem yaşanmadan 20 saniye kadar önce uyarı gönderebiliyor. Veriler, West Coast’un yukarısında ve aşağısında yer sensörleri bulunan ABD Jeolojik Etütleri ağından alınıyor. Umuyoruz ki aynı teknoloji ülkemize de gelir ve can kayıpları ile yaralanmaların önüne geçilir. Yine de olası depremlere karşı daha hazırlıklı olmamız gerektiğini de unutmamalı. Çünkü deprem değil, bilimsizlik öldürüyor. BATUHAN SARICAN Deprem, Türkiye’nin bir gerçeği. 17 Ağustos depreminden beri akıllarda şu soru var: Büyük bir depremi öncesinden bilebilir miyiz? Uzmanlar, bunun mümkün olmadığını söylüyor. Ancak Kaliforniya’dan küçük bir umut ışığı yandı. Tarih boyunca depremlerden mustarip Kaliforniya eyaletinde yaşayan insanlar, yer sarsılmaya başlamadan önce cep telefonlarına acil durum uyarısı alabiliyor. Ancak en fazla 20 saniye kadar önce. Bu gelişme, sadece Kaliforniya’da yaşayan milyonlarca insan için değil, dünya genelinde deprem korkusu yaşayan her ülke için çok önemli. 20 saniye, tabii ki şehri ve hatta evi terk etmeniz için yeterli bir süre değil ama evin içinde önceden belirlenen yerlerde toplanma/saklanma ve bundan da önemlisi yerel yönetimlerin acil eylem planlarını devreye sokarak ulaşım hatları, doğalgaz ve elektrikleri kesmesi için iyi bir süre sayılabilir. Büyük bir adım Türkiye’de yaşayanlar için 1999 Marmara depremi neyse o bölgede yaşayan insanlar için de 17 Ekim 1989’da yaşanan Loma Prieta depremi de öyle bir felaket: 30 yıl önce gerçekleşen ve Kaliforniya’daki herkes, yer sarsılmaya başlamadan önce telefonlarına deprem uyarısı alıyor. Peki ama bu teknoloji, deprem kuşağındaki ülkeler için ne anlam ifade ediyor? MEKSIKA’DA 75 SANIYE ÖNCE E rken uyarı sistemleri, Meksika ve Japonya gibi ülkelerde hayat kurtarıcı roller üstlendi. 7.2 büyüklüğünde bir deprem, Meksika’nın güney bölgesini Şubat 2018’de vurduğunda SkyNet uygulaması, bölgede yaşayan insanların cep telefonlarına, bazı durumlarda sallanma başlamadan 75 saniye öncesine ka dar bildirimler göndermişti. Kaliforniya’da yetkililer, uya rıların hızını ve güvenilirliğini artırmaya devam ediyor. DeGroot, “Uyarının gönderilme hızını artırmanın, hedeflerine mesaj atmanın ve ayrıca binlerce insandan milyonlarca insana giden ölçeklenebilirliği test etmenin yollarını öğrenmek istiyoruz” dedi. 6.9 büyüklüğündeki 15 saniyelik deprem, 63 kişinin ölmesine ve binlerce yaralanmaya neden olmuştu. Yaşanan maddi hasar nedeniyle binlerce insan bölgeyi terk etmiş, 12 bin kişi evsiz kalmıştı. Felaketin 30. yıldönümünde yapılan açıklamada, ülkenin ilk eyalet çapında deprem erken uyarı sisteminin halka açılmaya hazır olduğu belirtilmişti. Kaliforniya Valisi Gavin Newsom’ın yaptığı açıklamada, “kayıpları önlemeye yönelik büyük bir adım” attıklarını belirterek söz konusu uyarının 10 saniye ile 20 saniye önceden verileceği ifade edilmişti. Uygulama o günden bu yana yaklaşık 4 bin kullanıcı tarafından indirildi. MyShake adı verilen uyarı aplikasyonu, Amber Alerts isimli erken uyarı sistemiyle aynı tekniği kullanıyor: Kablosuz alarm sistemi, bildirimleri otomatik olarak cep telefonlarına iletiyor. Kaliforniya Üniversitesi Berkeley’deki sismologlar tarafından geliştirilen MyShake apli kasyonu, en düşük 4.5 büyüklüğünde bir deprem tespit edildiğinde uygulamayı indirmiş olan Kaliforniyalı vatandaşlara uyarı gönderecek şekilde tasarlandı. Bu sistemin diğer benzer uygulamalardan daha hızlı olduğu da kanıtlandı. Ancak kablosuz acil durum uyarıları, panik yaratmamak amacıyla 5 veya daha büyük bir deprem olması durumunda gönderiliyor. Kısa ama etkili süre İnsanlar, depremin merkez üssüne yakınlıklarına bağlı olarak sallantı başlamadan önce, deprem sırasında veya başladıktan sonra uyarılar alabilecek. Yine de yetkililer, uyarıların insanlara, hayatlarını kurtarmaları için saklanma/örtünme sağlamak için yeterli zamanı vereceğini umuyor. Uyarıların ayrıca, doktorların ameliyatları askıya almaları, operatörlerin ulaşım sistemlerini yavaşlatmaları veya durdurmaları ve kamu hizmeti tesislerinin gaz ve elektrik hatlarını kapatmaları için zaman tanıyacağı vurgulandı. Newsom, “20 saniye, San Francisco’daki Bay Area toplu taşıma sistemini (BART) kapattığımızdan veya yavaşladığımızdan, bir asansörü yavaşlattığımızdan veya kapattığımızdan emin olmamız için azımsanacak bir süre değil” ifadelerini kullandı. 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR AVLANMA TEKNIĞI ÖĞRENIYORLAR TANOL TÜRKOĞLU 2019’UN EN KÖTÜ 10 ŞİFRESİ (Bu tür şifrelerin kırılma süresi bir saniyenin altındadır) n 123456 n 123456789 n qwerty n 1234567 n 12345678 n 12345 n 111111 n 123123 n abc123 n qwerty123 Kaynak: TechRepublic.com C urrent Biology’de yayımlanan yeni bir çalışma, yunusların sadece annelerinden değil, akranlarından da avlanma teknikleri öğrendiklerine işaret ediyor. Araştırmacılar, yunusların avlanma tekniklerinden biri olan boş deniz kabuklarını tuzak ola rak kullanma yönteminin akranlar arasında sosyal öğrenme yoluyla yayıldığını ifade ediyor. Çalışma kapsamında 20072018 yılları arasında Avustralya kıyılarında gözlemlenen yunusların birçok kez bu yöntemle avlandığını tespit etti. Avlanmanın sadece birkaç saniye sürdüğünü ve bu nedenle tespit edilmesinin güç olduğunu belirten araştırmacılar, söz konusu avlanma yönteminin popülasyonda, çalışmada tespit edilenden kesinlikler daha yaygın olduğunu ifade ediyor. Peki bu yöntem yunuslar arasında nasıl yayıldı? Araştırmacılar, sosyal bağlantılar, genetik ilişkiler ve çevresel faktörleri dikkate alan bir sosyal ağ analizi yöntemine başvurdu. Çalışmalar, deniz kabuğu ile avlanma yöntemin öncelikli olarak bir nesilden sonrakine değil, popülasyonda sosyal olarak aktarıldığı sonucuna vardı. Bu sonuç, yunusların akranlarından da öğrenebildiğinin ilk kanıtı. İLK KEZ BIR KROMOZOMUN TÜM GENETIK KODU ÇÖZÜLDÜ Gen araştırmasında çığır Araştırmacılar bu başarıyla gen araştırmasında yepyeni bir dönemin başladığını söylüyor. Gelişme sayesinde bilim insanları kalıtımımızın işlevini çok daha iyi anlayabilecek. Kalıtımımızın DNA sekansı hâlâ tümüyle çözülmüş değil. Gerçi “İnsan Genom Projesi” araştırmacıları 2001 başında kalıtımımızın ilk versiyonunu çözmüşlerdi. Fakat bu gen kodunda günümüzde bile hâlâ boşluklar bulunuyor. Bu boşluklar 25 bin protein kotlayan genlerde değil, içinde çok sayıda tekrarlanan ve kopyalanan baz dizilerinin bulunduğu DNA parçalarında. Bu “JunkDNA”, kalıtımda önemli çalıştırma işlevlerini üstleniyor. Ancak halihazırdaki yöntemlerle bu kopya zengini DNA bölümlerinin sırası bugüne kadar deşifre edilemedi. Çünkü sekanslama makineleri DNA’yı okumak için yalnızca yüz baz uzunluğunda birçok parçaya ayırır. Bunlar daha sonra yeniden doğru sırada birleştirilmeli. Fakat bu parçaların yüzlercesi veya binlercesi hemen he men aynıysa bu mümkün değil. Bu tıpkı bir yapboz oyunundaki parçalar gibi. Ulusal İnsan Genoma Araştırmaları Enstitüsü’nden Adam Phillippy, “Bunlar ne kadar küçük olur ve ne kadar az eşsiz özellik taşırlarsa, bunları biraya getirmek o denli zorlaşır” diye açıklıyor. Bu boşluklar tüm kromozomların merkezinde önemli. Çünkü bu bölümler ve sentromer çok sayıda tekrarlanan baz dizisi içeriyor. Bu yüzden şimdiye kadar tek bir kromozom dahi baştan sona kadar deşifre edilemedi. Sadece X kromozomunun orta kısmında üç milyon baz çifti uzunluğunda bir boşluk yer alıyor. Ancak yeni bir sekanslama tekniği sayesinde durum değişti. Nanopore sekanslama ile tek seferde yüz binlerce baz çiftine ait çok uzun okuma bölümleri elde edilebiliyor. “Bu yeni yöntemle DNA molekülleri tek tek dar bir açıklıktan geçiyor ve bir cihaz, bazlara bağlı olarak meydana gelen küçük voltaj değişikliklerini kaydediyor” diyen Kaliforniya Üniversitesi’nden Karen Miga ve ekibi bu yöntemin yardımıyla ilk insan kromozomunu baştan sona kadar tümüyle çözebildi.