Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY avro sterlin FAİZ BORSA 1130 MAYIS 2019 PERŞEMBE ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.0330 1.7 kuruş 6.7330 0.1 kuruş 7.6480 1.2 kuruş 25.74 0.04 puan 87.186 409 puan 1665.97 8.99 lira 249.00 1.79 lira Enerjide enkaz büyük‘İSO 500 Büyük’teki verilere göre, enerji şirketlerinin özkaynak kârlılığı yüzde 89.5 oldu Enerji şirketlerinin çoğu kur ve faiz artışları nedeniyle zararda. Bankalar ve şirketler elektriğe zam ve güvence talebinde bulundu. 50milyar dolarlık kredi borçlarını geri ödemekte büyük zorluk çeken enerji şir ketleri, zararına çalışıyor. İs tanbul Sanayi Odası’nın (İSO) ‘500 Büyük’ veri lerine göre, özel enerji şirketleri 2018’de ortalama emre deveci olarak toplam aktif varlıklarının yüzde 9’u kadar za rar etti. Kamu enerji şirketi EÜ AŞ da 2018’de 1.6 milyar vergi öncesi dönem zararı açıkladı ve aktif varlıklarının yüzde 6.4’ü kadar zarar etti. Özelde özkay nak kârlılığı yüzde 89.5 oldu. Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda bilgileri yer alan şirketlerin durumu şöyle: 4 Ak Enerji: 2017’de 507 milyon TL, 2018’de 1.6 milyar TL zarar açıklayan şirket, ilk 3 ayda da 259 milyon TL net za rar açıkladı. Şirketin 31 Mart itibarıyla döviz cinsinden 4.4 milyar TL’lik borcu bulunu yor. 2019’un ilk çeyreğinde esas faaliyet kârı 85 milyon TL olan şirket, bir çeyrekte kaydettiği 388 milyon TL’lik finansman gideriyle yine net zarara imza attı. 4 Odaş Elektrik: 2017’de 124 milyon TL net kâr açıkladı. 2018’de ise 262 milyon TL net zarar etti. Çoğunluk hissesi Özal ailesine ait olan şirket, bu yılın ilk çeyreğinde ise 108 milyon TL net zarar etti. Ayrıca esas faaliyet zararı da 17 milyon TL oldu. 31 Mart itibarıyla şirketin toplam borcu ise 1.5 milyar TL. 4 Aksu Enerji: 2017’de 9 milyon TL, 2018’de ise 7.3 milyon TL net zarar açıklayan şirket, bu yılın ilk 3 ayında da 1.5 milyon TL zarar etti. Esas faaliyet kârı 2018’de 4.4 milyon TL olan şirket, 21.4 milyon TL finansman gideri yazdı ve net zarar etti. Toplam borç 43 milyon TL. 4 Ayen Enerji: 2017’de 35 milyon TL net kâr açıklayan şirket, 2018’de 49 milyon TL net zarar etti. 2018’de esas faaliyet kârı 150 milyon TL olan şirketin finansman gideri ise 223 milyon TL. 2019’un ilk çeyreğinde 17.2 milyon TL net zarar var. Borç ise 1.7 milyar TL’si döviz cinsinden olmak üzere 2 milyar TL. 4 Bomonti Elektrik: 2017’de 7.3 milyon TL, 2018’de 6.7 milyon TL net zarar eden şirketin, 2018 sonu itibarıyla çoğu döviz cinsinden 29 milyon TL borcu bulunuyor. 2018’de 395 milyon TL’lik faaliyet kârı elde eden şirketin finansman gideri ise 11.7 milyon TL oldu. Yüksek oranda zam talebi Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 10 Nisan’da yaptığı açıklamada enerji sektöründeki sorunlu kredilerin banka bilançolarından çıkarılarak Enerji Girişim Sermaye Fonu’na aktarılacağını açıkladı. Ancak planda henüz netlik sağlanabilmiş değil. Reuters’ın aktardığına göre, bankalar, “enerji fiyatlarında zam yapılması ve kredilerin bankalarda bekletilmesi” seçeneğini reddederken, hükümet de “santralların devlet himayesindeki elektrik üreticisine devredilmesi” seçeneğini kabul etmiyor. Gazetemize konuşan sektör kaynakları, enerji şirketlerinin 10 yıl önce santral yatırımı yaparken elektrikte megavat başına 70 dolar ile 120 dolar arasında fiyat öngördüklerini ancak TL’deki değer kaybıyla fiyatın şu an 3540 dolar seviyesine gerilediğini dile getirdi. Kaynaklar, mevcut elektrik fiyatları ve TL’deki değer kaybıyla sektörün sürdürülemez hale geldiğini belirtiyor. Asırlık şirket icralık oldu Mesleki eğitim için özel proje Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO), mesleki eğitime yönelik yeni proje başlattı. “Mesleki Eğitimin Geliştirilmesi Projesi”ni 14 tematik okulda hayata geçirdiklerini açıklayan BTSO Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Burkay, “Bursa endüstrisi ve ekosistemini tarif eden alanlarda, bu liselerimizde başlatacağımız süreçle birlikte ihtiyaç duyulan nitelikli insan kaynağını oluşturmayı ve mesleki eğitim kurumlarımıza kalite kazandırmayı hedefliyoruz. Söz konusu proje çağrısı kapsamında 3 yıl için 17 milyon liralık kaynak sunuluyor” dedi. l Ekonomi Servisi Kadın girişimciye 100 milyon dolar Alternatif Bank, Uluslararası Finans Kurumu’ndan (IFC) kadın girişimcilerin hissedarlığında faaliyet gösteren veya kadın profesyoneller tarafından yönetilen teşebbüslerin desteklenmesi amacıyla 100 milyon dolar kaynak sağladı. Beş yıl vadeli sunulan kredi, öncelikle KOBİ’lere destek amaçlı finansman olarak kullandırılacak. Alternatif Bank Genel Müdürü Kaan Gür, “Kadınların girişimci ruhu, azmi, çalışkanlığıyla Türkiye ekonomisinin kalkınmasında önemli bir yeri olduğuna inanıyoruz. Sağladığımız kredinin, kadın girişimcilerin desteklenmesi, istihdamının artması, onlara ilave olanaklar yaratmasına katkı sunacağına inanıyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi Perakende cirosu ilk üç ayda arttı Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF) ile Nielsen tarafından hazırlanan Perakende Endeksi Mart 2019 verilerine göre, yılın ilk çeyreğinde perakende sektörünün enflasyondan arındırılmamış toplam cirosu yüzde 24 arttı. Metrekare başına cirosu yüzde 19 yükseldi. TAMPF Başkanı Alp Önder Özpamukçu, “Büyüme, enflasyona yakın gerçekleşmiş görünmekle beraber gıda dışı büyüme, mağaza açılışları düşüldükten sonra enflasyonun bir parça altında kaldı. Gıda büyümesi ise gıda enflasyonunun altında gerçekleşti” dedi. l AA Emre Deveci Ekonomik kriz 102 yıllık şirket İnci Deri’yi de vurdu. 5’i yurtdışında olmak üzere toplam 106 mağazası olan İnci Deri’nin borçlarını ödemekte zorluk çektiği, yazdığı birçok çekin karşılıksız çıktığı ve şirketin icralık olduğu öğrenildi. Konuya yakın kaynaklar, İstanbul 3. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde şirket hakkında iflas davası açıldığını bildirdi. İddialar hakkında gazetemize konuşan İnci Deri Yöne 102 yıllık İnci Deri, borçlarını ödeyemediği için icralık oldu. Şirket hakkında iflas davası açıldı. tim Kurulu Başkanı Ali Murat Kızıltaş, “Son dönemde ekonomide yaşanan gelişmelerin finansal faaliyetlerine olumsuz yansımaları olduğunu, böyle dönemlerde nakit akışında ve ödemelerde bazı aksaklıklar olmasının alışılmadık bir durum olmadığını” dile getirdi. Kızıltaş, “Söz konusu iddialar çok geniş tedarik zincirimizde yer alan birkaç üre tici ile yaşanan ticari anlaşmazlıkların mahkemeye intikal etmesinden ibarettir” dedi. 1917 yılında temelleri atılan İnci Deri, önce üretime sonra da zincir mağazacılığa yoğunlaşmıştı. Şirket, mağazalarında ayakkabı, çanta ve ceket gibi ürünler satıyor. Yüzde 45 oranında ithal girdiye bağımlı olan ayakkabı sek törü, TL’deki değer kaybı sonucu zor duruma düşmüş ve eylülde sektörde birçok şirket mali olarak zora düştüğü için mahkemelere konkordato başvurusu yapmıştı. Ayakkabı sektöründe 1938’de kurulmuş köklü firma Hotiç’in ardından, geçmişi 1948’e dayanan Yeşil Kundura da konkordato talep etmişti. Türkİş ‘zorunlu BES’e karşı çıktı ‘Çalışmadan’ emekli primi ödeyen panikte Tüketici Başvuru Merkezi Sosyal Güvenlik Komisyonu Başkanı Ali Duman, son dönemde incelemeye alınan binlerce emeklinin, bu inceleme sonrası maaşının kesilerek iptal edildiğini, çalışma günlerinin silindiğini ve yıllardır aldıkları toplamda 100 bin liraları bulan emekli aylıklarının yasal faiziyle iadesinin istendiğini açıkladı. Ali Duman konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı: Maaşları kesildi “Özellike 2011’deki yasayla birçok işyeri sahibi Bağkurla daha erken emekli olabilmek için 42 ay bo yunca çalışmadıkları halde SSK’ye prim ödeyerek 2014’ten itibaren emekli oldu. Bunlar ilgili kurumlarca belirlendi. Sigorta primleri ödenmiş olsa dahi, fiili olarak çalışmadığı tespit edilen bu emeklilerin bu hizmet süreleri iptal edildi. Geriye kalan süre emekli olmaya yetersiz geldiğinden maaşları da durduruldu.” Bu durumda olanların sayılarının gün geçtikçe arttığını, yapılan incelemeler neticesinde daha birçok emeklinin aylıklarının her an kesilebileceği belirten Duman, bu konuda yasal düzenleme talep etti. SGK verileri açıklamıyor CHP milletvekili Murat Bakan, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) aylık sigortalı istatistiklerini, Aralık 2018’den beri açıklamadığına dikkat çekti. Konuyu TBMM gündemine taşıyan Bakan, CİMER’e yaptığı Bilgi Edinme Başvurusunun ise beklemeye alındığını vurguladı. İŞKUR, Şubat 2019 verilerini kısa bir süre resmi inter net sitesinde tuttuktan sonra kaldırırken, SGK ise istihdamla ilgili önemli gelişme ve tartışmaların olduğu dönemlerde verileri açıklamıyor. Bakan bu kapsamda Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk tarafından yanıtlanması istemiyle yazılı soru önergesi verererek bunun sebebini sordu. l İZMİR / Cumhuriyet MUSTAFA ÇAKIR bı olmamak şartıyla katkı ve Türkİş Genel Başkanı Ergün Atalay, Çayırhan’da receklerini de dile getirdi. Yüzde 10’u BIST’e madencilerle iftarında hü Öte yandan Resmi Gazete’de kümetin kıdem tazminatı fo yayımlanan ve BES’e devlet nu çalışmalarına ve bunun katkısının yönlendirileceği ya üzerinden zorunlu birey tırım araçlarıyla ilgili yönet sel emeklilik sistemi melikteki değişiklik ne (BES) geçilmesine le, bu katkının asgari tepki gösterdi. yüzde 10’unun “BIST Atalay, “BES ile 100, BIST Sürdürü zorla tasarruf yap lebilirlik Endeksi, tırılıyor. İşçiler al BIST Kurumsal Yö dıkları 2 bin 500 netim Endeksi ve lira ile nasıl ta Borsa İstanbul AŞ sarruf yapacak? tarafından hesapla Tasarruf gönüllü nan katılım endeks olur, emrivaki ol lerindeki paylarda” maz. Bizim gönül rı değerlendirilmesinin zamızın dışında maaşımdan kesmesinler. Ergün Bunu getirenler kendileri asgari ücret ile tasarrufu de nesinler eğer oluyorsa siste mi aktif hale getirsinler” de di. Ayrıca işçilerin kıdem taz minatı ile ilgili kaygıları oldu ğunu belirten Atalay, sendika Atalay önü açıldı. Bu, önceki yönetmelikte oran belirtil meden “BİST 100 endeksinde veya BİST AŞ tarafından hesaplanan katılım endekslerinde yer alan hisse senetlerinde” şeklindeydi. Halen 12 milyar lira olan devlet katkısının 1.2 lar olarak mevcut sistemden memnun olduklarını söyledi. milyar lirasının borsaya yöneldirilmesi bekleniyor. Uygula Atalay, almayanlarla ilgili bir düzenleme olacaksa, hak kay ma 31 Temmuz’da başlayacak. l ANKARA Kuru çayda zam beklentisi Çay üreticisinin üretim maliyetlerindeki artışı karşılayamaz hale gelmesi, kuru çayda zam beklentisi doğurdu. Rize Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Erdoğan, “2.5 yıldır üretim giderleri tolere edilemez halde. Sıkıntılı bir dönem çay üreticisini ve bölgemizi bekliyor. Çaykur, kuru çaya zam yapmazsa sektörün ayakta kalması çok zor” dedi. Maliyetlerinin kilo başına 22 23 TL’ye yükseldiğini ifade eden Erdoğan, “İşçi maliyetleri, elektrik ve yakıt gibi tüm finansal maliyetleri öngörecek bir fiyat paritesi oluşturmadığımız takdirde sektörün ayakta kalması çok zor. Minimum raftaki fiyat 25 TL’nin altında olmamak şartıyla geriye dönük zam oluşturulduğu zaman, yurttaşı da müstahsili de, sanayiciyi de korumuş oluruz” dedi. l DHA ‘Pouvoir’ Ülkede tuhaf işler oluyor. Kimi zaman “absürdistan” diyorum ama, daha ciddi bir yaklaşım gerekli. Depresyona doğru tuhaf hareketler Karşımızda tam anlamıyla bir çürüme görüntüsü var... TL yine bir çöküş olasılığının kıyısında, 500 büyük şirketin borçları geçen yıl yüzde 35 artmış; faaliyet kârlarının yüzde 89’u borç geri ödemelerine gitmiş. Türkiye’nin kredi riskini ölçen indeksler rekor üzerine rekor kırıyorlar. Merkez Bankası rezervleri açıklanamaz biçimde dalgalanarak gerilemeye devam ediyor. Bu dalgalanmaların tuhaflığı bir yana, rezervlerin gerilemesi doğal. İki binli yılların borçlanarak büyüme modeli çoktan tükenmiş. Borçlanmaya dayalı büyümeyi sonuna kadar sömüren akıl, şimdi enflasyon yükselir ekonomi daralırken, işsizlik artarken, tüketici ve ekonomi güven indeksleri düşerken, diğer bir deyişle, stagflasyondan depresyona doğru gidiş yaşanırken, emeklilik fonlarına gözünü dikiyor, ekonomik (Keynesgil ya da neoliberal) alet çantasını bir kenara koymuş, ekonomistlerin, uluslararası ve yerli büyük sermayenin uyarılarına kulaklarını tıkamış tuhaf hareketler yapıyor. Bir an şaşırıp, “popülist ya, halkın, alt sınıfların çıkarlarını korumak için sermaye mantığının dışına çıkıyor da ondan” desek... O da değil: İsraf, yolsuzluk, ekonomik soygun haberleri, dudak uçuklatıyor. Peki öyleyse bu tuhaflıkların arkasında hangi çıkarların mantığı var? Cezayir muhalefetinin, Fransızcadan alarak literatüre soktuğu “Pouvoir” kavramı bize yardımcı olabilir. “Pouvoir”, güç/ iktidar anlamına geliyor. Cezayir’de muhalefet bu kavramı ekonomik kültürel, siyasi olarak birbirine bağlı bir çıkar ilişkileri ağını temsil eden bir oligarşiyi betimlemek için kullanıyor. Bu kavram, Cezayir’de Bouteflika’nın yeniden aday gösterilmesi, Sudan’da krizin ortasında Beşir’in aniden elini halkın cebine sokması gibi tuhaf politikaların arkasındaki mantığı, sınıf çıkarlarını çok iyi ifade ediyor. “Pouvoir”, hem vatanmillet çıkarından söz edip hem de kendi çıkarlarının önceliklerini, toplumun bekasının önceliklerinin önüne koyunca, oluşan durum, toplumun geri kalanı tarafından tuhaflık olarak algılanıyor. Kültürel olarak da... Türkiye’de rejimin elinde, Cumhurbaşkanı’nın balkon konuşmasında vurguladığı, siyasi, mali yetkiler ve önünde seçimsiz bir dönem varken, İstanbul belediye seçiminin “her şeyi göze alarak” yenilenmesi de bir başka tuhaflıktır. Bu tuhaflığın arkasında bence, “Pouvoir”ın, toplumun önünde teşhir olma korkusu var: “Ya, paylaşım düzeni gözler önüne serilir, halk bizim asalak bir sınıf olduğumuzu fark ederse”! Kültüre gelince; kültürü en genel anlamda, “davranış tarzlarının bir sonraki kuşağa genetik olmayan yollardan aktarımı” (Robert Sopolsky) olarak tanımlayabiliriz. Akla uygun olan, aktarılacak davranış tarzlarının, türün ve toplumun, bu dünyada yaşamının sürdürebilirliğiyle uyumlu olmasıdır. Öyleyse, bu davranış tarzlarını gelecek kuşaklara aktaracak eğitim sisteminin istikrarı, ekolojik, ekonomik koşullarının en azında var olduğu haliyle yeniden üretiminin öncelikleriyle uyumlu biçimde şekillendirilmesi yaşamsal (!!) öneme sahiptir. AKP’de temsil edilen siyasal İslamın iktidarı döneminde, eğitim sistemi istikrarını kaybetmek bir yana adeta çöktü. Okullarda öğrencilerin özgürlüklerini kısıtlayan, özgüvenli bireyler olarak yetişmelerini engelleyen baskılar dayanılmaz düzeydedir. Modern eğitim sistemi, özellikle ilköğretim döneminde dincileştirilerek tepetaklak edilmiştir. Evrim teorisi müfredattan çıkarılmış, bu da yetmemiş, bu yıl yeni ders programı etrafında yaratılan, matematik ve fen derslerinin (ekonomi, mühendislik, insan hayvan çevre sağlığı, alanlarının vazgeçilmez dalları) seçmeli, din ve ahlak derslerinin zorunlu olacağına ilişkin bulanıklık, tuhaflıklar zincirine bir yenisini eklemiştir. Ancak, kültür alanında bize tuhaflık olarak görünen şeyin arkasında siyasal İslamın rejimini temsil eden “Pouvoir”ın kendi gereksinimlerine, kültürel olarak uygun kuşaklar yetiştirme, yetişen kuşakların eleştiri kapasitesini körelterek korunma çabalarının mantığı vardır. Biz şuursuzluk, tuhaflık, saçmalık olarak görüyoruz, “Pouvoir” beka sorunu diyor! Bir yatırım bankası daha BDDK, 150 milyon TL sermayeli Golden Global Yatırım Bankası AŞ unvanlı bir kalkınma ve yatırım bankası kurulmasına izin verdi. Resmi Gazete’de yer alan BDDK kararında, bankanın kurucu ortakları; Emir Kaya, Salih Berberoğlu, Recep Kaba, Ahmet Dağlı ve Mustafa Akın olarak belirtildi. l Ekonomi Servisi