Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1110 MAYIS 2019 CUMA Kesin bir şeyler oluyorTürk Lirası’nın dolara karşı değer kaybı yılbaşından bu yana yüzde 18’e yaklaştı ve ekonomi çöküyor 4 İstanbul seçiminin iptalinin ardından yükselişe geçen dolar/TL 6.25’e dayandı, Avro 7 liraya aştı. Borsa yüzde 1.5 değer kaybetti. TCMB TL’deki sert değer kayıpları ardından ana fonlama aracı olan 1 hafta vadeli repo ihalelerine ara verdi. 4 Prof. Dr. Aziz Konukman’a göre, kral çıplak, ekonomi daha da kötüye gidecek. YEP hedefleri çöktü. Marmara Capital Yönetim Kurulu Başkanı Haydar Acun’a göre de, piyasaların bu hale gelmesinin tek sebebi İstanbul seçiminin yenilenmesi. İstanbul seçiminin tekrarlanması kararı sonrası yeni bir se TL ile 3 milyar dolar likidite çekilmesi sağlandı. Böylece son TCMB Para çim sürecine girilmesi Politikası Kurulu (PPK) ve mevcut riskler TL’de baskı yaratmaya devam ŞEHRİBAN KIRAÇ tutanaklarındaki söylem değişikliği ardından ederken, dolar/TL 6.25 TL’deki baskıyı durdur sınırına dayandı. mak adına örtülü faiz artışı Analistler seçimin tekrar yaparak ek sıkılaştırma adım yapılacağı 23 Haziran’a ka larına geri dönmüş oldu. dar TL’ye yönelik risk algısı “Arka kapı” uygulamala nın devam etmesini bekler rının “daha önce olduğu gi ken, S400 ve F35 nedeniy bi” TL’deki baskıyı hafiflet le ABD ile ilişkiler, Merkez meyeceği belirtilirken, bir sü Bankası’nın (TCMB) rezerv re öncesine kadar bu yıl için leri, ısınan ticaret savaşları TCMB’den faiz indirim bek gibi diğer risk unsurları da lentilerinin konuşulduğu pi göz önünde bulunduruldu yasada TL’de daha fazla de ğunda TL’deki baskının ve ğer kaybı öngörüleri beklenti kurdaki yükselişin sürmesi leri tekrar faiz artırımı yönü bekleniyor. ne çevirdi. TL’nin bu çeyrekte Dolar/TL dün 6.25’e kadar dolar karşısında yaklaşık yüz tırmandı ve 24 Eylül 2018’den de 20 değer kaybedeceğini ön beri en yükseğini gördü. Av gören TD Securites temmuz ro/TL’de 11 Ekim 2018’den ayının sonuna kadar Merkez bu yana ilk kez 7 lirayı aştı. Bankası’ndan 600 baz puanlık Sterlin/TL’de ise 8.14 seviye faiz artışı beklediğini aktardı. si görüldü. Merkez Bankası’nın bir son Küresel piyasalarda bozu raki toplantısı 12 Haziran’da, lan risk iştahı ve TL’deki ka İstanbul seçiminin tekrarlan yıplara paralel Borsa İstanbul masından 11 gün önce ger (BIST) 100 endeksi 88.700 pu çekleşecek. Merkez Banka ana kadar geriledi. Borsa İs sı son olarak 2018 Eylül ayın tanbul 100 endeksi dün gü da politika faizini 625 baz pu nü yüzde 1.76’lık düşüşle 88 an artışla yüzde 24’e yükselt bin 685 puan seviyesinde ta mişti. Kurlar ilk tepkide ha mamladı. fif aşağı yönlü hareket etse Türkiye’nin beş yıl vade de bu adımlara karşın piyasa li borcunu iflasa karşı sigorta da tansiyon düşmedi. İçeri lamanın maliyetini gösteren deki risklerin yanı sıra ABD CDS’ler de 490 baz puana ka ve Çin arasındaki ticaret sa dar yükseldi. vaşlarının tekrar alevlenme Merkez’den müdahale si küresel bazda endişe yaratıyor. ABD, Çin’den ithal Döviz kurlarındaki sert ar edilen 200 milyar dolar de tışın ardından Merkez Ban ğerinde ürüne uyguladığı kası önce 1 hafta vadeli repo gümrük vergisini bugünden ihalelerine ara verdi ve ortala itibaren yüzde 10’dan yüzde ma fonlama maliyetini yüzde 25’e yükseltecek. 25.5’e yükseltecek adımı attı. Hazine ve Maliye Ardından TL zorunlu karşılık Bakanlığı’nın nisan ayına iliş ları düşürerek yabancı para kin nakit işlemlerine göre, ge da ise artırdı. Bu adımla da pi çen ay Hazine’nin nakit den yasaya 2.8 gesinde 14 milyar 254 milyon milyar do lira açık kaydedildi. Yılbaşın lar likidi dan itibaren bakıldığında na te verilme kit denge 52.08 milyar TL, fa si ve 7.2 iz dışı denge ise 15.92 milyar milyar TL açık verdi. GÜVEN ZEDELENDİ Türkiye’nin uzun yıllardır devam eden ekonomik reform macerası İstanbul seçimlerinin tekrarlanması kararının ardından biraz daha gecikirken, geçen yılki TL krizini tetikleyen politikaların sona erdiğini görmek isteyen yatırımcıların sabrını sınayabilir. Reuters’te yer alan analize göre, TL’nin seçimlerin tekrarlanması kararından bu yana kaydettiği yüzde 3.5 değer kaybı hükümete maliyet yaratacak olan kısa vadeli ekonomiyi ve TL’yi destekleme adımlarından duyulan kaygıyı yansıtıyor. Geçen yıl yüzde 30 değer kaybeden TL, bu yıl bunun üzerine yüzde 18 daha değer yitirdi. Yüksek enflasyon ve şir ketlerin döviz borçlarının yükünü taşıyan ekonominin canlanmasının önündeki en büyük engel ise TL’ye olan güvenin azalması. AKP’nin seçim sonuçlarına itirazı da güveni zedeliyor. Teneo’nun Eşbaşkanı Wolfango Piccoli, “Reformlara ilişkin daha önce karamsar beklentiler vardı ve bu beklentiler seçiminin iptali sonrasında daha karamsar” dedi. Zorunlu karşılık yüzde 30’a indirildi TCMB TL zorunlu karşılık oranını yüzde 40’tan yüzde 30’a indirdi. Yapılan açıklamada “Finansal istikrarın desteklenmesi amacıyla, Türk Lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilebilmesi imkânı azami oranının yüzde 40’tan yüzde 30’a indirilmesine, yabancı para zorunlu karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde 100 baz puan artırılmasına karar verildi. TL zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilebilmesi imkânına ilişkin yapılan değişiklik sonucunda piyasaya 2.8 milyar dolar likidite verilmesi ve piyasadan 7.2 milyar TL tutarında likidite çekilmesi, yabancı para zorunlu karşılık oranlarında yapılan değişiklikte ise piyasadan 3 milyar dolar likidite çekilecek” denildi. Merkez’in rezervi düşüyor Merkez Bankası’nın (TCMB) Haftalık Para ve Banka İstatistikleri’ne göre, 3 Mayıs’ta bankanın brüt döviz rezervleri, 651 milyon dolar azalışla 72 milyar 633 milyon dolar olarak gerçekleşti. Brüt döviz rezervleri, 26 Nisan ile biten haftada 73 milyar 284 milyon dolar seviyesindeydi. TCMB brüt döviz rezervleri 19 Nisan haftasında 1.39 milyar dolar azalışla 75.57 milyar dolara, 26 Nisan haftasında da 2.28 milyar dolar azalışla 73.28 milyar dolara gerilemişti. Söz konusu dönemde altın rezervleri, 14 milyon dolar azalışla 20 milyar 432 milyon dolardan 20 milyar 418 milyon dolara indi. Böylece Merkez Bankasının toplam rezervleri, geçen hafta bir önceki haftaya kıyasla 665 milyon dolar azalarak 93 milyar 716 milyon dolardan 93 milyar 51 milyon dolara geriledi. Konukman: Kral çıplak Hükümetin bu dönemdeki seçim vaatleri Türkiye’yi çöküşe götürecek. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve yacak. Bakanın açıkladığı 9 sayfalık powerpoint tedbir İdari Bilimler Fakültesi İk ler de dikkate alınacak gibi tisat Bölümü öğretim üye değil. İşler daha da bozula si Prof. Dr. Aziz Konukman, cak. Hükümetin bu dönem dövizin şahlanmasında bi deki seçim vaatleri ve ata rilerinin bir şeyler yapma cağı adımlar da Türkiye’yi sına gerek olmadığını daha da çöküşe götü hükümetin kendi recek” ifadelerini ayağına kurşun sıktığını anlata kullandı. Berlin School rak, “Cumhurbaşkanı’nın of Economics and Law’dan söylemlerine bakıp yaşa Doç. Dr. Ümit Akçay’a göre, nanları dış güçlere bağlamamak Aziz Konukman 23 Haziran’a kadar yeni bir kredi gerekiyor. Kral çıplak, uzağa gitmeye gerek yok. Bu genişlemesi dönemi yaşanması oldukça zor. Bu du duruma iktidarın Yüksek Seçim Kurulu üzerindeki baskısıyla geldik. rumda, ekonomik daralmanın derinleşmesi ve işsizliğin artmayı sürdürmesi ka Ucuz popülist söylemler çınılmaz bir hal alıyor. Bu le bütçe üzerinde baskı kur ortamda iktidar koalisyo maya gerek yok. Bütçe çıpa nunun İstanbul seçimlerini görevini kaybetti. Bu da kur kazanması, neredeyse bir üzerinde baskı yaratıyor. mucize olacak. Krizin ne Hükümetin Yeni Ekonomik leri tetikleyebileceğini ön Programı çökmüş durumda. göremeyeceğimiz bir alana Buradaki hiçbir hedef tutma girebiliriz. Her şey siyasete bağlı Marmara Capital Yönetim Ku veni tekrar artırabilir. Şu anda her şey rulu Başkanı Hay siyasete bağlı. Bu dar Acun, şu an dönemde Merkez da piyasadaki kri Bankası rahat şe zin tek nedeninin kilde elindeki faiz seçimlerin yenilen silahını çekemiyor mesi olduğuna işa çünkü üzerinde si ret ederek, seçime kadar piyasada Haydar Acun yasi baskı var. Dolambaçlı yollardan bir rahatlama beklemedi adım atmaya çalışıyor bun ğini ifade etti. Acun, bu sü lar da işe yaramıyor. Ekono reçte ABD ile yaşanabile mi şu anda çok zor durum cek bir gerilim ya da S400 da” diye konuştu. konusunda olumsuz bir gelişme ile işlerin daha kötü Zamma dönüşecek ye gidebileceğine dikkat çe CHP Sözcüsü Faik Öztrak, kerek, “Şu anda hem yer 1 Nisan’dan bu yana TL’nin, li hem yabancı yatırımcı dolar karısında yüzde 11.2 nın piyasaya güveni sarsıl değer kaybettiğini anlattı. dı. Bunun tek nedeni de İs Öztrak, bu gelişmelerin şir tanbul seçiminin yenilenme ketler, çalışanlar ve yurttaş si. Piyasaya güveni sağlaya üzerine büyük bir yükü oldu cak tek şey de seçimlerde ğunu kaydederek, “Kurdaki hakkıyla kazananın çıkması artışlar yurttaşa zam, işsiz na saygı duymaktır. Ekrem lik ve yoksulluk olarak geri İmamoğlu’nun çıkması gü dönecek” diye konuştu. Vestel’in genç mühendisleri… Burak Aksu makine mühendisi, Yeditepe Üniversitesi’ni burslu okumuş. Şimdi Vestel Kurutma Makineleri Üretim Müdürü… Osman Nazlı ODTÜ’lü Makine Mühendisi, tüm robotların yazılımlarını ve sistemleri yöneten beyinlerin yazılımlarını yapan ekibin başı. Şahabettin Yılmazer Balıkesir Üniversitesi’nden, “Makineleri kendimiz dizayn edip yaptık maliyetleri yarı yarıya azalttık” diyor. Hüseyin Tuncer, Bursa Teknik Üniversitesi Mekatronik Mühendisliği’nden mezun. Fulya Dalkıran 9 Eylül Üniversitesi’nden, makine yüksek mühendisi, birlikte AGV 4.0 adı verilen ve fabrikanın içinde dolaşıp yüklemetaşıma yapan otonom araçların yazılımını yapmışlar. 7 fabrikada 60’ın üzerinde araç tek yazılımla yönlendiriliyor. Seda Hasanoğlu Celal Bayar Üniversitesi’nden; hem endüstri hem makine mühendisliği çift ana dal okumuş. Çamaşır makinelerinin ön panel tasarımını yaptığını anlatıyor heyecanla. Ve diğerleri… Yazmakla bitmez. Vestel City’deyiz. Manisa’da devasa üretim tesislerinin içinde ilerliyoruz. Her yer insanlar ve robotlarla dolu. O kadar büyük ki mekân, akülü arabalarla ilerliyoruz. Farklı sistemlerin, bölümlerin önünde araçtan iniyoruz. O konudan sorumlu mühendis bize yaptıklarını özetliyor. Sonra bir sonrakine devam ediyoruz. Arkamda yürüyen 2 genç mühendisin aralarındaki konuşmaya kulak misafiri oluyorum: “İnsan ürününü anlatmayı seviyor abi. Hem de çok seviyor. 3 saat anlatsam sıkılmam.” Türkiye’nin seçim endeksli yıpratıcı gündemi arasında derin bir soluk alma gibi. Fabrikaların, üretimin kokusunu ciğerlerime çekmeye çalışıyorum. Hele o pırıl pırıl, kadın erkek genç mühendislerin gözlerindeki heyecan… Her şeyi o kadar güzel özetliyor ki… 16 bin kişinin çalıştığı bir merkez Vestel City. Beyaz eşya ve elektronik, cep telefonu toplam 7 fabrika var. Zorlu Holding CEO’su Ömer Yüngül’ün daveti ile Vestel’deki Endüstri 4.0 dönüşümünü yerinde izlemek için buradayız. Endüstri 4.0 sadece robotlarla üretim anlamına gelmiyor. Kaldı ki burada insan ve robot birlikte üretiyor. Siparişi aldığınız andan itibaren, tedarik, üretim, sevkıyat, satış, yetkili servis tüm süreçlerdeki sistemlerin birbirine entegrasyonunu kapsıyor Endüstri 4.0. İçinde bulunduğumuz küresel ekonomik sistem içinde üstelik ağırlıklı olarak ihracata yoğunlaşmışsanız kaçınılmaz bir olgu. “Rekabet içinde ayakta kalabilmek, pazarı büyütebilmek için kaliteyi ve verimi artırmak durumundasınız” diye anlatıyor Vestel CEO’su Turan Erdoğan. Ve ekliyor “Biz Vestel olarak Endüstri 4.0 dönüşümünde yüzde 4050’lerdeyiz ama son derece başarılı bir mühendis kadromuz var ve hızla ilerliyoruz.” 1600 kişilik bir ArGe ekibi otomasyon, sensör teknolojileri, yapay zekâ yazılımları, yatay/dikey değer zinciri entegrasyonları üzerine sürekli çalışma içindeler. Özyeğin Üniversitesi ile işbirliği çerçevesinde VestelCity içinde derslikler oluşturulmuş ve Vestel Teknoloji Akademisi kurulmuş. Yüksek lisans ve doktora programları açılmış. Hocalar buraya gelip ders veriyorlar. Cuma ve cumartesi günleri ders var. Vestel Elektronik Bölümü’nün başında Murat Sarpel. Geçen yıl patent seferberliği ilan ettiklerini ve 1107 patent ile şampiyon olduklarını söylüyor. Avrupa’da da ilk 50 arasına girmişler aldıkları patentler ile. 1.6 saniyede 1 televizyon üretiliyor burada. Ve yüzde 80’i ihraç ediliyor. Beyaz Eşya Bölümü’nün başında Erdal Haspolat. O da ODTÜ’lü. “Farklı fikirlere açık olmak, alanında uzmanlaşmak ve işini iyi yapmak bizlerin yaşam felsefesi haline geldi. Bu gençler ülkenin asıl geleceği” diyor. Gerçekten, bu gençler ülkenin geleceği. Onları bu topraklarda tutmak bizim kuşağımızın sorumluluğu. Son birkaç yıl içinde AKP’nin kutuplaştırıcı siyaseti, Türkiye’de kendilerine bir gelecek görmedikleri için binlerce genç mühendisi, bilim insanını yurtdışına yöneltti. Bu yüzden Vestel ve onun gibi şirketlerin yeni nesil ekonomiye ve dijital dönüşüme öncülük yapmaları, teknolojiyi ithal eden değil, üreten; ona katma değer katarak ürüne dönüştüren faaliyetler yapmaları son derece önemli. 23 Haziran yeni bir başlangıç ve Her şey çok güzel olacak…