Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY avro sterlin FAİZ BORSA 1115 MART 2019 CUMA ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.4730 1.1 kuruş 6.1910 0.8 kuruş 7.2530 3.7 kuruş 19.03 0.24 puan 102.432 235 puan 1526.02 13.2 lira 228.26 1.82 lira Rüşvetle mücadele sıfırOECD’ye göre, Türkiye son 16 yılda yurtdışı rüşvet konusunda tek bir mahkumiyet vermedi Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Türkiye’yi “Sürekli olarak OECD Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi’nde belirtilen kilit hususlara uymaması ve yurtdışı rüşvetle (yabancı kamu görevlilerine rüşvet) mücadele kanunlarını uygulamaması sebebiyle” uyardı. Teşkilat, Ekim 2019’a kadar herhangi somut adım atılmaması halinde, Rüşvetle Mücadele Çalışma Grubu’nun 2020 yılında Ankara’ya üst düzey bir heyet göndereceğini duyurdu. OECD, Türkiye’nin Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi’nin gereklerini yerine getirmediğini belirterek ekim ayına kadar süre verdi. Bu kararın alınmasının nedeni olarak “Türkiye’nin, başta tüzelkişilerin yabancı kamu görevlilerine rüşvet konusundaki sorumluluğu hakkında kanunlarda reform yapılması olmak üzere, uzun süredir verilmekte olan tavsiyelere uygun bir mevzuatı henüz yürürlüğe koymamış olması” gösterildi. Açıklamada “tüzelkişilere yönelik yaptırım lar yeterince etkili, orantılı ve caydırıcı değildir” denildi. Mahkumiyet yok “Çalışma Grubu, Türkiye’de yurtdışı rüşvet konusundaki mevzuatın yeterli derecede uygulanmamasından da ciddi kaygı duymaya devam etmektedir” ifadelerine yer verilen açıklamada, OECD Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi’nin Türkiye’de yürürlüğe girdiği tarihten bu yana geçen 16 yıl içinde yurtdışı rüşvet konusunda tek bir mahkumiyet verilmediğine dikkat çekildi. Çalışma Grubu’nun dikkat çektiği bir başka endişe kaynağı da, “OECD Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi’nin 5. maddesinin aksine, yurtdışı rüşvet konusundaki soruşturma ve kovuşturmaların, gözetilen milli ekonomik çıkarlardan, başka devletlerle olan ilişkiler üzerindeki potansiyel etkiler den ya da ilgili gerçek ya da tüzelkişilerin kimliğinden etkilenebildiği hususu” oldu. OECD, Çalışma Grubu’nun Ekim 2014’te verdiği bu tavsiyelere ve o tarihten bu yana sürekli tekrarlanan eylem çağrılarına rağmen Türkiye bu eksiklikleri gidermeye yönelik adımları atmamıştır” diyerek, bahsi geçen hususların hangi somut adımlarla ele alınacağı konusunda Çalışma Grubu’na Ekim 2019’a kadar yazılı bir rapor sunmaya davet etti. l Ekonomi Servisi Dövize hücum devam ediyor Yurtiçi yerleşiklerin kıymetli maden dahil yabancı para mevduat ve fonları 8 Mart ile biten haftada 834 milyon dolar artışla 171.8 milyar dolara yükselerek rekor tazeledi. Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre söz konusu haftada bireyler için bu rakam 533.8 milyon dolar artışla 104 milyar 97 milyon dolar olurken, kurumlar için ise 300 milyon dolar artışla 67.71 milyar dolara yükseldi. En son 5 Ekim 2018 haftasında döviz birikimlerini azaltmayı tercih eden bireyseller takip eden 22 haftada döviz birikimlerini kesintisiz artırdılar. Bu dönemde toplam artış 14.32 milyar dolar oldu. Böylece bireysellerin yabancı para birikimi 29 Nisan 2016’da görülen 104.11 milyar dolarlık zirveye de oldukça yaklaşmış oldu. Öte yandan, özel sektörün yurtdışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu Ocak 2019’da 2018 yılı sonuna göre 414 milyon dolar azalarak 210.1 milyar dolar oldu. l Ekonomi Servisi Kayıtlı işsiz 4 milyona dayandı Türkiye ekonomisi küçülürken, işsiz sayısı da hızla artıyor. Türkiye İş Kurumu’na (İŞKUR) göre, Şubat 2018’de 2 milyon 418 bin olan kayıtlı işsiz sayısı, Şubat 2019’da 3 milyon 953 bine yükseldi. Bir yıllık artış 1 milyon 535 bin, bir aylık artış ise 178 bin kişi oldu. İŞKUR’un, işverenlerden aldığı açık iş sayısı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 17.6 azalarak 147 bin 744 oldu. 2019 OcakŞubat döneminde alınan açık iş sayısı ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18.4 azalışla 292 bin 602’ye geriledi. Uçakların ardından hisseleri de çakıldı Dünyanın en büyük uçak imalatçısı Boeing, 737 MAX model uçaklara dünya genelinde yasaklama gelmesiyle büyük değer kaybı yaşadı. Endonezya ve Etiyopya’da toplam 346 kişinin yaşamını yitirdiği kazaların ardından ABD dahil tüm ülkeler 737 MAX model uçakları hangara çekti. Etiyopya’daki kazanın meydana geldiği pazar günü 422 dolar olan şirket hisseleri 377 dolara geriledi. Böylelikle şirketin piyasa değeri 25 milyar dolar düşerek 213 milyar dolara indi. Boeing de dünya genelindeki 737 Max filosunun uçuşlarını durdurdulmasını desteklediğini duyurdu. Boeing’in yolcu uçağı üretiminin yüzde 70’inin 737 sınıfı uçaklar oluşturuyor. Gelecek 3 yıldaki siparişlerin tamamına yakınını Max modelleri olduğu tahmin ediliyor. Havayolu şirketlerinin tazminat talepleri Boeing’i zora sokabilir. l Ekonomi Servisi Sanayide büyük daralmaTÜİK verilerine göre, ara malı imalatında yıllık bazda yüzde 11’e yakın gerileme var Yüzde 6 KÜÇÜLME olabilir Bürümcekçi Araştırma ve Danışmanlık kurucusu Haluk Bürümcekçi, daralmanın ilk çeyrekte devam edeceğini ama dipten dönüş olduğunu belirterek “Sanayi üretiminde ilk çeyrekte yüzde 5 6 civarın da daralma olabilir” dedi. Öte yandan Merkez Bankası’nın beklenti anketinde 12 aylık tüketici enflasyonu (TÜFE) beklentisi yüzde 15.47’den yüzde 15.24’e geriledi. Yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 15.91’den yüzde 15.64’e geriledi. 2019 sonu Dolar/TL beklentisi 5.99’dan 6.06’ya yükseldi. 2019 yılı büyüme tahmini yüzde 1.2 olarak kaldı. Bir önceki anket döneminde 23.6 milyar dolar olan yıl sonu cari açık beklentisi, 21.4 milyar dolara indi. 2020 yılı cari açık beklentisi de 28.9 milyar dolardan 26.3 milyar dolara geriledi. Sanayi üretimi ocakta yüzde 1 arttı, yıllık bazda yüzde 7.3 küçüldü. Sanayi üretimi aylık bazda sınırlı olsa da artış gösterdi. Yıllık bazda ise büyük düşüş var. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ocak ayına ilişkin sanayi üretim rakamlarını açıkladı. Buna göre sanayi üretimi ocakta aylık bazda yüzde 1 arttı, yıllık bazda yüzde 7.3 daraldı. Büyümenin öncü göstergelerinden biri olan sanayi üretimi verisi ekonomik aktivitede beklenen daralmanın hangi kuvvette gerçekleşeceğine ilişkin öncü bir gösterge olarak yakından izleniyor. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2019 Ocak’ta madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7, imalat sanayisi sektörü endeksi yüzde 7.5 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 1.7 azaldı. Capital Economics kıdemli gelişmekte olan piyasalar ekonomisti Jason Tuvey, “Toparlanma yavaş olacak. Ekonominin bu yıl konsensüsün altında, yüzde 2.5 daralmasını bekliyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi Marulun maliyet artışı yüzde 31’i buldu. İkinci sırada yüzde 22 artışla lahana geliyor Maliyetler yüzde 26 arttı Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi (Tarım ÜFE), bu yılın şubat ayında bir önceki aya göre yüzde 2.73, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 25.79 arttı. Böylece TarımÜFE yıllık bazda endeks tarihinin rekorunu kırdı. Şubat ayında üretim maliyeti en fazla artan ürün bir önceki aya göre marul oldu. Göbekli marulun maliyet artışı yüzde 31’i buldu. İkinci sırada ise yüzde 22 artışla lahana geliyor. Türkiye İstatistik Kurumu, şubat ayına ilişkin Tarım ÜFE verilerini açıkladı. Buna göre, şubatta bir önceki aya göre yüzde 2.73 artışla 157.84 değerini alan Tarım ÜFE, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 25.79 ve 12 aylık ortalamalara göre de yüzde 14.34 yükseldi. Tarım ve avcılık ürünlerinde aylık yüzde 2.85, balıkçılıkta yüzde 6.32 artış gerçekleşirken ormancılık ürünlerinde yüzde 7.13 azalış gerçekleşti. Bir önceki aya göre değişimde, tek yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 2.31, çok yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 7.44 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde yüzde 1.01 artış kaydedildi. Şubatta endekste kapsanan 86 maddeden, 65’inin fiyatlarında artış, 17’sinin fiyatlarında azalış, 4’ünün fiyatlarında ise değişim olmadığı görüldü. l Ekonomi Servisi Demirde hedef 10 milyar dolar İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Tahsin Öztiryaki, 2018’de bir önceki yıla göre yüzde 18.8’lik artışla 8.2 milyar dolar olarak gerçekleşen sektör ihracatını bu yıl 10 milyar dolara yükseltmeyi hedeflediklerini söyledi. Çin ile ticaret savaşı nedeniyle ABD pazarında doğan potansiyelin en büyük fırsat olacağını söyleyen Öztiryaki, “Örneğin ABD’de mutfak ürünlerinde tüm satın alıcılar ve servis vericilerin B planı Türkiye” dedi. İDDMİB çatısı altında ABD’ye yapılan ihracat 286 milyon dolar seviyesinde bulunuyor. ABD, en çok ihracat yapılan ülkeler sıralamasında ise 10. sırada. ABD’nin Türkiye’den ithal edilen alüminyum ürünlerine yüzde 10 ilave gümrük vergisi getirmesine karşın, Türk ihracatçıları bu ülkede hâlâ fiyat avantajını koruyor. l Ekonomi Servisi Suyumuz tükeniyor TSKB Ekonomik Araştırmalar tarafından hazırlanan, “SU: Yeni Elmas” raporu, kaynak sıkıntısıyla birlikte suyun da elmaslaşma riskine işaret ediyor. Yeryüzündeki su miktarı yıllar içinde sabit kalırken, artan ihtiyaca bağlı olarak su kaynakları üzerindeki baskının daha da derinleştiğinin belirtildiği raporda, bunun su kıtlığı sorununu ortaya çıkardığına vurgu yapılıyor. Raporda “Üç tarafı sularla çevrili olmasına rağmen, Türkiye’nin su stresli bir ülke olduğu biliniyor. 2004 ve 2016 arasında su kullanımında yüzde 50’den fazla artış gerçekleşti. Mevcut kaynakların 20 yıl içinde tükenmemesi önkoşuluyla, gelecekte Türkiye’nin su kaynakları üzerindeki baskının artması bekleniyor. Gelecek nesillere sağlıklı ve yeterli miktarda su aktarılması için kaynakların korunması ve verimli kullanılması gerekiyor. Kişi başına yıllık 5 bin metreküpten fazla su potansiyeli olan bir ülke su zengini olarak kabul ediliyor. 2023’te 87 milyon nüfusa sahip olması beklenen su stresli Türkiye’nin, 2023’teki su potansiyeli 1.289 m3/kişi seviyesine düşecek” denildi. l Ekonomi Servisi Yoksa ezberi patates mi bozacak? Hemen hemen her köşe başında açılan market zincirine girerek “Patates neden yok sizde” diye sordum. “Merkez yollamıyor hiçbir mağazaya, durdurdu” yanıtını aldım. Bir gün önce ithalat için düğmeye basılmıştı. Belli ki gümrükten çıkmasını bekliyorlardı. İnternetten Antalya Kumluca hal fiyatına baktım. Dün patates 3.70 liraydı. Beylikdüzü pazarından bir fotoğraf geldi: Patatesin 3 kilosu 20 lira. Yine yeni açıklandı: Patatesin vatanı Niğde’de 70 bin, Nevşehir’de 250 bin patates depolarda. Hem de kilosu 2.703 TL’den İstanbul’a sevk edilmiş. Üstelik son 5 yıl içinde alıcı bulunmadığı için depolarda dönem dönem patateslerin çürüdüğünü de hatırlatalım. Hadi tanzim satışlara malları yığarak, halkı kuyruğa sokarak günü kurtarmaya çalışıyorsunuz. Bir de utanmadan bunu varlık kuyruğu olarak tanımlıyorsunuz. Ama hiçbiri bu ülkede plansızlığın tarımı bu noktaya kadar getirdiğini gizleyemiyor. Şu 16 yıldır başarı ile sürdürülen gerçekleri çarpıtma ve algı yönetimini Kazakistan’dan, İran’dan satın alacak hale geldiğimiz patates alaşağı edebilir mi? Ya da şöyle soralım: AKP’nin ezberini patates bozabilir mi? Kim bilir? 31 Mart’a sayılı günler kala ilginç süreçten geçiyoruz. Siyaset hızla belden aşağı küfürlere, tehditlere doğru çekiliyor. Ülkenin ekonomideki çöküşü bu şekilde halının altına gizlenmeye çalışılıyor. Ama olmuyor. Çünkü ilmek ilmek çözülüyor hastalıklı yapı. TÜİK verileri tarımda üretim maliyetinin son 12 ayda yüzde 26’ya yakın arttığını gösteriyor. Gübre, mazot, elektrik, bankalara kredi borçları... Öte yandan üretim de düşüyor: Ocak ayında süt yüzde 4.9, içme sütü yüzde 18, inek peyniri yüzde 1.4, yoğurt yüzde 3.4, tavuk eti yüzde 6.9 azalmış. 2018 yılında bir önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde üretim miktarları yüzde 5.8, sebzelerde yüzde 2.6 azalmış. MMO’nun tarım raporu TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), her ay iktisatçıyazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırladığı sanayinin sorunları raporu, bu ay tarımdaki çöküntünün sanayiyi özellikle de gıda ve imalat sanayisini vurması üzerine. Tarımı çökerten politikaların hem katı bir gıda enflasyonu sorunu yarattığına hem de başta gıdaiçecek sanayisi olmak üzere tarımla ilişkili sanayi dallarını da olumsuz etkilediğine dikkat çekiliyor. 4 Gıda sanayisinde son çeyrekte küçülme yüzde 6.7’yi buldu. 4 Traktör üretimi 2018’de üretim yüzde 34 düşüşle 47.7 bin adete geriledi. 4 Tüm sektörlerde şirketlerin toplam batık kredi oranı 2018 sonunda yüzde 4.4 olarak açıklanırken tarım ve gıda sanayisinde bu oranın yüzde 56 aralığında olması dikkat çekici. 4 Aralarında Keskinoğlu, Yörsan, Agromey, Saray Tarım gibi büyük gıda firmalarının bulunduğu firmaların konkordato kulvarına girmeleri, gelecekte sektörde oluşacak önemli yaprak dökümlerinin habercisi. 4 2017’de gıda ve içecek sektörü, Türkiye’nin toplam imalat sanayisi üretim değerinin yüzde 15’ini, istihdamının yüzde 13’ünü, girişim sayısının yüzde 12’sini, yaratılan toplam katma değerin ise yüzde 11’ini oluşturmuştu. Türkiye gıda ve içecek sektörü ağırlıklı KOBİ’lerin faaliyet gösterdiği çok parçalı bir yapı özelliğinde. Bilgi Üniversitesi İlbak’a satıldı ABD’li Laureate International Universities’in sahibi olduğu Bilgi Üniversitesi’ni İlbak Holding’e sattı. DHA’nın haberine göre, İlbak Holding ile 6 aydır süren görüşmelerde son imzaların Londra’da atıldı. Satış rakamına ilişkin henüz bilgi verilmezken, çoğunluk hissenin İlbak Holding’e geçtiği kaydedildi. Mustafa İlbak ve Murat İlbak’ın başında bulundukları holding, açık hava reklamcılığı alanında öne çıkıyor. Holdingin diğer faaliyet alanları arasında madencilik, inşaat ve turizm bulunuyor. l DHA Kamuda maliyet azalacak Moody’s Türkiye’nin kamu kurumlarının kamu bankalarında tuttukları mevduatlara yönelik faiz sınırını düşürmesinin Ziraat Bankası, Halkbank ve Vakıfbank gibi bankaların kredi notları için pozitif olduğunu ve bu bankaların fonlama maliyetini düşüreceğini belirtti. Moody’s, “Ziraat Bankası, Halkbank ve Vakıfbank’ın kamu kurumlarının mevduatları için ödedikleri faizin yüzde 1 düşeceğini ve bu TL mevduatlar için maliyeti 1015 baz puan aşağı çekeceğini öngörüyoruz” dedi. Resmi Gazete’nin 8 Mart tarihli sayısında yayımlanan yönetmelikle, seçim öncesinde kredi musluklarını açan kamu bankalarına ek kaynak sağlanmış oldu. l Ekonomi Servisi C MY B