Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY avro sterlin FAİZ BORSA 1115 ŞUBAT 2019 CUMA ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.2950 3.5 kuruş 5.9930 5.1 kuruş 6.8040 1.3 kuruş 18.45 0.02 puan 102.130 485 puan 1495.38 10.38 lira 222.83 1.35 lira Krizden de beterSanayi üretim endeksinde takvimden arındırılmış yıllık daralma aralıkta yüzde 9.8 oldu Üretim çarkları dört aydır kesintisiz ekside dönüyor. Sanayide yüzde 10’a yakın daralma en son, küresel kriz nedeniyle Türkiye ekonomisinin yüzde 5’e yakın daraldığı 2009 Haziran’da görülmüştü. Sanayi üretim endeksinde takvimden arındırılmış yıllık daralma 2018 Aralık’ta Reuters’ın 9 kurumun katılımıyla yaptığı ankete göre, takvim etkisinden arındırılmış sa yüzde 9.8 ile yüzde 7.5 olan nayi üretim endeksinde yıllık beklentilerin ve ankettedeki en bazda daralma tahminleri yüz yüksek daralma tahmininin de de 4 ile yüzde 8.4 bandında yer üzerinde gerçekleşti. Mevsim ve alıyordu. Ancak daralma yüzde takvim etkisinden arındırılmış 9.8 ile beklentilerin ve ankette sanayi üretimi aralıkta bir önce ki en yüksek daralma tahmini ki aya kıyasla yüzde 1.4 düştü. ni de aştı. Yüzde 9.8 daralma Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), geçen yılın aralık ayına Ekonomistler sanayi üreti ve 2018 yılına ilişkin sanayi üre mi verisinin iktisadi faaliyette tim endeksi sonuçlarına göre, ki yavaşlamanın ‘kuvvetli’ oldu takvim etkisinden arındırılmış ğunu gösterdiğine dikkat çekti sanayi üretim endeksi 2018 son ler. Ekonomistlerin hesaplama çeyrekte bir önceki yılın aynı dö larına göre aralık ayında arındı nemine göre yüzde 7.5 daraldı. rılmış bazda yaşanan yüzde 9.8 Mevsim ve takvim etkilerinden daralma en son, küresel kriz ne arındırılmış sanayi üretimin deniyle Türkiye ekonomisinin de 2018 son çeyrekte bir önceki yüzde 5’e yakın daraldığı 2009 çeyreğe göre daralma ise yüzde Haziran ayında görülmüştü. 5.2 oldu. l Ekonomi Servisi ‘Üç çeyrektir her şey negatif’ Yıllık bazda Aralık 2018’de takvim etkisinden arındırılmış veriye göre imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 10.8 daralma gösterdi. Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başeko nomisti Zümrüt İmamoğlu, “Sanayi üretimi aralıkta da azalmaya devam etti. Son çeyrekte üretim bir önceki çeyreğe göre yüzde 5.2, önceki yıla göre yüzde 6.7 düştü. Sanayi üretimi çeyreklik bazda üç çeyrektir düşüyor. Sermaye malı imalatı 1 yıldır azalıyor. Son 3 çeyrektir ihracat hariç her şey negatif” diye konuştu. Doç. Dr. Ümit Akçay da, “Bunun anlamı Türkiye ekonomisinin derin bir krizden geçtiğidir” dedi. TEB: Eczacılar ilaç bulamıyor Türk Eczacıları Birliği (TEB), ilaç fiyatlarının belirlenmesinde 19 Şubat’tan itibaren kullanılacak olan yeni Avro değerinin açıklanmasıyla birlikte ilaç depolarından ilaç akışının neredeyse durma noktasına geldiğini ve eczacıların depolardan ilaç temin etmekte zorlandığını duyurdu. Sağlık Bakanı ilaç fiyatlarının belirlenmesinde baz alınacak Avro değerinde zam oranının yüzde 26.4 olarak uygulanmasına karar verildiğini duyurmuştu. İlaçların fiyatlandırılmasında Avro değeri mevcut durumda 2.6934 TL olarak uygulanıyordu. Buna göre, yeni Avro değeri 3.4 lira olarak belirlenmiş oldu. TEB açıklamasında, “Olası uygulamalarla vatandaşın cebinden çıkacak sağlık harcamalarının artacağı kaygısını da taşıyoruz. Eczacının kârlılığının ilaç fiyatlarına bağlı olması tek yönlü değildir. İlacın fiyatı arttıkça eczacının kârlılığı düşmekte ve giderleri artmaktadır” ifadelerine yer verildi. l Ekonomi Servisi Tarım ÜFE yüzde 23.5 arttı Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi (Tarım ÜFE) bu yılın ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 8.29, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 23.5 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, ocakta bir önceki aya göre yüzde 8.29 artışla 153.64 değerini alan Tarım ÜFE, 12 aylık ortalamalara göre de yüzde 12.87 yükseldi. Tarım ve avcılık ürünlerinde aylık yüzde 8.03, ormancılık ürünlerinde yüzde 16.77, balıkçılıkta yüzde11.33 artış gerçekleşti. l Ekonomi Servisi A380’in üretimi durdurulacak Airbus, A380 süperjumbo uçaklarının üretiminini “yeterli talep gelmediği” için 2021’de durduracağını duyurdu. Airbus’ın açıklaması, Emirates’ın, daha önce siparişini verip, henüz teslim almadığı A380’lerin sayısında azaltma yapmasının ardından geldi. Airbus Üst Yöneticisi, Tom Enders, üretim durdurma kararının üzücü olduğunu ancak, A380’in daha uzun yıllar göklerde dolaşacağını söyledi. l Ekonomi Servisi Açığa kayıt dışı çözümCari açığın yüzde 76’sı kaynağı belirsiz dövizle karşılandı. Finansman kalitesi bozuldu 2018’de 27.6 milyar dolar cari açık veren Türkiye, 21.1 milyar dolar kaynağı belirsiz döviz girişiyle bu açığı kapattı. Aralıkta 2.8 milyar giriş Aralık 2018’de 2 milyar 817 milyon dolar kaynağı belirsiz döviz girişi olurken, 2018’in tümünde bu kalemde en yüksek giriş 4 milyar 866 milyon dolar ile ağustosta gerçekleşti. Mayısta ise giriş 4 milyar 313 milyon dolar oldu. Ocak 2018’de ise genel eğilimin ter sine 892 milyon dolarlık kaynağı belirsiz döviz çıkışı olmuştu. Çıkış olan diğer aylar ise 248 milyon dolarla eylül ve 128 milyon dolarla ekim ayları olarak kayıtlara geçti. 2018’de cari açığın kayıt dışı döviz girişine oranı da rekor kırarak yüzde 76 ile zirveye yükseldi. Ülkenin gelirleri ile giderlerini karşılaştıran cari işlemler dengesi, aralıkta 1.4 milyar dolar açık verdi. Ekonomideki küçülmeye paralel olarak ağustos, eylül, ekim ve kasım aylarında cari fazla veren Türkiye ekonomisi, aralıkta ekonomideki daralma şiddetlenmesine rağmen cari açık vermiş oldu. Yıllık açık 27.6 milyar dolar olurken, açığın 21 milyar 173 milyon dolarlık büyük kısmı kaynağı belirsiz döviz girişiyle (net hata noksanNHS kalemi) kapatıldı. Kalan kısım ise Merkez Bankası’nın (TCMB) döviz rezervleriyle karşılandı. Cari açığın finansman kalitesi ciddi derecede bozulmuş oldu. 21.2 milyar dolarlık rakam, net hata noksan kalemi için rekor oldu. Bu kalemde daha önceki rekor, 11.1 milyar dolar ile 2016’da kaydedilmişti. Geçen yıl 47.3 milyar dolar cari açık verilirken, kaynağı belirsiz döviz girişi sa dece 614 milyon dolar olmuştu. TCMB, resmi sitesinde NHN’nin nedenlerini “verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları, eksik veri kaynakları ve raporlama kalitesinin düşük olması” olarak sıralıyor. Uzmanlar ise ekonomideki yüksek kayıt dışılık ile sınırlarımızda devam eden savaşların kayıt dışı döviz giriş çıkışlarını artırdığını öne sürüyor. Nedenini açıklayın CHP Sözcüsü Faik Öztrak, şeffaflığın ve hukuk üstünlüğünün olduğu her ülkede bu kadar büyük kaynağı belirsiz para girişlerinin nedeninin kamuoyuyla paylaşıldığını belirterek, “2018’de 21.2 milyar dolarlık olağanüstü para girişinin nedenleri, bu konudaki spekülasyonları engellemek adına, derhal kamuoyuna açıklanmalıdır” dedi. l Ekonomi Servisi Piyasaya para akışı sinyali Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Çetinkaya, piyasaya nakit akışı konusunda bazı adımların atılabileceğini fakat bunun faiz indirimi gibi algılanmaması gerektiğini söyledi. Anadolu Ajansı’na konuşan Çetinkaya, “Dönemsel şartlar dikkate alınarak, finansal istikrara katkı sağlayacak yönde, likidite adımları atılabilir. Bu araçların ve atılan adımların doğrudan para politikası duruşuna dair bir sinyal içeriği bulunmuyor” ifadelerini kul landı. Çetinkaya’nın açıklamaları sonrası TL’nin dolar ve Avro karşısındaki değerinde düşüş kaydedildi. “Enflasyonda ikna edici bir düşüş görene kadar para politikasında sıkı duruşun korunacağı” yönünde daha önce dile getirdiği ifadesine de açıklık getiren Çetinkaya, “Burada bir defaya mahsus bir baz etkisini veya göreli fiyatlarda değişime yol açan dışsal bir maliyet unsurunu kast etmiyoruz. Birçok farklı trend göstergesinde ve fiyatlama davranışlarında eşzamanlı iyileşmeler olması gerekiyor” dedi. Küresel ekonomideki risklere de işaret eden TCMB Başkanı, “Yakın dönemde finansal piyasalarda görece sakin bir seyir gözlense de küresel büyümedeki yavaşlama eğilimi ve ticaret politikalarına ilişkin kaygılar risk iştahını sınırlayabilir” değerlendirmesinde bulundu. Cari açıktaki azalmayı da değerlendiren Çetinkaya, “İktisadi faaliyette yavaşlama gözlenen dönem lerde cari işlemler denge sinin iyileşmesi bekle nen bir gelişme” dedi. Öte yandan, TCMB’nin şubat bek lenti anketine göre, şu bat için tüketici enflas yonu (TÜFE) bek lentisi bir önceki anket dönemin de yüzde 0.94 iken, bu an ket dönemin de yüzde 0.76 oldu. Murat Çetinkaya l Ekono mi Ser visi Çetinkaya konuştu, dolar yükseldi Dolar/TL kuru, Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya’nın “Dönemsel şartlar dikkate alınarak finansal istikrara katkı sağlayacak yönde likidite adımları atılabileceği” söylemi sonrası 30 Ocak’tan beri en yüksek olan 5.3191’i test etti. Güne 5.28 civarında başlayan dolar/TL, Çetinkaya’nın açıklamaları öncesi 5.2755 civarında işlem görüyordu. Avro/TL kuru da aynı saatlerde 5.95’ten 6.01 seviyelerine yükseldi. Bir bankanın döviz masa sı müdürü, “5.30’un üzerinde kalıcı kapanışlar yeni satış baskısını tetikleyebilir. Finansal istikrarı bozmadan atılabilecek genişlemeci likidite önlemleri acaba ne olacak bunu takip edeceğiz” dedi. l Ekonomi Servisi Bu daha başlangıç... Böyle başlık atmayı istemezdim. Ama ne yazık ki tanzim satış gibi palyatif çözümlerle ekonomik krize pansuman yapılma girişimi, üstelik bunu yerel seçim öncesinde popülist bir seçim malzemesi haline getirme çabası ile gıda enflasyonu dizginlenemeyecek. Konu sadece aracı ya da marketin fiyatları aşağı çekmesi değil çünkü. Konu sadece yaş meyve sebze ile sınırlı da değil ne yazık ki. Sorunlar çok daha derin. Neden mi? Küçük örnekler verelim: Beyaz et üreticilerinin yüzde 25’i üretim yapamaz hale gelmiş. Maliyetler yüzde 51 ila yüzde 100 arttığı için. Holdinglerin iflası veya konkordato ilan etmesiyle 300 bin civciv telef olmuş. 2.5 milyon civciv de aynı nedenlerle büyük risk altında. 25 ilde 142 bin dekar alan karantina altında. Yani dikim ekim yasağı var. Nedeni özellikle patates ekim alanlarında toprak hastalıklarının ve kimi tarım zararlılarının kaygı verici şekilde artmış olması. Yani ekilemeyen patatesi satma imkânı da olmayacak. Ama bunun da nedeni var. Çünkü yanlış sulama ile toprağımızı kaybettik. Vahşi sulama toprağı bozdu. İthal ilaç, gübre, tohum, kullanım sorunları ve içeriği ile hem doğamızı, hem toprağımızı tüketti. Plansız, bilgiden uzak, ithale bağımlı sürecin AKP ile zirve yapması sorunları katladı. Toprak isyan etti. Yanlış  ilaçlar ile doğanın dengesi bozuldu. Tohum ve gübre ile hem toprak hem üründen olduk. Akdeniz sineği tehdidi... Çukurova illerinde özellikle turunçgillere büyük zarar/veren Akdeniz sineği iklim değişiklikleri ile ülkenin iç kesimlerine hatta batı bölgelerine bile yayılmış durumda. Özellikle kırmızı renkli meyvelerde büyük oranda verim kaybına neden oluyor ama aynı zamanda elma, armut, dut hatta ceviz gibi ürünlere de büyük zarar veriyor. Üstelik bu zararlı için üreticilerin tek başına mücadele etmesi yeterli olmuyor. Bir üretici kendi bahçesine tuzaklama veya ilaçlama yapmış olsa bile komşu bahçede bir tedbir alınmamışsa, o çiftçinin kendi bahçesinde aldığı tedbir sonuç getirmiyor. Çiftçinin buğday ekiminden kaçışı sürüyor üstelik bu kaçış alarm verici boyutta. Ulusal Hububat Konseyi, buğday ekim alanlarındaki düşüşün endişe verici boyutlara ulaştığını açıkladı. Konsey, bundan 1012 yıl önce 9 milyon hektar olan buğday ekim alanının 7.2 milyon hektara düşmesinin üretimin sürdürülebilirliği ve arz güvenliği açısından riskler oluşturduğuna dikkat çekti. Veba ve çiçek hastalığı koyunculuğu tehdit ediyor. Bursa, Denizli, Zonguldak başta olmak üzere farklı bölgelerde görülen koyun vebası ve çiçek hastalığı sektörü endişelendiriyor. Hastalık görülen yerlerde karantina ilan edilerek hayvan giriş çıkışı yasaklanıyor. Yukarıda sıraladıklarımın büyük kısmını CHP milletvekillerinin verdikleri soru önergeleri ve onlara iktidarın verdiği yanıtlardan özetleyerek yazdım. Anlayacağınız konu Meclis’in gündemine taşınıyor; durumun pekâlâ farkındalar... Tarımın sorunları çözülmeden bu halk ucuza ne meyve sebze yer ne de et tüketebilir. Marketlere, depolara baskın ve cezalarla gıda fiyatlarını kalıcı şekilde düşüremezsiniz. Küresel iklim değişikliğinden tutun doğru tarımsal destekler, bilinçli sulama, bilinçli gübreleme gibi bütüncül politikaları yaşama geçirmeden arpa boyu yol almamız mümkün değil. Tabii bir de köylerin boşaltılması, gençlerin umudu kentlerde araması, köylünün artık köylü olmak istememesi gibi toplumsal gerçekler var. Tüm bunlara kulak tıkayıp sonra “Gıda fiyatları neden dizginlenemiyor?” demek çareyi tanzim satışlarda aramak asla çözüm değil. Tanzim satış ancak diğer bütüncül politikalarla birlikte doğru bir model olabilir; o da ancak devletin kooperatifleşmenin önünü açması ile... KISA... KISA... l Atanamayan sağlık personelleri, kadro için mücadaleye devam ediyor. Son olarak, Sağlık Bakanı Yardımcısı Muhammet Güven ile yapılan görüşmede, bu yıl içinde 30 bin sağlık personeli alımı yapılması gündeme geldi. Güven, atama sayısı için Cumhurbaşkanlığı’ndan onay beklediklerini söyledi. l Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, Kurban ve Ramazan bayramlarında emeklilere verilen ikramiyelerin, evde bakım yardımı alan engellilerin yardımlarının kesilmesine neden olmayacağını duyurdu. l Arçelik 500 milyon liralık tahvil satışı ile özel sektör tahvil piyasasında bugüne dek bir reel sektör şirketinin tek seferde yaptığı en büyük ihracı gerçekleştirdi. Arçelik, Yapı Kredi Yatırım Menkul Değerler aracılığıyla, tahvil ihracı için yurtiçinde nitelikli yatırımcılardan 728 gün vadeli ve üç ayda bir değişken kupon ödemeli tahvil talebi topladı. C MY B