Katalog

OLAYLAR VE GÖRÜŞ[email protected] eposta: [email protected] Perşembe 6 Aralık 2018 T2 ürkçe Kuran’ın TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 1000 yıllık öyküsü Sergen ÇİRKİN / Arkeolog “Biz, her peygamberi, ancak bulunduğu kavminin diliyle gönderdik ki, onlara apaçık anlatsın.” (İbrahim Suresi 4. Ayet) İslamiyet’i sonradan kabul eden toplumlar, ilgili ayete dayanarak, Kuran’ı anlamak ve dinin gereklerini yerine getirebilmek için çeviri işlerine giriştiler. Hatta en eski çevirileri Peygamber dönemine kadar götürebiliriz. İran kökenli ilk Müslümanlardan Selmanı Farisi, Fatiha suresini Farsçaya çevirmiş, ardından Peygamber’in görüşüne başvurulmuş, o da Farsça Fatiha için olur vermişti. Kuranı Kerim’in bütün bir kitap olarak ilk çevirisi ise Orta Asyalı din bilginlerince, yine Farsça yapıldı. 10. yüzyıldaki Farsça bu çeviriyi takiben de ilk Türkçe çeviri kaleme alındı. Orta Çağ’da kitleler halinde İslam’a geçen Türklerin yaptıkları ilk iş, yeni benimsedikleri dinin kutsal kitabını kendi dillerine çevirmek olmuştu. Bilinen en eski Türkçe Kuran çevirisi yaklaşık bin yaşındadır ve İngiltere’deki John Rylands kütüphanesinde korunmaktadır. Kitap üç dilli olup Türkçe’nin yanı sıra Arapça ve Farsça metinleri de içeriyor. Türkçe ayetlerin dili, Göktürklerin kullandığı eski Türkçeye çok yakın olan Karahanlı Türkçesidir. Prof. Dr. Aysu Ata, söz konusu Karahanlıca Kuran’ı Latin harflerine aktararak yeniden yayımlamıştır. Karahanlıca en eski Türkçe Kuran’ı Türk Dil Kurumu yayınları arasında bulabilirsiniz. Görsel 1) Orta Asya Türkçesi ile Devletşah’ın 1333 yılında İran Şiraz’da kopyaladığı Kuran, Türkçenin OğuzKıpçak lehçelerinde yazılmıştır, yazma bugün İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’nde korunmaktadır. 1363 yılında Orta Asya Harezm Türkçesiyle yapılmış bir başka Türkçe Kuran ise, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi koleksiyonundadır. Özbek Çağatay Türkçesiyle yazılmış 1540’lı yıllara ait Türkçe Kuran yazmaları, hem Topkapı Sarayı’nda hem de Konya Mevlana Müzesi’nde bulunmaktadır. Rus ve Özbek müzelerinde, Orta Çağ’a tarihlenen Doğu Türkçesi ile yazılmış başka çeviriler de vardır. Bilinen en eski Türkçe Kuran’ı Kerim çevirisi yaklaşık bin yaşındadır ve İngiltere’deki John Rylands kütüphanesinde liyet Düsturları” adlı konferans, genç Cumhuriyetin ve Ocakların Türkçe İslam konusuna bakışını özetler: “Efen korunmaktadır. Kitap üç dilli olup Türkçe’nin yanı sıra diler! Milliyetlerin doğmasında son de Arapça ve Farsça metinleri de içeriyor. rece yardımı dokunmuş bir hareket vardır ki, buna dini ıslahat namını ve rirler. Bazı Alman müellifleri çok hak lı olarak ‘Dinî ıslahat hareketleri mil liyet devrinin başlangıcıdır’ diye id dia ederler. Avrupa milletlerinin uyan masına büyük nisbette yardım eden bu din hareketi, Protestan milletle rin Roma ile alâkalarını kesmeye se bep oldu; mabede anadilleri girdi. Çün kü Cenabı Hakkın Latinceyi, Alman cadan, İngilizceden daha iyi anladığına veya daha fazla sevdiğine dair bir iddi (Karahanlı) Türkçe En Eski Kuran. anın gülünç olduğunu anladılar...” Latince Matbu İlk Kuran. Yine bir Türk Ocaklı olan Zi Türkçe Kuran geleneği Osmanlı devletinin ilk medreselerini kuran Orhan Gazi, Türkçe Kuran işleriyle de ilgilenmiş ve bazı surelerin açıklamalarını hazırlatmıştı. Anadolu Beylikleri döneminde yapılan Türkçe Kuran çalışmaları, genellikle namazlarda okunan surelerin çevirileriydi. Buradan şu anlam çıkmaktadır: Gerek Osmanlılar gerekse Anadolu’nun diğer beylikleri, inandıkları dini “anlayarak” yaşıyorlardı. Kuran’ın ve İslam’ın ne dediğini biliyorlardı. Sure çevirileri bir yana bırakılırsa, Kuran bir kitap olarak Osmanlı Türkçesine ilk kez Yıldırım Bayezid döneminde çevrilmişti. Bursa Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan 1401 tarihli el yazması, Osmanlı Türkçesi ile yapılmış bilinen en eski Kuran çevirisidir. Türkler, Fatih ve Kanuni dönemleri de dahil olmak üzere, Türkçe çevirilerden tarihi boyunca geri durmadılar. Erken Osmanlı döneminde Türkçe besmele “Başladum adıyla Tanrı ta’alanun ki rızk vericidür ve rahmet edicidür” biçiminde söyleniyordu. Yıldırım Bayezid döneminde Fatiha su bir addır. Türkler İslam’a geçtiklerinde bu adı terk etmemiş; gerek Orta Asyalı Ahmet Yesevi, gerekse Anadolulu Yunus Emre, “Tanrı” sözcüğünü içtenlikle kullanmışlardı. Latince Kuran ve matbaa Endülüs gerçeği, Avrupa’nın özellikle de İspanya çevresinin İslam ve Kuran üzerine yoğunlaşmasına neden olmuştu. İngiliz rahip ve diplomat Robert Ketton, 1140’lı yıllarda Kuran’ı ilk kez Latinceye çevirdi. Matbaanın icadından kısa bir süre sonra, ilk matbu Kuran 1537’de Avrupa’da çıktı. İtalyan matbaacı Paganini, Kuran’ı ilk kez Venedik matbaasında Arapça bastı, ardından Latince baskılar da geldi. (Görsel 2) İslam dünyasındaki ilk matbu Kuran ise Osmanlı coğrafyasında verildi. Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Mısır’da kurduğu Bulak Matbaası, 1841 yılında bir Türkçe Kuran basarak halkın istifadesine sundu. 1908’de Meşrutiyet’in ilanıyla hız kazanan Türkçe Kuran çalışmaları, erken Cumhuriyet döneminde en parlak günlerini yaşadı. ya Gökalp, ünlü eseri Türkçülüğün Esasları’nda şunları söyler: “Dinî Türkçülük, din kitaplarının ve hutbelerle vaazların Türkçe olması demektir. Bir millet, dini kitaplarını okuyup anlayamazsa, tabiidir ki dininin hakiki mahiyetini öğrenemez. Hatiblerin, vaizlerin ne söylediklerini anlayamadığı surette de ibadetlerden hiçbir zevk alamaz. İmamı Azam hazretleri, hatta ‘namazdaki surelerin bile millî lisanda okunmasının câiz olduğunu’ beyan buyurmuşlardır. Çünkü ibadetten alınacak vecd, ancak okunan duaların tamamıyla anlaşılmasına bağlıdır...” Hak dini Kuran dili Cumhuriyet’in ilanını takiben ilk Kuran mealini, 1924’te Cemil Said Bey yapmıştı. Latin harfli ilk Türkçe Kuran ise 1934’te Ömer Rıza Doğrul’un yayımladığı “Tanrı Buyruğu” adlı eseri oldu. Ne var ki bu çalışmaların tamamı özel kişilere aitti. Meclis, devlet eliyle Türkçe bir meal yapılması kararını aldı. İşte bu karar sonucunda, Elmalılı Hamdi’nin 9 ciltlik ünlü “Hak Dini Kuran Dili” adlı eseri ortaya çıktı. resinin çevirisi ise şöyle yapılmıştı: “Şükr cemi âlemleri yaratan Tanrı’ya ki rızk vericidür rahmet edicidür. Din gününün padişahı sanga taparuz ve dahi sanga sığınıruz. Göster bize hidayet tevfikiyle doğru yolı...” Türkçe Kuran ve Atatürk Ülkenin çökmekte olduğunu gören Türk aydını, 1912 yılında Türk Ocakları adıyla bir dernek kurmuştu. Türk Ocakları, erken Cumhuriyet döne Cumhuriyet, “fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller” istiyordu. Bu yüzden bilimi, sanatı, felsefeyi ve inancı... İnsanı oluşturan her ne varsa, hepsini Türkçeleştirdi. Ana dilinde okuyan ve anlayan; aracılara, ruhbanlara gerek Besmele ve Fatiha suresinin çeviri minde Atatürk’ün himayesine girmiş duymayan uygar bir toplumun temeli sinden anlaşıldığı gibi Osmanlı döne ve Cumhuriyetin getirdiği yenilikle ni attı. Ancak “fikri köle, vicdanı köle, minde “Tanrı” sözcüğü ile Müslüman ri Anadolu’da halka duyuran bir mer irfanı köle nesiller” yaratmak isteyen Türklerin hiçbir sıkıntısı yoktu. Tanrı kez olmuştu. Ocak başkanı Hamdul ler dün olduğu gibi bugün de; Türkçeyi sözcüğü, bilindiği gibi Hun ve Göktürk lah Suphi’nin, Ankara Erkek Muallim yaşamın her alanından dışlamak der dönemlerinden kalma çok eski Türkçe Mektebi’nde 1923 yılında verdiği “Mil dindeler... CUMHURİYET’e SANATÇI DESTEĞİ ARTARAK SÜRÜYOR İsmet İnönü’den Cumhuriyet kadınlarına; birkaç kitapon yıllarda Atatürk üzerine yayınladığı araştırma kitapla Srıyla dikkat çeken Alev Coş kun, bu kez “Asker İnönü” üzerine eğilmiş, 600 küsur sayfalık derin bir araştırma yapmış. Sayfa sayısı sizi korkutmasın, çok kolay ve zevkle okunan bir kitap. Alev Coşkun, genç yaşında katıldığı CHP içinde, Demokrat Parti militanlarının İsmet İnönü’ye “asker kaçağı” dedikleri dönemi yaşamış bir politikacı. Kitapta Mustafa Kemal’in Mustafa İsmet’i nasıl değerlendirdiğinden tutun da, İsmet Paşa’nın evlendikten çok kısa bir süre sonra cepheye giderek uzak kaldığı eşi Mevhibe Hanım’a yazdığı mektuplara kadar çok ilginç bilgiler ve ayrıntılar var. Ve elbette İstiklâl Savaşı’nın “mucizevî” bir biçimde kazanılmasının öyküsü, İsmet İnönü ekseninde bir kez daha anlatılıyor. Özellikle genç kuşakların mutlaka okuması gereken bir kitap. HHH Özlem Özdemir’in “İlham Veren Cumhuriyet Kadınları, Öncü Kadınlar” adlı çalışması da aynı sırada yayınlandı. Daha önce, yazdığı “Cumhuriyet Işığında Söyleşiler” kitabı ile dikkat çeken Özlem Özdemir, bu çalışmasında Cumhuriyet Dönemi’nin “Öncü Kadınlarına” eğilmiş. Atatürk’ün bir Din/Tarım Toplumundan, 15 yıl gibi kısa bir sürede, çağdaş bir Cumhuriyete geçişinde gerçekleştirdiği ikinci “mucizevî” başarının sırlarından birini, kadınlara verdiği önemi, kadınların bu geçişteki rolünü anlatıyor. HHH Kitaplardan söz ederken, son günlerde dikkatimi çeken birkaç kitaba daha değinmezsem içim rahat etmeyecek: Buket Uzuner, Su ve Toprak’tan sonra, “Tabiat Dörtlemesi”ndeki son kitabı olan Hava’yı yayınladı. Yine Defne Kaman üzerinden sürükleyici bir roman. Eren Aysan ile Zeynep Altıok, Madımak’ta babalarını yitirmiş iki evlat olarak, “#unutMADIMAKlımda, 25 Yıllık Ağıt” adıyla, Madımak Trajedisi üzerine yazılan yazıları toplamışlar. Madımak Faciası üzerine yazılan çeşitli yazılardan oluşan kitap, tarihimizin bu kanlı sayfasını değişik açılardan irdeliyor. Genç edebiyatçı Barış İnce, ilk romanı “Çelişki”den sonra, “Sarsıntı” adıyla ikinci romanını da yayınladı. İç dünyalar, aforizmalar, hesaplaşmalar ile bir anlamda birinci romanındaki üslubu, insan psikolojisinin derinliklerindeki gezintisini, toplumsal sorunlara göndermelerle birlikte sürdürüyor. Cem Say’dan, “50 Soruda Yapay Zekâ” kitabı, insanlığın “Bilişim Devrimi” üzerine bir çalışma. Hem bugünü hem de geleceği aydınlatıyor. “İnsanlık nereye gidiyor?” diye soranlar için, ipuçları veren ciddi bir çalışma; eğlenceli bir üslupla yazıldığı için kolay ve keyifle okunuyor. Acar gazeteci, Gezi olayını birlikte irdelediğimiz, yazar arkadaşım Aykut Küçükkaya, AKP’nin FETÖ ile olan serüvenini “The Ortak, Hepiniz Oradaydınız Belgeseli” adlı kitapta anlatmış. Kitabı okurken ne kadar derin ve hızlı bir kirlenme yaşadığımızı ve ne kadar çok ayrıntıyı unuttuğumuzu fark ettim. HHH OKUMAK BASKIYA KARŞI EN ETKİLİ DİRENME BİÇİMİDİR... OKUYARAK DEMOKRASİ İÇİN, DEMOKRATİK OLARAK DİREN! Sanatçı Tayfur Sanlıman’ın “Aforizma” adlı eseri. Ressam Nesrin Bal’ın “Doğa Soyutlaması” adlı çalışması. Ressam Neriman Oyman’ın “Çocuk Kadın” adlı eseri. Gazetemiz için önce Cumhuriyet okurları (CUMOK), Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD), kadın kuruluşları ve sivil toplum örgütlerince başlatılan İMECE kampanyasına sanatçıların desteği artarak sürüyor. Aydınlanma devriminin ilkelerini savunan Cumhuriyet gazetesine katkı sunmaktan onur duyduklarını belirten sanatçılardan ressam Muzaffer Akyol, koleksiyonundan ressam Tayfur Sanlıman’ın “Aforizma” adlı çalışmasıyla, Nesrin Bal “Doğa Soyutlaması” ve Neriman Oyman ise “Çocuk Kadın” eserleriyle destek verdiler. imece’sinde son 9 gün Bu kampanya; CUMOK’un (Cumhuriyet Okurları), Atatürk devrimlerine inanmış Atatürkçü Düşünce Derneği, kadın kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin çağrısıdır. Bu tüm halkımıza, “son kale”nin korunması için önemli, içten ve açık yürekli bir çağrıdır. Bu çağrıya Atatürkçü sivil toplum örgütleri, kuruluşlar destek vereceklerini Cumhuriyet Vakfı’na bildirmişlerdir. Vakıf senedimize göre, CU MOK’ların çağrısıyla başlayan kampanyayla bağış almaya vakfımız yetkilidir. CUMOK ve sivil toplum örgütlerinin isteği doğrultusunda kampanyamız 14 Aralık 2018 Cuma gününe kadar uzatılmıştır. Bağışlarınızı 14 Aralık’a kadar gazetemizden ve internet sitemizden duyurulan hesap numaralarına yatırabilirsiniz. l Cumhuriyet ve Atatürk aydınlanmasının kalesi Cumhuriyet gazetesini yaşatalım. l Cumhuriyet’in kimseye muhtaç olmadan yayınını kesintisiz sürdürmesini sağlamak için destek verin. l Cumhuriyet gazetesi bir direniş mevziidir. Bu harekete bir tuğla da siz koyun. l TL Iban numarası: TR67 0006 4000 0011 3980 0074 52 l USD Iban numarası: TR69 0006 4000 0021 3980 0112 91 l Euro Iban numarası: TR28 0006 4000 0021 3980 0118 35  l Bağışlarınızı IBAN hesapları dışında ayrıca Türkiye İş Bankası Şişli Ticari Şube, Şube Kodu: 1398 Hesap No: 7452 No’lu hesaba da yatırabilirsiniz. l Cumhuriyet Vakfı’nın web sitesi www.cumhuriyetvakfi.org.tr adresi üzerinden de bağış yapabilirsiniz. C MY B