Katalog

25 MAYIS 2008 PAZAR CUMHURİYET SAYFA HABERLER (Fotoğraflar: UĞUR DEMİR) Tuzla'da sorumluparahırsıOLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA DENİZ TATARER Tuzla TersanalerBölgesi'nde ardı ar- dına yaşanan ölümler, toplumun pek çok kesiminden dikkatleri bu bölgeye çekti. Bir yandan olaylann yansıtılma bi- çiminden rahatsız olan ancak sağduyu- lu davranmayan gemi sanayicisi ve hü- kümet yetkililerinin mantık kurallannı zorlayan açıklamalan, bir yandan son beş ayda yaşanan 13 ölümle sonuçlanan ka- za, vicdan sahibi olan hemen herkesin "Burada neler oluyor, niçin oluyor, ne- den başka tersanelerde bu kadar ölümle sonuçlanan kaza olmazken Tuzla bir anda gündeme oturuveriyor, nasıl durdurulabilir, Idme ne görev dü- şüyor?" şeklinde düşünmesine yol açtı. Duruma daha yakından bakrnak için / ş hacmi son beşyüda yüzde 360 büyüyen Tuzla Tersaneleri çarpıcı birgelisim tablosu gösteriyor. 2005 'te 331 bin dwt olan tamir veyeni gemi ittsasından oluşan reel üretim geçen yıl 1 milyon dwt ye çıhyor. Üç-dört milyon dolarhk gemilerin teslim süresi enfazla 18 ay. Çünkü, gemi sanayicilerinin sipariş listesi 2013 'e kadar dolu. G tSBlR 'in verilerine göre işçi sayısı 24 bin 200 'den 33 bin 'e çıkabilmiş durumda. Üretim üç misli büyürken istihdam yalnız üçte bir oranında artıyor. Işçinin gereUi deneyimi kazanması için geçen süreyi beUemeye tahammülü olmayan işverenin kazanma hırsı ile işin zorlukları birleşince ölümle sonuçlanan kazalar da kaçınılamaz oluyor. yollara düşüp de Tuzla Tersaneler Böl- gesi'ne vanldığında pek çok şeyi anla- mak daha da kolaylaştı. Aslında, bu böl- genin bir 'ölüm tarlası'na dönüşme- ycbilcceği, ölümlü kaza olmanıasınm bir mucize değil, biraz kâr hırsından fera- gat, biraz iyi niyet ve planlama ile sağ- lanabileceği, kazalann geliyorum de- mesine karşın gerekli önlemler alınma- dığı için bir kadere dönüştüğü, 1917 yı- lından bu yana faaliyette bulunan Çın- denıir Tersanesi'nden başlayan gezi ve görüşmelerle ortaya çıktı. Tuzla Tersaneler \ - jesi, ülkenin en büyük sanayi alanlaıindan biri. Uluslararası Denizcilik Örgütü 15yaş üstü gemileri 2005'ten itibaren, tek ci- darlı gemileri ise 2015'ten itibaren se- ferden men edici düzenlemeler getiriyor. Bu, dünyada yeni gemi talebini patlatı- yor. Dünya gemi piyasasında yüzde 2'lik bir payı olması ve belirleyici bir pi- yasa aktörü ohnamasına rağmen, özel- likle Avrupa piyasası için orta tonajda- ki tankerler ve yatlar konusunda uz- manlık geliştiren Türkiye gemi inşa sanayii için de önemli bir firsat oluşru- yor. Hem yeni gemi inşası hem de ta- mirat yapılan Tuzla'da 2005'te 331 bin dwt. olan reel üretim, 2007'de 1 milyon dwt'ye çıkıyor. Türkiye Denizcilik Gemi tnşa ve Tersaneler Genel Müdürlüğü'nün veri- lerine göre, Tuzla Tersaneleri Türki- ye'deki tersanelerin yüzde 52'sini oluş- turuyor. Tersane istihdamının yüzde 70'sine sahip Tuzla, ihracatın da yüzde 80'ini karşıhyor. Tuzla Tersaneler Böl- gesi'ndeki 44 tersanede petrol ve ürün tankerleri ile ağır yük gemisi inşasının yanı sıra çok sayıda balıkçı teknesi, araş- tırma gemisi ve römorköründe tamir ve bakmı işleri yapıhyor. Küçük tonajh kimyasal tanker inşasında dünya sıra- lamasında birinci olan tersaneler, mega yat inşası yapan dünya ülkelerin sırala- masında ise dördüncü sırada. Son üç yıl- da yapılan 500 milyon dolarhk yatnmla kapasitesi arttınlan tersanelerin büyüme hızı ise yüzde 360. Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği'nin (GlSBlR) 2008 verilerine göre 2004'te 685 milyon do- lar olan ihracat hacmi 2007'de yaklaşık 'l yüzde 150'lik bir artışla 1 milyar 817 milyon dolar seviyesine ulaştı. Aynı ve- rilere göre 2001'de yaklaşık 6 bin is- tihdam kapasitesi 2004'te 15 bine, 2007'de ise 33 bine ulaşıyor. Tüm gelişmelere karşm Tuzla'da iş- gücü verimliliği ve güvenliğini arttıra- cak radikal teknolojiler geliştirilmiyor. Tam tersine üretimin patlaması karşı- sında cüzi artan işçi kitlesinden, ilkel yöntemlerle daha fazla iş çıkanlmaya ça- " lışılıyor. Zaten bu durum çıplak ra- kamlardan ve seri haline gelmiş ölüm- lerden de belli oluyor. tşi yoğunlaştır- • ma, uzayan nıesailer, iş ritminin hız- landırılması, 2013'e kadar dolu sipariş listesindeki gemilerin üretiminin veya ta- mirinin peşine koşulması, göz göre gö- re gelen ölümlere de davetiye çıkanyor. İstemrse ölüm olmaz Kadrolular ŞİRKETLERlN ÜÇTE BÎRÎNDE ÖLÜM VAKASI YAŞANMADI yle böyle değil, tam anlamıyla ağır sanayi... Heryer çelik, heryer beton.. yani bırakın 20-30 metreyi, bir metre- den bile düşseniz herhangi bir yerinizin kınlmaması, yaralanmaması mümkün değil. Yapılan işlerin pek çoğıı nitelik gerektiriyor; ya en az belli bir süre çalı- 1917 yılından beri, önceleri Perşembe Pazan'nda daha sonra Tuzla'da faaliyetlerini yürüten Çındemir Tersanesi, Tuzla'da ölüm vakası yaşanmamış tersa- nelerden biri. Medyada yazı yazan herkesi tersanesine çağıran Kay- han Çındemir'e "Gelmek isti- yoruz" dediğimizde teklifı he- men kabul edip, kendisi olama- yacağı için tersanenin idare ami- ri Serdar Yalçın'ın bize istidiği- miz her bilgiliyi verebilcceğini ve istediğimiz her işçiyle konuşabi- leceğimiz garantisi verdi. Yalçın'ın verdiği bilgiye göre, gerek gemi inşa eden gerek tamir yapan tersanelerin alması gereken bazı sertifıkalar var. Bunlann bir kısmı zorunlu, bir kısmı değil. Ama eğer siz uluslararası iş yapı- yorsanız ve çalıştırdığınız insan- lara karşı biraz sorumluluk duyu- yorsanız, bu zorunlu olmayanla- nn da almması gerekiyor. Çünkü bu kuruluşlar; ki Türkiye'de yok- lar, Amerika ve lngiltere'den yıl- da bir ya da iki kez haber ver- meksizin tersaneyi denetliyorlar. "Biz altı gemiyi birden tamir şarak ya da bir miktar eğitim alarak de- neyim kazanmak şart. Bu nedenlegemi sanayiinde çahşmak için önce yardımcı eleman olarak başlamyor. Yaklaşık üç ay süreyle eline herhangi bir alet verilmek- sizin, yalnız o işi yapanlara yardım etme- si; ustaya, ihtiyaç duyduğu aletleri ver- mesi istenerek, işi göıtnesi, öğrenmesi sağlanıyor. Yapılan işe vâkıf olması sağ- lanıyor, belli bir anlamda iş güvenliği anlammda da, işin sağlıklı yapılabilmesi anlamında da bir yol alması sağlanıyor. Ancak böyle bir süreçten geçtikten sonra ve yine denetlenerek kaynaksa kaynak, r 2001-2007 yılları istihdam değerleri j ^ 2 0 0 1 A 2002 <*k» 2003 o 2004 «1» 2005 * • 2006 2007 5.750 a 13.546 (ö. 14 - 1B0 •*' 14.750 24.200 j \ 28.580 U/ 33.000 J k 10.000.000 GWT (tasıma kapasltosi) Devam eden iş mikları 180 adet 1.450.00 DVVT'lik gemi edebiliriz ama.. ben kolay ula- şanıayacağım, denetiminde zor- luk çekeceğim bir alana beşin- ci bir gemiyi yanaştırmam. Ta- mam, hepsi dolu olsa daha faz- la kâr edeceğiz ama, bizim elle- rimiz titriyor ya bir şey olursa diye.." şeklinde anlatıyor durumu. Tersanelerin güvcnlik için illa da boş kalması gerekmiyor tabii.. ama iş güvenliğinin sağlanması işi tamamen bir iyi niyet, biraz mad- tornaysa torna.. işyavaşyavaş işçiye bı- rahlıyor, yani normal koşullarda böyle olması gerekiyor. Bu anlatılanlar çok da zor değil asılmda.. yani tersanelerde ölüm olmaması için mucizeler gerekmi- yor, yalmzca istenmesi gerekiyor. Ama gerçekten istenmesi... di kaybı göze almak ve iyi bir or- ganizasyon işi... "îş güvenliğinde bir kültür ya- ratılması gerekiyor. Bu bir sü- reç. Yani ben bütün önlemleri aldım, haydi işçiler siz de uyun demekle iş olmuyor. lşçilerin de mutlaka denetlenmesi gereki- yor. Her sabah, kaskını taktın- mı, çelik ayakkabını giydinmi diye sormak, yoksa uyarmak ge- rekiyor. Bunun bir alışkanlığa dönüştürülmesi gerekiyor.. ki bu çok kısa bir sürede oluşmuyor" diyen Yalçın, nitelik gerekriren iş- lerde mutlaka işçinin önce yar- dımcı eleman olarak çalıştırıldı- ğmı, nonnal çahşanın yanında bir yardımcının bulunduğunun altını çiziyor. Ancak pek çok tersanede, bıra- kın sıradan önlemlerin ahnması- nı, işçi düştükten sonra dolabına iş güvenliği malzemeleri kondu- ğu, ya da gemiye monte olması ge- reken emniyet kemerinin, eğer işçi düşerse, düştüğünde üstünde kemer görünsün diye gemiye monte edilmeksizin takıldığım artık sağır sultan bile biliyor... mutlu azınlık Işçüerden greve çağrı lstanbul Haber Servisi- Lim- tcr-Iş Sendikası, Tuzla Tersane- ler Bölgesi'nde gerçekleştirdiği gösteride, tersane işverenlerinin önceki günkü açıklamalannı pro- testo ederek "Kamuoyu vicda- nında mahkûm olan ve yalnız- laşan tersane patronları, iş gü- venliği tedbirleri alıp işçi ölüm- lerinin önüne geçeceklcrine sendikamıza, kamuoyuna ve basına saldırıyorlar" açıkla- masında bulundu. Limter-tş Sen- dikası, 16 Haziran'da yapacaklan greve tüm tersane işçilerinin ve emekçilerin destek vermesini is- tediler. DlSK'e bağlı Limter-îş Sen- dikası'na üye işçiler, tersanelerde ölen arkadaşlarmm fotoğrafla- nnı taşıyarak fotoğraflan "Ter- sanelerde iş cinayetleri son bul- sun", "Sorumlular yargüan- sın" pankartlan açtı. Limter-lş Genel Başkanı Cem Dinç, son 8 günde 2 tersane işçisinin hayatı- nı kaybetmesi üzerine Selah Ter- sanesi'ni lstanbul Valiliği'nin kapattığını anımsatarak, kapat- mayla sorunlann çözülemeye- ceğini yineledi. Çeşitli üniversitelerden öğ- rencilerin oluşturduklan "öğ- renci Kolektifleri" de Tuzla Tersaneler Bölgesi'nde tersane iş- çilerine destek için gösteri dü- zenleyerek "Tayyip oğlunu ter- sanede çalıştır" sloganı attılar. IİZ,YALANUWHIZ8ÖKW • Tuzla Tersaneleri'nde çalışanların yüzde 85- 9O'ı taşeron firmalann elemanı. Yüzde 10 gibi mutlu bir azınlık da kadrolu olarak çalışıyor. Tersanelere yakmdan bakıldığında 12, 14,17hatta 29 yıldır çahşanlara rastlamak mümkün. Hatta bazı tersanelerde kamudaki gibi tek yerde çalışarak emekli olmak bile mümkün. Ancak bunun için gerçekten bu bölgede çalışanlar içinde bir nevi mutlu azınlık diyebileceğimiz kadrolu eleman olmak gerekiyor. Ancak o zaman SSK primleriniz tam ya da tama yakın yatıyor. Yasalardan kaynaklanan haklannızın bir bölümünü ya da tamamını kullanabiliyorsunuz. Iş güvenliği eğitimlerini almak ve denetimlerinin yapılması daha mümkün oluyor. Belli bir süreç gerektiren iş güvenliğinin benimsenmesi konusunda daha dikkatli davranıyorlar. Zaten ölümle sonuçlanan kazalara bakıldığında, ölenlerden 10'da 9'unun ne yazık ki taşeron firmalara ait olduğu görülüyor. Tuzla Tersaneleri'nde taşeron firmalarda çalışanların büyük bir bölümü uzun zamandır büyük kentte yaşayan ve bu işi şöyle ya da böyle en az üç-beş yıldır yapan insanlar. Aslında köyden yeni gelen ve hemen bu işin içine atılanlann sayısı sanıldığı kadar yüksek değil. Evet, özellikle Güneydoğu'nun zor şartlanndan gelerek daha katmerli bir sömürüye maruz kalanlar var, ancak söz konusu işçiler Tuzla ortalamasını yansıtmıyor. Taşeron firmalann sahipleri, ihtiyaç duyduklan istihdamı, İŞÇİLER NEDÎYOR? YÜksel CÜIIe: Çmdemir Tersanesi'nde kadrolu vinç operatörü olarak görev ya- pıyor. 17 yıldır aynı tersa- nede çalışıyor. Tersaneler- deki iş kazalarının önüne geçilmesi için iyi bir dene- tim mekanizması kurulma- sı gerektiğinin altını çizerek, "Bizim baretsiz, emniyet kemersiz ve çelik botsuz çalışmamız yasak. Ancak her dakika birinin gelip baretin var nıı, kemerin ta- kılı nıı diye kontrol etme- si mümkün değil. Işveren gerekli önlemleri alacak, her çalışan da yanındaki arkadaşını uyaracak. Özel- likle taşeron şirketlere bağ- lı işçilerin bu yasağa uy- maları için sık sık uyarıda bulunuyoruz" diyor. Kemal Ağırdemlr: Kadrolu yangm uzmanı. Se- kiz yıldır çalışıyor. Tersa- nelerin iş hacmi olarak bü- yümesinin iş kazalarında önemli bir rol oynadığını ve sağlam organizasyon ya- pısı olmayan tersanelerde kazalann kaçınılmaz oldu- ğunu söylüyor. Ağırdemir, "Tersanelerde aynı anda çok iş yapıhyor. Bu işlerin bazılarının aynı anda ya- pılması çok riskli. Örneğin, tersaneye gelen geminin kendi personeli siz kay- nak yaparken geminin y a- kıt tankının şamandırala- n çözmek istiyor. Siz engel olmazsanız bir facia yaşa- nabilir" değerlendirmesin- de bulundu. farklı dönemlerde îstanbul'a gelen hemşerilerinden sağlıyor. tstihdam bulma aracı özellikle Içmeler'deki kahveler ve cep telefonlan... Limter-tş'e üye işçiler yaptıkları eylemde ölen arkadaşlarmm fotoğraflarım taşıdı. S Ü R E C E K