Katalog

1 HAZİRAN 2005 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DIZI Demokratik ve laik Türkiye'nin, güç merkezi ve denge unsuru olarak bölgenin istikrarı için önemi büyük AB'nin güvenliğiiçinTürkiye şart SURECİNDE GUVENLİK A. Avrupa Birliği - Türkiye ilişkileri T urkıye'nin AB 'ye tam üye olması, hem AB ve hem de Türkiye için önemli avantajlar sağlayacaktır. Genel olarak, büyük ittifak ve uluslararası kuruluşla- ra üye olmak ülkelenn prestıjinı, kredibıhtesıni ve kendisıne karşı duy\ılan güveni arttınr. Ulus- lararası kuruluşlarbir nevı üyelerinin kefilıdirler. Türkiye'nin ise kendıne has pek çok özellikle- ri olduğu ve buıüann AB\e bırer katma değer sağlayacağı şüphesızdir. Türkiye'nin, Avrupa güvenliğine çok önemli katkılar yapabilme im- kân ve kabiliyetine ılaveten sıyası, ekonomık \e sosyal bakımlardan da sağlayabıleceği önemli katkılann dikkate alınması gerekır. Türkiye, AvTupa ıçın stratejık önemdeki Bal- kanlar, Kafkaslar, Orta Asya, Ortadoğu ve Doğu Akderuz bölgelerine enşim sağlayan yollar üze- rinde yer almaktadır. Bu kapsamda, Asya'ya ha- vadan ve karadan transit geçış ile Rusya ve Uk- rayna'ya deniz ulaştırması imkânı sağlamaktadır. Türkiye'nın komşulan taranndan, Avrupa'nın te- mel enerji ıhtiyaçlan karşılanmaktadır. Onemlı su kaynaklanna sahip Türkiye. ekonomık ve demog- rafik olarak da önemli bır ülkedir. Türkıye, dün- yanın 21 'incı büyük ekonomisıne sahıp olup AB üyesi olduğunda nüflıs olarak AB'nin en büyük ülkesi olacaktır. İSTİKRAR İÇİN TÜRKİYE ÖNEMLİ Demokratik ve laık bır ülke: bir güç merkezi ve denge unsuru olarak, bolgedeki ıstıkrar ıçın Tür- kıye'nin önemi büyüktür. Batı ıle bütünleşmesı, bırçok ekonomık ve bölgesel teşkilatlara üyeliği ıle Türkiye, Avrupa ve komşu bölgesınin güven- liğine de önemli bir katkıda bulunacak, büyuk as- keri gucü ile AB Güvenlik ve Savunma Polıtika- st'na önemli katkılarda bulunma potansiyeline sahiptır. Bu aym zamanda, AB'nm, Yakın ÇevTe Politikası olarak da ıfade edılebilecek olan. Ge- nışletilmiş Avrupa veya A\Tupa Komşulan Pro- jesı ıle de uyum içinde olacaktır. Güvenlik ve ıs- tikrann tesisi açısmdan. değişik ülke silahlı kuv- vetlerinin birbirleri ıle yakınlaşmasının sağlaya- cağı faydalar aşikârdır. Bölgedekı tüm ülkelerle tarihi ve kültürel bağlan olan Türkiye'nin Silah- lı Kuvvetleri'nın Batı ile Doğu arasındaki irtiba- tın tesisi ve bunlann bir arava getırilmesinde oy- nayabileceği mükemmel rol izahtan varestedir. AGSK'YE DESTEK Bu arada, AB'nin Ortak Dış ve Güvenlik Po- litikası (ODGP) ıle Avrupa Güvenlik ve Savun- ma Politikası (ASGP), AB kapsamında üzerinde durulması gereken önemli konulardan bınsıdir. 1980'h yıllann sonundan itıbaren, SSCB'nin dağılması, merkezi ve Doğu Avrupa'da yaşanan tratejik konumdaki Türkiye, AB üyeliğiyle Avrupa ve komşu bölgesintn güvenliğine de büyük artı değer katacak. köklü değışıklikler, Almanya'nın yenı- den birleşmesi. Balkanlar'dakı çatışma- lar, Ortadoğu ve Körfez'deki olumsuz gelışmeler, AB'ye, tüm üyelen tarafın- dan uygulanacak bir Ortak Dış ve Gü- venlik Politikası oluşturması için elve- nşlı zeminı hazırlamıştır. Tek Pazar'ın gerçekleştirılmesi ıle ekonomık. tıcari ve siyası anlamda güçlenen Avrupa Bırliği, bu gücünü uluslararası ılışkılere yansıtma ge- reğıni de duymaya başlamıştır. 1991 yılında Batı Avrupa Birliği (BAB), Ma- astncht Deklarasyonu ile kabul edilen Avrupa Gü- venlik ve Savunma Kimliği'nın (AGSK), BAB'ın, NATO'nun Avrupa ayağı ve Avrupa Bırliğı'nin savunma bileşeni olarak görev yapmasını öngör- müştür. Türkiye, Avrupa Güvenlik ve Savunma Kımlığı'nin gelıştirilmesi sürecine başından be- ri ılke itibanyla destek olmuş, NATO ve BAB 'da- ki çalışmalara da bu anlayışla katılnuşrır. Bu çer- çevede, politikamızın temelini, AB'ye üye olma- yan Avrupah NATO müttefiklerinın AB içinde- ki yeni AGSP yapı ve mekanizmalannakatılımı- nı mümkün kılacak kurumsal çerçevenin tesisi ve aynca NATO-BAB düzenlemelerinın kurulmak- ta olan NATO-AB düzenlemelenne temel teşkıl etmesı oluşturmuştur. 12 Ocak 2005 tanhinde Avrupa Parlamento- su'nda kabul edilen ve üye ülkeler tarafından onaylanma sürecinde olan AB Anayasası'nda (*) AB Ortak Dış ve Güvenlik Politikasına ilişkin yer alan hususlar, üye ülkelen bu konuda ortak bu- an- layışa sahip olmaya zorlamakta, ancak hareket ser- bestisi de sağlamaktadır. AB Anayasası'nın 39.1 madde- sındekı "AB, üye devietler arasın- da müştereksiyasidanışmaya.genei çıkar konusu olan hususiann beiir- lenmesine ve üye devtederin faaliyet- lcrinin daima artan bir biçimde aynı noktay a doğru y önelmesini sağlamaya dayanan, ortak bir dış politika ve gü- venlik politikası güder" ıfadesi ıle ko- nuya ılışkın esaslar vurgulanmaktadır. KARŞILIKLI DAYAN1ŞMA 40.1 maddesindeki "Or- takgüvenlik ve savunnıa po- 1 litikasL ortak dış politika ile güvenlik politikasının bölünmez bir parçasıdır. Ortak güvenlik ve savunma politikasu Birlik'e û- vil ve askeri varhklan sevk etmek için operasyo- nel güç sağlar. Biriik. BM Anlaşması ilkelerine uygun olarak banşı sağtamak, çaüşmalan önle- mckveuluslararası güvenliği güçlendirmek ama- ayla bunlan Biriik dışındaki görevlerde kullana- büir. Bu görevierin yerine getirOmesL üye devlet- lerin sağladıklan güçlertarafından üstleniür" ifa- delen ile ülkelenn bu maksatla askeri güçlerini tahsis etmeleri hususu belirtılmektedir. 40.2 maddesindeki "Ortak güvenlik ve savun- ma politikasu Birtik'in ortak savunma politikası- nın aşamah olarak tasarlanmasını içerir. Oy bir- Bgiyle hareket eden Avnıpa Konseyi bu doğrultu- da kararakbğmda bu durum, ortakbir savunma- nm ortaya çıkmasına yol açar. Bu dunımda Av- rupa Konsevi üye devletlere kendi anavasal ku- rallanna uygun olarak bu tiir bir karann kabul edilmesine dair tavsiyede bulunur. Büük'in bu maddeye ilişkin potitikası, bazı üye devleüerin gn- venKkve savunma pob'tikalannın özel nhetiğini ib- lal etmez. ortak savunmalannın Kuzey Adanuk Paktı dahilinde Kuzev Atlantik Teşküaü'nda ta- nındığını kabul eden bazı üye devletlerin yüküm- lülüklerine uyar ve bu çerçevede ortak güvenlik ve savunma politikası ile uyumludur* ıfadelen. üye ulkelere uygulayacaklan polıtıkalarda bir ne\ i esneklik sağlamaktadır. Madde IIÎ-195.2 maddesindeki "Üye devleder ortak dış poHtikası ve güvenlik potitikasını etkkı bir biçimde ve şartsız olarak sadakat ve karşıhk- b dayanışma ruhu içinde desteklerier. Üye devtet- ler, karşdıkh siyasi dayanışmalannı arrhrmak ve geliştirmek için biıiikte çalışuiar. Birlikin çıkar- lanna ters düşecek vcya uluslararası Uişkflerlde birieştirici bir güç olarak etkinuğini zayıflatacak herhangi bir faaliyetten kaçuurlar" ıfadeleri ile üye ülkeler arasında karşıhklı dayanışmanın öne- mı vurgulanmaktadır. Bu noktada belki bır hususun altınuı çızılme- sinde fayda vardu-. Bir ittifak içinde üye ülkeler, her konuda tamamen bağımsız hareket etme hak- kuıı. ımkân ve kabılıyetıni muhafaza ederek sa- dece ortak bir amaç için ga>Tet birliği yaparlar. (*) European Convention, CONV 850/03, 18 JULY 2003 NATO'yu bertaraf etme çabası A vrupa Birlığı'nde durum farklıdır. AB bir entegrasyon, yani birleşme ve bütünleşmedir. Hükümranhk hak- lannın bazılarından fedakârlık ede- rek ortak bu- noktada buluşmayı ka- bul etmek gerekmektedir. Hudutlann kal- dınlması, ortak para sıstemıne geçilme- si, ekonominin, yasamanm (Avrupa Par- lamentosu), hukukun, dış politikanın, vb. bırleştinlmesi hatta yenen ekmeğe, içilen suya standart geririunesı demek AB. AB Anayasası'nın 2007 yılına kadar üye ülke mechslerinde onaylanması ile bırlıkte AB'nin, uluslararası alanda huku- kı bu- kışılık kazanacağı, Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası kapsamında yeter- li sml, askeri ve ekonomik vasıtalarla uluslararası ilişkilerde daha etkin bir ko- numa geleceğı değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, en son Irak knzınde görülen bö- lünmüş AB izleniminın ortadan kalkma- suıda AB Anayasasf nın önemli bir etken olması beklenmektedir. Anayasada "kokktiP yenne "ortak" sa- vunmadan bahsedilmesınin, yaratılan hü- kümlülüğün Kuzey Atlantik Antlaşma- sı'nın 5'ıncı maddesı taahhüdüne benzer olmadığmı ve katıhmın isteğe bağlı nite- lik taşıdığmı ortaya koymak olduğu, bu- nunla bırlıkte, söz konusu "ortak savun- manın" ılende müşterek bir yükümlülük yaratmaya yönelik olduğu kıymetlendiril- naektedır. AB .Anayasasfnm öngördüğü önemli özelliklerden bin de. özellikle güvenlik ve savunma kapsamındakı bazı kararların "yapuandu-ılınış işbirüği'' ve "day^nış- ma" gıbı hükümlere dayanarak, AB için- de tam bır konsensüs sağlanmadan bazı üyelerin kendi aralannda ortak dayanış- maya gitmesi yolunun açıhnış obıâsıdır. Böylece, ortaya çıkacak biı knze ılk mü- dahale hakkının NATO'ya ait olması il- kesınuı aşınduılıbıleceğı ihnmali ortaya çıkmakta ve gerektiğınde ısteyen AB üye- lennin kendi aralannda işbirliğı yaparak, AB şemsıyesi altında, AB harekâtı icra et- me imkânı yaraülmaya çalışılmaktadır. Bürün bu gelışmelere rağmen başta Fransa oknak üzere birçok Avrupa ülke- sinde söz konusu anayasanın mevcut ha- hyle onaylanması hususunda yaratılan te- reddütler AB'nin siyasi geleceğini ciddi anlamda etkıleyecektir. Kuşkusuz ülke- mizın gelecekteki siyasi, sosyal, ekono- mık ve askeri yapısmı ciddi bir şekilde et- kıleyecek bu gelişmelerin çok yakından ızlenmesinde zaruret vardır. ürkiye'nin; siyasi, askeri ve ekonomik ağıriığı, jeopoiitik konumu, enerji kaynaklarına ve ulaşım hatlanna yakınlığı, ' Türki Cumhuriyetler ve Islam Ülkeleriyle ilişkileri AB'ye somut ve özgün katkılar sağlayacak, Avrupa'nın evriminde önemli bir rol oynayacaktır. "* Türkiye Avrupa'nın zenginliği B. AB için Türkiye'nin önemi K onuya Avrupa Birliği değerlen- dirme raporundan ilgıli bölüm- leri aktarârak girmek yararlı ola- caktır. •'Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne katkısu hem AB hem Türkiye açısmdan zorlu bir sü- reç olabilecektir. Ancak bu süreç ivi yöneu- Krse. her ild taraf için de önemli firsadar su- nabikcektir. Türkiye'nin AB'ye kaühmı kül- türel ve dmi özelükİer ile birlikte nüfusu. bü- yüklüğüucoğrafi konumu,ekonomik,güven- Bkveaskeri potansiydininbirleşiketkisinden dolayı önceki görüşmelerden farkh olabile- cektir. Bu etkenler, Türkiye'ye bölgesel ve uluslararası istikrara katkıda bulunma ka- pasitesi verir. Türkiye'nin komşulan ile mev- cut sivasi ve ekonomikbağlan dikkate alınır- sa. bu bölgelereyönelikAB politikalan Qe bek- lentiler de aynı zamanda artacakur. Türki- ye'nin olası kautımmın zamanın belirsiztiğL genel olarak uluslararası ve özellikie Türki- ye'nin yakm çevresindeki gelişmelerin kesti- rilemezliği, önümüzdeki 10-15 yıl içinde AB'nin nasd şekilleneceği sorusu ve nihaye- tinde aynı zaman diliminde Türkiye'nin ev - rimi veiç dönüşümünün mecrasv nüfusunun büyüklüğü. ekonomik hacmi ve istikrarsız- hk,uluslararası gerilimkr. iç çatışmalar,azm- hk mesekteri ve çauşan ekonomik ve enerji çıkarlanyla dolu birbolgedeki coğrafı konu- mu Türkiye'yi de dahiledecekbir ABgeniş- lemesini daha önceki getişmelerden farklı kılmaktadu-r Yukandaki analizden şu unsurlar ortaya çıkmaktadır; • Türkiye, AB üyeliği ile ıstıkrarsızlık kaynağı potansıyeli olan Akde- niz, Ortadoğu. Kafkaslar ve Orta Asya gibi komşu bölge- lerde dış polıtıkayı etkileyecek stratejik olarak önemli bir ülke- dir. • Türkiye'nin AB üyesi dev- letler ile \-ukanda adı geçen bölgeler- de birçok açıdan örtüşen, fakat bazı hal- lerde farklılık arz eden önemli çıkarla- n vardır. • Türkiye ekonomik modernizasyonunu, sosyo-ekonomik gelişımini ve bölgeye en- tegrasyonunu sürdürdüğü takdirde bölgede önemli bir istikrar unsuru olabilecektir. • AB üyesi olarak Türkiye'nin bm;ok ulu- saşın konuda ağırlığı artacaktır. • Büyük askeri harcamalan ve insan gü- cüyle Türkiye AB 'nin güvenlik ve savunma politikalanna kayda değer katkı yapabilecek maddi kapasiteye sahiptır. • Uluslararası konularda Türkiye genel ola- rak tutumunu AB"nın ortak dış ve güvenlik politikasıyla uyumlaştırmakla birlikte bazı hassas konularda (ınsan haklan. Ortadoğu) durum farklıdır. • Türkıye'nın AB entegrasyon sürecine başanyla katılması, farklı kültürlenn AB değerleriyle bağdaşmayacağı tezıni boşa çı- karabilir. • Nüfus potansiyeli itıbanyla AB'nin en büyük üyesi olabilecek Türkiye, dış politi- kada önemli etkıye sahip olabilecek, bunun- la birlikte üyelıkten ve Avrupa kurumlann- da ortak karar alma sürecınden ilen gelen kı- sıtlamalara tabı olacaktır • Dış ilişkilerde AB'nin rolü konusunda Türkiye'nın katılımı beraberinde hem av an- tajlar hem zorluklar getirecektir. Türki- ye'nin katılımı çatışmalara meyülı Or- tadoğu bölgesine istikrar gelmesine katkıda bulunabilecek, bununla bir- likte AB'yi bölgenin zorlu sıyası ve güvenlik sorunlannın daha çok içine çekebilecektir. • Türkiye'nin üyeliği AB'nm küresel ve bölgesel ağırlığını arthrabılecek, bu- nunla birlikte özellikle oybırliği gerektiren alanlarda karar abıayı karmaşıklaştırabılecektir. Özetle, Türkıye bölgede ıstıkran ve AB'nın ağırlığını geliş- tu-ecek bu- faktör olabilecek. fakat a>™ za- manda üyeliği dış politika alanında fırsatla- nn yanında zorluklar da yaratabilecektir. AB'NİN EVRİMİNDE ÖNEMLİ ROL Yukanda açıklanan değerlendırmelerin ışı- ğında; büyük nsk bölgerennin ortasuıda is- tikrar unsuru olmaya çalışan Türki>'e; AB'nın Akdeniz politikası açısmdan son derece önemh bir ülkedir. Türkiye"nin AB üyeli- ği, farklı kültürler arasmda uyum sağlama özleminı taşıyan duıamiklenn tanhın akışıy- labuluşmğunusimgeleyecekveAvrupa'nın manevi dokusunu zengınleştirecektir. AB'nın bir Hıristiyan Kulübü olmadığı. kültürel çe- şitlilikten güç aldığı. hoşgörülü bir topluluk olduğu vurgulanacaktır. Türkıye'nin: siyasi, askeri ve ekonomık ağırlığı, jeopolıtık konumu, enerji kaynak- lanna ve ulaşım hatlanna yakınlığı, Türki Cumhunyetler ve Islam Ülkeleriyle ilışkı- len AB'ye somut ve özgün katkılar sağla- yacak, Avrupa'nın e\Tİmınde önemli bir rol oynayacaktır. Türkiye'nin üyeliği, AB'nin güvenliğmı arttıracaktır. AB uzun süredir ortak bir ordu kurmak için çaba sarfetmek- tedır. Türkiye, NATO üyesi 23 Avrupalı ül- kenin toplam ordulannuı yüzde 27'sine tek başına sahıp ve bütçesınde askeri harcama- lara en büyük oranı ayıran ülke durumun- dadır. Bosna-Hersek, Somalı, Kosova ve Af- ganistan'da uluslararası operasyonlarda yer ahnış olması nedeniyle bu konuda önemli tecrübeleri bulunan bir ülkedir. Dolayısıyla Türkiye'nin katılımı, AB'nin küresel aktör ohna becensini ortak savunma alanuıda da olumlu etkileyecek. diğer bir ıfadeyle Tür- kiye'nin üyeliği Birlik'e yeni birtakım so- runlar getinlebileceği düşünülse bile, başa- nlı olunması halinde Türkiye'siz asla erişı- lemeyecek önemli fırsatlar sunacaktır. AB Ortak Savunma ve Güven- lik Politika Yüksek Temsil- cisi Javier Sokma da. Tür- kiye'nin büyük strate- jik öneme sahip böl- gede hayati bir oyun- cu olduğunu belirt- miştır. Solona, "Tür- kiye'nin AB'yemeK- ğibölgeistikranna katkı sağlamanın yanı sıra, .\B*nin dünyanın bu bölgesi- ne erişimini de güç- lendirecektnf demek- le bu konunun AB açı- sından önemini vurgu- lamıştu". SÜRECEK