Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23 ARALIK 2005 CUMA OLAYLAR VE GORUŞLER AÇI 3IUMTAZ SOYSAX Sıkıştırma ve Sıkışma AVRUPA Insan Haklan Martkemesi, Loizidu da- vasına benzeyen Ksenides-.Anestis davasında Türkiye'yi yine suçlu buldu arna tazminat konusu- n u Kuzey Kıbns'ta bir "iç huktık yo/u"nun bulun- rnasına erteledi. KKTC Meclisi 'nden geçen yasay- l a o yol bulunduğuna ve mal-mülk konusunda ka- rarverecek bir "komisyon" kurulduğuna göre, "An- kara artıkmilyariarca dolar tazminat ödemekten kur- tuldu" denebilirse de durum o kadar basit değil. Birincisi, bu yol Türkiye'ye ancak birkaç yıl ka- zandınr. Avrupa mahkemesine başvurmadan ön- ceoyolun "ö/fefflmesrgerekjyoramasonuçtabaş- vuru yolu engellenmiş olmuyor. Dolayısıyla, Rum- lar mutlaka mahkemeye başvuracaklar ve istedik- lerini koparmak için her şeyi yapacaklar demektir. Ikinci nokta da şu: Sözde "Kıbns Cumhuriyeti", kuzeydeki komisyona başvurrnayı yasaklamış ve başvuranlann cezalandırılacagjını açıklamıştır bile. Uçüncüsü, son yasanın çıkanlması Avrupa Kon- seyi ve AB makamları ile pek d e "siyaset-üstü" ol- mayan mahkeme arasında herhalde bir çeşit pa- zarfığın sonucu olduğuna göre» sonucun elde edil- mesi için çırpınmış olan Ankara hükümetinden bu "lütuf"un karşılığında bir şeyler isteneceği muhak- kaktır. Annan Planı'ndaki gibi bir komisyon kurulduk- tan sonra, nelerdir bunlar? önce, 1963 Antlaşmasrna E k Protokol'ün Mec- lis'ce onaylanması. Ardından limanlann ve hava sahasının Rum gemilerine ve uçaklanna açılması. Yani, güneydeki Rum devleti nin Türkiye'ce res- men tanınması işleminin eksik kalmış gözüken son aşamalannın datamamlanması. Üstelik, KKTC'nin tanınması ve ambargolann kaldınlması yönünde hiçbir şey elde edilmeden. Atina ve Rum Yönetimi AB'yi de arkalanna ala- rak ve Türklerin Avrupalılık tutkularından yararla- narak bütün istediklerini kanırta kanırta elde etme- ye öylesine karariılar ki, son mahkeme karan gibi kendilerini geri adım atmayazorlar gözüken durum- larda büsbütün azıtıp AB'den daha sert ve daha ke- sin tutumlar istemek için ellerinden geleni yapmak- tadırlar. Ankara ve Kuzey Lefkoşa ayn ı kararlılığı hiç gös- teremedi. Şimdiki iktidar kendisinin de büyük payı olan bü- tün tutarsızlıklann bedelini ödemek üzere kö- şeye sıkışmış durumda. Ama, bu sıkışmışlıktan kurtulmak için gerekli anahtar da onun elinde: Baba Denktaş'ın dünkü Meclis seslenişiyle vurguladığı gibi, bugüne kadar Kıbns konusunda ve konunun A B dışında tutulma- sı yönünde çıkarılmış bir yığın Meclis karan var. Hemen hepsi pariamenter sistemle yönetilen şu AB devletlerinin hangisinde hangi hükümet kendi par- lamentosunun iradesi dışına çıkabildi ki, Anka- ra'daki hükümet çıksın? AKP, AB'den gelen dayatışlaria gururu iyice kı- rılmtş olan Turk haikını ve bu arada kendi tabanını daha da kırmak istemiyorsa, böyle bir direnişin for- mülünü mutlaka bulmak zorundadır. Yoksa, ilk se- çimde tepetaklak gider. Devrim Şehidi Kubilây... Ayhan DAYANEğtt O nun adını ilk kez babam- dan duymuştum. Ona ya- pılanlan, çocuk kalbim- le pek irdeleyemesem de, ileriki yıllarda başı- na gelen tüyler ürpertici o vahşi ola- yı; yaşraı büyüdükçe, konuya yakın- dan ilgi duydukça, daha iyi fütir sa- hibi olup yorumlama fırsatıni bula- caktun. 1976 yılıydı. Ödemiş - Kayaköy'de başlayan öğrenim hayatımın, sadece ilkokul ikinci sınıfı Menemen'de geç- ti. Babamın, adliyedeki memuriyet hayatına burada başlamasından do- ğan bir zorunluluktu belki de bu Me- nemen'le olan ilk tanışıklığım. Evimiz Kubilây Anıtı'nın bulunduğu Yıldız- tepe'nin kuzeybatısındaki, Kasımpa- şa Mahallesi'ndeydi. Atatürk llkoku- lu'na gidiyordum. Tatillerde fırsat buldukça, yakınına kadar sokulduğumuz, evimizin hemen az ötesindeki Kubilây Anıtı'yla ilgili hafızamda silikleşmeye başlayan Me- nemen günlerime, şöyle geriye dönüp baktığımda, bana sürekli ürpertıyle karışık değişik duygular verdiğini anımsanm: Anıtın o ihtişamlı duruşu... Çoğu zaman önünden geçtiğimiz, Kubilây'ın başının hunharca kesildi- ği o cami... Belki de hepsi; daha o yaş- lardayken babamın bana anlattığı, tüy- ler ürpertici "MenemenOlayı"nın,bi- linçaltıma yerleşmiş korkulanydı as- lında. Ailemin yaklaşık üç yıl kaldığı Me- nemen'de, ben de bir yıl kaldım. Fa- kat yine de yaşamımın çok kısa bir di- limini içine alan bu ilginç şehre olan ilgim üzerinde önemle durulması ge- reken, Cumhuriyet tarihimizin böyle- sine ibret, nefret ve aynı zamanda üzüntü verici olayı yüzünden hiçbir za- man kaybolmadı. Kimdı Kubilây? Neydi bu "Mene- men Olayı" ve önemi? Kısaca hatır- layalım: 1906 Adana - Kozan doğum- lu Mustafa Fehmi Kubilây, Girit göç- meni fakir bir ailenin mütevazı ve ze- ki bir çocuğudur. Onun Antalya'da başlayan öğretmen okulu macerası, ardından Izmir ve son olarak da Bur- sa Öğretmen Okulu'nda noktalanır. Ardından Aydın'a atanır. Burada eşiy- le tamşıp evlenirler. Öğretmenlik yap- tığı sıralarda, askerlik için yedek su- bay okuluna alınır. Eğitiminin ardın- dan, asteğmen olarak Menemen'de görevlendirilir. Devrim yıllarıdır. Terakkiperver CumhıırrvetFırkası ile başlayan ilk çok partıli rejım denemesinın Şeyh Sait lsyanı'yla sonlandınlmasının ardın- dan, ikinci denemede de başansız olun- muş, çok kısa zamanda, adeta gerici- lik yuvası halıne gelen Serbcst Cum- huriyetFırkası'nın dakapatılması ka- çınılmaz olmuştur (18 Aralık 1930). 23 Aralık 1930 tarihinde Manisa ta- rafından Menemen'e gelen Derviş Mehmet liderliğindeki Nakşibendi Ta- rikaü üyesi birkaç kişilık grup, sabah namazı için camiye gelen halkı kor- kutup kışkırtarak her dönemde karşı- mıza çıkan "Din elden gidiyor" nida- lanyla ayaklanma başlatırlar. Bunla- n gören Kubilây, emrindeki bir man- ga askerle birlikte hemen olay yerine gelir ve olaya ilk müdahaleyi yaparak, elebaşlanm uyanr. Bu hareketlerin- den vazgeçmelerini ister, fakat söz ge- çiremez. Isyancıları korkutmak ama- cıyla askerlerine, tüfeklennde bulunan tahta tatbikat mermıleri bulunduğu halde ateş emrinı verır. Mermılerın etkisiz olduğunu gören gözü dönmüş isyancılar, "Bizekurşunişlemez" ses- leriyle Müftü Camıı avlusunda Kubi- lây'a saldınrlar. Derviş Mehmet, belinden çıkardığı kör bağ bıçağıyla, Kubılây'uı başını keser. Yeşil bayrağın tepesine geçirdi- ği kesik başla, Menemen sokaklann- da çılgınca dolaşır. Olaylar sırasında Hasan ve Şevld isminde ıkı bekçi de şehit olur. 24 yaşında bir asteğmen öğretmenin başına gelen bu acı olay duyulur duyul- maz, Menemen e çevreden askeri bir- likler sevk edılır. Izmır, Manisa ve Ba- hkesir'de sıkıyönetım ilan edilir. tstik- lal Mahkemesi kurulur. 2200 kışi yar- gılanır. Bunlardan 34'üne ıdam ceza- sı verilirken, 41 l'ı de çeşıtli cezalara çarpnnlır. Bu arada, dönemin Menemen halkuun, yaşanan vahşete elleri kollan bağh tepkisiz duruşlan, olavin bir baş- ka düşündflrücü boyurudur. Menemen'e daha sonralan birkaç kez gtttim. Yıldıztepe'nin zirvesin- den şehirle birlikte Izmir - Çanakka- le yolunu selamlayan o muhteşem anıt, artık bana çocukluğumdaki korkula- n yaşatmıyordu. Çünkü onlann yeri- ni gururlu Cumhuriyet çocuğu olma- mın coşkun duygusu almıştı. Hem bu gururu kimin sayesinde yaşıyorduk? Kimlere karşı nasıl mücadeleler vere- rek kavuşmuştuk bu gurura? Hepsi de devrim tarihimizin hangi süreçlerden geçtiğini her yönüyle kamtlar nıtelik- te değil miydi? Kubilây Anıtı; şehre hâkün bir tepe üzerinde aynı hevbetliliğiyle duruyor. Onun bu duruşu, sanki yıDar önce Me- nemen halkuun olaya sahip çıkmayı- şuun pişmanlığuu haykuırcasına ol- duğu kadar; Cumhuriyet düşmanla- nna korku salarcasuıa, Atatürkçü ne- siOere ise ühanı olurcasma inadına du- ruyor. Her 23 Aralık tarihinde, bu hazin ola- yın yazıh ve görsel basına yansıma- sıyla Menemen günlerime yeniden dö- nerim. Dini sömürii aracı olarak kul- lananlann tarihin her döneminde sah- nede olduklaruu, Atatürk ve Cumhu- riyet düşmanlaruun yıllardan beri iç- lerine sindiremedikleri Atatürk'ü, O'nun devrimlerini ve buna bağh ola- rak içlerine yer etmiş kinkrini her de- fasmda kusnıav a çalıştıklannı ve aynı zihniyetin bunca >ıJdır yapüklan nan- körlüklerini bir bir hatuianm. Bugün varlık nedenimiz olan Mustafa Kemal gibi bir deha sahıbınin, ıçımızdeki nankörlere "lyiük edeyim derken yok- sa kötülük mü etmiş" dıye düşünmek- ten de kendüni bir türlü alamam. Sanırım dünyamn hiçbir yerinde, kendi kurtancısına ve eşsiz rejimine böylesine düşman \ etiştiren başka bir ülke yokrur. Bu arada, geçenlerde kaybettığımız, ülkemızin seçkin kalemlennden Attilâ Ühan. 1925 Menemen doğumludur. Daha beş yaşlarındayken bu olaya taruk oldu mu bılemıyorum ama, et- kıli kalemıyle ve kendinın sürekli deyişiyle 'Gaa'nin ilke ve devrim- lerine önemh destekte bulunduğunu hiç kimse asla inkâr edemez. Her şeye karşın Kubilây 'ın yıOar ön- ce verdiği gibi, yeni başlar da verecek otsak, Atatürk ilke ve devrimleri uğruna milyonlarca Kubilâylar bu ülkede hep var olacak ve bundan sonra da var o\- mayı sûrdürecek. Seni, bir öğretmen ve birasker olarak özlemle anıyoruz. Ruhun şâd olsun büyük devrim şehidL.. Işıklar içinde yat_ PENCERE Trabzon Gezisi Cumhuriyet'in Trabzon ge- zisine ben de katlacaktım, son dakikada bir aksilik çıktı, Is- tanbul'da kaldım... Ne var ki ar- kadaşlann hazırladıkları Trab- zon ekini çok begendim, evir- dim, çevirdım, okudum, Trab- zon'a gitmiş kadar oldum... Ama, ekte eksik bir şey var- dı.. Neydi o?.. MizahL Karadeniz -özellikle de Trab- zon ve Rize- mizah açısından zengin mi zengindir.. Temel sırtında borç harçla sürünürken iş hayatına atılmış, çok para kazanmış, meşhur olmuş.. Bir gün yakın bir dostu sor- muş: - Uyy Temel zengin oldun!.. Eski porçlannı neden ödeme- yesun?.. Temel hemen yanıtlamış: - Zengin oldu da degıştı de- mesunlardaa... • Mizah ınsandaki hoşgörü yetisıyle zekâ şımşeğinin har- manında yoğrulur; Karadeniz- li kendi kendisinı hicvetmesı- ni bilen kişidir... Trabzonlu Istanbul'da suç işlemiş, mahkemeye düşmüş... Yargıç sormuş: - Anlat bakalım olay nasıl ol- du?.. Trabzonlu anlatmaya baş- lamış: - Hâkım bey, ben Trab- zon'dan Istanbul'a celmek için yola çiktuğumda denızde dal- ga var idu... Yargıç uyarmış: - Bunlan geç Istanbul'a gel... - Geleceğum, ben Trab- zon'dan yola çiktuğumda... Yargıç: - Eee... Bırak bunlan dedim, Istanbul'a gel... Trabzonlu: - Hâkim bey, demiş Istan- bul'a celeyum da beni hapse atasun, tegil mu?.. • Temel hastalanmış, cankur- taranla acıl servıse kaldırıp ameliyat masasına yatırmış- lar... Cerrah acele müdahaleye hazırlanırken bizimki seslen- miş: - Boşuna maske takma, ta- nıdum seni!.. • Temel ile Fadime uzun yıllar- dan beri birlikte yaşıyorlarmış.. On yıl sonra Fadime'nin ak- lı başına gelmiş: - Temel artık evlenek diyo- rum, sen ne dersun?.. Temel olumsuz bir havada başını sallamış: - Bu yaştan sonra bizu kim alur Fadime?.. • Karadeniz fıkralannın çoğu postmodern bir mizah anlayı- şını yansıtır... Temel ölmüş, öteki tarafa gittiğinde demişler ki: - Bir yanlışlık yaptk, senin ca- nını almaya daha üç yıl var- mış... Temel: - Eee.. ne yapacağuz şim- du?.. - Seni üç yıllığına dünyaya geri göndereceğiz, ama insan olarak değil!.. Hangi kılıkta dön- mek ıstersın?.. Temel düşünmüş, başını ka- şımış, sonra yanıtlamış: - Yunus paluğu olayım... Temel'i yunus balığı olarak hayata salmışlar, ama, bizim- ki bir saat içinde gert dönmüş... Sormuşlar: - Hayrola Temel?.. Temel: - Ah penum kaz kafam!.. Yüzme pilmediğimu size söy- lemeyi unirtum, denıze girer girmez poğuldum... • Anadolu kaç zamandan be- ri gen kalmışlığın sönük orta- mında yaşari<en mizah açısın- dan nasıl pariamış!.. Nasret- tin Hoca, Bektaşi, Incili Ça- vuş, Karadeniz, Eğin fikralan nereden kaynaklanmış?.. Bu sorunun karşılığı tek söz- cük: Insandan!.. ben Turq' derim! TTG erımızfe Gurur Duyuyoruz.