Katalog

1 2 TEMMUZ 2004 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIŞ BASIN Mahkeme karan, ABD ile Avrupa'yı yüzleşmekten kaçındıklan sorunlarla karşı karşıya bıraktı Duvann yaratüğı ikilemler• AB üyeleri bir yandan mahkemenin otoritesini desteklemeye istekliler ama diğer yandan pek çoğu, duvann güvenlik için gerekli olduğu ısrannı sürdüren İsrail'le doğrudan bir anlaşmazlığa girmekten kaygılanıyor. DONALD MACLNTYRE Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD). işgal altındaki Filistin toprak- lannda duvar inşasını sürdüren îsrail'e karşı aldığı tartışmalı karar. Avrupa'da- kiler de dahil Batt demokrasılerinin, yüzleşmekten neredeyse kaçındıklan uygunsuz bir ikilemi ortaya çıkardı. Bu durum, uyuşmazlığın taraflannın beklenen tepkilerinin oluşturduğu kar- gaşa içinde daha da belirgin hale gel- di. Filistin Devlet Başkanı Yaser Ara- fat, karan bir zafer olarak nıtelendir- di. tsrail, tavsiye niteliğindeki karann kendisini bağlamayacağını net bir bi- çımde dile getirdi. Söz konusu ikilemin, özellikle Al- manya ve Ingiltere için geçerli oldu- ğu söylenebilir. Israilli yetkililer, bu iki ülkenin ABD'nin Filistin lıderliğinın Birleşmiş Milletler'i devreye sokma gi- nşimini engelleme çabalanna katıla- cağını umuyorlardı. Güzergâh hukuka aykırı1 İngıltere. kendi politikası UAD'nin- ki gibi duvara karşı olsa da, konunun UAD'de ele alınmasını ıstemiyordu. Çünkü duvar, Israil ile 1967'de işgal ettiğı bölgeler arasında kalan "Yeşil HattT korumuyordu. Avrupa Birlıği gi- Finstinliler, Adalet Divanı'nın, Baü Şeria'daki duvann yasadışı olduğuna hükmetmesini sevinçk karşıladılar. (AP) bi Ingiltere de mevcut güzergâhı ulus- lararası hukuka aykın buluyor. Bir yandan. AB'nin rüm üyeleri UAD'nin otoritesini desteklemeye is- tekliler; ama diğer yandan pek çoğu, duvann güvenlik için gerekli olduğu ısrannı sürdüren tsrail yönetimiyle doğrudan bir anlaşmazlığa girmekten kaygılanıyor. tsrail Dışişlen Bakanlı- gı. tt Terörobmsavd^du\arobnavacak- ü" dedı. Beyaz Saray, UAD'nin duvar konu- sunda hüküm verecek doğru zemin ol- madığını yinelerken Avrupa Komisyo- nu da duvann güzergâhına ilişkin iti- razlannı bir kez daha dile getirdi. Orta yol bulmak zor Ancak AB ülkeleri. özenle koordi- ne edilmiş bir yanıt vererek yeni bir adım atmadan önce karan derinleme- sine inceleyeceldennı bildirdiler. Mah- kemenin karannı verirken seçtiği kav- ramlann açıklığı, bir orta yol bulma gö- revini giderek zorlaştınyor. UAD, duvann Filisrinliler için yarat- tığı zorluklar yüzünden tsrail'i bir di- zi uluslararası anlaşmayı ıhlal etmek- le suçlamanın ötesinde, bu ülkenin. duvann geçici olduğu ve yeni bir si- yasi sınır yaratmadığı ısranna da sert bir şekilde yanıt verdi. "Duvann gü- zergâhımn İsrail ile Filistin arasında gelecekteki sınır olacağı önkabulü ve İs- raiTin (Baü Şeria'daki Yahudi) yerle- şimleriyle ulaşun yoUannı bütünleşti- receği korkusu gibi benrti kaygdara ka- yıtsız kalamavacağınr ılan etti. Karar, BM'nin, planlanan güzergâ- huı duvar ile Yeşil Hat arasında Batı Şena'nın yüzde 16'lık bölümünü içer- diğini saptadığı raporuna da dikkat çe- kiyor. Bu bölgede, 320 bin yerleşim- cinin yanı sıra 237 bin Filistinli bulu- nuyor. Duvar inşasının sonucunda, 160 bin Filistinlinin "neredeyse tamamen kuşaülmış topluluklar" olarak yaşa- yacağı belirtiliyor. BM'nin "topluhıklan kendi bölgele- rinden kopararak, sudan ve diğer ya- şamsal ihriyaçlanndan mahnım bıra- kan duvar/çit inşasıyla birnkte" nüfu- sun bir bölümünün göçe zorlanabile- ceği yönündeki resmi uyansı da hatır- latılıyor. UAD, şimdiden 6-8 bin insa- nın bölgeyi terk ettiği, 600 dükkân ve iş merkezinin kapanmış olduğu Batı Şe- rianın Kalkilya kentini örnek olarak gösteriyor. Seçme özgürlügü çlğnenlyor Sonuç olarak, karar, duvann inşası- nın önemli sayıda Filistinliyi "yaşadık- lan yeri seçme özgüriüğü"nden mah- rum bırakacağını ve "işgal altuıdaki Fi- tistin topraklannın demografikyapısı- nın değişmesine neden olacağını" sap- tıyor. Karardaşuifadeleryeralıyor: "Is- rail'ûı vatandaşlannı saldınlara karşı koruma hakkı bulunsa da duvann ya- pımına gerekçe olarak kendini savun- ma hakkıve gerekliliğin gösterUmesi ka- bul edüemez." tsrail tarafı, karann Lahey'e baş- vurmama konusunda haklı olduklan- nı gösterdiğinde ısrar edıyor. Filistin tarafı ise tartışmayı New York'a gö- türerek karara daha büyük bir siyasi etkinlik kazandırma çabası üzerine yoğunlaştı. (The Independent, İngiltere, 9 -10 Temmuz) Putin, Yukos 'un şefıninpabucunu dama attı Hodorkovski artık gözden çıkartıldı• Güçlü ama yoksul devlet görevlileriyle süper zengin kapitalistlerin bir sistem içinde bir arada yaşamalan mürnkün değildir. Devlet malının 1990'lardaki talanı haksızdı. FRIEDR1CH THELEN Rusya Devlet Başkanı YTa- dimir Putin'in Yukos soru- nunda sergilediği şey, tam bir kamulaştırmadır. Devlet, ön- ce en büyük Rus petrol şir- ketinin tüm hesaplannı don- duruyor. Sonra da aynı dev- let, bu kez vergi dairesi üze- rinden 2.8 milyar Euro'luk vergi borcunun ödenmesini talep ediyor. Vergi borçlannın varlığı, büyük birolasılıkla. haklıdır. Ancak Moskova, şirkete de önce kendi parasını kullan- ma olanağı vermelidir. Eğer her bir rubleye mahkeme ka- ranyla el konulmuşsa, petrol sirketinin vergi borçlannı öde- mesi mürnkün değildir. Niyet ise tam da budur: Yu- tos talepleri karşılayamıyor ve görünüşü meşru bir bahaney- le devletin denetimine sokiı- luyor. Böylece Putin, egemen- liğini ekonomiye de yayıyor ve aynı anda Yukos'un şefi Mihaü Hodorkovskfnın güç- süzleştirilmesiyle siyasal bir muhalifinin pabucunu dama atmış oluyor. Kızgın yetkllller Aynca Putin, devlet ve par- tideki görevlileri, hani şu ken- dileri sürünürken Yeltsin yıl- lannın başlanna talih kuşu kondurduğu şövalyelerin na- sıl bir süper lüks içinde yüz- düklerini hasetli baİaşlarla iz- leyen kızgın görevlileri de sa- kinleştiriyor. Güçlü ama yok- sul devlet görevlileriyle sü- per zengin kapitalistlerin bir sistem içinde bir arada yaşa- ması mümkün değildir. Devlet malının 1990'larda- ki talanı haksızdı, bundan kim- se kuşku duymuyor. Putin, geçmişteki bu yağ- malan, düzenlenmiş bir pi- yasa ekonomisine yönlendır- meyi kabul etmişti. Aynca ba- zı çapulcu şövalyelerin siya- sete taşan ağır nüfuzunun da sınırlanması gerekiyordu. Şimdilerde, o her zaman güç- lü Rus devleti, eski düzeni ye- niden kuruyor. Batılı sıyasetçiler, Alman- ya Başbakanı da dahil, ken- dilerini hiç aldatmasın. Yu- kos skandalı, Rus iktidannın daha da sertleşmesine yöne- lik bir uvertürdür. Sonunda yeni çar, tıpkı eski çar gibi, orada durmaktadır. Ama ye- ni çar, bunun yanı sıra, eşlik edici bir meşruiyetten vaz- geçmeyecektir. Aslında pek bir anlamı da yoktur o meş- ruiyetin. Yine de Alman ban- kacılann Yukos'a açtıklan krediler için üzühnesi gerek- siz. Yukos'un gelecekteki sa- hibi olarak Rus devleti, bu kredileri geri ödeyecektir. (Wirtschaftswoche/ www.whvo.de, Almanya, 9 Temmuz) Bütün güvenlik kararlarını siz alacaksanız ben "tam egemenliğe sahip olduğumu nasıl anlayacağım? YENİ GÜVENLİK YASASI Sıhyönetim Irakiçin çözüm değil • Yasa ve düzeni sağlamak, yasal haklann tamamıyla askıya alınmasına yol açmamalı. Sıkıyönetim hiç de iyi bir başlangıç değil. İyad Allavi Irak'ın geçici hükümet başbakaru olarak göreve geleli iki hafta bile olmadı, ancak yönetim tarzı şimdiden, Bush yönetiminin bir zamanlar tüm Ortadoğu'da yıkmak istediği eski Arap otoriterliğinin işaretlenni veriyor. Bunun en çarpıcı örneği, Dr. Alla\i'nin, geçen hafta uygun gördüğü herhangi bir durumda, kendisıne sıkıyönetim uygulama yetkısi veren yasayı onaylaması oldu. Geçici hükümetin başbakanı olarak, en önemli görevi Irak'ı ocak ayındaki bağımsız seçimlere sokmak olan Dr. Allavi, seçimle işbaşına gelmeyen geçici hükümete liderlik edıyor. Ancak sıkıyönetim uygulamaya hazırlanmak hiç de yüreklendirici bir başlangıç değil. Ayaklanmalar sürüyor Irak'taki şiddetli ayaklanmalar büyüyerek devam ediyor. Dr. Allavi'nin kontrolündeki acemi Irak kuvvetleri ise ayaklanmalan bastıracak kadar güçlü ve güvenilir değil. Irak güçleri ocakta yapılması kararlaştınlan seçimler sırasında gereken güvenliği sağlamada da aciz kalacaklar... Bu görev. büyük olasılıkla şu anda Irak'ta bulunan 135 bin ABD askerine düşecek. .Ancak, Dr. Allavi'nin eski Baas ordusu üyeleriyle takviye etmek istediği Irak güvenlik güçleri bir de sıkıyönetim yetkisini aldıktan sonra. Irak'taki demokrasiyi, daha ortaya çıkmadan yok edebılir. Dr. Allavi Washington"ın süreklı güvenlik desteğine muhtaç. VVashington da Allavi'den daha dikkatlı olmasını istemeli. Yasa ve düzeni sağlamak, yasal haklann tamamıyla askıya alınmasına yol açmamalı. Dr. Allavi'nin otoriter eğilimler göstermesi Bush yönetimi için şaşırtıcı olmasa gerek. Geçen on yılda, sürgünde CIA'nın maaş listesinde yer alan Dr. Alla\i Washington'da. Irak halkının nezdinde olduğundan çok daha iyi tanınıyor. Hassas siyasi pazarlıklar 70'lerin sonlannda Saddam Hüseyin'le yollan aynlan Dr. Allavi'nin Baas Partisi ile de ilişkıleri kopma noktasına geldi. Daha sonra, memnuniyetsız Baas generalleriyle Irak'ta askeri darbe ^pma çalışmalanna başladı. Bunlann hiçbirini gızlemedı. Washington, Dr. Allavi'nin geçici hükümetin başbakanlığını güçlü bir şekilde desteklerken neler beklemesi gerektiğini de gayet ıyı biliyordu. Dr. Allavi'nin baskıcı adımlan, Saddam Hüseyin yönetimi altında uzun yıllar yaşayan Iraklılar arasında kısa vadede yankı bulabilir. .Ancak sıkıyönetim yasalan, daha .\merikan askerleri ülkeden a>Tilmadan Irak'ı parçalanma tehlikesine sürükleyebilecek etnik ve dinsel farkhlıklan çözemez. Bunun için hükümetin dayatmacı tutumundan uzak, hassas siyasi pazarlıklar gerekir. Polis yasalan, kitle imha silahlanyla ilgili iddialar geçerlilığini yitirdiğinden beri, ABD yönetiminin savaş için başlıca gerekçesi olan "demokrank bir Irak" yaratılması sürecine hizmet etmez. (TheXew York Times, ABD, 8 Temmuz) Dünyayı uçurııma sürükleyen tehlikeU oyuncaklar İEORGE MONBIOT Financial Times gazetesinin 3 Hazi- an'daki başlığı, "Fransa'daki yol vergi- i benzin emidlerinizoriayacak" idi. Fran- a kentleri harap eden ve küresel ısın- nayı hızlandırarak dünyayı pişiren 4x4 iraçlara çok yüksek vergiler getırmek stiyor. Financial Times ise Gibbs Aqu- ıda adlı yeni bir dört tekerlekten çekiş- ı aracı müjdeliyor. Hem suda hem ka- ada kullanılabilen bu yeni aracın ücre- ı, tasanmcılannın deyişiyle '"insanlann tertemenin yeni yolunun İarkına varma- an" için düşük turuluyor. Gelişım ile an- atılmak istenen, artık nehirlenn de kır- etilebileceği gibi görünüyor. Financial Times da şirketın internet itesı gibi, bu cipin kilometre başına kaç ;alon benzin yaktığına yer vermemiş. iaüş Bölümü'ndeki görevli kendisinden >u bilgi istendiğinde, soruyu anlayama- iığını söylüyor. Financial Times bu ara- • Sekiz sürücüden sadece biri 4x4 aracını araziye çıkarmış ve beş sürücüden sadece ikisi bu araçlan kent dışmda kullanıyor. Peki insanlar bisikletle sağlanabilecek ulaşnn için neden 7.6 tonluk metal yığınını yola çıkanyorlar? ca neden ihtiyaç duyabileceğimizi de açıklıyor: "Amazonlar'ın derinliklerin- deki okula bilegidebilrvor." Yani. çocuk- lannız Amazonlar'daki bir okula gidi- yorsa bu araç \3zgeçilemez. Ya da. Gibbs Aquada'run tasanmcısı kusursuz bir şey yaratmış olabilir. Aracın tutulmasıyla küresel ısınma hızlanacak ve yol açaca- ğı seller nedeniyle bu araç, okula gide- bilmek için bir ihtiyaç haline gelecek. 'Savas clpler İçin çıktı' tngiltere Başbakaru Ton\ Blair ıklim de- ğışikliğini "en önemli sorun" olarak nı- telendiriyor. İklim değişiminin başlıca nedeni karbondioksit üretimi. tngilte- re'de ulaşım, karbondioksit üretiminde birinci sırada, Her yıl 150 bin kişi sade- ce kent içinde kullanmak üzere karbon- dioksit üretimindeki artışın sorumlulann- dan biri olan 4x4 canavarlanndan sahn alıyor. Resmi rakamlara göre en büyük 4x4, kent içinde bir galon benzinle 20 ki- lometre yol yapabiliyor. Resmi olmayan rakamlar ise Ford Exurcion gibi bir mo- delin ancak 6 kilometre katedebildiğini gösteriyor. Biraz daha üst düzey araçlar ise 28 yıl açık kalan bir televizyonun har- cadığı enerjiyi 12 ayda tüketiyor. ABD'nin Irak"a açtığı savaşın 4x4'ler için olduğunu öne sürenler de var. Eski Çevre Bakanı Michael Meacher, araçla- nn benzin verimliliğinin galon başına 4.5 kilometreye çıkanlmasıyla ABD'nin Ortadoğu'dan petrol almasına gerek kal- mayacağını belirtti. Özel vergi indirim- leri ile ABD'de bu araçlara sahip olmak çok avantajlı duruma geliyor. Bu vergi kısıntılanna son verilmesi önemli bir sa- vaş nedenini ortadan kaldınyor. Bu araç- ların daha ağır olması kendi insanlanmı- zın da ölümüne neden oluyor, bu aracın çarpması durumunda ölüm riski normal bir araca oranla 27 kat artıyor. 4x4 ler 2- 3 kat daha fazla yayayı öldürüyor. Gibbs Aquada'nın basın sözcüsü ile Motor Üreticileri Derneği'ndeki görev- li ise aynı şeyi söylüyor: u İnsan,canının istediği araa kullanır." Onlara göre, ver- gilendirme ya da yasaklama gibi yöntem- ler "insanlann özgür seçinı iradelerini kısıtiamak" anlamına geliyor. Bir Explorer, Pathfinder ya da Chero- kee kullanarak reklamlarda da söylendi- ği gibi, kendinizi vahşi doğada hissede- bılirsiniz. New York Times, Irak savaşı sırasındaki Hummer satışlannm, Ame- rikan askerlerinin kullandığı 4x4 olma- sı nedeniyle yurtseverlik ile açıklanabi- leceğini belirtmişti. (Aynı mantığa göre insanlar yurt sevgilerini, yoldan geçen- leri makineli tüfekler ile tarayarak da gösterebilir.) Eğer hayatın tekdüzeliği ya da cinsel organlannızın boyutu sizle- n rahatsız edıyorsa aracınızı yeşil alan- lara sürüp çimenleri talan ederek kendi- nız hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Tepklsel Inkâr içindeler' İklim değişikliklerini araştıran Rising Tide kuruluşundan George Marshall, yaklaşmakta olan küresel iklim krizı ve küresel petrol krizine karşın bu araçlan alan insanlann "tepkisd bir inkâr" içi- ne girdiklenni düşünüyor. 4x4 sürücüle- ri, anında ortaya çıkan olumsuz bir etki olmaksızın büyük miktarlarda fosil ya- kıtı kullanmanın mümkün olduğunu gös- tererek kendılerine ortada bir sorun ol- madığını kanıtlamaya çalışıyorlar. Eğer sorun buysa, yüklü bir \ ergi çı- kararak ya da antisosyal davTanışlannı ya- saklayarak bu insanlann canı yakılabi- lir ve böylelikle anında ortaya çıkan olumsuz etkiler bulunduğu gösterilerek uygun birkarşılık \enlmiş olur. Bunu yap- mak o kadar da zor değil: Hükümet bü- tün yeni araçlara minimum kilometre or- talaması getırebilir ve bu oran her yıl ikıye katlanır. Bu, büyük 4x4'lerin satı- şını anında durduracakhr. Tony Blaır basit ve ucuz bir yolla ik- lim değişikliği konusunda ciddi olduğu- nu gösterebilir: Bu tehlikeli oyuncakla- n yollardan atabilir. (The Guardian, İngiltere, 6 Temmuz)