Katalog

54YFA CUMHURİYET 4 ŞUBAT 2003 SALI HABERLER Faciada 5varsayımBilim çevreleri, Columbia uzay mekiğinin düşüş nedenini araştmyor. Isı artışı, kontrol kaybty metalyorgunluğu, kısa devre ve göktaşı üzerinde duruluyor Dış Haberkr Servia - Atmosfere girdikten sonra önce ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ile buğiantısı kopan, ardından da parçalanan Amerikan uzay mekiği Colunbia'nın inceleme çahşmalan içın 3 ayn soruşturma başlatılırken felakete ilişkin teoriler de giderek ırtıyor. Mekiğin altında, özel maddeden yapılan, atmosferegirişinde 1650 dereceye kadar koruyabılet 24 bir ûnite bulunuyor. NASA'dan önceki gün yapılan açıklauada, mekığin, atmosfere girdikten sonra sol te.<erieğiyakınında meydana gelen ısı artışı nedenıyle düştüğübelirtildi. NASA'nın Uzay Mekiği Programı Ehrektöri Ron Dittemore. mekiğin atmosfere girmesiıden sonra, sol iniş takımlan civannda hararetin artmaya başladığını belirlediklerini açıkladı. Bu tespiton 6 dakika sonra mekiğin parçalandığının anaşıldığını bildıren Dittemore, sol iniş takımından soıra mekik gövdesinin üst orta bölümlerinin de ısmdığını, bu sırada yakıt tanklan civannda sıcaklığın ise normal olduğunu kaydetti. Dittemore, ısı yalıtun ünitelerinden birinin düşmesiyle böyle bır felaket meydana gelebileceği olasılıklannı reddetti. Çeşıtli kaynaklara göre kazanın nedenine ilişkin diğer varsayımlar şöyle: Kontrol kaybı: Mekikte, kanatta bulunan 11 kanatçıktan birinin kontrolü kaybedilmış olabılir. Kanatçıklar, mekiğin atmosfere gınşınde, geniş dönmeler yapmasma ve yavaşlamasına olanak tanıyor. Mekik, dünyaya 40 derecelik bir açıyla girmelidir. Daha büyük bir açı, aracın atmosfenn itme kuvvetıne ters düşer. Açının düşmesiyse, mekiğin atmosfere çok hızlı girmesine ve ılüminyum korumanın da erimesine neden olur. Metal yorgunhığu: Mekiğin yapıldığı alüminyum ve grafıt üzerine yapıian büyük basınç, kullaıulan en eskı araç olan Columbianın parçalanmasına neden olmuş olabilir. Bu türden bır metal yorgunluğu, sivıl havacılıkta kullamlan eskı uçaklarda görülür. NASA, motorun yakıt pompalannda mikro çatlaklar görülmesi üzerine geçen yıl 4 mekiği hizmet dışı bırakmıştı. Kısa devre: Yıpranmış bir kabloda meydana gelen kısa devre, mekikte yangın çıkarmış olabılir. Göktaşı: Bır göktaşımn çarpması olasılığı da çok düşük olmasına karşın göz ardı edilmiyor. çatlak fotoğrafı tsraiFin Maariv gazetesi, Columbia'nın sol kanadında iki çatlak gösteren bir fotoğraf yayımladı. Gazete, fotoğrafın, Israil Başbakanı ArielŞaron'un mekikteki Israilli astronot Üan Ramon'la söyleşisı sırasında mekikteki kameranın tespit ettıği görüntülerden elde edildiğini yazdı. Uzay metclğlne kenetlenemezdl Columbia'nın parçalanması dün yüksek tirajlı Newsweek ve Times dergilerine de kapak konusu oldu. Time, araştırmalarda 2.5 milyon parçadan oluşan ve her parçasının yüzde 99.9 dayanırhk oranı olan mekiğin yolculuğunun son 45 dakikasının en incelenmeye değer bölümü olduğuna dikkat çekti. Newsweek'e göre ıse NASA kamera, teleskop veya casus uydular aracılığıyla mekikte eksik ya da zedelenmiş biı parça olup olmadığını görüntülemek için çaba sarf etmedi, ancak görüntülese bile astronotlar için kurtuluş yolu yokru. COLOMBIA 16 CÜNLÖK CEZİSİNDE BİRÇOK BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMIŞTI COLUMBI A! Uzay uçaklarmm en yaşlısıydı Uzay mekiği Columbia (OV-102) NASA'nm uzay uçaklanfflosununen yaşhsıydı. Yapımına 1975'te başlandı. 1981 Nisanı'nda ise atmosfere ilişkin deneme uçuşlan yapan "kardeş uzay gemisi" Enterprise'ın ardından uzaya gjden ilk mekik oMu. Tartışılan mekik Başta Rusya olmak üzere çok sayıda dünya ülkesinin. uzaya ABD'nin casus uydularını yerleştirdiğini savunarak ulusal güvenlik kaygılannı dıle getirdikleri NASA'nm açıklamalanna göre, Columbia mekiğinin 16 günlük yolculuğunda 80'i aşkm bilimsel araştırma yapıldı. MSNBC'nin internetteki sıtesinde NASA tarafından yaplan açıkamda mekiğin "resmi misyonu" şu konu başlıklannı kapsıyor: • Fizikçiler yerçekimsiz ortamla yanmanın ilişkisini araştırdı. Bu, otomobil motorlannın yanma sorununa ışık tutabilecek bir araştırmaydı. • Astronotlar yine yerçekimsiz ortamda bir gülden ve Asya'dan toplanan bir pirinç çiçeğinden yerçekimsiz ortamda koku molekülü aldı. Bu parfüm endüstrisı tarafından finanse edilen bir araştırmaydı. İ998'de yapılan bir araştırmada gülün yerçekimsiz ortamda değişik koktuğunu ortaya çıkanlmış ve sonuçta Shiseido'nun "Zen" adlı yeni parfümü üretilmişti. Güneş. küresel iklim değişikliğindeki rolüne yeni boyutlar kazandınlabilmek için uzaydan gözlemlendi. • Mekikte görevli mürettebat toz ve dumanı da içeren atmosferdeki bazı tanecikleri ve değişiklikleri inceledi. Bu da \ iklime yönelik bir incelemeydi. • Arizona Devlet Üniversitesi, astronotlann idrar örneklerini ve atık suyunu temiz içme suyu haline getirmeyi öngören bir proje başlattı. Mekikteki ~~ mürettebat kendi kan, tükürük ve idrar örneklerini yerçekimsiz ortamda kemik ve kas erimesı, böbrek taşı ve bağışıklık sisteminin zayıflamasını ortaya çıkarabilmek için topladı. Kanser hücrelen, balık embriyolan, sıçan ve örümcekler de uzayda incelenenler arasındaydı. AIDS ve Alzheımer hastahklanna ışık rutacak araştırmalar için de şişelerce protein uzaya gönderildi. Mekik faciasından sonraki soru, bu araştırmalann, edinılen bilgilerin ne kadanrun kurtulabıleceği. Yukanda bahsedilen proteinleri uzay mekiğine sağlayan Nebraska Üniversitesi biyokimyagerlerinden Hideaki Moriyama bu araştırmalann hazırlık safhasının dört yılı aşkın zaman aldığını belirterek "Lmanm bir bölümünü kurtarabitiıier" dedi. Columbia'nın 16 günlük yolculuğu sırasında elde edilen veriler, ABD'deki merkezde bılgi bankasına aktanldı. Ancak, dünyaya getirilmesi planlanan, koku, idrar ve benzeri örnekler sonsuza dek yok oldu. 1981'den bu yda kadar emektar mekik Columbia kendisine yüklenen 27 misyonu daha başanyla tamamladı. 1996 yıtanda Columbia'daki astronotlar 35 gün süreyle uzayda kalarak en uzun mekik yokuluğunu gerçekkştirdiler. ABD VE DlĞER ÜLKELER Columbia faciası uzay programını aksatmayacak Dış Haberler Servisi - Altısı ABD'li 7 astronotun ölümüne neden olan mekik faciası, hem ABD'de hem de diğer ülkelerdeki uzay programlarmı aksatmayacak. Beyaz Saray sözcüsü Ari Fleischer, ABD Başkanı George W. Bush'un, uzay programlannın devam etmesınden yana olduğunu söyledi. Bush'un, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i arayarak, Uluslararası Uzay tstasyonu (ISS) programı çerçevesınde karşıhklı işbirliğinin önemini vurguladığını kaydeden Fleischer, "Büimsel görevier ve uzay keşifleri devam edecektir" dedi. Bush ve eşi Laura Bush'un, olayda hayatını kaybeden astronotlar için bugün Teksas'taki Johnson Uzay Merkezi'nde düzenlenecek törene katılması bekleniyor. Cin ve Rusya Çin de, Columbia uzay mekiğinin düşmesinin "uzayı keşfetme" hedeflerini değiştirmeyeceğini bildırdi. Çin Bilimler Akademisi'nden uzay teknolojisi uzmanı Tu Sbou, Çin'in bu yıhn sonlannda uzaya insanlı araç göndereceğini belirtti. Rusya Uzay Kurumu Rosavıakosmos da dünya yörüngesinde ortalama 380-400 kilometre yükseklikteki yörüngesinde yapımı süren Uluslararası Uzay tstasyonu'yla (UUÎ) ilgili çalışmalann aksamayacagını açıkladı. COLUMBİA'NIN MÜRETTABATI - Columbia uzay mekiğinin parçalanması sonucu ölen yedi astronot: (soldan sağa) DavidBrovvn 46 yaşında ABD'li, RickHusband 45 yaşında ABD'li, Laurel Clark 41 yaşında ABD'li, Kalpana Chavla 41 yaşuıda Hint asıllı. Michael Anderson 43 yaşuıda ABD'li, \ViIham McCool 41 yaşında ABD'li, Ilan Ramon 48 yaşuıda İsrailli. (Fotoğraf: AP) NASA bütçesini düşüren Bush hedefte Çeviri Servisi - Facia sonrasında işi zor ve sorumluluğu büyük olanların başmda ABD Başkanı George W. Bush ve NASA'nm başkanı Sean O'Keefe geliyor. O'Keefe, Beyaz Saray'daki Yönetim ve Bütçe Birimi'nin ikinci adamıyken Başkan George Bush tarafından NASA'mn bütçesini aşan fazla harcamalannı kontrol altma alması için göreve atandı. Bu maddi kısıtlamalar ise NASA'nm uluslararası uzay istasyonunun da aralannda bulunduğu büyük projeleri tehlikeye sokmak olarak yorumlanıyordu.Kurumun lO'uncu başkanı olan ve iki yıldır bu görevi yapan 47 yaşındaki O'Keefe önce mısyonlanru başanyla tamamlayıp dünyaya dönen mürettebatını kutlamaya dakikalar kahnışken ailelerine ölüm haberi vermek zonında kaldı. Bu zor görev sonrasında ise kazaya ilişkin soruşturmalarla uğraşacak. Baba Bush döneminde Donanma'da genel sekreterlik yapan O'Keefe, kurum içinde saygın bır kişilik olarak tanınıyor. 1981'DEKİ SALDIRI îsrailli astronot Ramon, Irak'ı bombalamıştı BEYRUT (AA) - Columbia'nın alev alarak parçalara aynlmasıyla hayatını kaybeden Israilli astronot Üan Ramon un. 1981'deIrak'takiOsirak nükleer reaktörünü bombalayan tsrail uçak filosunda yer aldığı doğrulandı. Ismini açıklamayan Israilli bir yeıkili, Irak reaktörünü bombalayan 8 uçaktan birini kullanan Ramon'un, filo içindeki en genç pilot olduğunu söyledi. Ramon'un da daha önce yaphğı bır röportajda, Irak'a düzenledıkleri hava saldınsının tehlıkelennı anlattığı kaydedildi. Arap dünvasının tepkisl Öte yandan, Lübnan'daki Hizbullah lideri Şeyh Hasan NasraDah, Columbia'nın atmosfere girmesinin ardından alev alarak parçalara aynlmasmın, Irak'a yönelik askeri harekât öncesinde Araplara ümit verdiğini söyledi. "Olanlar, insanhğa, özeDikle, geçmiş yıDarda ABD'nin yenibnez bir Tann olduğunu düşünen Arap, Müslüman ve üçüncü dünya insanlan için bir mesajdır" diyen Nasrallah, ABD'nin, uzay mekiğinin düşmesıni eli kolu bağlı seyrettiğiru belirtti. Lübnan'daki Dürzilerin lideri Yebd Canbolat da, Israılli astronotun ölümüne sevindiğini açıkladı. Canbolat, "Astronotlann ölümüne üzüldüğümü söylemek isterdim, ama çok mutluyum, zira aralannda Irak ve Lübnanı bombalayan tsrailli bir albay vardı" dıye konuştu. SALI ORHAN BURSALI Kutuplaşma Ülkemizin, güncel veya yıllardır sürüncemede kalmış sorunlan üzerinde başlayan tartışmalar- da, taraflar ve görüşler hızla kutuplaşıyor... Derhal artı - eksi kutuplara doğru bir akış başlı- yor. Ortalık o kadar geriliyor ki, ülkeniz veya kendi adınıza bir düşünce geliştirme ve tartışma he- yecanınız kayboluyor. Böyle durumlarda önemli olan düşünce, anlama -kavrama- akıl yürütme vb değil... "tavır almak" oluyor. Taraflar kızgın, ktmi burnundan soluyor, gözleri çakmak çak- mak, kalemi ve bakışıyla çevresine ateş püskü- rüyor. Ip geriliyor. "Aktif" taraftardan alkış sesleri. örneğin, "Kıbns meselesi eğer böyle hiç çö- zülmeden giderse, beş yıl sonrasında Tûrki- ye'nin uluslararası arenada durumu ne olur" di- ye mi sordunuz... Her şeyin aleyhimize gelişme olasılıklannın "çok yüksek" olduğunu mu gör- dünüz ve "acaba yanlış mı düşünüyorum, beş yıl sonraya kadar ne olacak biri açıklasın" mı dediniz... "Akılcı" değil de "tavırcı" okurun en aktivistle- ri hemen sorar: "Kimden yanasın açıkla!" Imza- sız, veya sahte isimlı e-posta gönderir. Kim ol- duğunu arar bulamazsınız. Bu tip tavırdan yana olmadığınızı bile açıkla- yamazsınız.. Çünkü, sizi duymaz, ona ulaşabile- ceğiniz akıl ve düşünce yollannda büyük engel- ler vardır. Onun sizden tek istediği, kendi tavrını ve ka- lıplannı daha da güçlendirecek, betonlaştıracak güçlü ve büyük sözler Işitmektir... • • • llhan Selçuk'un ve Gündüz Aktan'ın da ge- çenlerde yazılarında endişe ile dile getirdikleri bu gerilmeden kaybeden ülkemiz oluyor. Kimsenın şüphesi mi var? Kutuplaşma; süreçleri, olaylann akışını ve va- racağı noktalan görmemizi ve anlamamızı ola- naksızlaştınyor... Bu kutuplaşma, gazete sayfalannda kalmıyor tabii; siyasi düzeye hatta ülkenin en temel ku- rumlan düzeyine yükseliyor. Hadi bakalım çıkın işin içinden.. ne fikir üreti- minden bahsedebilirsiniz.. ne muhtemel çö- zümleri tartışabilirsiniz... Bir korku ortalıkta kol gezmektedir. Akıl boşalmış, yerini tavırcılığa bırakmıştır. Sorunlannı özgürce tartışamayan ülke, o so- runlann cenderesinde boğulmaya mahkûm mu- dur, değil mıdir? • • • Şüphesiz, bir tartışma açıldığında, temel so- runlanmıza ilişkin uç noktalarda görüşler de ileri sürülür. Bu, tartışmanın doğal seyrinin gereğidir. Uç noktada duran görüşlere de gereksinimi var düşünce hayatının. O bakış veya düşünce, genelin daha iyı görünmesine yarayabilir. Bunu, dile getirilmediği sürece bilemezsiniz. Ama neden çok çok azınlık, bazen sadece ki- şiye özgü bir görüş ortaya atıldığında, derhal cepheleşmeye gidiyoruz? Kendi adıma bunun bazı nedenleri üzerinde duracağım. • • • Birincisi, özgür tartışma ortamı, farklı düşün- celer ileri sürülmesi, bizim ülke ve devlet yapı- mıza uygun değil. Zaten yasalarla onyıllarca sı- nırlar, kısıtlamalar, yasaklar getirmişiz düşünce- lere. Çocukken böyle büyütüldük, eğitim siste- minde böyle yetiştirildik. Devlete egemen olan siyasal görüş de bunu hep böyle dayattı. Türkiye'de ne bireyler özgür olabilmiş ne de toplum... Doğal olarak, böyle bir ülkenin insanlan ola- rak, uygun düşünce ve ruh haline sahibiz. Ikincisi, bazı siyasi taraflar, kendi tutum ve düşüncelerini kabul ettirmek içın, Türkiye'nin bu özgürlükten yoksun büyümüş - gelişmiş ortamı- nı bilinçli olarak siyasi anlamda kullanmayı ter- cih ediyor. Taraftar -üye- sayısını arttırmanın çok bilinen ve uygulanan bir yolu, tavır keskinleştirmek ve ortamı mümkün olduğunca farklı kutuplara çek- mek ve germektir. Bir üçüncü, ama hepsinden önemli bir ne- den daha var bu "toplumsal refleksimiz"in... O, bir başka yazıya kalsın.. Bu köşenin tutumu için söyleyeyim: öncelik, tavırlardan daha çok, mümkün oldu- ğunca ve akıl elverdiğınce, süreçleri, kavramlan anlamaya çalışmanın ve irdelemenin olacak... obursali@cumhuriyet.com.tr. E-Bay internet sitesi Sanal âlemde parça satışı engellendi NEWYORK(AA)- Dönüş yolculuğu sıra- sında, 1 Şubat Cumar- tesi günü dünyaya dü- şen Columbia uzay me- kiğinin parçalannın e- Bay adlı internet sitesi aracılığıyla satılması engellendi. E-Bay sözcüsü Ke- vinPursglove, satış tem- silcilerinin, Teksas ve çevresinde Columbia mekiğine ait parçalar bulduklannı öne süren kişilerden başvuru al- dıklannı ve söz konu- su kişilerin, bulduklan parçalan e- Bay aracı- lığıyla satmak istedik- lerini söyledi. Açık arttırma sitesi aracılığıyla satışa ko- nulan bu parçalar e-Bay yöneticileri tarafından derhal listelerden çıka- nldı ve satıcı oldukla- nnı belirten kişılere, sa- tışta ısrar ettikleri tak- dirde adlannın federal makamlara bildirilece- ği uyansı yapıldı. Texas Savcıhğı da ka- zaya uğrayan bir uçağın parçalanm ahnanm fe- deral suç oluşturduğu- nu açıkladı. Bu suçu iş- leyenler 10 yıla kadar hapis ve 250 bin dolar para cezasma çarptın- lıyor. Columbia uzay mekiğinin parçalannm Teksas'tan Louisi- ana'ya kadar uzanan geniş bir alana dağıldı- ğı ve bazı kişilerin bun- lan bulmuş olabilecek- leri belirtiliyor. Öte yandan, e-Bay'da Columbia mekiğine ait madalyon, kolatakılan bezden işaretler ve ön- ceki uçuşlarda kullam- lan denge aygıtı gibi mallann satışmda artış gözlendi.