Katalog

11 EKİM 2003 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA RÖPORTAJ Türkiye'nin kent savaşı yaşanan Irak'a tümen değil, kolordu göndermesi gerektiğini söyleyen ASAM Başkanı Özdağ: 'ABD'ninkayıplanbiünenden fazla'AYHAN ŞİMŞEK ANKARA - Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (ASAM) Başkanı Prof. Dr. ÜmitÖzdağ. Irak'a asker gönderme konusunda Irak'ta yaptık- lan incelemelenn sonuçlanru Cumhuriyet'e açık- ladı. Türkiye'nin öncelikli çıkannın Irak'ın siya- sal yapısı olduğunu, bunun Türkiye için "milli güvenlik" sorunu olduğunu kaydeden Özdağ, "Türkiye Irak'ın toprak bütünlüğünü tahrip ede- cek bir gelişmeyi engellemek ve Türkiye'nin Hak- kâri-Irak sınınnı Bağdat'tan başlayarak savuna- cak ise, muhakkakIraktavar ohnabdır.Ancak ABD Türkiye'yi siyasal anlamda sürecin içerisine dahil etmeyeeeğini ifadeedecekolursa askeryoUamanın herhangi bir mannğı kalmaz" diye konuştu. Iraklı Kürt gruplar KDP ve KYB'nın Türkı- ye'ye yönelik radikal bir düşmanlık politikası ge- liştirdiğine işaret eden Özdağ, bu politikanın Kürt- Ieri ortak bir düşman etrafinda toplayarak uluslaş- tırmayı amaçladığına dikkat çekti. Bağdat'tan başlayarak savunma... Özdağ, incelemelen sonucunda Türk askeri içın en riskli bölgenin Diyala bölgesi olduğunun orta- ya çıktığını ifade ederken ikinci yüksekriskliböl- genin de Tıknt'in güneyı ile Hadisiye ve Bağdat arasındaki üçgen olduğunu kaydetti. Özdağ, Türk asken için daha az nskli olan bölgenin Musul ile Tıkrit'in kuzeyi arasında yer alan doğuda Altun- köprü'yü kapsayacak. batıda Suriye sınınna kadar olan bölge olduğunu belirtti. TürkSilahlı Kuwet- leri'nin düşük yoğunluklu çatışmada deneyimli bir ordu olduğunu, ancak Irak'ta kent savaşının ya- şandığına dıİckat çeken Özdağ, "Bütün bunlann üstesinden gebnenin bir yolu var, o da Irak'ta bir tümen değfl, bir kolordu asker yollamak" dedi. Özdağ'a yöneltilen sorular ve yanıtlan şöyle: - ASAM uzmanlanıun Irakta yerinde yapögı in- celemeler sonucunda haarladıklan bir rapor var. Rapor ışıgında değerlendirdiğinizde Türkiye'nin Irak'a askergöndermesi, stratejik açıdan doğru bir karar mıdır? Bunun arülan ve eksileri nelerdir? ÖZDAĞ- Asker gönderme karannın doğru ve- ya yanlış bir karar olup olmadığını ancak ABD ile Türkiye arasında yapılacak görüşmeler sonu- cunda üzerinde uzlaşılacak askeri-polirik çerçe- venin sonuçlanna bakarak anlayabileceğiz. Şu an- da hükümet ve Genelkurmay, ıçıne kapanmış du- rumda Washington ile pazarlık süreci içindeler. Eğer, Türkiye Irak'aaskeryollayarak Irak'ın si- yasal geleceğinin şekillendirilmesine katkıda bu- lunacak ise Türkiye'nin asker yollamasında bü- yük fayda görüyoruz. Çünkü. Irak'ın alacağı si- ABD 'BÖLMEK' İSTEMİYOR 'Güçlü merkez'i savunmahyız - Irak'ın hızla bir parçalanma sürecine doğru gittiği, Türk askerinin Irak'ta bir zamk görevi yerine getireceğini söyleyenler var. Bu ne ölçüde gerçekçi? ÖZDAĞ- Yaptığımız çalışmalar ABD'nin Irak'ı bölmek gıbi bir çalışmasının en azından kısa vadede olmadığını göstenyor. Çünkü. ABD'nin Ortadoğu'ya gelışınin çok önemli bir nedenı antı Amenkanizmin sebepleri olarak gördüğü şeyleri ortadan kaldırmak. Pentagon, 11 Eylül'e neden olan antı Amenkanizmin üç nedeninin olduğunu düşünüyor. Birinci neden; ABD'nın bölgedekı antidemokratik şeyhlikleri desteklemesı. Arap halkj bu gerici rejımlerden nefret ediyor ve ABD'den de bu rejımleri desteklediği için nefret ediyor. İkinci neden; bölgede Amerikan asken varlığı. Amerikan askerlerini gören Araplarda nefret duygusu kabanyor. Ve üçüncü neden; İsraileverilendestek. Washington"un bu üç nedenı ortadan kaldırmak için önerdiği ise demokrasi. ABD ordusunun Ortadoğu'daki varlığının azaltılması ve yem bir güç yapılanması ıçın Saddam'ın yok edılmesinı öngörüyorlardı. Nihayet, ABD'nın ve İsrail'in en güçlü olduğu anda Fılıstınlılere bir devlet vererek Filistin-İsrail çatışmasını hem tolere edilebilir hale getirmeyi amaçhyorlar hem de çatışmayı bir devlet ile bir halk arasında değil iki devlet arasındaki çatışma düzeyine çıkarmayı hedefliyorlar. Ancak, Irak'ta siyasal rejimin nasıl şekılleneceğı çok önemli. Eğer, Irak'ta kurulacak federal sistem merkezin zayıf ve federe devletlerin etnik hatlar boyunca gerçekleşeceğı bir nitelik kazanırsa Irak ileriki bir tarihte parçalanabilir. Türkiye'nin amacı merkezin güçlü olduğu otonom bölgeler veya federe devletlerin oluşması olmalı. Aynı zamanda hatlar etnik sımrlar boyunca çizilmemeli ve etnik gruplar arasında sayısal dengeler oluşacak şekılde tasarlanmalı. Aynca Türkmenlerin haklan savunulmalı ve kuzeyde oluşacak federe devlet bir Kürt-Arap-Türkmen federe devleti şeklinde tasarlanmalı. yasal yapı Türkiye için bir milli güvenlik mese- lesi oluştıumaktadır. Ama, ABD asker talep eder- ken herhangi bir siyasal etki oluşturmasma mu- halefet edecek ise Türk ordusunun Irak'ta bulun- masının en küçük bir faydası olmayacaktır. tadoğu sınırlannı savunacak bir tavır almaz ise ge- lecek on yıl içinde kendisini Bağdat'tan başlaya- rak değil de Hakkâri ve daha içeriden başlayarak savunmak zorunda kalabilir. Türkiye eğer toplu- muna gerekçelerinı iyi anlatamaz, sadece askeri Irak 'a asker yoiianıanın PKK tehdidini kendiliğinden ortadan kaldımcağım söylemek mümkün değildir. Esasen PKK artık askeri değil, daha çokpolitik bir sorundur. Eğer PKK'yekarşı etkin bir eylem süreci gerçekleştirilirse PKK Kuzey Irak taıı sökülerek örgiityapısı zayıjlamış bir şekilde bir kısnıı Iran a, bir kısnıı Türkiye ve dağılırlar. Ancak, Türkive içinde uzun siireli direniş gerçekleştirmeleri mümkün değildir, çiinkü "cephe gerisi" oluştnrmadan, lojistik destek sağlamadan PKK nin yapmak istedikleriyapûamaz. Türkive biraz uğrasır ancak dağkadrolan büyük ölçüde tüketilebilir. Daha açık bir ifade ile Türkiye, Irak'ın toprak bütünlüğünü tahrip edecek bir gelişmeyi ve siya- sal yapılanmayı engellemek ve Türkiye'nin Hak- kâri-Irak sınınnı Bağdat'tan başlayarak savunacak ise muhakkak Irak'ta var olmalıdır. Alınacak her karann kendi içinde artılar ve ek- sileri vardır. Ama, eğer Türkiye Irak'ta mevcut Or- bir misyon yüklenir ise Türk halkının zaten şüp- heli olan desteği hızla bu asker yollamaya karşı büyük bir tepkiye dönüşür. Ve korkanm başan- sızlık durumunda Irak Türkiye için Vietnam'a dö- nüşür. Türkiye'nin herhangi bir başansızlığa ta- hammülü yoktur. - tnceiemenize göre Irak'ta etnikgruplann Türk ASAM'IN RAPORUNDAN: l/En riskli bölge Diyala, ikinci riskli bölge Tıkrit ile Bağdat arası. l/Türkiye için elverişli bölge Musul ile Tıkrit'in kuzeyinde yer alan, batıda Suriye sınınna kadar olan bölge. TSK kent gerillasına karşı deneyimli değil. Irak'ta başan isteniyorsa bir tümen değil bir kolordu gönderilmeli. | / ABD'nin kayıplan basına yansıyanlardan çok daha fazla. •KDP ve KYB Türkiye'ye karşı geliştirdiği bilinçli düşmanca politika aracılığıyla Kürtleri uluslaştırmak istiyor. %/ Türkiye Irak'ta başanlı olmak için tüm etnik ve dini gruplarla iletişim kurmalı. Derhal bölgesel yayın yapan bir televizyon ve radyo kurulmalı. askerine bakışı nasıl? ÖZDAĞ- KDP ve KYB Türkiye'ye yönelik bir radikal düşmanhk politikası geliştirmiş durumda- lar. Aslında bu politika çok bilinçli tasarlanmış bir ulus-inşa sürecinin parçası. Kürtleri ortak bir düş- man etrafinda toplayarak uluslaştırmak. Ne yazık ki, Türkiye her seferinde bu tuzağa düşüyor. Aynı zamanda Kuzey Irak'ta yaşayan kardeş Kürtlere yönelik olarak yapılacak bilgilendirme ile Türkiye'nın Kürtlenn dostu ve kardeşi oldu- ğunu anlatmak. Bu zor ama ısrarla üzerinde du- rularak başanlacak bir politika. Esasen bölge Kürt'ü, Türk'e ve Türkiye'ye düşman değil, im- renerek bakıyor. Bizım sanatçılanmrzı dinliyor, sey- rediyor, ürettiğimiz mallan alıyor, sosyal ve kül- türel olarak Türkiye'nin doğal biruzantısı. Arap- lara gelince Şii ve Sünni Araplann Türkiye'ye bakışını daha çok mensup olduklan aşiret ve si- yasal çizgi belirliyor. Amerikan işgali altında ol- malan TSK'yi de ülkelerinde görmek istedikleri anlamına gelmiyor. Burada Türkiye'nin yapması gereken, Irak halkma "Biz Irak'ın toprak bütün- lüğü için buradayız. Bize yannmcı olıuı" mesajını vermek. Bu mesajı da sadece askeri değil, aske- ri-politik misyon yüklenmiş bir Türkiye yapabi- lir. Türkmenlere gelince onlar Türk ordusunun Irak'a gelişini dört gözle bekliyorlar. 'Iyi düşman' en zaratiı düşmandır Bir noktayı asla unutmamalıyız. Asker•yolladığımız coğrafiu bir işgal sonmsında düşükyoğunluklu bir çatışmanın vaşandığı bir ülke. Asker yollamamızın muhtemel olduğu Felluce bölgesinde hali hazırda günde 20 channaa saldın gerçekleşiyor Amerikan güçlerine. Dünya basınınayansıyan saldınlar gerçekleşen saldınlann ancakyitde 20 si. Amerikan ordusu içinde çarpışan paralı askerlerin verdiği kayıplann ciddi nıiktaıiam ulaştığını iddia edenyerel kaynaklar var. Özetle çok riskli bir bölgeye gidvyoruz. Bundan dolayı, biz savaşmaya gitmiyoruz. Yardınıa gidiyoruz şeklindeyaİdaşımlargerçiyapılması gereken yaldaşımlardır ama scnaşıp savaşmayacağımızı bt değil, IraMı direnişçiler beliHeyecelderdir. Bir düşükyoğunluklu çatışmada "iyi düşman "yani TSK'nin hedefllediği gibiyerel ahali ile hi ilişkiler kurmayı hedefleyen düşman aslında en zararlı düşmandır. Çünkü direnişçinin arkasındaki halk desteğini çeker Bundan dolayı "iyi düşman" saldınlara maruz bırahlarak kontmlünü \itirmelidir ki, halka kötü davranarak kötü düşman haline gelsin. tkincihusus TSK düşükyoğunluklu çatışmada deneyimli bir ordu olmasına rağmen deneyim alanı kentgerillasına karşı değildir. Bütiin bunlann üstesinden gelmenin biryolu var. O da Irak 'a bir tümen vani 10 bin asker değil, bir kolordu yani 50 bin askeryollamak Eğerpolitikşartlarda anlaşılabilir ise Türkh'e bir kolordu ile Irak a girdiğinde Türkiye 'nin siyasi ağıriığı çok daha fazla olacağı gibi düşükyoğunluklu çatışmada asker sayısı arttıkça kayıp sayısı azahr. Pembehayalleryerine etkiniletişim- Bugünkü gerçekler ışıgında, Türk askerinin üst- leneceği rolün sunrlan nelerdir? ÖZDAĞ- Türk askeri eğer kendi bölgesinde halk- la ve direnişçilerle iyi bir iletişim kurar ise ki bu ken- disini iyi anlatmasına bağlıdır ve Türk bölgesi bir hu- zur alanına döner ise çok ciddi bir iş başanlmış olu- nur. Ancak, pembe hayaller çizip onlara inanır isek büyük hayal kınklıklan da yaşayabiliriz. Çünkü as- kerlerımızi bir savaşa yolladığımızı bilmemiz gere- kiyor. - Türkiye Irak'a asker gönderirken bunun yanın- da Irak'a dönük nasıl bir yaklaşun gettştirilmeJi? ÖZDAĞ- Bütün etnik ve dini gruplarla çok etkili ve açık bir iletişim kurulmalıdır. ÖzellikJe Iraklı ay- dınlarla yoğun temaslar gerçekleştirilmeli, bunlar Türkiye'ye davet edilmelidir. Derhal bölgesel yayın yapan bir televizyon ve radyo kurularak Arapça ile halka ulaşmak zorunda olduğunu hıssediyorum. Irak- lılann Irak'ın bütünü ile ılgili şikâyetlerinde Türki- ye Iraklılann ve muhalefetin sesi olmayı başarmalı- dır. Hızlı altyapı yatınmlan gerçekleştırilmelidir. Sü- rekli olarak Irak halkına, Türkiye'nin, Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması davası olduğu her araç kul- lanılarak anlatıhnalıdır. Suriye başta olmak üzere Arap ülkeleri ile sürekli bir istişare sistemi geliştiril- melidir. tran ile de iletişim içinde olunmalıdır. Her iki ülkenin de Irak'taki etkilerini Türkiye lehine kul- Iraklılar sık sık ABD aleyhine gösteri yapıyor. lanmalan istenmelidir. - Irak'a asker gönderme, böigedeki rüğer ülkeleıie işbirügini nasıl etkiler? Bunun olumlu ve olumsuz ve kalıcı sonuçlan neier olabilir? ÖZDAĞ -Eğer Türkiye bölgesel güçlerle açık, sa- mımi ve dürüst bir iletişim kurarsa bu süreçten kazanç- lı ve bu ülkelerin şükran duygulannı kazanarak çıkar. - Size göre Türkiye, Irak konusunda bugüne kadar ABD'ye kabul ettiremediklerini, asker göndererek kabul ettirebilir mi? ÖZDAĞ - Zor ama imkânsız değil. Çünkü, Ame- rikan ordusu henüz Irak'ta bir batağa saplanmamış olmak ile birlikte Bush yönetimi yaklaşan seçimden dolayı büyük bir baskı altındadır. Eğer Türkiye Irak'ta ABD ile işbirlıği yapmazsa 8.5 milyar dolar kaybe- der ancak Bush ise seçimleri. Çünkü, Türkiye'nin Irak'a girişi bir yandan ülkemizi saydığım şartlann yenne gelmesi durumunda etkinliğe kavuşturacak öte yandan başka ülkelerin de Irak'a gelmesinin yolunu açarak Bush yönetimini büyük ölçüde rahatlatacak- tır. Zaman Türkiye için stratejik bir pazarlık aracıdır. SARTLAR OLUSMADI AMA. En uygun bölge K.Irak- Türk askerinin Irak'ta görev yapması için en uygun ve en riskli bölgeler hangileridir? - Türkıye'nin güvenliğinin kısa, orta ve uzun vadede sağlanması açısından Türk askerinin Irak'ta görev yapacağı en uygun bölgenin Irak'ın kuzeyi olacağı belirrilebilir Hem Kuzey Irak'ta gelecekte kurulabilecek olan bir Kürt devletine ilişkın adımlann önlenmesi hem de bölgeden PKK'nin temizlenmesi için Türkiye'nin bu bölgede bulunması çok faydah olacaktır.Bununla birlikte, Kuzey Irak'ta şu anda bir çatışma durumu olmaması ve Kürtlerin ABD ile savaş sırasında yaptıklan işbırliğini savaş sonrası döneme de taşımalan nedeniyle şu anda Türk askennın Kuzey Irak'a gönderilmesine ilişkın şartlann oluşmadığı ortadadır. Orta Irak'taki durum gözden geçirildiğinde çahşmalann yoğunlaştığı bölgeler şu şekilde sıralanabilir: Başlangıçta Felluce ve Bağdat civannda başlayan direnişin önce Ramadi, Hit, Hadise ve El Kaım bölgesine, daha sonra da Samara, Dur, Beyci, Musul hattına en son olarak da Diyala vilayetinde Bakuba ve Balad'a doğru genişlediğı görülebilir. Saldınlann gerçekleştiği asıl ^ _ ^ ^ ^ ^ _ _ _ _ _ merkezler H e m K u z e y ı ^ u !. A v Irak'ta gelecekte kentın batısındakı , , , ., , Felluce, Ramadi kurulabilecek ve Hıt çızgısı. olan bir Kürt Diyala vilayetinde devletine ilişkın Bakuba merkez adımlann olmak üzere önlenmesi hem de Bagdat ın .... , nv-v, • doğusudur. bolgedenPKKnın Felluce-El Kaım, temizlenmesi ıçın Musul-Bağdat Türkiye'nin yolu Baasçılann Irak'uı kuzeyinde sıklıklayol bulunması kontrollennde ç o k f a y d a h yakalandığı bir y , / hattır. Aynca, olacaktır. Bu Hahs, Balad gibi gerçekleşmediği kasabalarda da takdirde ikinci en zaman zaman iyi alan ise, Musul gerçekkşmektedır. , , .... ,. Saddam bulunan bolgedır. döneminde rejimle iyi ilişkileri olan bölgeler ve aşiretler düşünüldüğünde bu genişleme çizgisi daha anlamlı bir hale gelmektedir. Bu aşiretler arasında en önemlilen Şargat bölgesinde Cubuıiar ve Luheybler, El Alam ve Tarmiya'da Ubeydiler, Balad'da Azza, Dur'da Harb, Musul ve civannda Tay ve Ekaydat, Bağdat ile Samarra arasındaki bölgede Hazrej, Halis'te Mağami, Batı Bağdat "takı Duleymiler'dir. Bağdat'ın doğusu ve kuzeyinde de çok sayıda saldınnın gerçekleştiği bölgeler bulunmaktadır. Bunlar arasında Bakuba özel bir önem arz etmektedir. Diyala, kuzeydoğusundaki Kürtler ve Türkmen şehri Mendeli düşünüldüğünde Anbar vilayetinin aksine daha karmaşık bir dini ve etnik yapıya sahiptır. Anbar'da olduğu gibi tamamı Sünni bir vilayet de değildir. Birçok yerde Şiiler çoğunluktadır. Ancak saldınlann çoğunluğunun gerçekleştiği Balad ve Halis kasabalannda çoğunluk Sünni Arap'tır. Dlyala'ya dikkat! Sonuç olarak, riskin en yüksek olduğu bölgenin Diyala bölgesi olduğu söylenebilir. tkinci yüksek riskli bölge ise Tıkrit'in güneyi ile Hadisiye ve Bağdat arasında çizilebilecek üçgen bölgedir. Bu bölge etnik ve mezhepsel yapı açısından karmaşık bir yapıya sahip olmamasına rağmen Baasçı ve radikal Islamcı gruplann aktif faaliyet alanı olduğu gözlemlenmiştir. tki bölgeye göre daha az riskli olan bölge ise Musul ile Tıkrit'in kuzeyi arasında kalan, doğuda Altunköprü'yü kapsayacak, Batı'da Suriye sırunna kadar olan bölge olarak görülmektedir. Bu bölgede hem çatışmalar daha azdır hem de etnik ve dini yapı açısından diğer bölgelere göre bütunlük arz etmektedir.