Katalog

SAYFA CUMHURİYET 30 ARALIK 1999 PERŞEMBE DİZİ 'Insaneâbir dünya^mümldkLdür Yüzyıldan SERVtRT 20 yüzyüın.enazmdanbınyılın tt büyükdüş''u adına. "dâha insanca bir dünya T> nın aranışını sur- dürduğü dogrudur, ne \ ar kı yuzyıl, böyle bır dun- yayı, özgürluğün, eşıtlı- ğın, kardeşlığın dünya- sını, savaşsız ve sömu- rüsuz bır dünyayı -çok uğraşsa da- kuramadı 21 yuzyıl, bu aramşı sûrdûrecek En başta yapması gereken de yuzyılın eşığınde pıya- saya sunıJen sahte for- mullenn ustüne yurü- mesı olacak a KûreseDeşme''yı saptırma onlardan bın- dır 'Küreselleşme'ye nasıl bakmalı? Son yıllann bır moda- sı da şudur Pek doğal bır ekonomık ve teknık gelışmeyı anlamını saptıraıak, ınsanlığın bütun sorun ve çelışme- lennden kurtulmanın yolu olarak gostermek' Bu basıtleştırmeye gıdı- lırken. sapla saman bır- bırıne kanştınlarak "küresefleşme" soyutla- nıyor ve ortunun altmdakı bır başka gerçeklık. ya gorülmuyor ya da hınoğluhınce hesaplarla gız- lenmeye çalışılıyor "KüreseDeşme", aslında koku ta 19 yuzyıla uzanan bır sureç Hareketoyuzyılda,ozellıklede- nız araçlanndakı devnm, tıcaretın gelışmesıne bu- yuk bır atılım getırdığınde başlıyor Ikıncı Dunya Savaşı'yla zorunlu bır yavaşlamanın arkasından. 1945'ten sonra buyuyor Gunumuzde ıse kavrarn, gıtgıde dunya çapında bır ekonorruyle butunleş- meye goturen. mallann ve hızmetlenn mübadele- sı ıle sermaye ve emek arasındakı gelışmeyı be- hrtıyor Onunla. hem ekonomık sınırlann açılışı, hem kurallanri dışına çıkış hem de ıletışımdekı ılerleme anlablmış oluyor Boylece daha genış bır soyleyışle, 1990'h yıllann başlannda, komûnıst blokun çokuşu ve lıberal modelın -en azrndan gö- rûnüşte'- zafere ulaşmasıyla geçerhhk kazanan kapıtalıst ekonomının dünya çapında bır genışle- mesı soz konusudur Bunu böyle açıkça söylemek varken, kelımenın arkasına gızlenmek neden'' Hele o kapıtalıst eko- nomının başmı çekenm dupeduz "finans kapital" olduğu ve Amenka'nın kurmak ıstedığı bır "Ye- ni Dûnya Düzeni" doğrultusunda bır ışlev de yuk- lendığı nıçm görmezlıkten gelınır 17 Yollan ulus- lararası sermayeye açarken, ulus-devlet, ulusal ekonomı, gıderek emek adına kazanılmış mevzı- lenn darmaduman edılmesının yol açacağı fela- ket nasıl olur da fark edılmez? Ütopya ihtlyacı 20 yuzyü, utopyalann yuzyılı olmadı, tersme, daha önce söylenenlen yaşama geçırmek ıçın ça- baladı 21 yüzyıl ıse "daha însanca bir dünya" adına ütopyalara yer vereceğe benzer, vermelı de Utopya, bır yanıyla yetkın bır toplum tasansı, öte yandan bır mutluluklar dıyan değıl mı 9 Her yanı dökülen ve acılar ıçrnde kıvTanan ınsanlığa, bu yolla da anlatılacak şeyler olmaz olur mu 9 Bunun belırtılen de gorulüyor şımdıden Tekellenn ınsafsız kapıtalızmı yerıne "dayanış- maabirekonomi*'>edoğrueğilımlervar 1998 ya- zında dunyanın butun malî merkezlennı çarpan nucu, demokrası bunalım ıçındedır Oyle de olsa, Guney'de olduğu gıbı Kuzey'de de yurttaşlann - daha da genışlığıne- katılımına dayanan deneyım- ler görûluyor Avrupa'da derneklerın çoğalması, tskandınavya'da komünlerm seferbeTohnası, Bre- zılya'da Porto Alegre'de "katıtanaa bütçe" duzen- lemesı, yenı bıryurttaşlık anlayışının yaşama geç- tığı yolunda örneklerdır Hemen her yanda, -hem bıreysel hem kolektıf- tamamlayıcı ınsan haklan elde edılıyor Butun bunlar. bu- başka geleceğın habercılendır Gûney'den gelen ügınç ornekler var Oradan savaş, açlık, doğal afet haberlenne alışığız Oysa ıktısadı, sosyal, sıyasal her alanda yığınla gınşım Afnka kıtası yüzyıl içinde savaşlara, zencı beyaz düşmanlığına, açlık ve sefalete sahne oldu Ya gelışmenm kultür alanına yansıması'' "Küresel" denılen yenı ekonomık modelm, dûnya çapında gelışen bılgılendırme şebekelen- ne dayandığı bır gerçek "Lıternct", onlann baş- ta gelenı Ama Internet yoluyla, bır kûltûr küre- selîeşmesı değıl, bu kûlturel bırornekhk, daha çok bır "Amerikanlaşnuı''olmakta Kımı antropolog- lar daha da vahım gelışmelenn tehlıkelenne ışa- ret edıyorlar Üzerlermde durmaya değmez mı bunlann 0 "KureseBeşme w ye kımsenın hayır dedığı yok, ama saman altından yürüyen suyu da fark etmez- sek. "daha insanca bir dûnya"nın kuruluşu tehlı- keye gırer Amaç da, ö>le bu dunya kurmak 1 Bu yolda ütopyalara da ıhtıyacımız olacak. borsa firtınası unutulmuş değıl, şımdı bızzat ma- lî ekonomının temellen üzennde yenıden duşun- mek, ozelhkle de olçusuz bır ıktıdar kazanmış olan pıyasalan sılahlanndan anndırmak gerekı- yor Yenı bırekonomı, ınsanı merkezaJan daha da- yanışmacı bır ekonomı ıcat etmek zorundayız Zengınlıklenn yemden boluşûmü, herkes ıçın ya- şarrnnı surdürecek bır gelır sağlama, çalışma su- resınde bır azaltma soz konusudur, onlann yanı sıra, bır bağış ve karşılıklılık ekonomısı yaranna para ve pıyasa ekonomtsını -en azından bır bölü- müyle- tartışma konusu yapmak, yenı bır "birük- te yaşama sanan"na yol açacaktır Yenı bır yurttaşlık anlayışı yaratma uzennde duruluyor Ulus-devletın zayıflaması, hemen her yanda sıyaset sorumlulannı çarpan skandallar so- "azgeüşmiş ulke" dedığımız bu ulkelenn yurttaş- larmın ortaya koyduklan -olağanustu- dınamızmı gostenyor Mah'nın bu- köyunde, koylûlenn or- gutlenışı, Sahıl'de kooperaüflenn kuruluşu, Sene- gal'de okur-yazarlığı arttırma, Brezılya'da sokak çocuklarmm kurtanlışı, çoğu kez çaresızlığın un- dadına koşan daha yığınla örnek Gelışme de on- lara bağlı, yeter kı Bangladeş 'te "yoksııUarm ban- kası" denen Grameen Bank'ın şaşırtıcı deneyımı- nın gosterdığı gıbı ellennden tutulsun Bır başka dunya, yen v e anlamı dennden den- ne değışmış eğıtıme dayanacak her şeyden once Ancak toplumda yaşamm her alam ondan etkıle- necek ve, bılgılendırme teknolojısı, başta da ln- ternet bu gelışmelerde çarpıcı bır rol oynayacak yeter kı pıyasanın yasalannın ağırüğından yaka- suıı sıyırmış olsun 1 Bunun gıbı ortak yaşamm ye- nı ufuklannı da keşfetmek gerekıyor Bu arada dışlanrmşlara eşıt haklar sağlayarak ve söz hakkı vererek Geleceğın yenı uruklan bunlar Yazıya dökülmüş daha da somut bır tasan şu an- latacağımız 1 Bemard Cassen adlı bır dûşunur, eskının kehme- lenyle yem bır dunyanın kurulamayacağı, başkala- nyla dayanışmayı öne alan bır yurttaşlık anlayışı- na ıhtıyacımız olduğu, hele hele "ekonomiznTle hesaplaşmamız gerektığı goruşûnden yola çıkarak Yurttaslığın "On Emn" adıylabırutop>adeneme- sınde bulunuyor (Manıere de voiı; 1998, sy 41, s. 10-12) Bınncı emır, yenı çö- zumleme araçlan edın- memızdır "ÜretkenKk'', "zengmlik", "serbest mübadete", "rekabet" \b yenne, ınsanın gelış- mesını sağlayacak araç- larayer venlmelı 1 tkıncı olarak, ıletışım ve haberleşmeyı serma- yenın egemenlığınden kurtarmalı 1 Üçuncu olarak, mul- tımedyanın doğru yol- dan sapmasını onlemeu' Dorduncu olarak, her- kesın bır gelın olmasını guvenceye bağlamalı' Beşıncı olarak, her şe- yı zengın "Kuzey"e aİa- tan gelışme modelıne karşı, "Gûney"e de ye- nm vermelı 1 Altmcı olarak dunya çapında bır kamusal alankurmalı 1 Yedmcı olarak, malî ıktıdan sılahlanndan arındırmalı' Sekızıncı olarak, ser- mayenın evrensel haklannı ılandan başka bır şey olmayan YaönnüannÇokyanhAndaşmasıyenne, yatınmı kabul eden ulkelenn yurttaşlannın hak- lanyla yatınmcılann gorevı uzenne kurulu bır ant- laşmayı yururluğe sokmalı' Dokuzuncu olarak, dızgmlennden boşanmış serbest mübadele anlayışı yenne, sosyal koruma ıle çevreyı koruma>T ıÛce edmmelı 1 Onuncu olarak, Avrupa Bırlıgı'nı bu ılkeler doğ- rultusunda orgutlemelı 1 Bunlar, dıkkat çekıcı ve öğretıcı onenJer Bütun bu dınamıkler, bır başka gerçeğın de al- tım çızıyor Yenı bır enternasyonalızmı yaratma- lıyız' SÜRECEK ı LUİItfA ENİNE BOYUNA ı MILLENNIUM KUTLAMALARI r* '$ 2000LERIN TURKIYESI MECLİSTE GRUBU BULUNAN BEŞ SİYASİ PARTİNİN LİDERLERİ GELECEKLE İLGİLİ VİZYONLARINI NURİ ÇOLAKOĞLU'NA ANIATTI BEŞ LİDER BİRARADA BÜLENT ECEVİT DEVLET BÂHÇELİ MESUTYILMAZ RECAİKUTAN TANSU ÇİLLER 200Ü BU ANI SADEÇE 1000 YILDA BİR YAŞAYABİLİRSİNİZ 26 SAAT KESİNTİSİZ CANLI YAYIN ÜM' www.ntv.com.tr BU AKŞAM 21:05 L YARIN TSİ11:30" DAN www.ntv.com.tr İTİBAREN BU YAYINI 102.8 RADYO POP1 TAN DA DİNLEYEBİÜRSİNİZ