Katalog

SAYFA CUMHURİYET 26EKİM 1999 SALI 14 kulturCocumhuriyet.com.tr PORTAL DİKMEN GÜRUN Bir aydmmarcbndanGunumuzun ünlu bestecılerınden bırı olan Heiner Goebbels. Heiner Müller"ın bır ovkusu üstune şovle der *._Çocuklarını kaybetmiş ai- leleri dinlerkcn bunca olumden sonra hıçbir şe- yin değişmemiş olduğunu gormek şok edicKdi. Çelişki de burada zaten; bır yanda biyografîle- rin yok edilmesi, öte yanda çımento benzen' bir siireklilik." Goebbels"ın 'çimento-benzeri' sureklılıkdıyetanımladığıolumlennaydınlatıl- maması yolundabırkararlılık ışaretı mı \onet- sel zaaflar mı ya da y enı olumlenn beklentisı mı' ' • • • "Dun olduğu gibi. bugun de sivasal arenada vaşananları protesto etmek içın riyatronun y apa- bileceği pek çok şey vardır" dıyor Clive Barnes "En azından toplu olarak avağa kalkarak sa\ı- ma katılmak gerekirf • • • lngılız oyun vazarı Edward Bond oyunlann- daekonomıkvesivasal vapıyı acımasızca eleş- tırmıştır 1970"lerden bu >ana Bond'un oyun- larında altinı çızdığı gerçekler anlamlarmdaTi bır şe\ yıtırmemıştır '»azar 'Şiddet \e Kültür Lstüne Kısa BirNot" ba^iıkU y azısında >oyle der "...Şunu kabul etmemiz gerekir ki. insan içinde • Geçmışı çözümlemeden gelecekle hesaplaşamayız. Umut. geleceğe ınanmak değıl geçmışı çok ı\ı tanımaktır \e umut ılüzyon değıl, gerçektır bulunduğu kulturun ozelliklerını yansıtır. Bir toplumda çarkı donduren. o toplumdaki düşun- celcr. geleneklerdir Geneldc, bu duşunce ve ge- lenekler yonetim sisteminin uzantılarıdır. Bir toplumun vapısını belirleyen ise bu oluşumlara gosterılen tepkilenn nıteliğidir. Bizler içgudule- rimizledeğil kulturunıu/levarız." Bond un kul- turkavramıyla vurgulamak ısledığı bellı bırke- sıme tanınan ay rıcalıklar değıl. toplumun temel oğelendır Sağlıksız bırekonomı, sağlıksız bır eğıtım sıstemı. sağlıksız bırkulturel altyapı ka- çınılmaz olarak cehalet \e şıddetı besleyecek- tır Şiddet, uyumsuzluğun, dıyalog kopukluğu- nun, tartışmayı bılmemenın kaçınılmaz sonucu- dur Edvvard Bond'un tıyatrosu sorgulayan bır tı- yatrodur. ırdeleyen bırtıyatrodur Onun tıyatro- sunda duvgulara değıl duşunceve \er \ardır çunku ınsanlann ev lemlen duy gularla değıl bes- lendıklen dus.un<.elerle bağlantılıdır ve du\gu- larduşuncelerden kayndklanır "Kuçülmeyezor- lananbirdunyada\aşı>oruz~ der Bond "Bune- denle de ula> lara çok geniş bir açıdan bakmak zorundayız. O zaman şu gerçeği kola\ca göru- ruz: Insanlığı tehdit eden suçlar,siyasılerın me\- dan verdiği suçlardır. Sahıp olduğumuz \oneli- cilerle şidderin \arüğı kaçınılmazdır." Sıvası oto- rıtenın guçsuzluğune \ onelık bır >aptamadır bu Dun olduğu gıbı bugun de sivasal ekonomık \e kulturel yapılardakı boşluklar teroru tırmandı- ran olgulardır Bu tırmanışı toplumsal bılınç ve da\ani!>ma durduracaktır • •• Butun bu soylenenler elbettekı yenı değıl ama hepsı de bır kez daha gosterıyor kı geçmışı ço- zumlemeden gelecekle hesaplaşamay ız Lmut. geleceğe ınanmak değıl geçmışı çok ıyı tanı- maktır ve umut ıluzyon değıl gerçeğın ta ken- dısıdır Bugun yıtırdığımız •Vhmet Taner Kışla- h geçmiijte çozumlenmemış cınayetler zınun- nın son halkasıdır Umudumuzu canlı tutabılmek ıçın bu zıncınn tum halkalarının çozulmesı ka- çımlmazdır 71 yaşında ölen Köksal 300 'ü aşkınfilmde oynamıştı Koksal, baştan çıkaneı, fettan. e\ bark >ıkan vamp kadın, sonralan anne rolleriy le gûnümuze dek çaüşan bir karakter o\ uneusuy du. Vampkadından anneye... Tl'RHVSGLRKAN "BırNenman Koksal vardı..." Artık kımı masal- lan çagnştıran "Bir varmış bir yokmuş'" dey ımıy le anacagımız 50 y ıllık gorkemlı bır Yeşılçam efsane- M daha sondu Turk sınemasının altın çağını yaşa- dığı pmltılı 1950 lı yılların bır donem başlatmış olan unutulmaz. baştan çıkancı fettan e\ bark yı- kan vamp kadını çekıcı dılben. sonralan abla. tey- ze anne rollenvle tanıdığımız gunumuze dek ara- lıksızçalışan veteneklı karakteroy uncusu Nenman Koksal. çağm olumcul hastahğına yenık duşerek Surp Agop Hastanesı'nde 71 yaşında yaşama goz- lennı yumdu Sınema dunyası, onun donemını ya- >amış orta v e eskı ku^ak buyuk bır yasa gomuldu 1 74 bovunda. dolgun vucutlu. gosterışlı, akça pakça. dalgalı saçlı, endamı yennde. sınemanın seks Mmgesı dıye anılan. anlamh gulu:>lu. ijen ^akrak sa- n^ını doğal çekıcılığı ve oyun gucuyle genış halk topluluklannı etkılemış ve uzun y ıllar \eşılçam film- lenne damgasını basarak kendı alanında bır doruk olu^turmu^tu 50 yıl oncesının Beyoğlu caddelennde yurürken trafığı aksatan. peşmde kalabalık bır hayran kıtlesı- nı surukleyen Nenman Koksal, 'okullıT değıl 'ala>- h* sanatçılardan bırı olduğu halde. bır bolumu baş- rol olarak 300 u aşkm fılm afışıne ımza atarak en- şılmesı guç bırrekorkırdı Krahçesı olduğu sınemay- la vetınmey ıp kadınlı erkeklı fılm vıldızlannın sah- neye çıkma modasına uyarak Zeki Muren'ın deste- ğıyle I967'de Maksım Gazınosu nda Turk muzığı dalında bır süre de şarkıcılık yaptı 17 Mart 1928'de, lstanbulda Ramı takımının es- kı futbolcusu Arnav ut kokenlı Ahmetve Lütfiyeçıf- tının kızı olarak dunyava geldı Lçu kız uçu erkek kardeşın en buyuğuvdu Kurtuluş llkokulu'ndan sonra oğrenımı yanm bıraktı 18 yaşına dek sevış- mey ı oğrenır korkusuvla sınemava gıtnıesı y asakla- nan utangaç Nenman ın unlu bırvıldız olacağını kım bılebılırdı 9 !949"davonetmenÇetin karamanbey ta- rafından keşfedılıp 1950 de İhsan E\"nm \ e Orhon Mim \nburnu ıle atlı. sılahlı Rus prensesı 'Nina" roluyle Refik HalitKaray ın romanından uyarlanan 'Çete' fılmmde ovnayarak sınemava ba^ladı Alçakgonullu duzenlı çalışan meMeğıne tutkun bırsanatçı olarak a> nm yapmadan gulduru v e dram fılmlennde \amp. sokak kadtnı. dan->oz koylu ka- dını gıbı her turlu rolu oynadı Starlar arasında ılk kez banyo sahnesi çevırecek vureklılığı gosterdı Açılıp saçılarak sınemada çtğır açtt Suat Deniş'ın roman kahramanı 'FosforluCoriye' serı fılmlen ve 'Erkek Fatma" fılmlenndekı kışılıklerıvle sınema- mızda argo konuşan kulhanbeyı kadın tıpını başa- nyla canlandırdı llkevlılığını 196^ te N ıltnazGuney'le ba^rolunu pavla^tığı Tunç Başaran ın "Konyakçı" fılmınde ta- nıştığı goruntu y onetmenı Feridun Kete ıle v aptı Bu bırlıktelık >ekız av surdu İkınu evlılıeını Kemal Kiıpçü ıle gerçekles.tırdı 1969"da vapımcı yonet- men Nevzat Pesen le fırtınalı buvuk bır aşk ya^adı 1981"de Sadri Alışıkla kısa suren bır tıyatro çalış- ması oldu Bır süre butıkçılık vaptı Geçenyıllarvealdığı kılolaronun sınema a^kını sondurememiştı Yaşlandığı ıçın çağdaşları gıbı bu- nalıma du^üp sınemava kusmedı Bırçok tılm ve dı- zıde yaijlı anne rollenvle sanat vaşamını başanvla \e onurla surdürdu Halit Refiğ'm 1974 te "Aşkn Mcmnu" TV dızısındekı eglence duşkunu şen >ak- rak "Firdevs Hanım' tıpıyle sağladığı başarının ar- dından karakter rollennın aranan oyuncusu oldu Son yıllarda sınemanın gırdığı darboğazın dışında kalarak çalı^malarını TV dızılenne yoneltmıştı 1982"de 'Sultan Hisar Destanı" dızisinden başka al- tı vıldır da TRT nın •Bı/im Mahalle" dızısınde oy- nuyordu Bu çalışması bu vılın ba^ında hastalanın- cavadekburdu 1990'da TRT'nın hazırladığı 'Hayatım Sınema" ad lı belgesel programın dorduncusu Nerıman kok- >al a aynldı Bu yıl 18 Uluslararası Ktanbul Fılm Festıvalı OnurOdulu nu VedatTurkali ErtemGo- reç Türker Inanoğlu ıle bırlıkte aldı FİLMLERJ 'Çete' tılrnının ardından çevırdığı fılmlerıyle enşılmesı guç bır une sahıp oldu 1950'Ii vıllar: -Hurnvet Şarkısı", 'Edı ıle Budu". 'Çalsın Sazlar Ovnasin Kızlar Katıl" "Istanbul Canavan "\ffet Benı Mlahım Cıngoz Recaıp- Beyaz Cehennem" Battal Gazı Gelıyor', "Haya- tımı Mahveden Kadın "Şeyh Ahmedın Gozdesı". 'Çoban \\\' lkı Ate^ \rasında. "KanlanylaÛde- dıler" "Tuzak Otelı' Ebedıyete Kadar". "Çoban \şkf. Gonulden -\glayanlar" GunahkârlarCen- netr.'KızımınBa^ınaGelenler". BeklenenBom- ba . "Feryat , Şehvet Uçurunıu 1960'ü ydlar: Şahane Kadın" Dev lenn Ofke- sı Naylon Necla "Oy Farfara Fartara", "Tatlı Beia". "Lekelı Kadın" 'Çamsakızı", "tkımıze Bır Dunya'. '^nadolu Çocuğu , "Lekelı Aşk". 'Çalı- kuşu" "karanlıklar Meleğı" 19701iyıllar:-\edı Evlatlkı Damat "GulluGe- lıvor Gullu' Guler mısın Ağlar miMiı 1 Gul- şah". SevgılıDayım "\cı Hatıralar Supermen- ler". 'Ne Olacak Şımdı I980'liyıllar:-Avnlıkkolav Değıl" Bağnmda- kı Ate^' Kırık Bır AşkHıkayesı" 'ŞakaYapma Senı kalbımeGomdum TalıhKu^u Davetsız Mısatır", Ferhat Haram" Ilıskı' Metres Şe- kerpare" "Asılacak Kadın .'BalayT. SanaOyle Hasretım kı" "Sekreter "Tatlı Bela , byanıklar Dünyası' "HayatKadmı" 'Sultan' 'Bız Aynlama- yız \iacan HemşiTe Ayça 1990'lıyıllar: "Afacan Ateş Parçasf Henri Matisse'te Doğu saııatı etkileri Ünlü ressamın 90 yapıttan oluşan "Matisse'in FâsT başhkh sergisi Paris'te \rap Enstitusu'nde açıldı. Kültür Servisi-18 EkıtrTde Paris'te Arap Ens- titusu'nde açılan HenriMatisse'ın Matısse'ın Fas ı ba^lıklı sergısı ArapkultıiRinunguçluetkılerınm gonılduğu 90 kadar eserden oluşuvor Seramık resım kesıp yapıştırma \e çeşıtlı desen çalı^ma- lannm \eT aldığı sergı 31 Aralık ta sona eretek Doğu"vu her zaman çok sevdığını bır şey lenn onu sureklı Doğu ya doğru çektıgını soyleyen Matısse, 1900'lu yılların ba^ında İslam sanatıyla vakınlaşnıa fırsatı buldu Iranlı ressamlar arasın- da buyuk yankı uyandıran Matısse ın Fas ı zıya- retı sirasında Arap dunvası da resme ıl^ı goster- meve başladı 1900'de Paris evrensel sergısınde- kı Iran ve Turk pavvonları İslam sanatına duyu- lan ılgıyı korukledı Matısse 1903 te Marson un Pavyonlan sergısıyle Parıs'te ılk kez tanışmış ol- duğu Iran mınyaturlennı sergıleme tırsatı buldu İkı vıl sonra da Louvresaravındabır İslam sanat- ları salonu a^ıldı Onun Doğu sanatıy la gerçek anlamda tanışma- sı Munıh islam Eserlerı Muzesı nı zıyaretıne denkduştu Bundan sonra daMatıs>e Kuzey A.t- rıka Cezayırve Anadolu vu gezdı Buzıyaretle- rınden resmıne ılham kaynağı olabılecek bırçok nesnevle dondu Halılar. ^allar ve seramıkler gı- bı lkı kış geçırdığı Fas tayken kafaMndakı Do- ğu ımajı tam tamına yerıneoturdu Matıs^e e go- re tennetle gerçek arasında tek bır adım vardı. o da renktı O. fantezının ve gerçeğın bırbırıne ka- n^tığı Arap dunyasinda bır guvence buluyor bu dunyanm renklerındeduygulannın olanaklarının tarkına vanyordu YAZI ODASI SELİM İLERİ Sermet Muhtar Alus SermetMuhtarAlusbır Istanbul Yazan' 1887'de doğmuş, 1952 de olmuş Bu adla ılk kez Cevdet Kudret ın antolojısınde karşılaşmış olmalıyım Yetışme yıllarımda kapsamlı ıkı antolojı bana edebıyatımızı tanıttı Cevdet Kudret modern ede- bıyatımızda duzyazının romana ve oykuye yol alı- şını adım adım takıp eder Yanı başında, Tahır Alangu'nun Cumhunyet'ten Sonra Hıkâye ve Ro- man çalışması tam uç cılt Çağdaş Turk şıın ıçın Memet Fuat'ın eserını beklemem gerekecektı Cevdet Kudret Alus u, Huseytn Rahmı Gûrpı- nar çızgısınde bır yazar olarak değerlendırır Ne- catigil de sozluğunde yaklaşık oyle dıyor "Ahmet Rasım, Huseyın Rahmı, Osman Ce- mal ve F, Celâlettin çızgısınde yuruyen, eskı Is- tanbul tıplennı âdet ve geleneklerını renklı, eğ- lencelı tablolar halınde canlandıran, havası ve ın- celığıyle sevılen, okunan bır yazar oldu ' Sonra bır yazıklanma "Ne yazık kı anılan gazetelerde kaldı, kıtap ha- lınde ancak bırkaç romanı basıldı " Edebıyatımızın bırıkımını mırasyedı savurganlı- ğıyla harcadığımızdan, daha o yetışme yıllanmda, Alus un eserlen basılmaz olmuştu Dorî romanını sahaflarda hep zaman ıçınde bulmuştum Once Pembe Maşlahlı Hanım'ı okudum Kapı- lıp gıttığımı hatırlıyorum Kıvırcık Paşa yla Harp Zengınının Gelını 'ne bayılmıştım Eskı Çapkın An- latıyor ıse dılı, deyımlenyle ılgımı çekmıştı Alus'un -daha once de yazdığım gıbı- Gurpı- nar dan ayrı çızgıde bır yazar olduğunu duşunu- yorum Yada Huseyın Rahmı nın ardılı degıl Ser- met Muhtar lyımser dunyayla barışık, en çapraşık sorunda bıle yarın ıçın umutlu lyımserlığı okura da yansı- yor Alus un rorrfanlarını veyazılarını okurken mut- laka bır geçmış zaman mutlutuguna dalarsınız Bu mutlulukgerçeklıktengelmemektedırelbette Ko- tu anılanmızın sıvrılıklerını yıtırışı gıbı, Alus, geçmış zamanı gonul ıncelığıyle donatır Huseyın Rahmı eşsız bır kronıkçıydı kronığını şey- tanın bakış açısıyla kaleme getırıyordu Sermet Muhtar sa çoktan tuketılmış' zamanı belkı bıraz da kendısı anılara dalmak ıçın yazmıştır Sermet Muhtar ı mutlu olmak ıçın okuyabılırsı- nız Sermet Muhtar'ı geçmış zaman buyusune ka- pılmak ıçın okuyabılırsınız Sermet Muhtar'ı, en onemlısı bır uzun donemın deyışlerı ozel soyle- yışı deyımlen ıçın okuyabılırsınız Her gun bıraz da- ha 'kısıtladığımız' Turkçe onun kalemınde, hele Istanbul Turkçesı açısından, çok genış ufuklara açılır Budıl bır bakıma ımparatoriuktan arta kalan ulu- sal bılıncıne henuz kavuşmamış Turkçe'dır O Turk- çe'ye Arapça-Farsca kadar, Fransızca, Italyanca Rumca Ermenıce Ibranıcedesozcuklertaşımış- tır Alus un eserlennde bu sozcukler deyışler hal- kın ağzından, halkın soyleyışıyle karşımıza çıkar Halk bılıncı onları Turkçe ye adeta Turkçe nın bı- lıncıyle katmıştır Boylece şaşırtıcı macerayı ızle- rız Yenitateplântiunu gunOne ğbrüp edınemiydfljm' iletışım Yayınları meğerse "Sermet Muhtar Alus Kıtaplan" dızısıne başlamış Yaşasaydı, hocamız Necatıgil ne kadar sevınecektı' Dızıden Masal Olanlar'la On Ikıler ı Istanbul'un sevgılı kıtapevı Sımurg un raflanndan hemen aldım Şımdı bendeler Masal Olanlar otuzlarda Akşam gazetesınde yayımlanmış yazı dızısı On ikıler ro- man llkı 1997 de ıkıncısı bu yıl yayımlanmış i Yıllar onceydı, Sermet Muhtar uzenne bır ıkı ya^ zı yazmıştım O zamanlar Mıllıyet gazetesınde ya^ zıyordum Yazann kızı Elhan Hanım telefon etmış- tı Babasını kımsenın anmadığından yakınıyordu Elhan Hanım şımdı yanlış hatırlamıyorsam Goz- tepetaraflarında oturuyordu, babadan kalma koşk- te Koşku gormemı ıstemıştı Fırsat bulamamıştım Geçıp goçup gıtmış hayatlar yaşama bıçımlerı gerıye oyle kolay geçıp gıtmeyecek tortulu bır zıh- nıyet bırakırlar Gunun sorunlarında tortulu zıhni; yetın payı buyuktur O zıhnıyetı kavramanın tek yolu, geçmışı yaşatabılen sanat eserınden geçer. Alus bu açıdan okunduğunda, Amerıkalı Aylın'den çok daha anlam katacaktır bıze Takvimde h Bırakan: "Kurşun nazar ve kem goz ıçın dokulur kurun- tu ve sevda ıçın dokulur ağn ve sızı ıçın dokulur helecan ve çarpıntı ıçın dokulur, dokulur oğlu do- kulurdu "S M Alus, "Kurşun Dokmek" (Masal Olan- lar), iletışım yayınları, yayına hazırlayan Nuri Ak- bayar. Neriman Köksal son > yolculuğuna uğurlandı Teda\i gorduğu Surp \gop Hastanesı'nde yaşamını v itiren Neriman Koksal. son NOİculuğıına stvenlerinin gözyaşlan \e alkışlanyla uğurlandı. Koksal için ilk tbren, 7 yildır o\ nadığı Bizim Mahalle ısimli TV dizisinin çekimlerinin yapıldığı Emirgân'da duzenlendi. Fmırgân Huzur Kıraathanesi onunde toplanan rol arkadaşları \e vakınları, Koksal'ın cenazesinin Emirgân Camiı'ne getirilmesi uzerine cami bahçesinde toplandılar. Koksal burada okunan dualann ardından dizıdekı sanatçı arkadaşları ve Emirgânlılar tarafından cenaze aracına konularak alkışlarla uğurlandı. Cenaze, daha sonra Şişli Camii'negetirildi. Şişli Camii'ndeki cena/e torenine, Şişli Beledive Başkanı Vlustafa Sangnl ve işadamı Sakıp Sabancı'nın da aralarında bulunduğu çok sav ıda sanatçı %e yurttaş katıldı. Koksal "ın cenazesi, Zincirlikuy ıı Mezarlığı'nda toprağa \eriWi. ı Fotoğrat AA)