Katalog

19 EYLÜL 1998 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA KULTUR 13 Şiirinde, yazılannda ve dünyayı algılama ustalığında kişiliğini koruma çabasını hiç yitirmedi Mefamed KemaPiandıkçaŞÜKRAIS KURDAKLL Mehmed Kemal'ın ılk şıır kıtabı "Birin- ciKilometre" 1945 tanhını taşı>or Toplum vaşamında da onemlı sayılacak bu zaman dılımınde yıtırmedığı ozellık kı- şılıgını koruma çabası olarak gorunur Meh- med Kemal'ın Şıınnde. vazılanndavedunyayı algılama ustalığında Cumhunyet Halk Partısf nın 4O'lı yıllar- da Şükrii Saraeoğlu. Recep Peker gıbı baş- bakanlarla çağdaşlaşmav. a ters duşme çızgı- sıne kadar yuvarlandığı donemın genç şaır- lennden ve gazetecılennden bınydı o da Ogrenım gorduğu yuksekokul Ankara Dıl veTarıhCoğrafyaFakultesı Oğretmenlen Pertev Naiü Boratav, Niyazi Berkes, Behice Boran. MuzafferŞerifBaşoğlu veotekıler 1923 ten gunumuze kadar yetışen kuşak- lann ıkı Turkıve'y ı yaşamak zorunda kaldık- larını şımdı daha belırgın bıçımde görebılı- yoruz Bınncısı. tanhsel gelışme çızgısı doğrul- tusunda yenı kazanımlar elde etmek îsteyen Turkı>e"dır Ikıncısı.Osmanlı'dankalmasa- rav oyunlannın zıncırınde tutulmak ıstenen Turkıye 19401ı vıllarda ılk yapıtlannı yavımla- yan edebıy at ve duşun adamlan bu ıkı seçe- neğı buldular karşılannda Ozgur ınsan ve sanatçı olmanın yolu. ığ- neyle ku\u kazar gıbı çağdaşlaşma savaşı- mı veren Turkıye gerçeğınde yennı belırle- mekten geçıyordu Bu zorunlu seçmenın a> ırdına v aran 40 ku- şağının sabıradamlanndan bınvdı Mehmed Kemal Şure ılk başladığı yıliar. hapıstekı Nâzını Hikmet şaırce duşunurluğunun en seçkın orneklerını venyordu Genç Orhan Veli ve arkadaşlannın başkaldın şıırlennı topladık- ları "Garip" vayımlanmıştı Ote v andan Erniment BehzaL \hmet Mu- hip Dıranas. Fazıl Hıısnu Dağlarca şıırı "Birinci Kik>metre">ı. andığım çağdaş klasıklerımızın vorungesıne gırmeyı tehlı- kelı goren bır şaırın urunu sayabılınz Buevresmdehalkşıınmızınvapısalozel- lıklennden yararlanarak şıınnı kurmaya ça- lışır Mehmed Kemal Kımı halk ozanlann- da gorduğumuz gulmece v e ınce yergı oğe- lennı duyarlılığını etkıleyen toplumsal çe- lışkılen yansıtırken kendıne ozgu değıştır- melerle zengınleştınr "Gunu somun gibi üçe bobnüşler 40 kuşağının sabır adamlanndan biriydi Mehmed Kemal. Ah, işgucunu yemişler Ucuzca bedavasına. İndirirler kamvonlardan Hesap gorurler tonlardan Çekip aJnuşlar canlardan Getirmişler değirmene.~ Zara ve Iskenderun surgun alaylarından donuştınde, yaı>amını bellı başlı gazeteler- de yazı emekçısı olarak surduren Mehmed Kemal'ın 1950'den sonra gelışen şıınmıze koşut değışmeler gosterdığını sov leme ola- nağımız voktur \ma lınzmını. kendını ol- duğugıbıdızelenneyansıtmaozellığınıhıç yıtırmez Mehmed Kemal Sevdıfı sozcuk- ler vardır Bu sozcuklenn vardımıyla >a- şamdan. tabana yakın Içesımın ınsanlanndan gelen esınlemelerı vansıtmaya çalışarak ayakta tutar şıınnı ' -Birinci KitometnTden "Oğle Rakıla- n"na kadarsüren kırk yıllık şıır seruvenı, ken- dısınden sonra gelen kuşakları ne olçude et- kılemıştır 0 Sorunun yanıtını CemalSureya'nın yayım- ladıgı Papırus dergısındekı bır yazıda bulu- yoruz "Bugıinkıi şiirimizin kökıinde \ lehmed Ke- mal şiin de bulıınur" (savı: 24,1968). • •• 7 5 yaşınıkutladığımızNısan 1995'teya- yımladığım yazı >oyle bıtıyordu "Gençüğiniizde gazetelerin haber başlık- larında. vureklerimi/i titreten sozcüklerie karşılaşıvorduk. - Dunva sosyalizme gidi>or. Mehmed Kemal'in 75. doğum vıhnı kırt- ladığımı/ bu gunler haberlerin değişmez baş- lığındaki şu sozcuklerie urperiyonız: - Dun>a kapitali/me gidivor... Ama bu çağdaş insan aklına a> kın soz- cuklerin bir genç şairin bile esin ka> naklan- nı harekete geçinüğini so\le>ebilir miyiz... ' A.cılı Ku^ak a tarihin \erdigi odul bu- dur işte_" Bu birinci sınıf şaire yeni kuşaklar dikkatle eğilmeli 1940 kuşağı içinde Mehmed Kemal \TAOL BEHR\MOĞLU Mehmed Kemal 1940 kuşağı şaırlenndendır Onun "acılı kuşak" dıye adlandırdığı 4O'lı y ıllar ılencı a\dınlarınınoncubırlıklenndendırbuşa- ırler "\cılıkuşak"hakkı>lavenlmışbıraddır At- tilâ İlhan'ın deyımıyle "40 karanlığTnda boy vermışbırkuşaktırbu tkıncı Dunya Savaşı'nın dışında kalmış olmakla bırlıkte savaşın acılannm \e yoksunluklannm halk kıtlelenne yaşatıldığı bır ulkede onlar bu halkın yanında yer alarak tek partı dıktatorluğune karşı mucadele etmışler. da- ha sonra DP dıktatorluğune karşı banş ve ozgur- luk mucadelesı vermışler. buna karşılık odedıklen bedel ıse çok ağır olmuştur Ha- pıs. surgun. ışkence, ışsızlık. toplumdan dışlanma. 4O'lı yıliar ılencı aydınlannın (ve onlann oncu bırlıklennden 40 kuşağı şaırlennın) ortak yazgısıdır 40 kuşağı şaırlennın. genel bır değerlen- dırmeyle Nâzım Hikmet' ın buy uk şıır coğ- rafyası ıçınde yer aldıkları varsayılsa da herbınnın şıın kendıne özgudur En yaşlı- lanndan (1909 doğumlu) Hasan İzzettin Dinamo'da klasık kıta duzenıne baglılık v e klasık bır yalınlık gorulur Yıne en yaşlıla- rından()9l 1 doğumlu)Rılatl^azdılveso>- leyış ozellıklerı bakımmdan Nâzım Hik- met şıırıyle "Garip 1 " kuşağı arasında bır yerde şıınnı kurar 1917 doğumlu A.Ka- dir'de konuşma dılı ozellıklennın yanı sı- ra turkulerden esınlenış goze çarpar 1920 doğumlu Ömer Faruk Toprak anlatı ozel- lıklen taşıyan şıırlennın hemen hepsınde lı- nkveromantıktır Yıne 1920 doğumlu En- terGökçe'de Nâzım Hikmet şıınnın ozgun koşuk ozellıklenyle konuşma dılı yalınlı- ğından. turku ve halk dılı deyımlennden ustaca yararlanış vardır 1925 doğumlu 40 kuşağı şaır- lerınden Arif Damar'ın bu yıllann urunu şıırle- nnde(E Gokçeve-1927doğumlu-A.AriTın soy- leyış ozellıklenyle ortak yonler taşıyan) ofkelı bır ses tonu duyumsanır Attılâ llhan "Duvar"da coşkun. soluklu, destansı soyleyış ozellıklenyle dıkkatı çeker Kuşağın en gençlennden Şükran Kurdakul'un genellıkle klasık kıta duzenıne bag- lılıgı ve dıze ışçılığıyle goze çarpan şurlennde her zaman duşunsel bır yoğunluk, kendısıyle ve çev - reyle hesaplaşma vardır Butun bu kuşağın ortak ozellığı ıse açık ve net toplumcu tavırlandır Bır kıtabının arka kapağındakı kısa otobıyog- rafısınde 1920 Ankara doğumlu olduğunu soy- leyen (Mecatigirın "Isimler 80^11111^6 gore 11 Nısan 1921 doğumlu) Mehmed Kemal ılk şıın- nı bır dergıde 1942'de yayımlamış Ilk şıır kıta- bı "Birind KDometre"nın yav ın tanhı ıse 1945 Bu kıtabmda yer alan şıırlennden "Şiir Anla>i- şı"nda okura şoyle seslenıyor "Ben toprakdam altında doğanlann / Ben bu toprağı kalbur kal- bur elevenlerin / Ben. vanm sensin \oğum sensin e> toprak dhenJerin/Şairiyim." Bu dızelerde top- lumcu ınancını açıkça belırten genç şaır tum şa- ırlık. yazarlık ve gazetecılık yaşamında bu ınan- cına onurla. bılmçle, tutarlılıkla bağlı kalmayı surdurmuştur u Büyük Tiırk Şüri Antolojisi" adlı çalışmam- da Mehmed Kemal'ın şıınnı lanımlamaya çalı- şırken şoyle demtşım "Sesi daha yumuşak \e konulan daha bireysel olmakla birlikte, ilk şiirie- rinin scsleniş ve tema ozellikleri>le 40 toplumcu şairlerindendir. Bohem temalı şiirlerivle Orhan Velı'yevakındır. Mizah. taşlama. halk şiiri. teker- leme, ironi >b. oğelenni başanvla vansıtnıası, şi- irlerinin özgün bir yanıdır." Bu ozet değerlendırmeye şımdı belkı şubırkaç cumleyı ekleyebılınm Yenı kuşaklar Mehmed Ke- mal ' ın şıırlenndekı ozluluğun kaynaklanna, ko- nuşma dılı ve halk deyımlennı kullanış başan- sına dikkatle eğılmelıdır Buyuk yayınevlenmız ıse bu "birincisıaıf" şaıre yaşarken gostermedık- len ılgıy ı hıç değılse olumunden sonra esırgeme- melıdır Ruhi Su amlıyop B Kultur Servisi -13 v ıl once aramızdan avnlan Ruhı Su. vann saat 12 30'da Zmcırlıkuyu Anıtmezan başında çıçekler ve Ruhı Su Do>tlar Korosu'nun turkulerıjle anılacak Ruhı Su'vu yazar Oner \ağcı anlatacak Anısına'Ruhı Su Portrelen' tbtoğrafık sergısı trfan Ertel tarafından Ruhı Su Kiıltur ve Sanat \akfı nda açılacak Vakıftaayncabır kokteyl duzenlenecek ve burada turkuler sov lenmev e dev am edılecek BUGÜN • \4PlkREDİSA\\T FESTİ\4Lİ kapsamında saat 20 30'da Ataturk kultur Merkezf nde Mcente 4migo Flamenko Gitar Topluluğu yeralıyor • AKSANATta 14 00ve 18 00 saatlennde \ ıdeodan Celıne Dıon 'TheColourof M> LoveConcert' ızleneljılır, • BELGESEL ^ SİNEMACILAR i ^ BİRLİĞİ nde yonetmenl|ğjBi Eren Kaplancık'ın yaptığj . "Huğ'dan Gokdelene' adlı, ' belgeselfılm 15 00 16 0^,' 17 00ve 18 00 saatlennde, , ostenlecek .', LENUN KULTLRde go • j } Yılmaz Guney Kultur ve Sanat Vakfı Başkanı Fatoj',' Günevın ımza gunu saat ' 14 00"tebaşlaydcak ^ •IjS ÜÇ KUŞAK CUMHURİm SBIGİSİ ETKİNLİKLHÛ BL'Gl'N • Tanh Vakfı'nın tanhı Darphane bınalannda duzenledığı *Lç Kuşak Cumhurhet Sergisi' bıletlı etkınlıkler kapsamında saat 21 00'de tasanm ve orkestrasyonu Selım \takan'a aıt olan ve Onder Balı yonetımındekı Istanbul Şehır Tıyatrolan Orkestrası'nın, yorumlayacağı 'Türkçe r i Tangolar' gosten 51nde ". ; Ayşegul Betıl. Tuğba -.1 Akyıldız, Serdar Sungar ve-'b Attıla Arsan dans orneklerj-M sunacaklar C A Z A D A V E T ISTANBUL SABANCI CENTER HACI ÖMER SALONU , SEkım 20.00 TANIA MARIA GROUP CEMAL REŞİT REY KONSER SALONU 13 Ekim 18.30 21.30 14 Ekim 18.30 21.30 15 Ekim 18.30 21.30 16 Ekim 18.30 21.30 17 Ekim 18.30 21.30 PAUL MOTIAN ELECTRIC BEBOP BAND GONZALO RUBALCABA TRIO AYDİN ESEN GROUP ROSCOE M1TCHELL NOTE FACTORY SPIRITS: PHAROAH SANDERS featuring VVılliam Henderson, Adam Rudolph & specıal guest Okay Temız SAM RIVERS TRIO YILDIZ İBRAHİMOVA BALKANATOLIA SPIRITS: PHAROAH SANDERS featuring VVtllıam Henderson, Adam Rudolph & specıal guest Okay Ternız MANU DİBANGO & THE LONDON COMMUNITY GOSPEL CHOIR WORLD SAXOPHONE QUARTET with AFRICAN DRUMS ANKARA ODTU 16 Ekim 19. 18 Ekim 17. 00 00 AYDIN ESEN GROUP ODTU TURK HALKBİLİMİ TOPLULUĞU DENEYSEL MUZİK GRUBU 17 Ekim 21. 18 Ekim 21, HİLTON Q Q r 00 SPIRITS. PHAROAH SANDERS featuring VVılliam Henderson, Adam Rudolpb & specıal guest Okay Temiz 00 MANU DİBANGO & THE LONDON COMMUNITY GOSPEL CHOİR HACETTEPE ÜNtVERStTESt 19 Ekim 21.00 YILDIZ İBRAHİMOVA BALKANATOLIA ADANA 1 ÇUKUROVA ÜNtVERSİTESİ r 20 Ekim 20.00 21 Ekim 20.00 YILDIZ İBRAHİMOVA BALKANATOLÎA İLHAN ERŞAHİN. KENNY VVOLLESEN & DOUG VVEISS Akbank 8 Caz Fescivalı, caz atefinı bu yıl da jam sesstonlar, film gösterilerı ve caz seminerleriyle zenginleştırecek. FESTtVAL BİLETLERt: Tam 3 000 000 TL, oğrencı 1 500 000 TL BİLET SAT1Ş MERKEZLERİ Aksanat Ataturk Kültür Merkezi Cemal Reşit Rey Konser Salonu Akmerkez Capitot i : (0212)252 35 00 : (0212) 251 56 00 : (0212) 240 50 f2 : (0212) 282 Ot 70/266-280 : (0216) 391 19 20/333-600 Ankara: Akbank Kızıfay, Çankaya, Bahçelievter, ODTÜ ve Bilkent şubelerı www.akbank.com.tr/sanat Organrzasyon \ ! AKBANK Sanatın, Sanatçının Yanında