Katalog

SAYFA CUMHURİYET 19NİSAN1996CUMA 12 DIZIYAZI Mahir'in Dev-Genç içinde yıldızı parlıyor Mahir Çayan, TİP kongrelerinin çoğuna katıldı. Birçok kavgada yer aldı. Konuşmalarıyla ve yazılarıyla 1970-71 yıllarında DEV-GENÇ adı veriîen grubun tartışmasız önderi haline geldi. Araştımıa: Turhan Feyızoğlu Y&yına hazırfayan: Oral Çalışlar M ahir'ın. Dev-Genç hareketi ıçensınde. "vıidızının pârladığı an". 1969 Ekım ayında >apılan FKF'nın TDGF"ye donuşturulduğu kongredır Mahır. kongrede yaptığı uzun bır konuşma ıle kongreye katılan DEV-GENÇ kıtlesını etkıler \e onlar uzennde olumlu ızler bırakır Bu donemde Doğu ftrinçek grubunun yonetımınde olan Aydmlık dergisının sahıplığı kavgası yapılır ve 1970 vılı başından ıtıbaren ıkı ayn Aydınlık dergısı çıkar Doğu'lann çıkardıöı derszı Proleter Devrımcı Aydınlfk(PDA) Mihri Bellt ve Mahır Çayan'ın etkılı olduğu derginın adı ıse Aydınhk Sosyalıst Dergı ( ASD) adını alır Avdınlık dergısı çevresınde yaşanan tartışma veavnlıklar Turk Solu dergısıne de yansır Şerif Tekben, Emnıyet'ten aldığı ^ahıplık belgesıne dayanarak Turk Solu dergısını 1970 Nısan ayında kapatır 1969 Ekım seçımlennde TlP'ın 15 mıllervekılı yenne 2 mıllenekılı çıkamıası, gençlık ıçınde parlamenter mucadeleye olan eğılımı lyıce azaltır Boyle bır sonuç. TIP'ı destekleyen seçmen kıtlelen uzerınde du$ kınklığı varatır TlP vonetıcılen arasında HKP-Cyi bıçımlendırecek olan ve o dönem SBF TKP olarak adlandınlan çekırdek grubun ilk toplantısı, Mustafa Kaçaroğlu'nun söyledığıne göre 1970 yıh Arahk ayının ılk haftasında yapılır. parçalanmayı getırır TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar. seçım sonuçlan uzerıne yoğunlaşan partı ıçı muhalefetın baskısına day anamayarak l5Kasim 1969 gunuyapılan TİP GYK toplantısında, genel •fcaşkanlıktanıstıfaeder Arvn-Boran yönetımındekı TlP'te buyuk kavgalar oidu ve MDD'cıler sonunda TlP'ten umutlannı tamamen kestıler Başka yollar aramaya gınştıler Mahır Çayan TlP kongrelennın çoğuna katıldı Bır çok kavgada yer aldı Konuşmalarıyla veyazılanyla 1970-71 yıllannda DEV-GENÇ adı venlen grubun tartışmasız onden haline geldı Sibel Erkan olayına kadar tanıyan herkes. Mahır'ı okuyan. yazan. tartışan bır tıp olarak bılırdı Sokakta yururken bıle bır kolunda Ercan Erciyas. bır kolunda bır başka arkadaşı oldugu halde kıtap okuyan Mahir belleklerde yer etmıştı Çezaevınden kaçtıktan sonra kaçak olarak kaldığı evlerde bır taraftan yemek yaparken bır taraftan kıtap okurdu TDGF'nın ılk Genel Başkanı Arilla Sarp"ın anlattığına gore "Mahir'in SBF yurdunun ust katında bir yeri vardı. Orada kitap okurdu. Çalışma sureci içindeydi. N urüyüşlere pek katılmazdı. Toplantılarda, forumlarda çıkar konuşurdu. Forum derkeo, orneğin bir talebe hareketi olacak. bir nutuk atmak gerekiyor. Mahir, oralarda olma/. daha çok, teorik tartışmaiarda oiurdu. Kırmızı- Beyaz Aydınlık'ın tamşmalannda olur, boyle toplantılarda çıkar konuşurdu." Atıl Ant bır donem. kravatlı, takım elbiselı. elınde bond tıpı çanta ıle SBF ye gelen Mahır'ı 1969 sonlannda nasil gordugunu şoy le anlatmıştır "Mahir'i, son dönemlerde, sırtında parka. 3-4 gunluk sakai, surekli hiç uyumamış intibaını veren bir halde iken görûyorduk. Hatta biz bu nedenle, Mahir'e, Mılletı etkılemek ıçın boyle teatral bır havada gezmen gerekmıyor' diyerek takılırdık. Mahir de "Sabahlara kadar çalışıyorum Onun ıçın vakıt bulamıyorum' divordu. 69'dan itibaren daha çok, o hareketin teorik çerçevesini inşa etmevi ve teorik onderliğini seçmişti." KaMin 1969 ay ı ılk gunlennde Mustafa Şahin, İbrahim Keskin'ı Bahçelıevlerde Orhan Savaşçı'nın evınegoturur Orhan Savaşçı. Hv Muh Bnb tbrahım Keskin'ı. Çayan ve Yusuf Küpeli ıle tanıştınr THKP-Ç ıddıanamesınde. Mahır Çayan ıle Orhan Savaşçı arasındakı ılışkılerkonusunda $unlar anlatılır "Mahir Çayan, Gıilten Çayan"la nişanh olması ve aynı ideolojik goruşe sahip bulunmalan sebebiyle Orhan Savaşçı ile yakın bir ilişkt içerisindedir. Mahir Çayan, Orhan Savaşçrnın kaldığı babasına ait Ankara Bahçelievler l'inci Gadde 9'uncu Sokak 28/7'deki eve gelip gitmekte. kalmakta ve Orhan Savaşçı ile biriikte ıMarksist-Leninist teorinin Turkiye şartlanna uygun olarak tatbiki hazırhğı içcrisinde bulunmaktadırlar. Orhan Savaşçı. kurduklan gizli orgutun niteliği ve alınan kararlar hakkında Mahir Çayan"a bilgi vermektedir. Mahir Çayan ise orgutun kuruluş ve faaliyetlerini eleşrirmekte. orgut başkanlığının seçimle olmayacağını. orgut başkanının ey lemler içerisinde kendisini belli etmesi gerektiğini. ayrıca orgutun sırf askerlerden teşekkul etmey ip siv illerin de girebilmesi imkînının tanınmasını teklif ehniştir." Daha sonra THKP C'yı bıçımiendırecek olan \e o donem SBF TKP olarak adlandınlan çekırdek grubun ılk toplantı» Mustafa Kaçaroğlu nun soyledığıne gore 1970 yılı Aralık avının ılk haftasında vapılır SBF TKP grubunun ılk toplantılan SBF'nın SporSjlonu'nda yapılır Bunun nedenı. llhamı Aras'ın SBF Spor Kolu Başkanı olmasıydı Mahır Çayan. Oktay Etiman. llhamı •\ras Mustafa Kemal Kaçaroğlu. Sabahattin kurt. Hüseyin Cevahir. Zafer Kutlu, Oğuz Etçi, Şadi Somer \ e Çelik Gesur'un katıldığı ılk toplantıda. SBF TKP adını verdıklerı grubu genışletmeyı kararlaştırırlar Mahir'ın babası Abdülaziz Çayan. 16 Ekım 1969 Perşembe gunu olur Aılenın sorunıluluğu Mahır e kalır Karde^ı Huseyin Ergün Çayan annesı \c Mahır Istanbul'da olan evlennı Ankara'ya naklederler Bu donem. Mahır'ın. oğrencı olarak aldığı burs da keMİır Babasından kalan nakıtlerle daha sonra da Gumuş'ten gelen mıras parasıy la (arazı-tarla-bağ-bahçe-koru. ev \s ) aıle yaşamını »urdurmeye çalıijir Gulten Savaşçı Mahır ın bursunun kesıldığını bıldığı ıçın Fransa'da doktora oğrencısı olarak aldığı burs parasinın bır kiMnını Mahır'e gondenr (1) Bu sırada Mahır'ın amcası Enver Çayan, uzun Mahir ile Gülten gizlice evlendileru sırada Mahır Çayan ıle Gıilten Savaşçı anı ve ılgmç bırevlılık yaparlar. Gülten lie Mahır'ın yaklaşık uç yıldan berı sürup gelen beraberhklen \ardı Gulten, Orhan Savaşçj'nın kızkardeşıydı. Yanı THKP-G orgütıinün askerler ıçındekı en etkıh ısmı Bütun bu etkenler bır araya gehnce Mahır"le Gülten'ın evlıiığı kolayca gerçekleşmıştı Mahır'ın dogunı tarıh» 15.3 1946, Gülten'ın dogumtanhı ! 12 1943'tü Gülten Savaşç» Fransa'dan gelrmş, evlenmış ve kısa sürede gerı dönmuştü Gülten'ın babası "Gülten, bizim muhalefetimue rağrnen Mahir ile ev lendi" demıştı. Aılelenn daha sonra oğrendığı Mahır Çayan ıle Gülten Savaşçı'nın evhlıği. 12 Agustos 1970 Çarşamba günü, saat 16 00'da, Ankara. Yenımahalle Evlendırme Memurluğu'nda gerçekleştı Gulten Savaşçf nın nıkâh şahıtlıgını Havacı Usteğmen Mustafa Şahm. Mahır Çayan'ın nıkâh şahıtlığını ıse Havacı Yüzbaşı ve Gulten Savaşçı'nın ağabeyı Orhan Savaşçı yaptı Orhan Savaşçı. nıkâh deftenne ısmını Ünsai Yonmezer olarak yazdınr Törensız vapılan nıkâhtan sonra, dç yıldan ben arkadaş olan Mahır Çayan ve Gülten Çayan (Savaşçı) Mustafa Şahın ve Orhan Savaşçı rle bırlıkte. bır restorana gıderek espnler ıçınde yemek yerler Gulten, mkâhlandıktan bırkaç gun sonra Fransa'ya gider. MihriBelli ileyollan ayrıhlı aradeniz bölgesinde bu çalışnıalar süresince devamü bulunan Hüsevin Cevahir, Sinan Kaam Özüdoğru, Hüdai Ankan ve Sebahattin Kurt'tu. Sebahattin Kurt ise bunlann içlerinde Karadeniz bölgesinde en çok kalan, kendisini en çok sevdiren insandı. Bölgede onu tanıyan herkes, kısaca, 'Sabo' diye hitap eder. İy i bir ajitatör olmamasına rağmen bilgi birikimi. sıcaklvanlılığı. insanlara sevecen, ivi yakJaşımıyla kendisini tanıyan herkesle kısa sürede dost olmuş ve kendisini sevdirmişri. Bu gelişmeier sırasında İstanbuPda tarihin en büyiik eylemi gerçekleşir. 15-16 Haziran işçi direnişi olarak anılan bu buy ük evlem. Belli-Ç ayan arasındaki iplerin kopmasını da beraberinde getirir. Avdınlık Sosyalist Dergi'deki bir yaa nedeniyle başlayan tartışma, aj nlığa giden yolun başlangıcı olur ve Mihri Belli ile Dev-Genç'e hâkim olan Kupeli-Aktolga-Cayan ekibi kesin olarak vollannı avınrlar. suredır gıtmek ıçın hazırlığını yaptığı Fran^a'ya 69 yılının son ayında gıder Pans'e gıttıkten bır hafta kadar sonra Gulten Savaşçı'ya da ugrar Gulten'ın kaldığı pansıyondakı odaMna gıttığınde çalışma masasının uzennde Mahır'ın bır portresını gorur Enver Bey. Gulten'le daha çok Mahır. ılerıye donuk sıyası amaçları. kendı geleceğı uzennde konuşurlar Enver Bey, Mahır ıfe Gülten'ın ev lenmelen konusunda ıse "Eğer evlenirseniz Mahir burada olmalı. Olursa çok iyi olur" dıyerek duşuncesını açıklar Gulten de bunun iyi olacağını soyler Mahır sılahlı mucadele fıknnı yavaş yavaş hayata geçırmek ıçın bırebır çalışmalara başlar Kamıl Dede bu donemı şoyle anlatır "THKP-C olarak bizim bildiğimiz anlamda esas ideolojik şekilienme 1970 yılının Şubat-Mart aylannda. Aydınlık dergisi için Lenin ozel sayısının hazırianmasına rastlar. Silahlı propaganda. silahlı mucadele anlay ışlannın. daha doğrusu. Latin Amerika devrimci mucadele tarzının bizi etkilediği dönemde Mahir. ozellikle Latin Amcrika devrimci mucadele deney leri ûzerine Turkçeye çev rilmiş ne kadar kitap varsa, son derece yoğun bir şekilde okuyor, her bir satınn altını çiziyor ve notlar alıyordu. O donem okunan yaymlann ve siyasi çizgi olarak Latin \merika devrimci mucadele deney lerinin. daha sonra THKP-C silahiı propaganda çizgisinin oluşmasında, son derece onemli etkilerınin okluklarını duşunüyomm." "Bu tartışma ve şekıllenmenın ıçınde o donem ıçın Mahır Çayan. Munır Ramazan Akrolga, Irfan Lçar, Zafer Kutlu. Sebahattin Kurt. Hudaı Ankan. Huseyın Ce\ahır Zıya > ılmaz, Ismet Ozturk llhamı Aras. Mustafa Kaçaroğlu. Sına Çıladır, Bıngol Erdumlu Oğuz Etçı \e benı sayabılınz Sılahlı propaganda anlay ışının esas olarak THKP-Ç'de hâkım olmaya başladığı sureç 1970 yılı başıdır" O donemde bu gruplar. SBF ve Basın Yayın \ uksek" Okulu'nun altındakı kalonfer daıresınde bulunan uzun kondorda zaman zaman ODTL'nun EymırGolu çev resındekı boş arazıde tabanca ıle atış tatımı yaparlar Kupelı-Çayan grubu. ılışkıde olduklan subay arkadaşlannın verdıklen asken bılgıye dayanarak "Kırtardan şehirleri fethetme" espnsı ıçerısınde mılıter anlamda (eolojık ve stratejık açıdan yapılanmaya. saklanmaya korunmaya barınmaya elverışh bulunduğu ıçın ozellikle Karadeniz \e Akdenız bolgesını hareket alanı olarak >>eçerler Abdullah V ılmaz. bunun nedenını şoyle açıklamiştır "Bireylem konulursa bizim bazı insanlarımız bu civarda kalacaktı. Çunkü ev lemler. gerilla savaşı denilen şey daha çok Latin Amerika'da var olanların tersine. çok uzak yerlerde değil, yakın kenrlerle yaylalar arasındaki yakın köylerde olmalıdır. ey lemler orada konmalıdır. İnsanlar uzak yerlere kaçırılabilir ama ey lemler oralarda konulmalıdır. Vani eylem alanları olarak şehirle koyler arasındaki yerler." "Kızıldere'den bir sene kadar once Mahir, oraya gidiyor, Hüseyin Cevahir oraya gidiyor, insanlar gidiyor uzun uzun orada kalıyorlar. Fatsa ve civarında bu araştırmalar o zaman değil. daha once vapılmış zaten." Yarın: Ilk eylem banka soygunu ANKARA... ANKA... MÜŞERREF HEKİMOĞLU Kuvayı Milliye Bır pazar akşamı Buyuk Tıyatro'ya grtmenızı dılıyo- rum sevgılı okurlanm Bıraz acele edın bır kez gorur- senız, bır daha, bır daha gorrnek ısteyeceksınız çun- ku. Vakıt kalmayabılır Kuvayı Mıllıye oyunundan soz edıyorum Buyuk oza- nımız Nâzım Hikmet'ın Kurtuluş Savaşı Destanrndan Tutukluyken yazdığı Memleketımden Insan Manzara- ları'ndan Onlardan Onlar kı toprakta karınca, suda balık, havada kuş ka- dar çokturlar, Korkak, cesur, cahıl, hâkım ve çocuktuıiar, Ve kahreden, yaratan kı onlardır, Destanımızda yalnız onların yerlerı vardır, dıyor ozanımız, destanların en guzelını onlar ıçın, halkı ıçın yazıyor Ergin Orbey'ı kutluyorum, guzel bıryapıtı daha ım- zalamış bulunuyor Devlet Tıyatrolan'nda ozledığım bır olay yaşanıyor Orta ve genç kuşaklar bır arada oyunda Tıyatronun ortak bır urun olduğunu sergılıyor- lar Hepsı sevgıyle, saygıyla oynuyor rolunu, kuçuk bır role de guzel bır boyut venyor Nâzım'ın şıırlen dansa, heykele donuşuyor sahnede Binnaz Aydan'ın oluş- turduğu sahneler destanımızda maceralan olanlan heykelleştırıyor, kımı zaman dansa, turkuye şarkıya donuşuyor Memleketımızden çok renklı, yureklı ınsan manzaraları gerçekten Oyun baştan sona guzel bır- lıktelığı sergılıyor bence Uyumlu coşkulu bılınçlı bır- lıktelığı Karmaşık duygularla ızledım ağladım gul- dum, mutlandım, soluklandım, destanı yenıden yaşa- dım, tıyatroyu çok sevdığımı hıssettım yenıden Acı ama gerçek Kurtuluş Savaşı oncesı koşullar yenıden yaşanıyor ulkemızde Olaylar haberler, vatan- daşlık duygusunu, onurunu zedeleyen boyutlara va- rıyor kımı zaman' Ulusal sorunlarımıza yabancılar ço- zum anyor1 Ege'dekı komşumuz Yunanıstan ıle ılışkı- lerımızde ABD'nın arabuluculuğuna umut bağlanıyor1 Başkan Clinton'un Kıbrıs bızım ıç sorunumuz, dedı- ğınden soz edılıyor1 DYP Genel Başkanı Tansu Çiller de başkentı istanbul'a taşımaktan soz edıyor bır ga- zete koşesınde1 Bence Sayın Çiller de Buyuk Tıyat- ro'ya gıtsın bır pazar akşamı Kuvayı Mıllıye oyununu seyretsın! Sanırım duygulanır Ankara'nın artık Turkı- ye'yı taşımadığını soyleyenler Ankara'nın taşını iyi ta- nımıyor bence Ankara'nın başkent olmasına Kuvayı Mıllıyecıler karar verdı değil mı? Turkıye'yı onlann ınan- cı, coşkusu, umudu taşıdı uzun yıllar O ruhu yıtıren- ler de başkentı bır taşkente koykente donuşturdu an- cak 1 Gokdelenler, beton yığınları yetmıyorçağdaş baş- kent olmaya Burada bır kavram kanmaşası da var galıba Anka- ra Turkiye yı taşımıyor sozu gerçeğe ters değil mı aca- ba? Ankara, dahası Turkiye Istanbul'u, ustelık sırtın- da taşıyor demek, daha gerçekçı bır yaklaşım Istan- bul da Ankara'ya bır şeyler taşıyor elbet Orneğin Bı- zans'ı taşıyor 1 Geçmış yıllarda başkentımız saray oyunlarına da sahne oldu değil mO Kımı Bızans'ı, kı- mı Osmanlı sarayını taşımayı denıyor 1 Değer yargıları baştan sona değıştı ulkemızde Pa- ra en yuce değer oldu parayı amaçlayanlar da tum araçları geçer saydılar Bırı telefon ettı, alaylı sordu bu sabah Sıradan bır şarkıcının Los Angeles'ta luks da- ıre almasına tepkı duymuyor muyum 9 Bır solukta ge- çen hafta yaşa.dığım guzellıklen aktardım ona Ören koyundakı evımı Los Angeles takı luks daıreyle değış- mem Kuvayı Mıllıyecıler'ın bır grubu da Ida eteklerın- de yaşıyor 1 Altın arayanlara meydan okuyorlar Kon- servatuvar konser salonunda Görkem Çalgan vıyo- la konsen verıyor hafta sonunda Çalgan aılesının be- şıncı kuşağı Buyuk dede, Mızıka-ı Humayun un ku- rucusu Habib Bey, dede Çalgan klarnetçı Süleyman Bey, uçuncu kuşakta Turgut Çalgan var, 1973 yılına kadar vıyola çalıyor CSO da. oğlu Koral Çalgan dor- duncu kuşak, o da vıyolacı, konservatuvarda oğretım uyesı, CSO'da ve Ankara Oda Orkestrası'nda çaldı yıl- lardır Oğlu Gorkem Çalgan da onun yolunda o da vıyola çalıyor Nasıl sevgıyle ozenle çaldı konserınde Bır delıkanlı ıçın dunyada başka değerler de olduğu- nu ne guzel sergıledı Mılyarları değil, guzel vıyola çal- mayı amaçlıyor Gorkem Çalgan, Çalgan aılesme ye- nı bır boyut kazandırmayı Kuvayı Mıllıye oyununun oz- gun muzığını yaratan Can Atilla'yı da ıçten kutluyo- rum Nâzım'ın şıırıyle butunleşen bır muzık oluşturu- yor Bence olumsuz ozanımız dadınledıomuzığı Bu- yuk Tıyatro'da Can Atilla'yı uzaktan seyrertım ancak Yanında Konservatuvar ve Bılkent'ten arkadaşları gu- zel bır olayı kutluyordu Yıldızlann parladığı bır gece yaşıyordu sanırım Başkent Ankara bu olaylarla guzel ışte Tum çırkınlıklere karşı dırenenler ınandığı değer- ler ıçın savaşanlarla, bır başka deyışle Kuvayı Mıllıye ruhunu kuşaktan kuşağa aktaranlar, coşkusunu, ınan- cını yrtırmeyenlerle Fazıl Say - Emre Taner ıkılısı çağdaş bır Turk ya- pıtı da çaldı son konserde Guduk Gazel Bestecısı Mehmet Nemutlu, İlhan Usmanbaş'ın oğrencısı Yapıtı ılk kez seslenıyor Sahnede bır an gorundu ve kaçtı Kımseyle opuşmedı bır selamla yetındı Yapıtı gıbı sade kışılığıyle goze çarptı Kutlamaya da olanak bulamadık Turkıye'yı geleceğe bunlartaşıyacak ben- ce BULMACA SEDAT\A*>tfi\ SOLDANSAĞA: 1/ Bır meclısın bır gun ıçındekı top- lantılan 2/ Tok- yo'nun eskı adı Kırpık boyasi 3/ Okutman Bır cetvelturu 4/Sup- runtulerı aiıp at- makta kullanılan kureğe benzer saplı kap 5/ Guç emek. çaba To- kat'ın bır ılçesı 6/ ^ürurluk 7/ Rutbesız a^ke^ Kurçatovy um elementının Mmgesı Bır oyun >a da fılındedınlenme suresı 8/ Bırduşunceanlatan bır va da bırkaç tumcelık soz Notada durak ışaretı 9A on gostermek ıçın bel- lı yerlere konulan ı^aret Bır Muslurnanın ınancını korumasi koşuluyla. zor- la> ıcı bır neden kar^ısında dınını ınkar etmesını \e gızlemesını mazur goste- ren u\ aulama YLK.4RIDAN 1/ Atın \e benzerı hayvanların sırtına vurulan meijin keçe va da kumaş parçası 2/Düşunce Gevrek bırelma tum 3/ Içı kuflubırpeynırcınsı 4/ Aynı dının ıtfnde tasavvufada- yanan \e kımı ılkelerlebırbırınden avrılan Tann'vaulaşma vollanndan herbın 5/Pulculuktahatalı baMİmiıjpullar ıı,ın kullanılan sozcuk Dık\oku> Cıltçılıkte kıtap \aprakları- nı duzgun tutmavavaravan ınce >erıt llave 7/f>aret Es- kı dılde kış 8/Celıkçomak oyununa ve bu oyunda kullanı- lan degneğe venlen ad O\ 9/Bırsınırdangeçebılmek ıçın verılen yazılı ızın