Katalog

17 EYLÜL1993CUMA CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN Izvestiya gazetesi: NATO kapılannı eski düşmanlanna araladı H3BECTHH NATO tarihsel bir adım atarak kapılannı eski karşıtlanna açrnaya, dağıtılan Varşova Antlaşması Örgü- tü üyelerine tanhsel bir çağn yap- maya haarlaıuyor. Bu konunun NATO'nun 1994 ocağında Belçika başkentınde yapacağı zirvesinde ele abnacağı sanılıyor. Ama NATO Genel Sekreteri Manfred Wemer, Doğu ve Orta Av- rupa ülkelennı daha şimdıden NATO içinde yer almaya çağınyor. NVerner, Rusya lideri Ydtsin'in, ül- kesinin NATO"ya girecek hiçbir ül- keyi engellemeyeceğini açıklamasını bir fırsat olarak nıtelendiriyor. NATO Genel Sekreten görüşleri- ni şöyle dıye getıriyor: "Şu anda her ne kadar NATO'nun genişletilmesi >önünde bir plan \oksa da, böyle bir adım, Rusya ve Ukrayna dahil olmak üzere bürün ülkelerin çıkarınadır. Başkan Veltsin'in de a\nı kanıda ol- masından dolayı çok memnunum." Anlaşılan NATO Genel Sekrete- ri, Polonya, Macaristan. Çek Cumhuriyeti ve başka ülkelerin blo- ka katılmasına karşı olan devletlerin direnişinı aşmaya kararlı görünü- yor. Bu konuda Almanya'dan des- tek görüyor. I NATO'nun I kapısındaki ülkeler Bloka gırmek için en çok çaba sarfeden ülkeler Polonya, Macaris- tan, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya. Ama NATO çevrelerinde eski Var- şova Paktı üyelerine karşı temkinli yaklaşılıyor. Örneğin, Fransa Sa- vunma Bakanı François Leotard, NATO'nun yakın zamanda genişle- tilmesini olası görmediğini belirti- yor. Washington'da ve öteki başkent- lerde, böyle bir durumun, Rusya'- daki milliyetçilen ürkütmesinden, "Moskova'nın kuşatıMığr kaygısı- na neden olmasından çekiniliyor. Bu arada Yeltsın'in Polonya ziyare- tı sırasında, Rusya'nın Varşova'nın NATO'ya girme isteğine karşı çık- mayacağını açıklamasının, Doğu Avrupa ülkelerinin tutumunu etki- leyeceği sanılıyor. Ne var ki Batı'run NATO'nun ge- nişletıimesı konusundaki en büyük tutukluğu. Moskova'nın tepkisin- den değil, örgüt ıçınde çıkabilecek sorunlardan korkmalanna dayanı- yor. Avrupa başkentlerinde, tüm iyi niyetlere karşın, NATO'nun Yu- goslavya türii bunalımlara süriik- lendiği kanısı etkili oluyor. IAceleye gerek 1var mı? Bunun dışında, blokun birdenbi- re genişlemesının. NATO'nun işle- yişinı ve etkısıni tehlikeye düşürebı- leceği, üye bir devlete yapılan saldınnın herkese yapılmış kabul edilmesi ana ilkesınin uygulan- masını zorlaştıracağı ifade ediliyor. Ama karşıt görüşte olanlar ağır basıyor. NATO'nun bekle-gör po- litikası izlemektense, yeni gerçeklere uyum sağlaması gerektiği fıkri savu- nuluyor. Baa Batıü liderler ise bu aşama- da, NATO ve eski Varşova Paktı üyelerinin yer aldığı, Kuzey Atlan- tik İşbirlıği Konseyi'nın etkınliğınin arttınlmasının yeterb olacağını düşünüyor. Ama NATO için bir ön adım olmaktan ileri gıdemeyen ve ciddi bir politik ağırlığı olmayan bu organ, Doğu Avrupablan düş kınkhğma uğratıyor. Onlar, şimdi önlerinde yeni kapılann açılmakta olduğunu göriivorlar. Yuriy Kavalenko Kaynana öfkesi Damadının erkeklik organını ısırdı LONDRA (AA) - İngiltere'de kı- zıyla yeni evli olmasmarağmensü- rekli çapkınlık yapmasına kızdığı damadını evire çevire döven bir kay- nana, hırsını alamayıp damadının erkeklik organını ısırarak hastane- liketti. İskoçya'nın Dundee kenti yakın- lanndaki Abroath kasabasmda meydana gelen ilginç olayda Mau- reen Mclnlay (42), 21 yaşındakı kıa Eılenen'le 6 ay önce evlenen oto ta- mircisı damadı Scott Ferguson'm (24) her gece birahanede ıçmesi ve kadınlarla flört etmesıne ıçerleyerek damadıyla tartıştı. Kızgın kaynana, genç adamı sille- tokat dövmeye başladı. Yediğı dar- belerle yere düşen damat kendini konımaya çalışırken, hırsını alama- yan kaynana yan baygın damadının üstüne çökeıek, pantolonu üzenn- den damadının erkeklik organına dişlennı geçırdı. Çin'in Saharov'u artik özgür €e Deng'ın tutuklusu serbest. 1979'da, Pe- kin Bahan'nın ilk ayaklanma dalgasını izle- yen baskı sonucu hapse atılanlardan en ün- lüsü Wei Jingsheng. Wei. 15 >ıllık cezasının tamamlanmasından altı av önce ıyi halden salı günü serbest bırakıldı. Bununla birlik- te, Pekin'de oturduğu semttekı karakola düzenü olarak uğraması ve ne yaptığını bıl- dirmesı gerekıyor. Wei serbest kaldıktan sonra aılesinin evi- ne gitmedi. Kalabahk bir gazeteci toplulu- ğu evın önünde saatlerce nöbet tultu. An- cak uzun bır bekleyişten sonra polis. Wei'- nin isteğı üzcrine onu Pekin'de başka bır yere götürdüğünü açıkladı. Bunun nedeninin babasıyla ilişkilerinin kötü oluşu mu. yoksa rejimin beklediği sahnelerin (yıllarca hapis kalmış bir muha- lıfın baba ocağına dönüşü bütün dünya te- levizyonlannda yayınlanacaktı) yaşan- masını engellemek istemesi mi. anlaşıla- madı. Üçüncü bir olasılık ise Manc'ı şarla^an. Deng'i despotlukla suçlayan VVei'ye ya- bancı basm karşısında özgürce konuşma iznı verilmemesi olması olabilir. Wei dışında bu erken serbest kalıştan se- vinecek kimse yok aslında. Bu dunım, yö- netimin bir politikd değışiklığinı temsil etmı- yor. Tam tersine, ıktı- dann Batı'yla her za- man olumsuz olan ılıs,- kilerde vatandaşlannı bir takas aracı gibı gör- düğünü bır kez daha or- tayakoyuyor. Marksizmin çalışkan uygulayıcısı olan rejim yöneticileri. mutlak ön- cclıği olan iki konuda (ABD ile ticarette ayn- calıklı ülke konumunun sürmesi ve 2000 yılı olimpiyatlannın Pekin'- de yapılması) gelişme sağlamak amacıyla önemli bir ödün vere- . bilecekleriru gösteriyor. WaJıngseng Ancak temelde yönetim •^~"~™™~"^™ hiçbir şeyden taviz vermekten yana değil. Deng hiç affetmedi Tutuklanmasına yol açan olaylar Wei'- nin kişiliğini ortaya koyuyor. NVei'yi de- mokrasi duvan sayesinde tanıma olanağı bulmuştuk. 1978'in sonbahanndan itiba- ren. Pekin'in batısında gri büyük bir duvar üzerinde başkaldıranlann el yazısı eserleri • Andrey Saharov'un Sovyetler BirliğTnde olduğu gibi Çin'de bir demokrasi simgesi olan Wei tutukluluk süresinin tamamlanmasına altı ay kala serbest bırakıldı. Wei'nin özgürlüğüne kavuşması, Çin'in 2000 Olimpiyatlan'na evsahipliği yapacak ülkenin belirlenmesi öncesinde makyaj tazelemek için verdiği bir ödün olarak . değerlendiriliyor. bulunuyordu. Yüzûnde kararlı karakterini sergileyen 29 yaşındaki iri yan gencin Marksızm-Leninızm'i tükenmiş bir ideoloji olarak nitelendirdiğı ve Deng rejiminın va- atettiği dört yenıleşme adımmındemokrasi olmaksızın bir aldatmaca olduğunu belirt- tiği Beşinci Yenıleşme adlı yergisi bu duvar- da yer almıştı. Daha sonra. tutuklanması- ndan bir süre önce Deng'i despotlukla suç- ladı. Deng bunu hiç afietmedi. Wei'nin komünizm karşıtı tutumunun kökeninde, kül- türel devrım sırasındaki kızıl muhafızlar deneyimi yatı- yordu. Kültürel devrim sı- rasında, Mao'nun karısı Ji- ang Qing gıbı yöneticilere saldırmaya kararlı bir kışkırtıcı grubun üyesıydi. Taşraya gönderildığinde, Maocu Çin'in scfaletini gör- dü ve ne Lenın'in, ne Marx'- ın yeri olmayan bir dünya görüşünün sahibi oldu. Devlet sırlan 1979'un ekim ayında gö- rülen davasmda suç- landığının aksine, Wei dev- let sırlannı yabancı basına ^ _ _ ^ ^ _ satma gınşimınde bulun- mamıştı. Bununla birlikte. Çin'ezarar vere- cek nitelikte askeri sırlan değil, ancak o dö- nemın kapalı ortamında gızlı bilgı olarak değerlendirilebilecek baa sırlan bıze ve bazı öteki gazetecilere verdı. Örneğin, Kamboçya'yı işgal eden Vıetnam'ı ceza- landırmak için Deng'in bu ülkeye gönder- diğı birlikte kımlenn ycr aldığını anlatmıştı. Wei, babasının asker olması nedenıyle bu bilgilere ulaşabıliyordu. Weı, yabancı basının Vietnam'a gidenle- nn adlannı öğrenmesine verdiği önemi bil- giye ulaşma özgürlüğüyle açıklıyordu. Aynca, Mao döneminden yeni çıkmış bir Çin'de, modası geçmiş nedenler için ülke sı- nırlan dışında yeni bir askeri maceraya atı- lan insanlann adlanmn açıklanmasını, böylece bu kişilere kişisel sorumluluk- lannın yüklenmesıni gerekli görüyordu. VVei'nin verdiği bilgiler, başka kaynaklarca doğrulandı ve rejimin içindeki yuzlerce in- sanın gızlı olduğu ıleri sürülen bu adlardan haberdar olduklan ortaya çıkü. Bir süre sonra. Wei bizden basm özgürlü- ğü için yabancı olmayan bir ricada bulun- du: Resmi olmayan Explorations adlı dergi- sını çıkartabilmesi için teksir makinesi isti- yordu. Bu dergı, iktıdardan bağımsız yayınahğın ılk örneğini oluşturacaktı. Biz, yetkililerin onaylamayacağı bu isteği red- dettik, ancak resmi dergilerin fiyalının çok üzerinde bir ücretle dergisine bir yıl için ön- ceden abone olduk. Weı tutuklandıktan sonra, hakkındabir- çok olumsuz haber yayıldı. İnsanlık dışı davraruşlara maruz kaldığı, ruhi sarsıntı geçırdiği söylendi. Hatta intihardan bileen- dışe edildi. Aynı dönemde tutuklanan öteki kışıler hapisten çıktıktan sonra tam tersine kendilerine iyi davranıldığınj açıkladı. Francis Deron Onkmn evijimnastik salon/anHaber Merkezi - Sao Paulo, bir milyon çocuğun başıboş yaşadıgı bir kent. Brezilya'nın bu sanayi metropolünün sokaklanna bırakılmış bu bir milyon çocuk kendi başlannın çaresıne bakmak zorunda. Onlara Portekizce "Os abandonados" deni- y or: v ani "sokağın terk edilmişleri." Çöpleri kanşürarak, bir mısır koçanında kalmış taneleri yiyerek yaşamda kalma savaşı veriyorlar. Sao Paulo sokaklannın çocuklan çaresiz savaşımlannda. küçük yaşta serseriliğe ya da fahişeliğe atıhyorlar. Polis çocuklara karşı acımasız. Sık sık polisin öldürdüğü kimsesizçocuklann haberleri gazete sütunlannda yer alıyor. Brezilya hükümetı. bu çocuklann aalanna çare bulmakta yetersiz kalıyor. Çocuklann bakılması için açılan yuvalar daha çok bir • Sao Paulo sokaklanna terk edilmiş çocuklar her gün yaşamak için mücadele etmek zorunda. Brezilya hükümeti bu çocuklara yardını elini uzatmakta yetersiz kalıyor. Çocuklarjimnastik salonlanndan bozma bakımevlerinde yere atılmış şiltelerin üzerinde yatıp kalkıyor. hapisaneyi andınyor. Çocuklar, bakımevlerine getirildikleri zaman bo>unlanna bir numara asılıyor. fotoğraflan çekiliyor ve parmak izleri almıyor. Sao Pauloda 30 çocuk bakım evi bulunuyor. Bunlardan bazılanjimnastik salonu. Çocuklar bu salonlarda yere atılmış şiltelerde uyvıyor. Amenkalılann kafasında, Amazon- larla yerlileri bırleştiren bir Brezilya imajı vardır. Oysa Brezilya'da nüfusun yüzde 75'i kentlerde yaşıyor. 15.4 milyon nüfuslu Sao Paulo, 67 milyardolarlık ekonomisiyle övü- nüyor. Bu rakam Şili ekonomisinın iki katına eşit. Kente uçakla yukandan bakıldığında dikkati çeken. yüksek binalar, gri beyaz renkli mezar taşlannı andınyor. Kem nüfusunun. hafıalık gelırleri IOOdolardan az olan üçte ikisini banndıran gecekondu bölgeleri, yine yukandan bakıldığında bir yoksulluk kuşağı oluşturuyor. Sergio Frias. hareketten hoşlanan bir muhabir Hazırladığı haber programı "Aqui Agora" (Şimdi Burda) ile beğeni kazanan, Frias, "Sao Paulo büyük bir kent. Her an her şeye hazırlıklı oimalısmız. Daha geçen hafta sonu 56 kişi öldürüldü" diyor. "Aqui Agora". şiddet olaylannın hüküm sürdüğü bu kentte, izleyicilere haberleri olduğu gibi ulaştırma yaklaşımını benımsıyor. Frias'ın, birçocuğa tecavüz etmekle suçlanan bir adamla karakolun önünde yaptığı söyleşiyı izleyen Komiser Jose Carlos Soares, "Yalnızca sefil- likleri gösterivorlar. İnsanlar sokağa. teca\ü/e uğray acakları, soyulacakları. öldüriilecekleri endişesijleçıkıyor" diyor. Aquı Agora'nın yapımcılan ise. programlan olsun olmasın. sokaklarda suç oranının zaten yüksek ol- duğuna dikkat çekiyor. Siqueira "İnsanlar sokakta işlenensuçları biliyor" dı\or ve ekliyor: "Biz onlara hayatta kalmanın yolla- nnı öğreriyoruz. Bu kentte dört günde toplam 101 cinayet işlendi. Foto Bulmaca Tuvalet kağıdma kilit Zilina kentindeki Borik Spor Salonu tuvaletinden bir görünüm (Fotoğraf: ALEV ANAKÖK) Haber Merkezi • Sayfamızda 9eylül günüyandakifotoğraftan birkesit vermiş ve bu görüntünün ne olduğunu sormuştuk. Bilenler arasında çekilecek kurada kazanacak 25 kişiye de, Nevzat Erkmen 'in " Türk Ditinin Uyak Sözlüğü"nü armağan edeceğimizi bildirmiştik. Bufotoğraf, voleybolantrenörü ve gazetemızdekiyazüarından tamdığınız Alev Anakök tarafından, Slovakya daki turnuva sırasında çekildi. Zilina kentinde yapılan Dünya Yıldız Kızlar Voleybol Şampiyonası maçlarının oynandığı Borik Spor Salonu 'nda, tuvalet kağıtlanna kilit vurulmuştu. Ekonomik sıkmtı içindeki ülkenin vatandaşları, açıktabulduklan tuvalet kağıtlannı hıle alıpgötürüvordu. Salon yönetimi de, önlem olarak böyle bir yolbulmuştu. Anakök, "Fenabirönlem değil. Ama rulosuyla değilse bile, kağıtlan parçaparçagötürenler de çıkıyor" diyor. Okurlarımızdan 1727'si, foto-bulmacayayanıt gönderdi. Ancak, beşte birlik bölümüne yakmı (338) doğruydu. Çekilen kurada, aşağıdakı 25 kişi ve Çarşamba 'dan Nami Kaya kitap kazandı. Armağanlarını, adreslerine postalavacağız. Kazanafılarvi isimleri şöyle: Nuran Gorua (Adana); Hakan Karadeniz, Nizamettin Güçer (Ankara); Dilek Taşçı (Antalya); İrfan Aral (Bozcaada); Aslan Tanaman ( Diyarbakır); İsmail Zerman (FetMye), Orhun Taneri (Gazimagosa); Emin Çizenel (Girne); Hakkı Uğur, Koray Deligöz.Rauf Yılmaz, SanelGüner, L'mutÖzkolçak (İstanbul) Aykut Deren (Iskenderun); Emin Ressamoğlu, Mehmet Çabucak (İzmir); Gülsimin Güloğlu (Iznüt) ; Faner Küçükçelebi (Kdz. Ereğli) ;Sami Saygun (Le/koşe); Şaban Kabak ( Lüleburgaz): Mustafa Koçer, Saltanat Oymak (\lersin). Tutku Günkut (Muş), Saffel Aykut (Zonguldak). Çarşamba 'dan okurunıuz Nami Kaya 'nın yanıtı, "Dünyadan "sayfası çalışanları tarafından çok beğenildiği için, doğru vanıtı bulamamasma karşın, izninizle ona da bir kitap armağan ediyoruz. Yamtı okuyunca, sanırız bize hak vereceksiniz. "NamluyaMirulan kilit..." Brezilya sömürge tarihini yaşatıyor 2%eJfcto Jjork fömes Elon Cameiro Coelho, Brezilya'- nın dördüncü büyük kenti olan Salvador'un tarihı semtinde açtığı restoranda müşterilerini ağırlarken, sömürge dönemi tarihini yansıtan bu bölgenin yeterli ilgi görmediğini belirtiyor. Pelourinho adındaki yerleşim merkezi, kentin en yıkık dökük, çir- kin ve güvensiz bölgesi olduğundan, Salvadorlular buradan umudu kes- mışlerdı. Oysa son yıllarda tüm ül- keyi etkisi altına alan Brezilya tari- hini kurtarma operasyonu, Salva- dor'da da kendini gösterdi. 196O'lı yülarda Brezilya kendini Geleceğin Ülkesi olarak tanıtmaya başladı. Bu bağlamda el değmemış ormanlann ortasında, genç kuşak için dünyanın en modern kentlerin- den bin olan başkent Brasil inşa edildi. Plansız programsız bir sanayıleş- me sürecine giren Brezilya, yaptığı hatayı anlayınca, geçmişıne döne- rek. kıyı kentlerinde sömürge tarihi- ni canlandırma çalışmalanna baş- ladı. Brezilya Mımarlar Odası Başkanı Ciro Pirondi ülkede büyük bir deği- şimin yaşandığını. Rıo de Janerio, Sao Luıs. Florianopolis ve Salva- dor'da bulunan tarihi yapılann ona- nlarak, kentlere yeni bir çehre ka- zandınlacağmı belirtiyor. Denize dik inen bir kıyı üzerinde yer alan Salvador. tarihi canlandır- ma operasyonu çerçevesinde tarihi yapılannın onanmı için hükümet- ten 30 milyon dolar tutannda bir ödenek koparmayı başardı. Salva- dor. Brezilya'nın tüm kentleri içinde sömürge dönemine ait yapılann en yoğun olduğu kent. IBir yılda alınan şaşırücı yol Kentin tarihi Pelourinho bölgesi dünyaca ünlü. Brezilyalı yazar Jor- ge Amado'nun bir romanından esin- lenerek yapılan "Dona Flor ve iki kocası" adlı fılm bu bölgede geçiyor. Salvador çok zengin bir tarihi geçmişe sahip. 18. yüzyılda Atlas Okyanusu'nun en işlek limanı olan kent, 1763'de sömürge hükümeti Rio'ya taşınınca giderek öneminı yi- tirdi. 19. yüzyılda ekonomik etkinlikler Sao Paulo'da yoğunlaşınca, varsıl aileler de kenti terk etmeye başladı. Eskiden kentin kültürel, ekonomik ve politik etkınliklerinin merkezi olan Pelourinho. kaderine terk edi- lince. sömürgecilerin yapüğı gör- kemli yapılar yıkılmaya yüz tuttu. Pelourinho'nun restorasyon ça- lışmalannı yürüten Sanat ve Kültür Mırası Enstitüsü başkanı Adriana Castro hükümetin iki seçenekle kar- şı karşıya kaldığını söylüyor. Ya bölge restore edilecek ya da insanbk dışı yaşam koşullan görmezden geli- nerek yıkık binalar ve içinde yaşa- yan insanlar kaderlerine terk edile- cekti. Bir >il içinde alınan yol son derece şaşırtıcı. Direklerden örümcek ağı gibi sarkan elektrik telleri yer altına almıyor, kınk dökük pencere per- vazlan ve kapılar sömürge mimansi tarzına uygun yenileniyor, kanali- zasyon borulan döşeniyor. Bir za- manlar fahişelerin ve kapkaççılann kol gezdiği sokaklarda artık genç turistler rahatlıkla dolaşıp, açık ha- va kahvelerinde Latin müağı din- liyor. James Brooke