Katalog

Cumhuriyet fmtiyaz sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmeni: Özgen Acar •Genel Görsel Yönetmen: ,\B Acar #Düzenleme: Mustafa Sağlamer Yayın Koordinatörii: Hikmet Çetinkaya • jstanbul Haberleri: Şenay Kalkan »Dış Haberler: Ergun Bakı • Genel Yayın Danışmanı: Orhan Erinç ••* - Ekonomi: Dinc Tayanç •Yun Haberleri: Mehmet Saraç • Yazı İşler Müdürü: Celal Baslangıc «Ha- •Makaleler: Sami Karaören »Spor: Abdülkadir Yücebnan «Dü- ber Merkezi Müdürü: Mustafa Balba> z e l t m e : Abdullah Yazıcı Ankara Temsılcisi: Cüneyt Arcayürek • Haber Müdürien: lş>k Kansu. Halüu Erdem AtatürkBuIvarıNo:125. Kat: 4.' Bakanlıklar-Ankara Tel: 4195020 (7 Hat), Telex: 42344, Fax:(4)4195027 »1711111 Temsücisi: Serdar Kmk, H.Ziya Blv. 1352 S.2/3 Tel: 83l23OTelex: 52359, Fax:(51)895360 • AdanaTemsilrisi:Çetiıı YiğenoitaJnönüCd. 119S.No:lKat:l,Tel: 522550-522601-522492 ,Telex: 62155, hax: (71)52 25 70 Müessese Müdürü: Erol Erkut • Koordinatör: Ahmet Konıisan •Muhasebe: Büleat Yener • ldare: Hüseyin Gürer • Işletme: önder ÇHik • Bilgi-lşlern: NaB tnal • Bılgısayar Sistem: Mürüvet Çiler • Reklam: Reha Işıtmsuı Ys)onlayfuı *c Basan: Vcnı Gün Haber AjanM. Basın vc Ya\ ırKilık A.Ş. Tûrkoca'ğı Cad 39 41 Cağaloglu 34334 Ist- PK: 246 İstanhul Tel 5120505Telcx: 22246, Fax: (I .) 5138595 1MAYIS1993 tmsak:4.I7 Güneş: 5.56 Öğle: 13.06 îkindi: 16.56 Akşam: 20.06 Yatsı: 21.38 İlk işçi eylemleri Amerika'da yapıldı, uluslararası çapta gösteriler ise ilk kez 1890'da gerçekleşti Bahar Bayranu 'ndan 1 Mayıs 9 a 1900lerin 1 Mayıs afışi ekiz saatlik işgünü mücadelesinden miras kalan "1 Mayıs Uluslararası Birlik, Dayanışma ve MücadeleGünü", 103. yıldönümüne.dünyanın J 129 ülkeşinde yapılan kutlamalarla giriyor. ı Bugün 8 saatlik işgünü vazgeçilmez bir hak olarak ' kabul ediliyor, ancak yüz yıl önce işçiler 15-16 saate kadar çahşmak zorunda kalıyordu. O tarihlerde ışçilerin en önemli talebi çalışma süresinin azaltılmasıydı. Buamacaulaşmakiçin işçiler Avrupa'da da Amerika"da da yoğun mücadele vermeye başladı. İşçilerin bu talebine karşı çıkan ABD'li sanayicilerin. misilleme olarak 1875'te4eyalettebirden ücretleri düşürmesi. Amerikan işçilerinin yoğun tepkilenne ve protesto gösterilerine neden oldu. Amerikan Meslek Kuruluşlan ve İşçi Sendikalan Federasyonu, 1884'te 8 saatlik işgününün kabul ettirilmesi için 1 Mayıs 1886'ya kadar direnme karan aldı. Direnişle sonuç alınamayınca. 1 Mayıs I886"da 400 bin işçi genel greve gitti. Grevin üçüncü gününde Şikago'da, Mc Cormick Harvester fabrikası önündeki işçiler, grev kıncılan engellemeyeçalışırken, polisin açtığı ateş sonucu 4 kişi öldü. Ertesi gün olayı protesto etmek için toplanan işçiler, yine ateşle karşılaştı ve 7 polis. 6 işçi öldü. Gösterilerden sonra tutuklanan işçi liderlerinden Albert Parson, August Spies, George Engel ve Adolph Fischeridam edilirken; Lois Limgg idamdan bir gün önce hücresinde yüzü dinamit loku- muyla parçalanmış halde bulundu. Tutuklanan diğer üç işçi yedi yıl sonra yeterli kanıt bulunamadığı için serbest bırakıldı. 1888'de toplanan Amerikan İşçi Federasyonu. 8 saatlik iş günü kabul edilene kadar her yıl 1 Mayıs'ta grev yapılmasını kararlaştırdı. Karara, Belçika, Almanya, İngiltere ve Fransa'daki işçiler de katıldı. I Mayıs'ta işçilerin uluslararası çapta gösteriler düzenJemesi ise 2. Entemasyonal'in 1889Kongresi'nde aldığıkararlailkkez 1890 yılında gerçekleşti. 1891'de toplanan 2. Enternasyonal'in ikinci kongresinde, 1 Mayıs'ın her vıl kutlanması karan alındı. Ancak, Çarlık Rusyası ile birlikte birçok ülkede 1 Mayıs gösterileri yıllarca yasaklandı. Avrupa ülkelerinin çoğunda 2. Dünya Savaşı yıllannın sonrasında resmen kabul edildi. Bugün İşçi Bayramı olarak kabul edilen ülkelerdedahi kırlara çıkılarak piknikler yapılan 1 Mayıs, eski Roma döneminden günümüze kadar Bahar Bayramı olarak da kutlanageldi. Mayıs ayınm, adını, Roma tannlanndan "Juppiter Maius"tan aldığı kaydediliyor. Bu ay ona adanmıştı ve 1 Mayıs, halk arasında şenliklerle kutlanırdı. Romalılar gibi eski Cermenler de mayısın ilk günü kutlamalar yapar, sarkı söyleyerek dans ederlerdi. İngiltere'de 1200'lü yıllarda şenlikleryapılarak"l Mayıskral vekraliçesi"seçilirdi. Italya'da da 13. yüzyılda kent halklannın mayısta kont ve kontesseçmegeleneği oluşmuştu. Kırsal bolge insanlannın mayıs şenliklerinin 16. yüzyıldan başlayarakyayildığıtahmin ediliyor. 1 Mayıs'ın özel bir gün olarak ilk kez tarihe geçmesi, 1 Mayıs 755'te Franklann İmparatorluk Şûrasrnın toplanmasıyla olur. 1 Mayıs'ın yasallaşması ancak 1994 Mart'ında yasa önerisi ya da tasansı olarak TBMM gündemine girebilecek Yasağııı adı lıâlâ 1MayısDENİZŞAHİN smanlı sınırlan içinde ilk kez 1909'da kutlanan 1 Mayıs, Cumhuriyet Türkiyesi'ne ve bugüne ka- dar bol yasaklı. bazen kitlesel mitinglerle, bazen sokağa çıkma yasaklanvla geçti. 1 Mayıs'ın ya- sallık tartışması her dönemde sürdü. 1 Mayıs ilk kez 1923'te toplanan İzmir İktisat Kongresi'nde "İşçilerin bayramı olarak" kanunen kabul edildi. 1925'te ise Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun çerçevesin- de "Bahar Bayramı" olarak ulusal bayramlanmızarasında ye- rinialdı. 12Eylül 1980harekâtındansonraMilliGüvenlikKon- seyi, 17 Mart 1981 tarihinde yaptığı toplantıda I Mayıs'ı resmi tatil günü olmaktan çıkarttı. 1 Mayıs'ın İşçi Bayramı olarak yasallaşması geçen mart ayın- da TBMM gündemine geldi. SHP İstanbul Milletvekili Ercan Karakaş'ın hazırladığı yasa önerisi mart ayında DYP'lilerin muhalefetle işbirliği yapması sonucu TBMM Genel Kurulu'- ndareddedildi.Bu olaydan sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Moğultay, öneriyi hükümet tasansı olarak TBMM gündemine getireceklerini söyledi. Ancak, TBMM Genel Kurulu'nda reddedilen 1 Mayıs yasa önerisi bir tam yıl geçmeden gündeme getirilemeyecek. 1 Mayıs kutlamaları Avrupa ve Amerikalı işçiler gibi 8 saatlik işgünü talebiyle Usküp ve Selanik eibi şehirler- de ilk kez 1 Mayıs 1909'da küçük törenler düzenlendi. İlk geniş kaülımlı 1 Mayıs da 191 l'de Selanik'te kutlandı. Bugün- kü sınırlanmız içindeki ilk 1 Mayıs kutlaması ise 1921'in işgal altındaki İstanbulu'nda gerçekleşir. 1922 yıh 1 Mayısı'nda da İstanbul'da işçiler bando eşliğinde Pangaltı'dan Kâğıthane'ye kadar yürürler. 1922'de Ankara'da da 1 Mayıs, işçi bayramı olarak kutlanır. Önce Sosyalist Fırka merkezinde bayram- laşılır, ardından Millet Bahçesi'ndeeğlencedüzenlenir. 1925'te 1 Mayıs "Bahar ve Çiçek Bayramı" ilan edilir. 1 Mayıs, 1927'- de getirilen yasaklamadan ancak 49 yıl sonra kitlesel olarak 1976'da DİSK tarafından Taksim'de düzenlenen bir mitingle kutlanabilir. tarafı- ndan Taksim'- de yapılan 1 Mayıs mitingine 100 bini aşkın işçi katıldı. Uzun yıllardan sonra ilk kez kutlanan 1 Mayıs öncesinde- ki kaygılara karşın. davul, zurnayla oyunlar oynaya- rak, halaylar çekerek çeşitli konuşmalarla gecen miting olaysız sona erdı. ıŞÇÜer jüröyor T f \ ^ ^ Sekiz saat boyunca Taksim Alanı'nda şenjik ha- X Jr / / vasmda süren ve 150 bin kişinin katıldığı DİSK'in 1977 1 Mayıs mitingi. DİSK Genel Başkanı Kemal Türklerin konuşmasını tamamlayacağı an patlayan silah sesleriyle bir anda cehenr.eme döndü. 1 Mayıs iddianamesine göre ilk silah atışı. Tarlabaşı'run Taksim çıkışından geldi. Ardından Sular İdaresi Binası'nın üzerinden ve İntercontinental (Bugünkü The Marmara Oteli) Oteli'nin bulunduğu yer- den hâlâ kim- likleri tespit edi- lememiş olan kişilerin açtığı- ateş sonucu 5 kişi kurşunla, 3 kişi başına sert bir cisim vu- rulmasıyla, di- ğerleri de ezile- rek toplam 34 kişi öldü, 126 Kanlı bilanço: 34 ölü 126yaralı kişi yaralandı. Kanlı bilançonun hemen ardından resmi yetkililer, olayın sol fraksiyonlar arasındaki çaüşma nedeniyle meydana geldiğini açıkladı. Miting sonrası yüzlerce insan gözaltına alınarak yargılandı. Ancak yargılama ve kanıtlar aksini ortaya çıkardı. Kontrgerilla gerçeği gündeme geldi. Yargılamada DİSK ak- landı. Etap Oteli'nden, Sular İdaresi'nden kitleye ateş açıp pani- ge ve ölümlere yol açanlar her nedense ortaya çıkanlamadı. Âradan geçen 16 yıla karşın. bugün daha somut bir bilgi sahibi değiliz. 1978Bir önceki yıl yaşanan karüı olaylann ardından DİSK'in Taksim Alanı'nda kutlaya- cağı 1 Mayıs'a gergin bir or- tamda girildi. Tüm yollar po- lis barikatlanyla kesilerek. mitinge katılanlar tek tek arandı. 100 bin kişinin katıldığı 1978 mitingi olduk- ca buruk ve hüzünlü geçti. Mitinge katılanlar, ellerinde 1977 1 Mayısı'nda ölenlerin resimlerini taşıyorlardı. 1 Mayıs mitingi olaysız sona erdi. Aynı yıl Adana. Eskişe- hir ve Lefkoşa'da da 1 Mayıs mitingleri yapıldı. Buruk ve hüzünlü İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı I Mayıs'ta so- l y / jF kağa çıkma yasağı ilan etti. Behice Boran'm baş- kanhğında 200 kadar Türkiye İşçi Partisi üyesi sokağa çıkma yasağını protesto etmek için Boran'ın Mcrtcr'deki evinden çı- İtarak, DİSK Genel Merkezi'ne kadar yürüdüler. Boran ve TİP üyeleri burada gözaltına alındılar. İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı 1980 yılı- > O v n d a k i 1 Mayıs kutlamalannı yasakladı. DİSK. 1 Mayıs'ı, Mersin'de düzenlediği mitingle kutladı. Mitingde konuşan DİSK Genel Başkan Vekili Rıza Güven gözaltına alındı. 12 Eylül Askeri Harekâtından sonra Bahar Bayramı olarak tatil günü sayılan 1 Mayıs. askeri yönetim tarafından resmi tatil günleri kapsamından çıkarUİarak işgünü kabul edildi. 1980'den I987'e kadar çeşitli bildirileryayımlanarak sessiz- ce geçti. TQO^PetroJ-İş, Laspetkim-İş, Genel Hizmet-İş ve J. jrO / Deri-İş'in katkılanyla İstanbul Emek Sine- masfnda bir şölen düzenlendi. ŞHP'nin Sıraselviler'deki il binasından Tak- sim Alanı'na kadar yürüyerek çelenk bırak- mak isteyen SHP milletvekilleri ve beraberlerindeki grubun yürümesine polis izin vermedi. Bunun üzerine arabalarla Taksim'e giden SHP'li milletvekilleri anıta çelenk yerine, çiçek koymak zorunda kaldılar. İstiklal Caddesi'nden Tak- Inonu nun Başbakan Yardıması ve SHP Genel Başkanı Erdal tnönü, 1988 yılından itibaren, 1 Mayıs günlerinde yürüyerek halk ve işçilerle bayramlaşmayı gelenek haline getirdi. İnö- 1 lVf a v i « ' l a t " l n u ' ' ^ ^ yı'ında parti otobüsüyle Ankara sokaklannda dolaşarak halkın 1 Mayıs'mı - L * A **y * * **** * kutladı ve '"Gelecek yıllarda insanlar 1 Mayıs'ı kutlayabilecek" dedi. Ertesi yıl 1 Mayıs*- ta yakasına bir kırmızı karanfıl takarak, beraberinde o dönemde SHP Genel Sekreteri olan şimdiki CHP lideri Deniz Baykal ve parti yöneticileriyle Türk-İş Genel Merkezi'ne yürüyen tnönü, burada dönemin Türk-îş Başkanı Şevket Yılmaz'lagörüşerekbayramlaştı. Erdal İnönü 1991 1 Mayıs'ında da Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Karayalçın ve milletvekilleriyle birlikte belediyenin Fen tşleri Müdürlüğü'ne giderek buradaki işçilerle bay- ramiaştı. İnönü, 1992'de ise Türk-Iş, DİSK ve Hak-İş'in Ankara'da Karayollan Genel Müdürlüğü Konferans Salonu'ndaki ortak 1 Mayıs kutlamasına katıldı. sim'e doğru yürümek isteyen bir grup da polis tarafından cop- ve sopalarla dağıtıldı. T f\ O Q Taksim'e çeşitli yönlerden cıkmak isteyen grupla- JL JrQ Jr ra polisin açtığı ateş sonucu tersane işçisi Mehmet Akif Dala öldü. 8 kişi kurşunla yaralandı, 400 kişi gözaluna alındı. Laspet- kim-İş Genel Merkezi"nde toplanan ve 1 Mayıs'ı Abide-i Hürriyet Alanı'- nda kutlamak isteyen 8 sendi- ka yöneticisi de güvenlik kuv- vetlerince engel- lendi. I ölü 400 gözaltı f Mayıs gününü adeta gözakında geçir- di. Meydan, kavşak ve iskelelerde onbinlerce kişi kimlik kontrolünden geçirildi. Taksim adeta abluka altı- ndaydı, buradan geçen herkes arandı. Üç bine yakın kişi gö- zaltına alındı. Hatta. Taksim'e gitmekte olan bazı belediye oto- büsleri yolculanyla birlikte uzun süre gözalünda bekletildi. Kazlıçeşme, Pangalü, İncirli, Güngören, Harbiye ve Dolapde- re'de toplanan gruplar güvenlik kuvvetleri tarafından dağıuldı. Pangaltı'daki olaylar sırasında İTÜ öğrencisi Gülay Beceren kurşunla yaralanarak felç oldu. Türk-İş aldığı genel kurul karan uyannca 1990 1 Mayısı'nı Ankara'daki genel merkez binasında bir toplanü düzenleyerek kutladı. JQQ1 1980 sonrası 1 y y ± ilk yasal 1 Ma- yıs mitingi İzmir'de Babk Hali önünde gerçekleşti. İstanbul'daki çeşitli gösteri- lerde ise 3 polis. 10 gösterici yaralandı; toplam 600 kişi gözaltına alındı. Türk-İş 1 Mayıs'ta genel merkez vfedo- kuz temsilciliğinde salon toplanülan düzenledi. Hak- İş 1 Mayıs paneli yaptı. SHP 1 Mayıs'ta Sıraselviler'deki İstanbul İl Merkezi'ne "1 Mayıs yasallaşmalıdır" yazılı pankart asarken. İlGözaitılar sürüyor Başkanı Ercan Karakaş da sendikalan ziyaret etti. T 0 0 " ^ 1 Mayıs, yeniden çaLşmalanna başlayan 1 y y * ı DİSK ile Türk-İş ve Hak-İş Konfederasyonlan tarafından ortak bir toplantıyla kutlandı. Ankara'daki Kara- yollan Genel Müdürlüğü konferans salonunda düzenlenen toplantıda üç konfederasyon ortak bir "Güçbirliği Deklaras- yonu" yayımlayarak bir an önce DYP-SHP koalisyon hükümetinin demokratik- leşme vaatlerini yerine getir- mesini ve 1982 Anayasası'- nın değiştirilmesini istedi. Toplantıya, Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü de katıldı. 1980 sonrasında İstan- bul'daki ilk 1 Mayıs mitingi de bu yıl Sosyalist Parti ta- rafından Gaziosmanpaşa Mevdanfnda gerçekleştiril- di. Izmir Bahk Hali önünde ve Mersin'de de mitingler düzenlaıdi. Meydanlardan salonlara