Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6NİSAN1993SALI 12 DIZIYAZI Mîllîyetçi gelişmeler ve Kafkasya Milliyetçilik ve eski sosyalist ülkeler EMİN GÜRSES (Boğaziçi Üniversitesi) -3- & Gurcı ürcistan'daGürcüuhisçuluğıaum kJJevaıdnadzeEylül1972de getişmesiburadayaşayan aztnhkfan Gurcistan Partişefioluyor. Göreve korkutmayabaşUuhbile. getince Güney Osetyaotononûbolgesi Eündekirubkkridolaraçevinp parti kadrosunuyeterinee Rusya'yagöçmek isteyeninsanlar enternasyonatistolmamaklasuçlanuş. gittikkıi yerde iş buhıp Yazarlannyazılarındagekneksel bulamayacaklankonusunda söylemleriaşunkuUanmalanndan karamsarhklanm dilegetiriyorlar. yakınnuş. B ütün bu gelişmelerin >anında. gözeçarpan ıkincı. fakat çok tehlikeli bır gelişme de ulusçu duygulann gıttıkçe tjrmandığıdır. Liderler yeni oluşumlardan pay kapmak için ceşitîi yollara başvuruyorlar. Gamsakhurdia Tiflıs'te ycr bulamayınca kuzeyde Çeçenlen kfşkırtma yolunu seçti. Abhazlann aynlıkçı istekleri de eklenince. budurum.Gürcü ulusçuluğunu kışkırtıcı bir rol oynadı. Acanstan yönetımı ıçın henüz boyle bir sorun yok. Daha bırkaçyıl öncesine kadar banş içinde yaşayan değışik etnik topluluklararasında bugûn uzun sürcbilecek birnefretin tohumlan atılıyor. Anık gençler bırbırlerinehangi etnıİc guruptan olduklannı sormaya başladılar Gürcıstan'daGürcü ulusçuluğunun gelişmesi burada yaşayan azınlıklan korkutmaya başladı bile. Elindeki rubleleridolaraçevirip Rusya'ya göçmek isteyen insanlar gittiklen yerde iş bulup bulamayacaklan konusunda karamsarlıklannı dile getinyorlar. Soçi'de konuştuğumuz Ruslaroradaki Ermeni veGürcü mafyasındanyakındılar. Kadın tıcaretınden uyuşturucuya kadar akla gelebilecek herşey mevcut. Ruslardaki Gürcüdüşrnanîığının arttığını kolayca gözleyebiliyorsunuz. Asker toplama merkezi. Bakü Devlet Üniversitesi. Acaristan Batum Devlet Üniversitesi'nden Dr. Mungar Migeladze bır tarihçi ve aynı zamanda Acanstan meclıs üyelığini de sürdürüyor. Acaristan cumhurbaşkanı Asian Abashidze'den meclısı uzun zamandır toplamadığı ıçin yakınıyor. Kendi grubunundıktatörlüğünü kurduğunuıddiaediyo'- "ZatenAslan Bey'e bu görev Gamshakhurdia tarafından verildi "diyor. Aslan Abashidze, Acarisıan Ekonomik Kalkınma Partisı(AEKP) başkanı. Bu panı yöresel bır parti ve Acaristan'ın otonom bır bölgeolarak kalmasmı ıstiyor. Karşısındaki partiler ıse bir blok oluşturmuşlar ve Tıflis üe bırük içın çalışnorlar. AEKP'den farkı ıse yöresel değıl fakat Gürcıstan çapında örgütlenmışler. Abashidze şimdiye kadar Tıflis ile ilişkilenni dengede tutmayı başarmış Abhazya > önetıminin aksine. Batum Devlet Üniversitesi Tarih kürsüsü başkanı Prof. Revaz Dıasamidze Abhazya sonınu konusunda şöyle dıyor; "Abhazalar dev let ıstiyor. Bölgedeki nüfusun % 17'sı Abhaz. %43'ü Gürcudür Diğerlenru Rum. Ermeni ve Ruslaroluşturuyor. Bunahmlara zamamnda müdahale gerekiyor. Önceden ılımlılar vardı. Onlaria görüşmedik. Şimdı çok geç oldu, çünkü daha az tavızkar olanlan geldi. Şimdı bazılan dıyor kı eskiler hata yaptı fakat biz yapmayacağız. Fakat tren gıtmiştir. Yaşam böyle gıderse yeni tren gefrnez. bu defa tank gelir, çünkü ınsanlargünlük yaşamlannı devam ettirmek için temel yiyecek maddesıne ihtiyaç duyarlar ve eğer bulsmazlarsa başıbozukluk başgösterir. Budayeni bir trenin değil tanklann gdmesine yol açar." B ırzamanlar Kafkasya'mn başkenti olan Tiflis'e vardığımızda Rustaveli Caddesindeki yıkıntılarılk gözümüze çarptyor. Gamsakhurdia taraftarlanyla Halk Cephesi taraftarlan arasında geccn çatışmalardan arda kalanyikıntılarveçatışmaizlen şimdı onanlmakta. Zviad Gamsakhurdia'yı 1974"te insan haklan savunma g rubunun kuruluşunda gprüyoruz. 198Tde ise faaliyetleriru beraber sürdürdüğu arkadaşlanyla birükte nıilliyetçi hareketeöncüİükeden 'İllia Chachavadze' topluiuğunu kuruyorlar. Seçimle ıktidara gelen Gamsakhurdia azınlıklara karşı olumsuz bir politıkayı uygulamaya koymaya çalışmış. Karşısında Halk Cephesi'ni bulmuş. Çatışmalardan kaçan Gamshakhurdia yanındakı 150-200 kadar nefer ile Gence'yegeçmış. Orada kendısini Muttalibov karşılamış, fakat uzun süre koruyamayacağmı söyleyince Ermenistan'a gitmiş. Ermenilere silah venp Grozniya Çeçen-İnguş bolgesıne geçmeyı başanyor .Gürcümılliyetçiliği bayrağını eline almaya çalışan Gamshakhurdia bir Megrel. Megreller batı Gürcıstan'da yaşıyor Gamshakhurdia'nın babası ünlü Gürcü yazan Konstantin 1974'teölmüş. Komünıstleri ve Müslürnanlan riiç sevmemekle tanmıyor Şevardnadze ıse birGuryaü. Guryalılann merkezi Lançuhuti, Batum'a yakın bir bölge. Şevardnadze'nın babası komünist olmayan bir ortaokul hocasiymış. Şevardnadze Eylül 1972 de Güıtıstan Parti şefi oluyor. Göreve getince Güney Osetya otonomi bölgesi parti kadrosunu yeterineeentemasyonalist olmamakla suçlamış. Yazarlann yazılannda geleneksel söylemleri aşın kullanmalanndan yakınmış. 1960 ve 19701i yülarda "resmı milliyetçilik " denen ve devlet bürokrasisinde ve aydm çevrelerde başlayan hareketler görülmeye başlandi. 1969-1974 aras Rus dıli eğitımine önem venlmesi ulusçu temalann aydınlar tarafından kullamlmasına ortam hazırladı. Yazar Rvaz Dzhaparidze, ünıversite ders kitaplannın Gurcistan Eğjtim Bakanlığınca yapılan Rusca olması önensinçGurcistan yazarlar. „ , .,, kongresinin 1976 yılında yapılan ' ' " kurultayinda karşı çıkmıştı. Sürecck Haydi Cıımhuriyetçiler, haydi Kemalistler işbaşına Silah sesiyle demokrasinin sesı- ni susturabileceğinı zanneden bu canileri lanetliyorum. Uğur Mumcu ve demokrasiyi seven tûm insanlara başsağlığı diliyo- rum. Yeter Kavnık Basın çok uzun süredir silahla, terörle susturulmaya çaiışılı- ' yor. Halkın özgür bilgilerine hakkına doğru yüreksiz bu sal- dınlar karşısında öğrenci genç- lik, ünıversiieli gençlik olarak susmayacağız. İstanbui Tıp Fak. Öğrenci Der- neği VöiKtinı Kurulu Tanfsiz acılar ıçindeyim. Ca- ' miamıza ve demokrasiye inan- mış herkese beş sağlığı diliyo- , rum. İbrahiın Oğercioğullan En değerlı dostumu yitirdim. Siz ölümsüzsünüz. Her zaman yanındayız. SongüISap Bilgisıyle hepimize ışık tutan değerli yazanmızı kaybettik. O'nu öldürenler insan olamaz. Bunu yapan hainlere tüm gücü- müzle bağınyoruz: UĞUR . MUMCU'lar ölmez! Ayşegül YaJçın Sevgili Uğur, Senın faıllerinı ya bulurlar, ya da ortaklanırlar. Ya da buldu- ruruz. Sevgilerle. Ulusumuz çok değerti bir evla- dını yitirdi. Biz yaşıyoruz ve ka- rarlıyız. Mahmut C. Öktem Feisefe Öğretmeni Değerli Yazar Özgürlük mücadelesi birini da- ha yitirdi. Ama susturamaziar. Serpil Zorbozan Değerh yurtsever Kemalist ya- zanmız dış güçler ve onlan ül- kemizdeki ışbirlikçileri vatan haini güçler tarafından katledil- diğine ınanıyorum bu katıller bulunup cczalandmlmasını isti- yorum. Tann'dan rahmet dili- yorum ruhu şad olsun. Yüksel Şimşek Ümraniye L'ğur Mumcu Abimizi kaybet- • tik fakat bizler yaşıyoruz sonu- • na kadar anti demokratik mü- i cadelelere karşı savaşacağız. Şefer Midesizoğlu Cmraniye DSP üyesi Sevgılı Ağabeyımiz Uğur ı Mumcumuzu ve demokrasimi- zdn yılmaz nefesini kaybelme- nin biiyük aası içindeyu. Yıl- madan ve yorulmadan izinde- yiz. Haydar Kaya Büyük birfikiradamını kaybet- menin acısını derinden yazıyo- O NB I N L E R İÇİN YAZDI Sevgili Mumcu Tam bağunsız Türkiye mücadelende bugüne kadar verdiğın mücadeledc seni yalnız bıraküğımıziçin utanıyor mücadelen önünde saygıyla eğiliyorum. Mevlöt Demird İstanbui Serbest Muhasebeci MaJi Müşavirkr Odası Denefjm Kundu Başkanı Saygıdeğer Uğur Bey Sizi saygj ile aruyor fikirlerinizin savunuculannın çoğalacağına bu yolda yürüyeceğimıze söz veriyorum. RamizŞahin sevıyorum. öğretmen Nigar Aydoğdu Sevgili Uğur Mumcu. Sana yapılan bu vahşetı nefretle kanıyoruz. Uğur Mumcu'lar ölmez. özgür Polat SevgiL Mumcu Ağabey, Senin ardından duyarlılık adına yapabileceğim tek şey şu satırlan koruyabilmek. Sana ve fikirlerine silahla ateş eden her şeyi herkesi şıddetle lanetliyorum. Gökban Egene Sevgili, saygıdeğer, büyük insan, çizdjğin ve izlediğin MATÜRKÇU DÛŞÜNCE rum. Ancak fîkirleri btze her za- man ışık tutacaktır. O her za- man bizimle olacaktır. Izinde- yiz... Mdike Kınık Biz, Atatürk düşmanlanndan daha mı korkağız? Neden hâlâ bırbırinızı yiyorsunuz aydın- lar!? Yeter artık tek bir yumruk olalım, küçük hesaplannızdan vazgeçin. Uzerimize birçığgibi gelen Atatürk düşmanlığını görmüyor musunuz? Uğur Mumcu yaşıyor bizimle... Ayda Aktay Uğur Mumcu'lann ve onlann savunduğu düşüncelerin susturulmasına izin vermeyeceğiz. Ordann düşüncelerini savunan, O düşüncelen benimseyen bizler dıyoruz ki "yağma yok!.." Rasim Bakırcıoğlu KırkyıllıkCıımhuriyet okuyucusu İnsanJığa kanla kazınmış bu eylemi tüm ınsanlık gelecek kuşaklarvegeçmiş kahramanlar adına kınıyorum. DentzErfoaş Sevgili Mumcu Demokrası savaşımındaki yerini bibyonız, demokrasi savaşımı devam edecek sana minnattanz savaşımın sürecek seni unutmayacağız. lsbak işçileri adına Mefamet Yaşa Sdahattin Çangal YusufTiirboğlu Canım Mumcu, Bugün dürüstsem. doğruysam, Atatürçüysem bunda senin de payın var. Teşekkür ediyorum. Düşüncelerin yaşayacak. Seni yolun yılmaz ve kararh takipçisiyiz. özgiür Rışvanoğlu Sevgih Mumcu Ağabey, 51 yıl o koca aklınla bu ülkeye ve biz gençlere çok şey verdin. Peki bizler ne yaptık! O savaştığın "kara zihniyef'Ie savaşmaya devam edeceğiz. Fikirlerimizle. yazılanmızla... Rahat uyu. Toiga Tezgüler Sevgili Uğur Abi Seni bu ülkeyı karanlığa boğmak isteyen şerefsiz haysiyetsiz, onursuz kişiler katletti kanın yerde kalmayacak, aydınJatüğın o uçsuz bucaksız ışıklı yolda bıraküğın bayrağı biz gençler taşıyacağız ruhun şad olsun ölmedin, ölmeyeceksin kalbımdesın. Memduh Serin Sevgili Uğur Abi, Seni katkdenleri nefretle lanetliyorum. Atatürk aydınliğını yokedeceklerine inanıyorlarsa aldanıyorlar. ÜnalPıd Uğur Bey, Sizinle beraber bir örnek gazeteci daha katledildi. BehaGûngör Çok değerli. çağdaş, laik, sosyal demokrat, Atatürkçü: Atatürk ilke ve inkılaplanna bağlı ve bunlann savunucusu ilahi bir kalemimız olan Uğur Mumcu ağabeyimizin katledilişini kin ve nefretle kınıyor; tüm cağdaş, laik, sosyal demokrat, cumhuriyet ve çağdaş devrimcilerimize baş sağlığı diliyorum. Bir eğiümci olarak diyorum ki: Abdi İpekçileri. Çetin Emeçleri. Bahriye Üçoklan, Muammer Aksoylan ve daha niceçağdaş kalemlerirnizi kıran vesusturan hedef bellidir. Bunlar; İslama, Larikatcı, ve hizbullahçı örgütü ile çalışan; kurtuluş savaşında hilafet ordusu artıklan onlann çocuklan ile torunlandır. Atatürk ve Atatürkçülük hakkında beyanat veren Sayın Anayasa Mahkemesi Başkanımız Yekta Güngör Özden'e bunlar kin ve nefretlerini kusarak görevden alma seferberliğine girdiler. T.C. Atatürk'un dediği gibi "ilelebet ve payidar kalacaktır". Yeter. ki biz ve bizim kalemlerimiz kinlmasın, yeter ki kınlan kalemlerimizin yeri boş bırakılmasın, yeter ki halka gerçekler yılmadan anlatılsm, yeter kihalkımızadini duygulannın 3-5 gerici tarafından sömürüldüğü tüm çıplaklığı ile anlatılsın, yazılsm. belgelensm. Bizim kalemimiz her zaman güçlüdür. Haydi cumhuriyetçiler, laik, sosyal hukuk devletleri haydi Kemalistler bu son kınlan kalemimiz olsun. Haydi iş başına. AUErier Snrecek ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ Gençlep Okusun Diye... Bayındır Sayrıevi'nde yüreğine giden dört damarı de- ğiştirilen Prof. Sadun Aren, evıne çıktı. Evde ufak ufak yürüyüşler yapıyor. Antalya dönüşü evine gidemedim daha, telefon ettim. Sadun Aren'e, Server Tanıllı'den faksla gelmiş bir ileti vardı, onu okudum. Tanilli, "Sayın Ekmekçi'den bayrammı da kutlayarak ricamdır" diye yazmış faks notunun üstüne. Sonra, kendi kendime dü- şündüm. Bunu yayımlamalı mıydım? Özcan Kesgeç'e sordum: - Elbette yayımlamalısın, yoksa biz nereden öğrene- ceğiz, Tanilli'nin Sadun Bey'e iletisini? Server Tanilli, mektup yazmasını bilmez miydi? Mektubu yazar, bir zarfa koyar, yollardı. Sana gönderiyor ki, gerekli görü- yorsan yayımla diye! Tanilli'nin iletisini Sadun Bey de çok beğendi. - Sen de görüşürsen, benim teşekkürlerimi ilet! dedi. Tanilli, iletısinde şöyle diyordu: "Sadun Bey, Sevgili Hocam, Rahatsızlığınızı, bu arada bir ameliyat geçirdiğinizi duydum. Ne denir? Sağfık da, hastalık da biz insanlar için. Geçmiş olsun derken, tez günlerde afiyete kavuş- manızı diliyorum. Kendinize iyi bakın, lazımsmız bize. Aynı zamanda bayramın içindeyiz. Bunu vesile bilip, bayramımzı kutlarken. size gelecekie, sağlık ve afiyet içinde daha nice bayramlar diliyorum. Hep beraber kut- layacağımız böyle güzel bayramlarımız da olacak. Ellerinizden ve yanaklarınızdan öpüyorum. Eşinize, bu arada ortak dostianmıza selamlar. Emirlerinizi de beklerim. Şimdilik hoşça kalınız, aziz hocam..." Bugün nisanın altsı, dün beşiydi. 5 nisan koca dil usta- sı, ömer Asım Aksoy'un doğum günüydü. Aksoy, 95'i bitirip 96'ya bastı. Yarından sonra da 8 nisan, ServerTa- nilli'nin bir faşistin kurşunlanyla ağır yaralandığı gün. Tanilli, tekerlekli sandalyede de olsa, yaşamını, o denli önemli saydığı savaşımını sürdürüyor. Ikisine de uzun yaşam diliyorum. Yine Antalya dönüşünde, İstanbui'dan Emil Galip Sandalcı'nın arkadaşı, dostu, Muzaffer Yıldırımlar'dan beni çok duygulandıran şu mektubu aldım: "Sevgili Ekmekçi! Hitap, bir hayli samimi; tanışanlar arasında ise çok sı- cak. 'Benim buna hakkım yok; ilk defa konuşuyoruz' di- yebi/irdim. Ama ortak dost Emil ağabey olunca, sanki bu, bir hakmış gibi geldi bana. Ekmekçi'yi ben, nedense hep, epeyce iri yan, hani Ya- şar Kemal gibi, hatta biraz daha göbeklicesi düşünür- düm; şöyle epeyce kabadayı. Görünce, moralim mi bozuldu? Ne ola ki? Polis kovalayınca, o cüsseyle beni korusun diye mi düşünecektim? Hayır. Ekmekçi'yi şimdi sevdim. Üstelik hastalığa sayrı, doktora sayrıcı dediği halde. Hastane neydi? Hatırlamadım. N'olur hatırlatma- yın Sevgili Ekmekçi, bu da benim eksi tutkum olsun veya kötü tutkum! 'Alerji'•' karşılığı; Ekmekçi ne der acep? Cenazede Ekmekçi bana selam verdi. Sanırım birine benzetti. Benzetmedi, belki de Emil ağabeye ortak oldu- ğumuz yaklaşımlar buldu; kimbilir. 15 Mart 1933 tarihli yazısında, Ada'daki evden bahse- diyor Ekmekçi. O evde ne güzel günler, o güzel günferin ne güzel saatleri geçti Emil ağabeyle. Bahçesinde top oynayıp, hasır, eskimiş oturma birimlerınde dinlenirken 'haddedengeçmiş nezaketle', öfkelenince bokherifler' sözünü, nasıl da hiddetle ama daha da imbikten süzül- müş bir asaletle kullanabildiğini, asiında bu ifade hiç ters gelmezken üstelik 'bok herifler'm nasıl da 'bombok herifler' demek olduğunu düşünürdük o günlerde. Emil abi.. ah! O, baba, kocaman sesinle, bir anlatımın en yo- ğunluğundayken öksürüğün nasıl da nefessiz bırakırdı bizi, hepimizi, tüm sevdiklerini." Emil ağabeyi tanımak için, önce Ado'yu tanımak ge- rek. Ado, o güzel insan, 1.40 boyuyla dev yürek. Emil ağabeyin teyzesi/halası. Ikinci Oünya Savaşı'nın az ön- cesi. Berlin'de, Berlin Stadı'nda bir maç veya gösteri. Ado (aslının Adaletolduğunu ailenin verdiği öfüm ilanıy- la hatırladım) arkadaşı ile (Defne'nin takılması ile sevgi- lisiyle) orada. Hitler görünüyor şeref tribününde. Bütün statayakta. 'HeilHitler'. Ado, yerinden kıpırdamıyor. Ar- kadaşı/sevgilisi 'Kalk n'olur kalk' diye yalvarıyor. 'Ben bu faşiste kılımı kıprrdatmam!' Ado bu; geliş çizgisi bu olunca da, yani temel de böyle güzel, böyle zengin olun- ca, yani maya da yardım edince, böyle bir Emil Galip Sandalcı'yı bize nediye edıyor doğa. Ingilizlerin, son zamanlarda çok sık anımsadığım bir anlanmı var: 'Birine üniversite mezunu diyebilmek için, üç üniversitenin bitirilmesi gerek.' N 12 Eylül'ün ertesi veya daha ertesi. Solcu ve/veya de- mokrat ve/veya insan olduğu için tehlikede olan insan- larla Ado'nun evine gidiyoruz. Bir veya ikinci seferinde, bilemiyorum Emil Ağabey salonun penceresi önünde, o düşmez sigarası elinde, oturuyordu. Biliyor musun Mu- zo?' dedi, 'Hesapladım, tam 9 kez saçlanm devlet kara- rıyla kestirildi. Gençliğimde, üniversitede yaz dönemi askeri kamplar vardı. Sonra askerlik. Yedi kez. Iki de 12 Martsonrası'çekHen eziyeti, işkenceyi ancak Emil Galip gibiler yere dökülen acısız saç parçacıklanna dönüştü- rebilirdi. Emil Galip. Tabii galip! Hiç kaybetmedi ki. Tanımadığınız bana verdiğiniz selama, teşekkürler Ekmekçi." Sağın (doktor) Niyazi Tunga da öldü. Cumartesi günkü yazısında Mehmed Kemal, Tunga'yı ne güzel anlattı. Cuma günü ODTÜ'ye giderek, orada 'ODTÜ Ergin Izci Topluluğu'nun düzenlediği toplantıda konuştum. Genç- lere, Uğur Mumcu'yu, basında dürustlüğü anlatnm. Gertçler ilgiyje djnlediler... BULMACA 1 2 3 4SOLDAN SAĞA: 1/ Hüseyin Rafami Gürp»- nar'ın bir romanı... Tav- lada bir sayı. 2/ Mısır'ın plaka ışareti... Imkân. 3/ Zarara uğrama tehlike- si... Himalayalar'da yaşa- dığına inanılan "Kar Adamrna verilen ad. 4/ Gözlerigörmeyen... Vila- yet... Işık akısı birimi lümen'in simgesi. 5/ Os- manb ordusunda yüzbaşı ile binbaşı arasında yer alan riitbe. 6/ Duyuru... Ağn. 7/ Yumurta biçiminde olan... İslambktan önce Kâbe'de duran üç puttan biri (Diğerleri U/- za ve Menat). 8/ Gizli görevli... Övme. 9/ Kaüte. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1/ Moüere'in "Hastalık Hastaa" adlı yapıtmdan Ahroet Vefık Paşa'nm yaptığı uyarlama... 71- hin. 2/ Sözcüklerin hem biçimşel hem anlamsal tarihini ele aian dıl- bilim dalı. 3/ Yağlı güreşte, yanş- malardan önce cazgınn okuduğu dua. 4/ Satrançta özel bir hareket... Gelenek. 5/ Iskambil oyunlannda kâğıt atma sıras... Pamuk, yün gibi şeyleri eğirmekte kullanılan araç. 6/ Dil devri- minin ilk yıllannda milletvekili anlamında kuUarulan sözcük... Bir nota. 7/ Hangi şey... Cömert. 8/ Göğüs sanası, ateş, titreme; öksürük gibi belirtilerie ortaya çıkan akciğer zan yangısı. 9/ Bir ay adı... Kâğıtlan bir arada tutmaya yarar madenı çengel.