Katalog

SAYFA CUMHURİYET 29OCAK1993CUM> OLAYLAR VE GORUŞLER Insanın SerüveniMELİH CEVDET ANDA Y A vnıpalı ve Amenkalı beyazlann ortaiama yaşama umudu son uç yüz vılda yaklaşık uç kat yükseldı (25'ten 7> e) Cenaze ışlen yapanlann bır kongresındc, olümler azaldığı ıçın bu hızmet kesımırnn varlığını tehdıt eden sorunlar tartışılmış Cenaze kaldıran- lann ışlen kotuye gıdıyorsa ılerleme gerçektır denebılır " Yazima aktardığım van parçasında geçen "ılerleme" sozcuğûnun anlamı nedıf Bu sozcuk yenne •"evnm" soz- cuğünu de kullanabılınz Oyleyse şu soruyu da sorabıhnz Tanh boyunca ınsan bır evnm geçırdı mı'' İnsan de- yınce bu sorunun yanıtını bulmak epeyce guçJeşır, ama "ınsan yaşamı * dcrsek ışımız kolaylaşacaktır Zorola- nı mı seçelım. kolay olanı mı9 Baka- lım, konuya bır göz gezdırecejnz Once okurlanma elımdekı kıtabı ta- nıtayım "Tanhten Dersler - Wıll ve Anel Durant - Çevıren Bozkurt Gü- venç - Cem Yayınevj " Ben gerçı tanhten ders çıkanlacağı- na pek ınanmam. ama bu. tanhı sev- meme engel değıldır Ozellıkle tanh felsefes» bcnım ılgı alanım ıçındedır A>nca çevırmenın adı. Bozkurt Gû- venç adi, ılgınç bır kıtapla karşı karşı- va bulundugum duygusunu uyandırdı bende Doğru çıkiı bu sezgjrn Tanh seven (ve sevmeyen) okurlanma salık vereceğım, tadına doyamayacakiar Bozkurt Güvenç, kısa onsozunde şoy- lc dıvor Tanhten Dersler. bır lanh dersı de- ğıl. tanhın tanhı va da tanh uzenne derstır Tanhın. evnmın. kulturun. kı- saca ınsanlık seruvenının ozgun bır yorumudur ' Tanhten Dersler eşı zor bulunur. ozgun bır tanh felsefesı- dır VVıll ve Anel Durant çıftı. "Uygarlı- ğın Öykusû' genel admı verdıklen on cılthk bır >apıt koymuşlar ortaya I Doğulu Mırasımız. II Grek Dünyası. III Sezar ve Isa. IV Inanç Çağı \ Ronesans, VI Reformasvon. VII Akıl Çağı. VIII 14 Louıs Çağı, IX Voltaıre Çağı, X Rousseau ve Dev- nm Yazık bu on cıltlık yapıt dılımıze çevnlmedı daha Y a elımızdekı kıtap0 Durant çıftı. bu kuçük kıtaba yaz- dıklan Önsoz'de şoyle demış "Uygar- lığm öykusü'nu yazıp bıtırdıkten son- ra, dıayı oluşturan on cıldı baştan sona okuduk Bugunu anlamamıza. gelccektekı gelışmeîere, ınsanın doğası ıle devlet yonetımme ışık tutt -ağına ınandığımız olaylan yonımlar. seçıp saptamaya çalıştık Derledığımı., not- lan okuyucumuza sunuyoruz " İşte elımızdekı kıtap bu Elbet okur. yukandan ben okuduk- lanndan. ınsanlığın ılerleyıp ılerleme- dığı sorununa gelmı^tır Kım bu soru- na gelıp dayanmamıştır kı' Bana so- rarsanız. ben ılkel toplumdakı vaşamı sevenm Yenı antropolojı. ılkel top- lum ınsanlannın "vahşı' dı>e anıl- masına karşıdır Vahşı-barbar-u>gar bolumlemesı artık ınandına değıl Be- nım ortaçağ >aşamını da sevgı ıle du- şunduğum çok olmuştur Gencı mı- vım° Hayır ama çağımı da opup başı- ma koymuyorum Daha doğrusu, eskı ınsanlan kuçuk gormüyorum 1lerle- dığımızden kuşku mu duyuyorum'' Belkı ama tam olarak değıl Elımızdekı kıtabın >azarlan, "Iler- leme gerçek mır ba^hklı konuda şöv- le dıyorlar "Tanhı çağlar boyunca ın- sanın doğasında elle tutulur bır değış- me bulamadığınuza göre teknolojık gelışme, eskı amaçlara hızmet eden ve- nı araçlardan başka bır şey değıldır Ihtrvaçlann karşılanması. her cınsın otekınm peşınde koşması. savaş gıbı " İşte konumuzun bamtelı budur Teknıktekı ılerleme, ınsan doğasında herhangı bır değışıkhğı, bır ıyıleşmeyı getırmemışur Boşuna ovunmeğe kalkmamalıyız Aynca tekruk ılerleme de butün ınsanlığı kapsamıyor İlkel toplumla uygarlığımız bır arada yaşa- maktadır 'Bılım ve teknıktekı ılerlememız. ıyı ıle kotunun kanşımı olan bır harman- dır Teknık rahatlık ve kolaylıklar fi- zık gucumuzu ve manevı bağlanmızı zayıflatmış olabılır Llaşım ve hareket gucumuzu gelıştırdık Kımılen bu ar- tan gucu, suç ışlemek, hemcınsını ol- durmek ıçın kullanıyor Yaşama hızı- mızı ıkıye, uce, yuze katlarken sırurle- nrruzı param parça ettık Hekımlen- mızın mıkroplara karşı açtıgı savaşı, keşıflen, kazandığı zaferlen hayran- lıkla ızlıyoruz Omrumuze katılan yıl- lardandolavışukranduvuyoruz San- kı artan yıllar mutsuzluğumuzu da uzatmıyormuş gıbı " Tanhe. şu savaş neden çıktı, bu dev- let neden çoktü, o devlet nederj yuksel- dı gıbı sorularla bakmavı aşmazsak onun özünu yıtırmış oluruz Tanhın ozu, ınsanın evnmını kavramakla ya- kalanır Uygarlığımızı küçümsemeve- hm, onu gozümuzde fazla bu>utmeye- lım de, kendımıze eleştırel gozle bak- mayı savsama>alım ' Hoşgorusuzlu- ğu (bağnazlıgı) gerçekten aşük mı, yoksa onu dınden alıp ulusal, ıdelolo- jık ve ırksal çatışmalara doğru mu kaydırdık9 Davranışlanmız sankı şım- dı eskısınden daha mı ıyı9 " Sanat alanına gehrsek, ben çağımı- zın en hayran olduğum sanatçılannı. eskılerden ustun gormeğe yatkın değı- lımdır Eskılen okurken va da yapıp bıraktıklannı seyrederken, ganp bır zamansızbk duygusuna kapılınm. sankı tek bır dehanın olumsûzluğu ıle karşılaşmışımdır Öyle>se ılerleme nedırr ' Eİimızdekı kıtabın yazarian "ıler- leme"yı şoyle tanımlıyorlar "Kışı. çevresını daha çok kontrol edebılıyor- sa, bu ılerlemedır" Görüyor musunuz. mutluluk kıstas olmaktan çıktı Uygarlık öncesı yaşa- mın yalınlığını zaman zaman özledığı- mız yatsınabılır mı9 Ama gene de hıç- bınmızın eskıyı uygarlığırruza yeğleye- ceğıru sanmıyorum Pekı, tanhe neden bakıyoruz9 Kjm olduğumuzu anlamak ıçın (Anlayabıhrsek) Dahası var Tanh bıze gostenyor kı ınsanoğlu ılerleme yonunde hep bır savaşım içınde olmuştur, haara kon- mamıştır, olanla yetınmemıştır Hep baştan başlıyor gıbı yaşamahyız, ken- dımızı sureklı denetlemelıyız "Eğıtı- mın ışı, ışlevı ve varlık nedenı uygarlı- ğın aktanlması ıse. kuşkusuz. ılerlıyo- ruz Uygarlık kabtımla geçmez Her kuşakta yenıden öğrenılmesı kazanıl- ması, kazandınlması gerekır Yalnızca bırkaç kuşak ıçın eğıtıme ara venlsey- dı, uygarlık tukerur gıderdı " Sayın Bozkurt Güvenç'ı, boylesıne duşundurucu bır kıtabı dılımıze ka- zandırdığı ıçın kutlamak ıstıyorum Yazımı bıtınrken. şu satırlan da okurlanma sunmaktan kendımı ala- mayacağım "Onca yakınmamıza karşılık. ılerle- memız gerçekse bunun nedenı geç- mıştekı atalanmızdan daha bılge ve sağlıklı doğmuş olmamız değıl, fakat daha zengınleştınlmış bır kultür mıra- sına sahıp, bılgı. deneyım ve sanat bın- kımı olarak yuksek bır kultur duzeyı- ne doğmuş olmamızdır Tanh, herşeyden once ve hepsırun ustunde. işte o tanh mırasırun yaraü- lması ve kayda aknması, aktanlması. kullanılmasıdır Yalnızca geçmıştekı hata ve kusurlanmızdan ders almak ıçın değıl de, yaratıcı ruhlann özendı- ncı bır hatırlanması amacıyla ıncele- yenler ıçın tanh, sıkıntılı bır labırent olmaktan çıkar " Tanhın, hep dogruya yonelen mıs- tık bır güç gıbı algılanmasını anlaya- mamışımdır Onu tann yenne koyma- mız ıçın elımızde hıçbır karut yoktur Ama ınsanoğlu nerden gehp nereye gıttığını yılmadan araştıracaktır PENCERE Cumhuriyetimizin ve Ataturk ilkelerinin korkusuz savunucusu, değerli araştınnacı, gazeteci-yazar UĞUR MUMCU'yu insanlık dışı bir saldın sonucunda kaybetmiş ohnanın büyük acısını tum yurttaşlarımızla paylaşıyoruz. O'nun savunduğu yüce değerler Turk ulusu varolduğu sürece susturulamayacaktır. Başımız sağolsun. BOĞAZİÇİ ÜNtVERStTESİ EĞtTİM FAKÜLTESİ UĞUR MUMCU AJMSINA Fikirlerin adam vurmakla yok edileceğini sananlar, kafalannda beton perde taşıyanlardır. Kendisinden farklı düşüncelere dayanamayanlar düşünce insanları ve savunucuları değil, ancak düşünce esirleri ve sığınmacılardır. Yaşamak, kendi bireysel özgünlüğünü koruyarak hür olmak ve bugunün dünyasında yerini almak demektir. EMEL SAYLAM İnsanlık onurunun ve dostluğun simgesi Sevgili UGURyaşam bensiz de sürer diyeceksin. Gel onu sen bir de kalanlara sor. ŞEKİBE ÇELENK, HALİT ÇELENK, SERPİL GÜVEÎVÇ, KAYA GÜVENÇ, FERDÂ ÖZYURDA, ÜMtT ÖZYURDA Halk Devrime Sahip Çıkıyor Felsefe yaşamdan kopuk mudur' Çoğu kısı kopuk sanır Oysa felsefe, geçmışten bugu- ne toplumsal değışımle bırlıkte gelıştı Felsefe tanhı, bu bağıntıyı vurgulâyan bır takvımdir Immanuel Kant ne- den 12 ncı yuzyılda yaşamadı da 18'ıncı yuzyılda ortaya çıktı, ' Aydınlanma 'nın ısım babası oldu'' insanlık tarı- hınde bılım-dın çatışması neden Avrupa coğrafyasında yaşandı7 1789 Aydınlanma devrımının patladıgı yıl de- ğıl mı'? Ama devrımın felsefesı çok uzun bır surecın urü- nu, laıklık de Aydınlanma nın turevıdır Eğer "Rone- sans-Reform-Aydınlanma" uçlusu, bır butun içınde duşunulemezse kışıde tutarsızlık başgosterır Tutarsız lık içınde ne demokrası yerlı yenne oturur ne de sosye. lızm Laıklık karşıtları, Turkıye'de dın ıle bılim çatışması ol- madığını ılerı surerler, nıçın dıye sordunuz mu, yanıt hazır - Çunku Islam, bılıme karşı değıldır Hayır Kendı kendımızı aldatmayalım, doğru yaklaşım değıl- dır bu çağdaş bılım Şark ta değıl Batı uygarlığında ge- lıştığı ıçın dın-bılım çatışması o coğrafyada uç verdı, yüzyıllar boyu surdu sonunda laıklık ılkesı toplumda be- nımsendı, demokrasıye geçılebıldı Demokrasının Aydınlanma felsefesının anayurdunda gerçekleşmesı bır rastlantı değıl Bır nedensellık . Aydınlanma aklın ınançtan, bılımın dınden bağımsız- laşmasnda son aşamadır 18'ıncı yuzyıl 'Aydınlanma ' çağıdır; demokrasının gerçekleşme surecı, nıce kanlı dın savaşından mezhep kavgasından, bağnazlık çatış- masından oluşur Anadolu'da Aydınlanma devrımı 20'ncı yuzyılda yaşa- nıyor Turkıye'de laıklığın ve demokrasının eşzamanlı ola- rak 20'ncı yuzyılda devreye gırmesı bır rastlantı mı1 ? Hayır Bır nedensellık Tarıhte ya da toplumbılımde, doğabılımlerındekı gıbı bır nedensellık var mı, yok mu' O bır ayrı konu Bız yaşa- mın ıçerığmdekı ozu konuşuyoruz, tarıhçı takvım yap- rakları bırer belleten değerındedır, yaşadığımız Kema- lıst devrımın gobek adı da Aydınlanma1 Islam coğrafyasında bır tek Turkıye'nın laık devletı ku- rabılmesı Aydınlanma'ya bağlanmadan açıklanamaz Aydınlanmasız laıklık olamaz, laıklık olmadan demok- rası olamaz, demokrası olmadan ınsan hakları ve temel ozgürlukler olamaz • Cumhurıyet gazetesının temel felsefesı, Aydınlanma devrımınedayanır 1923 devrımıyle Turkıye Cumhurıyetı kuruldu 1924, Cumhurıyet'ın kuruluşudur Gazetemızın 20 ncı yuzyılın ılk ceyreğınden bugune değın hıç sapmadan Aydınlanma yolunda yuruyebılme- sı bır rastlantı değıl Uğur Mumcu'nun Cumhurıyet ga- zetesınde Uğur Mumcu olması bır rastlantı değıl Son yıllarda çoğu aydın sanılan kışının yolunu sapıtması ve tutarsızlığa duşmesı de bır rastlantı değıl Aydınlanma devrımı süruyor Uğur'un tabutu, bu devrımın bayrağı gıbı son yolculu- ğuna uğurlandı Halk Uğur a sahıp çıkıyor Halk devrime sahıp çıkıyor SHP İSTANBUL PANEL Demokrasi Savaşçısı UĞUR MUMCU Va ithafediyoruz 1. Bölûm: UĞUR MUMCU'yu ANMA UĞUR MUMCU ve Tüm Demokrasi Şehitleri Anısına 1 Dakikalık Saygı Duruşu KONUŞMACI 2. Bölüm: KONTRGERİLLA Yükî SHPlstİlBaşkanı Yöneten : YükselÇENGEL ILHAN SELÇUK Konuşmacılar CUMHURİYET GAZETESİ YAZARI İlhan SELÇUK Gazeteci-Yazar CelalKÜRKOĞLU SHP Adıyaman Milletvekili TalatTURHAN Araştırmaa - Yazar VeHYILMAZ Gazeteci Tarih Saat Yer 30 Ocak 1993, Cumartesi 12.00-17.00 Kazablanka - Tepebaşı Tum özgürlûk, laiklik ve demokrasi savunuculannı, Kontrgerilla oluşumunun üzerine gidilmesinden yana olan tüm halkımızı panelimize bekliyoruz. Düzenleyen: SHP İstanbul İl Başkanlığı ve İ\ İnsan Haklan Komisyonu