Katalog

7 EYLÜL 1989 KÜLTÜRYAŞAM KİM KİME DUM DUMA BEHİç AK b<y<yi>nce ÛOKTDRoiacakmış CUMHURİYET/5 açaauı fabnAa Mvnxakmtş. Y4YIN DUNYASINDA İNCELEMEARAŞTIRMA YÖNETENŞÂim ALPAY Yüzyılların gerçeği ve mirası Yüzyılların Gerçeği ve Mirası / Server Tanilli, Say Yayınları, 4 Cilt, Ocak 1989. jsı. ielyraf men>vn/ ARDA DENKEL Bir uygarlık tarihi çeşitli değişik olçeklerde, değışik derinlik duzeylerinde ve değişik vurgularla yazılabilir. Bu alanda, amaçça sınırlı girişimlerden, kapsamları alabildığince genış tutulanlarına değin, zengin bir seçenekler dizisi söz konusudur. En uçtaki olanağı duşunelim. Uygarlık tarihinin tum donemleri, insanlığı ılgıIendiren hemen her alan kapsanıp, kuramsal bir çatı içınde \enlen açıklamalar ve >orumlarla örulerek kaleme aiınan bdylesi bir yapıt, bir ansıklopedı içeriği de taşıyan, son derece guç ve o olçude de iddialı, buyuk sabır ve bilgi birikimleri gerektiren bir girişim olur. Yapıta kaç uzmanm hangi derinlik düzeylerine ulaşmayı amaçlayarak katkıda bulunduklarına bağlı olarak, ortaya çıkacak çalışmanıh boyutlannı imgeleyebiliriz. ayrıntısından yitiritecek, bu konulardan söz edilmiş, ancak okura gerçek anlamda bir içerik ulaştınlamamış olacaktır. Kaypakhk ve dolaylılık, kendilerini gerçek ile okur arasına bir perde gibi gerebileceklerdir. Öte yandan onaylamak gerekir ki, böylesi bir çalışmanın kapsamı genişledikçe netliğinin azalıyor olması, hem yazarın hem de ciltlerin "sonlu varlıklar" oluşlan dolayısıyla da bir olçude zaten kaçınılmazdır. Bütün bunlar, işin çapı ve güçluğünü vurgulamak için... Sayın Server Tanilli, tam kap mizde bu tur çalışmalar alanında bir gelenek oluşturacak öncüler arasına girmiş oluyor Sayın Tanilli. Yapıtın kapsamına kısaca göz atmak istiyoruz. Batı ve Doğu uygarhkları, özellikle Osmanlılar'a oldukça geniş bir yer verilerek, tarih, toplum, duşün, din, bilim, teknoloji ve sanat alanlan, bunlann belli başlı tum dalları irdelenecek biçimde gündeme getiriliyor. Tarihsel gelişim ve önemli olayların nedenleri tartışılarak, üstyapı üzerinde damgasını bırakan altyapısal oluşum gözönüne olabiliyor. Kanımızca.yine de eleştiri çağırmayan aşırılıklar yok değil. Felsefeden bir örnek Felsefeden bir örnek: "Milet okulunun materyalist ilkelerinin parlak gelişimi, yenilmiş ve iktıdardan uzaklaştınlmış soyluların muhalcfetiyle karşılaştı. Bu muhalefet, duşünceci (idealist) felsefede buluyordu anlatımını; gitgide yukselen halk hareketine ve demokratik rejime karşı çıkan gerici soyluların gizli derneklerinde doğmuştu bu felsefe." Bu felsefe terimlerini, konu edilen okullara hangi geçerli felsefi gerekçelerle uygulayabileceğimizi, Güney İtalya felsefe okullannın, söylenen araaçlarla kurulan soylu dernekleri olduklannın hangi tarihsel verılere dayandığmı bilebilmeyı isterdik. Henuz öznelliği nesnellıkten bıle ayırt etmemiş, "özdek" sozcuğunden bizim anladığımız şeyi değıl "gemi yapımında kullanılan tahtayı" anlayan bir dıişüncenin nasıl olup da "ozdekçi" ya da "idealist" olabileceğini izlemekte güçlük çekiyoruz. Bir dev yapıt Betimlediğimiz gibi bir yapıtın bir tek yazarca yazılışı gorulmemiş bir şey değıldir. Otuz iki ciltlik Durant tarihi bunun çarpıcı bir örneğidir. (O bile isin sonunu eşinin yardımıyla getirebilrniştir.) Doğal olarak, boylesi bir işe girişen yazarın, elde edilmesi oldukça guç, dev çapta bir bilgi birikımi yapmış, bunu dizgesel bir bütunluk içinde sindirmiş, olgun ve net bir kıvarna eriştirmjş olması beklenır. Açıkçası bu, altından aııcak bilgi "'süpermenlennin" kalkabileceği boyuttaki bir iştir. Böyle bir dev yapıt amacına ulaştırılmak istenıyorsa, kimi alanlarda kendi uzmanlığının birikimine dayanarak, kımi başka konulardaysa ıkincil yayınlardaki, orneğin ders kitabı ya da ansiklopedüerdeki bilgiler aktarılarak yazılamarnalıdır. Çunku niyet ne denli ıyi \e halisane olursa olsun, aktarımda bilgınin netliğı, doğruluğu \e Tanilli'nin güç bir işe girişerek, onu sonuna yaklaştıran cesaretli tutumuna saygıyla bakmamak elde değil. Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, Türkçe uygarlık tarihi literatürü içinde, yazıldığı akıcı, coşkulu dil ve özellikle de Marksçı bakış açısını örneklendirişi dolayısıyla aranılır bir kaynak olacaktır. samlı bir uygarlık tarihini tek başına yazmak ytikü ve sorumluluğu altına eesaretle girmekten çekinmiyor. llk cildi 1984'te yayınılanan bu yapıtın her biri altı yüzer sayfayı aşkın beş altı cildi bulacağını ve tamamlanmasının 199O'lı yıllara sarkacağmı belirtiyor. Bu, boyut olarak örneğin Durant'ınkinden küçuk olsa da, hangi ölçekte olursa olsun, çapı hiç de azjnsanamayacak bir üretim. Şınıdiden, sırasıyla Ilkçağ, Ortaçağ, 16. \e 17. yyllar ve 18.yy'ı kapsayan dört cildi yayımlanmış olduğuna göre, yapıtın yandan çoğu tamamianmıs bulunuyor. Ülkeserilmeye çalışılıyor. Kitabın amaçlarından biri okurunu doğru bir tarih bilinci aşılayarak, "egemen ideoloji"nin "çarpıtma" larıru, "emperyalizrrKinl diin>a banşının karşısında yeniden korkunç bir saldırıya" gectiğı bir dönemde, bir bir ortaya koymak. Doğrusu, önsözdeki kuvvetlice sayılabilecek ideolojik "tonu" kitabın ana metninde biraz daha azalmış olarak bulmak bizce oldukça sevindirici. Ayra ideolojik çerçeve açısından yapılan birçok yargı ve değerlendirme, bu "tonu" kullanmayan serinkanlı bir bilim söylemi içinde çok daha "inkndırıcı" PİKNÎK PIYALE MADH4 / BİBAZ OİOA ZAMAN BU I TIISIM Sayın Tanilli'nin yapıtına yönelteccğimiz başlıca eleştiri. özellikle dar anlamdaki bilim ve düşün alanlanna ilışkin tarihsel gelişimin anlatılışındaki netlik kaybı uzerine olacak. Kavramlann oldukça özgür kullanımı ve kapsam genişliği karşısında belki de ister istemez odenmek zorunda kaJınan bir fîyat bu. Kanımızca, benzer bir nitelik de, koşullan çok farklı ola HIZLI GAZETECI NECDET Ç bilen toplumsal olgulan, onayını hep a priori alan tek bir kuramHAKİI ONUN sal kalıba oturtarak açıklamak çaKONVSVCAKTK. basından kaynaklanıyor. Bütün • Vf ToPLAMAKTAH NE ICOMUŞULPU *? bunlar bir yana, Server Tanilli'nin S[ ~V "JEAj inandığını söyleyen ve bunu etkiy\ AMlATıCAKTıM ? le söyleyebilmek için güç bir işe sabırla girişerek onu sonuna yaklaştıran cesaretli tutumuna saygıyla bakmamak ve kendisini bundan dolayı kutlamamak elde değil. Yüzyılların Gerçeği ve Mirası Türkçe uygarlık tarihi literaturu içinde, yazıldığı akıcı, coşkulu dil ve özellikle de Marksçı bakış açısını örneklendirişi dolayısıyla aranılır bir kaynak olacaktır. j? 17 \~PV 9ÜTÜN <5ÜN \J eaZETePE CAUS'P EVB eeüNCE oe YAPMAKTAH. O OKURfCBM 3ÜLA$lKLâ(?l KüUİJKLBRİ do SlKlLDlâlMI... M I SÖYLEMEDİM KISA KISA Karl Popper ÇİZGİLİK KÂMİL M4SARACI gibi okuma eğılimindedir, arkasındaki derin bir tarih ve kulturu unutarak! Doğrusu benim oyle bir endişem yok. Gönlünce okusun genç insan Nietzsche'yi. Ama Nietzsche"yi. Bir başkasıru değil. Nietzsche'yi okuyorum diyerek, kimbilir kımleri okuyarak değilf ACIK TOPLUM VE DÜSMANLARI CıN2 , Mara ve sonrası anlaşılır" bir biçimde açıklanmasını amaçlıyor. Yapıtta yer alan terim ve kavramlann tngilizce karşılıklarına da yer veriliyor. CİNSEL YASAKLAR VE NORMALDIŞI DAVRANIŞLAR Sigmund Freud, Ara Yayıncılık, Çev. Muammer Sencer, Temmuz 1989, 264 s. Psikanalizin kurucusu Avusturyalı ünlu psikiyatrist Sigmund Freud'un (18561939) Turkçedeki bu kitabı, esas olarak, üç incelemenin bir araya getirilmesinden oluşuyor. Bu incelemeler: "Anormalin Psikanalizi ve Çocuklar", "Çocuklukta Cinsellik" ve "Ergenlik Değişmeleri." Kitabın girişinde Muammer Sencer'in Freud'u ve eserlerinin bilim tarihindeki yerini tartışan özlü bir sunuş yazısı yer alıyor. olan Guiseppe Fiori tarafından yazılan yasamöykusü Turkçeye çevrildi. Fiori, 1960'Iann ortalarında yayımranan kitabını sunarken şöyle diyor: "Bu kitabın amacı... çocukluktan olgunluğa, açlık, aşk ve yavaş ölum gunlerinde 'Bütün' kişiliğini oluşturan insansal etkenleri göstermek. Kitap, yakın arkadaşlannın verdiği adla, 'Nino' Gramsci'nin portresidirr PLATON'UN BİLGİ KURAMI / F. M. Cornford, Çev. Ahmet Cevizci, Gündoğan Yayınları, Ankara 1989, 615 s. MATEMATİK ve korku Ali N.jin AĞAÇ YAŞKEN EĞİIİR KEMAL GÖKK4ı\ GÜRSES M fâtth SeçeceK Yataktan fırladım. Uykunun tatlı kucağından: "12 Eylül Oncesine Dönmek Istiyorum!" Dıgıtal saatimın tarih gösterir butonuna basıyorum: 11 Eylül 1980. Bu ne denli güçlü bir önsezidir böyle. ewenf'in annesi tedirgin. Çok peynir yememden korkuyor. Ben daha başka tedirginim. Pis bir duygu bu. "Ne zaman" diyorum içimden. "Ne zaman gelecek 12 Eylül ve ben ne zaman oncesine dönmek isteyeceğim onun?" Cevabı çok basıt: Yarın. Ama sonuna dek yaşanmalı acı. Neriman Hanım Teyze (Evlent'in annesi) oturmamış çayları bardaklara taksım ederken çapaklı gözlerim ekmeklerın üzerinde dalgınca duruyor ve ben "Tank sesiyle uyanamamak ne kahır!" diyorum. Retnzi Kitabevi AÇIK TOPLUM VE DÜSMANLARI Karl Popper, 2 Cilt, Çev. Mete Tunçay ve Harun Rızatepe, 2. Basım, Remzi Kitabevi, 1989. Çağımızın önde gelen bilim felsefecilerinden Karl Popper'in (d. VE PSIKANALIZ 1902) Acık Toplum ve Duşmanlan KORKU/ Ali Nesin, Amaç adlı tanınmış eseri Turkçe'de yeSÖZLÜĞÜ Yayıncılık, Ağustos 1989, DÜNYAYI DEĞIŞTİREN niden basıldı. Türkçe çeviri Uk kez 186 s. ON YIL / Server Tanilli, 1967 yıhnda Türk Siyasi Ilimler Derneği tarafından yayımlanmışSay Yayınları, Temmuz Matematikçi Dr. Ali Nesin'in tı. Kitabın aradan 22 yıl geçtikten 1989, 274 s. Bilim ve Sanat dergisinde yayımsonra yeniden basılması, "açık Server Tanilli'nin yeni kıtabının lanan matematik üzerine makaletoplum" kavramırun son yıllarda altbaşlığı Fransız Devrimi Üstu leri bir kitapta toplandı. Kitabın gerek "açıkhk"tan çok uzak kalne (17891799). Fransız devrimi yaklaşık uçte birini oluşturan ilk mış birçok ülkede, gerekse ülkenin 200. yılına rastlayan kitabını bölümünde, Aziz Nesin'in, oğlu mizde siyasetin günlük diline girsunarken, Tanilli şöyle diyor: Ali Nesin'den 19731982 yılları mış olmasıyla yakından ilgili ol"Fransız Devrimi, \alnız getirJik arasında aldığı mektuplardan seçsa gerek. Pek çok dilde sayısız basleri ile değil, çağnştırdıklanyla da melere yer veriliyor. Aziz Nesin kikısı yapılan iki ciltlik eser, Avusbüyuk tür; onun üzerinde düşun taba yazdığı önsozde şöyle diyor: turya asıllı ünlu filozofun sosyal mek, Ekim devrimi üzerinde du "Ali, benim bu kahrolası düzenbilimler ve siyaset felsefesi alanmşunmeye davet eder bizi: etle tır sız dünyadaki tek sağlam dayanadaki temel yapıtı. Yazılışı 1943 yıPSİKANALİZ SÖZLÜĞÜ nak gibi birbirine baglıdır bu iki ğımdır, arkadaşımdır, dostumdur, hnda tamamlanan ve ilk kez si. Rousseau'dan Marx'a uzanan en acımasız eleştirmenimdir, her I945'te basılan yapıt, değerini ve Charles Rycroft, Çev. anlarnlı bir çizgi var; çagdaş uy şeyimdir. İşte boyle bir oğul... Olguncelliğini yitirmemiş olan bir Sağman Kayatekin, Ara garlığın yüru>uşu onun doğrultu masaydı, bunca kahpeliklere, iğklasik. Yayıncılık, Temmuz 1989, sunda olmus bir bakıma. daha da renç pisliklere, bayağılıklara, kabalıklara, çirkinliklere dayanabilAçık Toplum ve Duşmanlan, 219 s. olacak." raera çok guç olacaktı. Ali oğlum esas olarak, "msanlık tarıhinin Tanınmış İngiliz psıkanalisti dunyamı güzelleştirmiştir, yaşanaönceden tasarlanmış bir plan uya Rycroft'un, özgun adı A Critical İYİNÎN VE KÖTÜNÜN bilir kılmıştırî' nnca ilerlediğıni ve eğer bu plan Dksüonary of Psydıoanalysis adlı ÖTESİNDE keşfedilebilirse, geleceğin anahta kitabı dilimize çevrildi. Kitabı çennın elimizde olacağını" savunan, viren Doç. Dr. Kayatekin, yapıtla Friedrich Nietzsche, Çev. SÜRELİ Popper'in larihsici ("hisloricist") ilgili olarak şunlan soyluyor: Ahmet İnam, Ara olarak adlandırdığı felsefenin "Rycroft'un bu kitabı, psikanaliz Yayıncıhk.Temmuz 1989,230 s. YAYINLARDAN eleştirilmesini konu almakta. Ta ile ilgilenen kişiler için kavramsal rihin en eskı öğretilerinden biri bir rehber olabilecek nitelikte. Ünlu 19. yüzyıl Alman filozoolan ve çok yaygın bir duşünce 1970'lere kadar geliştirilmiş ana fu Nietzsche'nin (18441900) öztarzjna kaynaklık eden tarihsici litik kavramlann tanımlamaları gün adı Jenseits von Gut und Böse felsefeyi Popper, bu felsefenin uç nı verirken, bunlann tarihsel ev olan eseri dilimize çevrildi. Yakın Üç ayda bir yayımlanan büyuk temsilcisi, Platon, Hegel ve rimi ve kökleri konusunda da da, yine Ara Yayıncıhk tarafından Toplum ve Bilim'in Bahar 1989 Marx'ın düşuncelerini temel ala okura yardımcı temel bir kaynak yayımlanacağı belirtilen Nietz sayısı çüaı. Son sayıda, Aralık rak eleştiriyor. Tarihsici felsefeden olarak kullanılabilir:' sche'nin Ahlakın Soykütüğü Üze 1988'de yitirdiğimiz Niyazi kaynak lanan, toplumların tarih rioe (Zur Genealogie der Moral) Berkes'in yaşamı ve eserleri yasaları tarafından yoniendirildi BİR DEVRİMCİNİN adlı yapıtını da çeviren Prof. Dr. üzerine Macit Gökberk'le ğine ilişkin gorüşleri çüruterek, YAŞAMI: A. GRAMSCI Ahmet tnam, çeviriyi sunarken yapılan bir söyleşi yer alıyor. toplumsal gelişmenin tanrı buyru Guiseppe Fiori, Çev. Kudret şunlan yazıyor: "Nietzsche'den çe : Dikkat çeken oteki katkılar ğu, doğa ya da tarih yasaların devıriler yapmaya kalkıştığımı söy arasında Nazan Aksoy'un "16. ğil, insanın karar ve eylemlerinin Emiroğlu, Verso Yayıncılık, lediğimde deneyimli bir Alman Yüzyıl İngiliz Tiyalrosunda Haziran 1989, 268 s. bir ürünu olduğunu gösteımeye felsefeci hanım bana şoyle demış Türkluk İmgesi" ile Nuriye çalışıyor. Ikinci Türkçe basımınItaiyan Marxist sıyasal düşunur ti: 'Gençlere olan tehlikesini na Ortaylı'nın "Doğum da toplam 750 sayfayı kapsayan ve kuramcı Antonio Gramsci'nın sıl önleyeceksiniz? Genç insan, Ni Kontrolunün Hiİcâyesi" başlıklı eserın bırinci cildi tumuyle Pla (18911937) bir İtalyan gazetecı etzsche'yi ustun körü, göründüğü incelemeleri bulunuvor. ton'un, ıkinci cildi de Hegel'in ve büyuk bolumuyle Marx'ın kuramlarını ele almakta. CUMHURIYET KITAP KULUBU'NDEN HABERLER Felsefe tarihçisi Francis Macdoıtald Cornford'un Platon'un iki önemli diyaloğu üzerine yorumlarını ve ünlü filozofun bilgi kuramı üzerine görüşlerini kapsayan kitabı Turkçeye çevrildi. Cornford'un, ilk basımı 1935 yılında yapılan ve birçok kereler yayımlanan eserinin özgun adı Plato's Theorj' of Knowledge. Kitabın kapsadığı diyaloglar, Theae MATEMATİK letus ve Sofist. GARFIELD ME C3UZEL DEGIL M| > TECS GlDEN Ul'CBlP şex yctc.. TARIHTE BUGUN MLMTAZ rr ARIKA\ 19O?'DE 8U6VN ÜNLU BESTECİ AHt/IETAONA/V S4YSUN, IZMlR'DE POĞMUÇTU SENÇ YAfTtf MuZi'K OE0SLE£ı ALMAYA &AŞLAM/Ç, OĞg£NİMİNt FIZANSA'DA 779MAMLAMıÇn. CUMHU&yET TueiCtYESİNİN ÇOK SESLl MÜZltc POLıriKASlNA UYSON YET'ÇEN AONAN SAY&UN, BESrECJLtK I/E E&ITICIUK YAŞANffS/At4 KOYULMUÇTU. UNLU SESTSCt SELA SAieTÜK'Lf BIHLIKTE YOLA ÇIKlP A/VAOOtM'CVI HALK MUZlĞı P£GL£MEL££t YAPUIÇ, BESTE ÇAUfMACAZlNDA Su AeAÇT7/eA44O4gO4N YARARL4H MtŞTt. "TÜ/S/C SEŞLE/e/ " P'YE ANILAN &fSUPm O/» Sl, S£AlFONILeet, KONÇEgrOLARt, OPESALARI 7 Eylüt ADNAN SAYGUN DOGOU.. Toplum veBilim'in baharsayısı çıktı HALK TUeKÜSÜ, YAYLI ÇALGlLAZ PĞgTUISU, AYfN &HC(ÖZSOY, vee. ALAN SAYGUN; YUNUS EMSE odATORyosu, ON 7Xş8E8EK,KEg£to,KoeaĞljU,G<LGAMIŞ') vB. YAPlTLAHlYLA ÇOKSESU MüZ/ĞlMlZıN BÜYÜK USTIS/Dne.. TÜRK VE DÜNYA KARİKATÜRLERİNDEN EKONOMÎ SÖZLÜĞÜ Tezer ÖcaJ ve otekiler, Verso Yayıncılık, Ağustos 1989, 277 s. Prof. Dr. Tezer Öcal, Doç. Dr. Ertan Oktay, Dr. Tuba Ongun, Dr. Mehmet Tomanbay ve Arş. Gor. Turgut Gumuş'un birlikte hazırlami"> oldukları Ansiklopedik Kkonomi Sozluğü "ekonomi ile ilgili tanım \e kavramlann sade ve AYIN EN ÇOK SATAN KİTAPLARI Sıra: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kod: 117.233 011.083 027.079 002.388 007.424 102.091 023.066 152.455 079.068 303.014 Kitabın Adı/Yazarı: Turgut Nereden Koşuyor/Emın Çolaşan Aslında Aşk da Yok/Duygu Asena Japon Gulü/llhan Selçuk Bulganstan'da Turkler, Türkıye'de Kürtler/Azız Nesin Kışkırtılmış Erkeklık, Bastırılmış Kadınlık/Erdal Atabek Nasıl Bir Demokrasi Istıyoruz/Server Tanilli Kadın Suretlen/Engın Ardıç Kenan Evren'in Yazılmamıs Anıları/Baskın Oran Bız de Duvar Yazısıyız/ Evet Ama Bir Lokomotıf Bunu Yapabilır mı?/Woody Allen Tür: Inceleme Anlatı Deoeme Inceleme Deneme Inceleme Deneme Anı Belge Deneme 6000.6000.7000.6400.7700.5500.3500.900040003500. Flyat Fethi Giircan Mermertaş Marcel VVeyland