Katalog

28 ARALIK 1989 DIŞ HABERLER CUMHURİYET/15 BÇKREŞİZLENİMLERİ İhtilalin ruhu Maradona gençliği' Dcvrimi, kornünist sistemin bir ihtilalle yıküdığı tarihtir. Onun için bu ilginç ayaklanma çeşitli boyutlanyla daha yülarca tartışılacağa benziyor. Şimdi bu tarihi ayaklanmanın kahramanlarına gelelitn. 1) Geoçler: Onları devrimin ikinci günü 23 aralık öğleden sonra Bükres'e ayak basınca tanıdım. Peş peşe aramadan geçtiğimiz 14 barikatta hep onlar vardı. 1723 yaş grubu. Genç kızlar, delikanlılar. Başlannda yun başhklar, kalpaklar, mont ceketli, kot pantolonlu, bazen hırpani, bazen düzgün giysileriyle Bükreş gençleri. Temiz, heyecanlı yuzler. Çatpat îngılızceleriyle bize "Diktatör devrildi, özguriuk geldi (libertate), ama sehrin merkezine gidemezsiniz, yasak ve tehlikeli" diye anlatıyorlardı. Yugoslav Televizyonu'nu kaçak izleyen, Cola içen, Dünya ve Avrupa Kupası maçlarını merakla takip eden, en son pop parçaları bilen kuşaktı bu. Yani "Michael Jackson ve Maradona gençliği". Sırur tanı raayan, sınırlann artık kalkrnasmı isteyen Polonya'da, Macaristan'da, Çekoslovakya'da, Avrupa'nın doğusunda ve batısında rastlayabileceğiniz aynı kültürün, aynı kuşağın insanlan. Gençlerin birçoğu doğnıdan sistemi eleştiriyor ve "Bunu yazın, komünizm bir hastalıknr, biz bundan kurtulmak, normal bir yaşam siirmek istiyornz" diyordu. Çavuşesku'nun nutuk attığı terasta konuştuğumuz Kalaşnikoflu genç muhasebeci Stanescu bunlan söylüyordu. Ihtilalin kıvılcımını çakan da, korkmadan meydanlara çıkan da, isyan ruhunu veren de işte bu gençlerdi. Ellerinde, ortasındaki sosyalizm simgesi oyulmuş lacivertsankırnuzı Rumen bayraklanyla sokaklarda yürürken o sloganı haykınyorlardı: "CMe ole ole ole, Çavnşesku nu mai e " (Çavuşesku yok artık). Bir futbol sloganının ihtilal şarkısına dönüşmesi Rumen gençliğinin içinde bulunduğu "naif" duygusallığı çarpıcı bir biçimde yansıtıyordu. Çoğu çok fazla hesap yapmadan yüreklerinden tasan bir özgürlük coşkusu ile ölüme gittiler. Babaları, analan gibi 23 yılhk bir diktatörlüğün ağırhğını sırtlarında hissetmiyorlardı. Onlar, Gorbaçov'un perestroyka ruzgârının estiği bir sırada, dünyayla tarnşmışlardı. Çavuşesku'nun "eski tip" diktatörlüğü onlara, tam anlamıyla " s a ç m a " (absurd) geliyordu. Bu sözcüğü de birçoğunun ağzından duydum. thtilal giınlerinde hepsi "hür olmanm dayanılmaz hafifliği" içindeydiler. Çavuşesku yönetimi, bu gençlerle hiçbir şekilde diyalog kuramamış, hatta gençlerin içinde bulunduğu duygusal ortamı saptamaktan bile uzak kalmıştı. Yoksa halkın "nefesini bile izleyen" diktatör, 2122 aralık gunleri alana toplanan binlerce gencin kendisini yuhalayacagım fark edebilirdi. Gençlerin birçoğu onu, hatasını gördükleri bir hakemi yuhlar gibi rahat rahat yuhladılar. Ve devrim bu yuhlarla başladı. Diktatör kaçtı, kaçış o kaçış. Çavuşesku "proletarya diktatörluğünün" kendi şahsında cisimieştiğinden o kadar emindi ki belki ölur ençler Rumen ihtüalinin ruhu oldu. Çağdaş Avrupa gençleri ile aynı kumaştan olan bu Michael Jackson ve Maradona gençliği isyanın kıvılcımını çaktı. Temel sloganlan "Libertate"ydi. Avrupalı olduklarından ve özgür yaşamaları gerektiğinden emindiler. KEREM ÇALIŞKAN BÜKREŞ Rumen ihtilalini kim yapü? Bukreş'te isyanın başladığı, parti merkezi önündeki Saray Meydam'nda duran tanklara, çevrede hâiâ için için yanan tarihi binalara, yerlerdeki şişe kırıklanna, flama parçalanna ve sabahın erken saatlerinde meydana gelen az sayıdaki genç ytizlere bakarken bunu düşünüyorum. 1917 Ekim Devrimi, komünist sistemin bir ihtilalle kurulduğu tarihse; 1989 Rumen ken bile "natasımn" ne oldugunu anlayamadı. Aslında hata, bulunduğu çağa uyamayan bir kapalı tek parti sisteminin sürdürülmeye çalışılmasıydı. 3 gün boyunca Bükreş halkının büyük çoğunluğu sokağa çıkmadı. Orta tabaka evine sinmiş, sürüp giden çatışmadan kimin galip çıkacağuu beküyordu. Sokağa ve devrime sahip çıkan, gençler oldu. Kollarına taktıklan sanlıkırmızüılacivertli bantlarla omuzlarma taktıklan Kalaşnikoflarla hareketi gerçek bir halk isyanına dönüştüren onlar dı. Romanya'run bundan sonraki kaderini de ülkenin Avrupa ile bütünleşme süreci içinde alacağı mesafeyi de işte bu gençlik kitlesi ve onların bundan sonra ilgi alanına girecek olan politik eğilimler cizecek. 90' lı yıllar başlarken rejim değiştirmeye çalışan Doğu Avrupa'da gençlerin temel sloganı "liber" (hür) sözcüğunu içeriyor. Bu yeni akımın kendine özgü politik biçimleri belki zaman içinde ortaya cıkacak. Tanklar olmasaydı 2) Ordu: Rumen devriminin ruhu gençlerse bedeni de orduydu. Eğer tanklar Başkanhk Sarayı'm ve televizyon binası çevresini kuşatan Çavuşesku'ya baglı özel birlikleri (Securitate gizli polis) top atışına tutmasaydı bu devrim gerçekleşemezdi. Ordunun, gençlerin isyanına katüışı ve namlulanm halka ateş açan gizli polise dogru cevirmesinin özel bir nedeni de vardı. 22 aralık cuma günü öğle saatlerinde Çavuşesku, parti merkez binasından halka Savunma Bakaru Milea Vasile'nin daha önce Temeşvar'daki halk katliamından sorumlu olduğu için intihar ettiğini söylüyordu. Oysa ordu ve halk bunun "yalan" olduğu, Vasile'nin halka ateş açılmasıru reddettiği için Çavuşesku tarafından öldurüldüğü kanısındaydı. Aynca diktatörün kendine bağlı özel güvenlik güçleri kurması ve bunlara bir dizi ayncalık tamması, ordu tarafından hoş karşılamyordu. Işte 22 aralık gecesi, devrimin o "en kritik saatlerinde" tanklar top atışlanyla Başkanlık Sarayı'm yerle bir ederek halkın zaferini ilan ediyorlardı. Televizyonun o gece savunulması da ancak son anda gelen ve ihtilalcilere katılan paraşütçü birlikler sayesinde gerçekleşti. Ihtilalci General Gusa'nın TV'den yaptığı çağnya uyan birlikler, TV binasına geldiler ve koridorlara kadar girmeyi başaran Çavuşesku yanlısı gizli polisleri geri püskürttuler. Cumartesi sabahı, artık gizli polisler tek tek umutsuz savaşım veren güçler halindeydi. Ordu, esas olarak duruma hâkim olmuştu. Genç subaylann en azından bir bölümünün Rumen gençlerinin coşkulu havasını paylaşması da ihtilalde etktn olmuştu. Birçok genç asker, ihtilalci gençlerle aynı kumaştan dokunmuştu. Tek farkı üzerindeki üniformaydı. Ordunun yeni rejimin kurulmasındaki rolü ve ağırhğı, büyük ölçüde yeni yılda gerçekleşecek siyasal tartışmalarla ortaya çıkacak. Ancak Rumen halkı, devrimin başansını orduya borçlu oldugunu gayet iyi biliyor. 23 yıllık bir diktatörlük sisteminden çıkış, tankların namluları diktatöre dönmeden herhalde çok zor olurdu. Ihtilalin beyni 3) Aydınlar: Bukreş'te butun barikatların başında, biraz geride duran kolu pazıbentli 40 yaşlannda insanlar görürseniz bilin ki onlar ihtilal sonrasımn örgütlenmesinde kilit rolü oynayan, Rumen aydınlarıdır. Ya mühendistir ya üniversite görevlisidir ya teknikerdir. Yaşlan 40 dolayındadır. Çoğunun Komünist Partisi gençlik kollarında kazandığı bir örgütlenme deneyimi vardır. Bir ıhtilalin kaos ortamında komiteler kurup görev dağıtacak birikime sahiptirler. Bir anlamda ihtilalin beyni onlardır. Gorbaçov'un perestroykası doğrudan onları etkilemiştir. Dunya olaylanm ellerindeki olanaklarla üzerinde kafa yorarak izleyen bu insanlar, şu anda, Romanya'daki "Ulusal Kurtuluş Cephesi", yani devrimin biricik örgütünün çekirdeğini oluşturuyorlar. Yeni rejimin kuruluşunda asıl tartışma, bu kesimde patlak verecek. Asıl politik ayrışma bu insanlar arasında yaşanacak ve Romanya'mn gelecegi, büyük ölçüde bu insanların ideolojik ve siyasi duzeyince belirlenecek. Bu kesim "komiinist partinin bulunmadığı çogulcu bir yapı" ve "Avrupa ile bütünleşme" istiyor. Çavuşesku'nun kapalı kapılar ardında yargılanıp idam edilmesini eleşüren ve bunu ülkenin hâlâ 23 yıllık diktatörlüğün etkisinden kurtulamayışına ve yeterince "sivUleşememesine" bağlayan birçok insan da bu kesimde yer alıyor. Yeni başkan lliescu da bu gruptan. Romanya, 1990'da ihtilalin üç ayağıru oluşturan bu gruplann kendi aralanndaki sürtüşme, çekişme ve uzlaşmaları ile gideceği yönü saptamaya çalışacak. tHTİLAL ÇOCUKLARI lş** Cavuşesku diktatöria£üne karşı Rumen ayaklanmasını başlaUn gençkr. 1720 yaş dolayındald bu gençterin bircoğu çabsmalarda öldu. (Fotograf: Uğnr Saner) Olağanüstü mahkemeler kuruldu Ulusal Kurtuluş Cephesi, bugün saat 17.00'ye kadar silahlannı teslim etmeyen Securitate üyelerinin derhal yargılanarak kurşuna dizileceklerini açıkladı. Askeri mahkemeler gizli polis üyelerini yargılamakla görevli. Dış Haberler Servisi Roraanya'da Ulusal Kurtuluş Cephesi Konseyi önceki gece, ülkenin tüm kentlerinde olağanüstü askeri mahkemelerin kurulduğunu ve Çavujesku yanlısı gizli polisin (Securitate), bu mahkemelerde yargılanacaklannı açıkladı. Açıklamada, askeri mahkemelerin kararlarının derhal yerine getirileceği beiirtildi ve "Secnritate" uyelerine silahlarını teslim etmeleri için bugün saat 17.00'ye kadar süre tanındı. Ulusal Kurtuluş Cephesi Konseyi'nin açıklamasına göre bugün saat 17.00'ye kadar silahlannı teslira etmeyen Securitate üyelerinin öliım cezasına çarptırılacaklan bildirildi. BBC, Bükreş muhabirine, olağanüstü mahkemelerin Romanya'da Securitate üyelerine karşı bir intıkam önlemi anlamına gelip gelmediğini sordu. Muhabir şövle yanıt verdi: "Bu mahkemelerin kan dokmek için kurulduğunu sanmıyonım. Ordunon duruma bâkim olmasına rağmen hâlâ direnen Securitate iıyeleri var. Yonetim bu direnmeyi kesinlikle sona erdinnek için bu önleme başvurdu ve gizli polise sflahlannı teslim etmesi için süre tanıdı. Yönetim, düzeni bir an önce saglamak zorundadır. Aksi takdirde, halkın gazabını ve keyfi hesaplasmalan önleyemez." varsa bunlann tümünün dondunılmalannı istedi. Isviçre Adalet Bakanlığı sözcüsü Romanya Ulusal Bankası' ndan bu istefi içeren bir mesaj aldıklannı doğruladı. tön Rumen halkını temsil edemez" denildi. Açıklamada, Petre Roman başkanhğındaki yeni hükümetin, ancak bir "geçiş hnkümeti" olabileceği ifade edildi ve "hiçbir önemli siyasal karar almaması gerektigi" görüşü savunuldu. Ölü sayısı abartıh Bir Fran»ız hukumet yetkih'si, Romanya'daki ölü sayısımn abartıldıgını sandığını söyledi. Geçen hafta cumartesi gününden beri Romanya'da bulunan Fransız tnsani Yardım Bakaru Bernard Kouchner'in başdanışmanı Thierry Moulonguet, bakamn 60 bin kişinin öldüğü yolundaki haberlerin "çok abartılmış oldugunu" söylediğini kaydetti. Yeni yonetim, Çavuşesku döneminin "nefret edilen" bazı yasa ve uygulamalarım kaldırmaya başladı. AA'mn AFP'ye UKCK meşnı deg» ö t e yandan Rumen Ulusal Köylü Partisi, UKCK'run meşruiyetini tammadıgını açıkladı. Parti adına yapılan açıklamada, Çavuşesku rejiminin yerine yeni bir rejim kurulmasından memnuniyet duyulduğu kaydedildi ve "Aacak bu yeni organ, bn dayanarak bildirdiğine göre televizyondan yapılan açıklamalarda, temel gıda maddeİeri ahmındaki karne uygulamasının kaldırıldığı bildirildi. Hükümet, 1984 tarihli, yazı makinelerinin resmi olarak kaydettirilmesine ilişkin kararnameyi de iptal etti. Çavuşesku yönetimi, yasak yayınlann dağıtımım engellemek için böyle bir uygulama başlatmıştı. Rumen halkının ülke dışma çıkmasının kolaylaşünlacağını bildiren hükümet, kürtaj yasağırun da kaldırıldığını duyurdu. Hükümet, Macaristan ile Romanya arasındaki gerginliğin kaynağını oluşturan, Macar asılh azınlığın yaşadığı köylerin yerle bir edilmesine ilişkin yasayı da yürürlükten kaldırdı. FKÖ lideri Yaser Arafat, Romanya'daki halk ayaklanması sırasında Filistinli öğrencilere ve diplomatlara saldırüar düzen lendiğini söyledi. FKÖ haber ajansı WAFA'ya göre Arafat, saldınlan, "Hür Avrupa Radyosu ve bazı Macar yayın organlan tarafından başlatılan kampanyadan etkilenen sorumsuz Rumen unsurlann" yaptığını söyledi. Yeni başbakan Romanya'nın seçimlere kadar görev yapacak olan yeni başbakanı Petre Roman, 43 yaşında genç bir profesör. Roman önceki gece Sovyet televizyonuna verdiği demeçte, Çavuşesku yanlılanmn devrik Devlet Başkarum kurtarmak için bir operasyon duzenlemelerinden çekindiklerini, bu yüzden Çavuşesku'yu gizlice yargılayıp kurşuna dizdiklerini söyledi. Bukreş'te mühendislik fakültesinden mezun olan Roman, daha sonra aynı fakültede öğretim üyeliği görevini yaptı. Dünyanın gözü Romanya'da SSCB lideri Gorbi, Iliescu'yla telefon görüşmesi yaptı. ABD Başkanı Bush, Romanya'daki gelişmelere saygı duyduğunu belirtti. îngiltere Başbakanı Thatcher ise Rumen halkımn cesaretine hayran oldugunu belirtti. BÜKREŞ (Ajansbr) Romanya'da son gelismeler, yeni yönetimin uygulamaları ve Çavuşeskular'ın gizlice yargılanıp asılmaları ülkenin bir anda tüm dünyanın ilgi odağı haline gelmesine yol açtı. Sovyet lideri MJhaü Gorbacov, eski suuf arkadaşı ve Romanya'nın yeni lideri lon Ilinescu ile telefonda görüşup başanlar dilerken, ABD Başkanı George Bush, meydana gelen değişikliklere saygı duyduğunu belirtti. Îngiltere Başbakanı Margaret Thatcher ise Romen halkımn cesaretine hayran kaldığını vurguladı. etti. Sovyet haber ajansı TASS da iki liderin, ülkelerindeki durumla ilgilı bilgi ahşverişinde bulunduklarım belirtti. Komtinizme döntiş yok Bu arada Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKQ dün toplu olarak ılk kez toplandı. UKC Konseyi'nden Dimitri Mazilu, Romanya'nın bir daha asla komünizme dönmeyeceğini söyledi. Mazilu, yaptığı basın toplantısında, "Roman>a, komünist degil demokraük olacakttr, ozgur olacaktır" diye konuştu. "Nisan ayında serbest secimler yapılacaktır ve Romanya daha önce biç yaşama4 4 ı bir özgürluğe kavuşacaktır" dıyen Mazilu, devrik devlet başkanı Nikolay Ça.vuşesku ile eşi Elena'nın hızlı bir şekilde yargılanarak idam edilmelerini de savundu vc "Bence idamlar mükemmel bir düzen içinde uygulandı, devrim koşullanndaki bu idamlar dognıydu" dedi. Romanya Ulusal Bankası, dünyadaki tum bankalardan, idam edilen eski Devlet 1 Başkanı Nikolay Çavuşesku ya ait hesap Thatcher'dan mesaj tngiltere Başbakam Margaret Thatcher da Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKC) Başkanı lon Iliescu'ya gönderdiği mesajda, yeni yönetimi desteklediğini bildirdi. Thatcher, "Rumen halkının olağanüstn cesaretini" övdü ve "tngiltere, banşçı ve demokratik bir Romanya'mn inşasına katkıda bulnnmaya hazırdır" dedi. Thatcher mesajında, "Britanyalılar, nlkenizde meydana gelen trajik ve kahramanca olaylan ilgi>le izlediler ve cesaretinize hayran kaldılar" ifadesinı kullandı. dnyduklanm bildirdiklerini. ancak bunun Romanya'mn ic sorunu oldugunu" kaydetti. Bush, "Romanya'da beni ilgilendiren buzur ve özgüriüktiir" dedi. ABD'nin Romanya'ya, 250 bin dolarlık daha acil tıbbi malzeme yardırnı yapacağı bildirildi. ABD, daha önce, 500 bin dolarlık bir yardım gönderdiğini açıklamıştı. Kızılhaç da Romanya'da nastanelerin kan ve plazmaya acilen ihtiyaç duyduğunu bildirdi. Kızıhaç'ın bir yetkilisi, Çekoslovakya'da yaptığı açıklamada, hastanelerin ilaç ve diğer malzemelerin sıkıntısını çekmediklerini, ancak kan bulunamadığım söyledi. Macaristan'dan çağn Macaristan, Romanya'daki azınlıklara bireysel ve kolektif haklannın verilmesini istedi. Macar Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Romanya halklanmn devrimi, azmlıklann haklannın her düzeyde ifade edflebUmesi için tarihi bir fırsat" denildi. Açıklamada, iki ülke arasındaki ilişkilerin, ancak Romanya'daki Macar azınhğa haklannın verilmesıyle gerçekleşebileceği beiirtildi. Uluslararası Af Örgütü de ı.ıahkemenin gizli yapılmasını eleştirdı. Gorbi'yle telefon görüşmesi Sovyetler Büiiği lideri Mihail Gorbacov, Romanya'da yönetimi devralan Ulusal Kurtuluş Cephesi Konseyi (UKCK) lideri lon Diescu ile dün akşam bir telefon görüşmesi yaptı. Sovyet TV'sinin haberine göre lüescu, Gorbaçov'a, "SSCB'nin Rumen halkına verdigi destek için teşekkür etti." Ihescu, Romanya'daki durumun nonnale dönmekte oldugunu bildirdı ve sınai tesislerin yüzde 90'ının yeniden faaliyete geçtiğini ifade Bush^un açıklaması Ote yandan, ABD Başkanı George Bush, Romanya'da meydana gelen değişikliklere saygı duyduğunu söyledi. Texas'ta bulunan Başkan Bush, "Çavuşesku'nun gizli yargılanmasından kaygı ÇtÇEKLER Mİ, SİLAHLAR MI? Bir anda dünyanın ilgi odagj haline gelen Romanya'daki gelismeler merakla izleniyor.