Katalog

25 KASIM 1989 DIŞ HABERLER CUMHURÎYET/15 Komünist yönetim toptan istifa etti VJünlerdir devam eden dev gösteriler sonucunda Komünist Partisi lideri Milos Jakes, politbüro ve parti sekretaryası dün gece istifa etti. Jakes'in yerine Kafel Urbanek getirildi. Milos Jakes, "Polonya, Macaristan ve D.Almanya'daki olayları doğru değerlendiremedik" dedi. Dış Habcrlcr Servisi Bir haftadır yoğun gösterilere sahne olan Çekoslovakya'da dün akşamki dramatik gelişmede komünist yönetim toptan istifa etti. Çekoslovakya Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin dün sabah başlayan toplantısı sonunda yapılan açıklamada politbüro, Komünist Partisi Genel Sekreteri Milos Jakes ve parti sekretaryasının toptan istifa ettiği büdirildi. Jakes'in yerine Komünist Partisi liderliğine, politbüro üyesi Karel Urbanek getirildi. lendiremedik, bunlann önemlerini ve toplumumuza yaptığı etkiyi anlayamadık" dedi. Çekoslovakya'da dün akşamki dramatik gelişme bir haftadır devam eden dev gösterilerin sonunda meydana geldi. Yüz binlerce insanın katıldığı gösterilerle baş edilemeyince Komünist Partisi Merkez KomiResmi haber ajansı CTK'nın haberine i tesi dün sabah olağanüstü toplandı. Mergöre komünist lider Milos Jakes, istifasını kez komitesinin toplantı yaptığı saatlerde, sunduktan sonra yaptığı konuşmada yeni "Prag Bahan'nın" mimarı eski Komünist seçilecek liderlik kadrosunun "demokratikPartisi lideri Aleksandr Dubçek başkent leşme ve yeniden yapılanraa süreçlerine daPrag'ın ünlü VVenceslas Meydanı'nda topha büyiik katkılarda bulunacagını umut lanan yaklaşık 300 bin kişiye hitaben bir koettigini" söyledi. Jakes, istifa etmeden önce nuşma yapıyordu. merkez komitesinde yaptığı konuşmada ise Olkenin bir "dönöm noktasına geldiğini 68 yaşındaki Dubçek, " Ç o k y a ş a ! " slosöyleyerek, "Polonya, Macaristan ve Deganlan arasında yaptığı konuşmada, "Insanal yüzlü sosyalizm ideali, Çekoslovakmokratik Almanya'daki gelişmeleri değerya'nın yeni kuşagında yaşıyor" demişti. "Ülkemizi daha ust düzeylere çıkarraak için birlik içinde olmahyız" diyen Dubçek, giderek güçlenen muhalefet hareketi "Sivil Forura"u da dtsteklediğini bildirmişti. Polis, halk milisleri ve orduya da "halkın yanında yer almalan" çağrısı yapan Dubçek, "Çttnkü siz de halkın içinden geliyorsunuz" diye konuşmuştu. Pravda Gazetesi'nde yer alan yorumda, Çekoslovak halkı arasında yönetime duyulan güven konusunda bir kriz yasandığı kaydedildi. Halkın yönetimin yerine getirümeyen sözleri ve kararlarından tatmin olmadıkjarını bildiren Pravda, "Halk, ülkedeki durnmun iyileştirilmesi için enerjik adımlar istiyor" ifadesinı kullandı. Pravda'nın Prag muhabirinin yazdığı yorumda, halkın, Batı'nın kışkırtmasıyla değil, ülkede giderek yığılan sorunlan yüzünden sokaklara döküldüğü görusüne yer verildi. Toplumün her zamankinden daha fazla diyaloğa ihtiyacı olduğunu bildiren Pravda, "Her iki tarafın da görüşlerini dile getinnesi ve karşılıklı olarak birbirlerini dinlemeleri çok önemli" diye yazdı. Dün akşam görevinden istifa eden Milos Jakes'in adı, "Çekoslovakya'da 1%8'de "Prag Bahan" olarak adJandınlan reform hareketinin bastmlmasından sonra, 70'li yıllardaki "nonnalizasyon" döneminde parti içinde yaptığı tasfıyelerden ötürü "büyük tasfiyed"ye çıkmıştı. 67 yaşındaki Jakes, Prag Bahan'nın mimarı KP lideri Aleksandr Dubçek ve ekibinin ezilmesinden sonra kurulan "denetim komisyonıT'na başkanlık etti ve Dubçek yanlısı olarak tanınan yaklaşık 500 bin komünisti partiden attı. Zamanın Sovyet lideri Leonid Brejoev tarafından iktidara getirilen Jakes, ÇKP içindeki tutuculann başında geliyordu. ÇEKOSLOVAKYA Pravda'nın uyarısı Çekoslovakya'da yönetimin dün akşam istifa etmesinden önce perşembe günkü Pravda Gazetesi'nde bir yazı çıktı. Sovyet Komünist Partisi yayın organı Çekoslovakyalıların, sözleriyle yaptıkları arasında da bağlantı kuramayan yönetime güvenlerini kavbettiklerini yazdı. DEMOKRATİKALMANYA Parti'nin 'öncü rolü' tehlikede 'emokratik Almanya lideri Egon Krenz, Komünist Partisi'nin 'öncü rolünü' güvence altına alan anayasanın 1. maddesini kaldırmaya hazır olduklarını söyledi. PtLEK ZAPTÇIOCLU BONN Demokratik Almanya Devlet Başkanı ve Komünist Partisi lideri Egon Krenz Komünist Partisi'nin "öncü rolünü" güvence altına alan anayasa maddesini kaldırmaya hazır olduğunu söyledi. Krenz, Federal Almanya televizyonuna önceki akşam verdiği demeçte, anayasa'da Komünist Partisi'nin iktidar tekelini güvence altına alan 1. maddeyi kaldırabileceklerini belirtti. D.Alman lideri ilk kez böyle bir açıklama yapıyor. Ancak Krenz, bu maddeyi kaldırmanın sorunlann çözümüne yeteceğine inanmadığını ve kişisel olarak Komünist Partisi'nin ağırlığinın devam etmesinden yana olduğunu da sözlerine ekledi. Krenz, ayrıca devlet, parti ve ekonomiyi birbirinden ayırmak için anayasa değişiklikleri yapılması gerektiğini de savundu. D. Almanya lideri görevinden ayrılmaya niyetli olmadığını da sözlerine ekledi. F.AIman televizyonunun Krenz'le yaptığı miilakat özetle şöyle: Ülkedeki derin siyasal krizin çözülebilmesi için çeşitli göriişjer var. Ne diyorgunuz? KRENZ Tek sorun, partinin öncü rolttne ilişkin anayasa maddesi ise bu maddeyi kaldırabiliriz. Partinin toplumsal gelişmeler konusunda nasıl davranacağı yasalarla saptanmaz. Bu ancak partinin performansı ve çalışması ile şekillenebilir. Ancak bir partinin ağırlığının ortadan kaldınlmasının sorunlan çözeceğine inanmıyorum. Eski Devlet Bakanı Erich Honecker Berlin duvannın daba yüz yıl var olacagı•ı soylemişti. Şimdi duvarda delikler açıldı. Peki iki Alman devleti daba ne kadar varlıgını siirdürecek? KRENZ Her kuşak kendine çözebileceği sorunlan hedef alır. tki Alman devleti savaş sonrasmda oluşmuş bir gerçektir. Ben daha uzun bir süre iki Alman devleti yle yaşanması gerektiğine inanıyorum. Konfederasyon fikrine ne diyorsunuz? KRENZ Gelecekte pek çok şey mümkün olabilir. Şu anda önemli olan iki kavram görüyorum. Birincisi banş ve güvenlik alanlannda sorumluluklann paylaşıldığı bir ortaklık, ikincisi iki Alman devleti arasındaki ilişkileri konu alan anlaşmalann yarattığı ortaklık zemini. Bu ne demek oluyor? KRENZ Şu demek oluyor: Karşılıklı anlaşmalar bizim ortak Avrupa evinin kurulmasına nasıl katkıda bulunabileceğimizi belirlemektedir. Bu tarihi bir şanstır ve . jılaşmalarla çerçevesi çizilmiştir. Amaç her iki Alman devletinde de insanlar için en büyük hizmeti vermektir. Siz bir aydır parti genel sekreterisiniz. Üye saydannda bir degişiklik var mı? KRENZ Üye sayımız akıcıhk gösteriyor. Sizin kastettiğiniz gibi insanlar kitleler halinde partiyi terk etmiyor. Sadece 18 ekimden beri değil, son birkaç aydır partiden ayrılanlar oldu. Genel Sekreter olarak kesin sayılan bilmeniz gerekmiyor mu? KRENZ Birkaç on bin kişi. Yüz bin kişi de olabilir mi? KRENZ Hayır, doğru değil. Biz hâlâ iki milyonun uzerinde Uyesi olan bir partiyiz ve ülkedeki en büyük güçüz. Pazartesi akşamı Leipzig'de iki yüz bin kişinin katıldıgı bir gösteriye tanık oldura. Orada hic kimse hakkınızda iyi bir söz söylemedi. KRENZ Yani hakkımda hiç kimsenin iyi bir şey söylemediğini iddia etmek için iki yüz bin kişinin hepsiyle konuşmuş olmanız lazım. Halka konoşraa yapanlan kastediyoKRENZ lnsanlara hakkımda iyi konuşmalarını söylesem beni yaptıklanmla ölçmeleri gerekir. Bu her politikacının sonınudur. Eğer benim hiç söylemediğim şeyleri söylemişim gibi anlatıyorlarsa bu haksızlıktır. KP'nin gelecek ayki kongresine yeniden secilme şansınız olduğunu düşünnyor musunuz? KRENZ Ben altı hafta sonra veda etmek üzere bu konuma gelmedim, yeniden seçilmek için mücadele edeceğim. Ama önemli olan kongrenin fikridir. Ben sorumluluktan kaçmıyorum, ama kişisel iktidar peşinde de değilim. Hem ben Stalin dönemini de yaşamadım. 1953'te ilkokuldan mezun oldum. Stalirüst bir geçmişim yok. Ama siz partinin genclik örgütiinü yönettiniz. KRENZ Elbette ben de hayattan ders aldım. Siz kimsenin hayatta düşüncelerini değiştirebileceğirti kabul etmiyor musunuz? ROMANYA Çavuşesku oybirliği ile tekrar iktidarda JLIoğu Avrupa'da reformlara karşı direnen tek lider olan Nikoiay Çavuşesku, dün Komünist Parti Genel SekreterliğTne yeniden seçildi. Dış Haberier Servisi Romanya Devlet Başkanı Nikoiay Çavuşesku, Komünist Parti Genel Sekreterliği görevine oybirliği ile yeniden seçildi. Çavuşesku, tek aday olarak girdiği seçimden, ülkenin en güçlü adamı olarak çıktı. Böylece, Çavuşesku 5 yıl daha Romanya'nın tek yöneticisi olacak. Dün başkent Bükreş'te binlerce kişi, Çavuşeskuya destek yürüyüşü düzenledi. SSCB uderi Gorbaçov, Çavuşesku'yu kutladı. Komünist Parti'nin 5 gün süren 14. kongresi dün sonuçlandı. Doğu Bloku'nun, reformlara direnen tek ülkesi olan Romanyada, Çavuşesku, 25 yıldır iktidarda bulunuyor. Çavuşesku, parti kongresi süresince yaptığı konuşmalarla Sovyet tipi reformlan istemediğini ve 1939 yüında Hitler ve StaFn arasında yapılan anlaşmanın geçersiz b lınması gerektiğini soylemişti. Çavuşeskunun bu sözleri Moldavya'nın yeniden Romanya'ya katılmak istenmesi olarak yorumlanmıştı. Pazartesi günü başlayan ve 3 bin 38 delegenin katıldığı kongrede Çavuşesku, genel sekreterliğe tek aday olarak gösterilmişti. 15 ülkeden 72 gözlemcinin de katıldığı kongre, Macaristan ve Batı Avrupa komünist partileri tarafından boykot edilmişti. Çavuşesku, kongrenin açıhşında yaptığı konuşmada, bir anda tüm Doğu Bloku'nu karşısına alarak, "Sovyet tipi reformlann Romanya'da uygulanmayacağını" söylemiş ve sosyalizmin tartışılmasına izin vermeyeceğini belirtmişti. Romanya Devlet Başkanı'nın bu sözleri, Sovyetler Birliği'nin dolaylı olarak parti kongresine gönderdiği "reform çağnsı"na karşın yapması, Romanya1 nın Doğu Bloku içinde yalnız kalrnasını güçlendiren bir etken olarak gösteriliyor. Parti kongresine katılan delegeler ve parti örgütünce "ulusal kahraman" ilan edilen Çavuşesku, Sovyetler Birliği'ne karşı çıkışını nihayet HitlerStalin anlaşmasımn tüm sonuçlanyla geçersiz kıhnması çağnsıyla pekiştirdi. Çavuşesku'nun bu isteği, hem Moskova'dan hem de Doğu Avrupa'nın diğer ülkelerinden tepki gördü. Diplomatik gözlemciler, bu isteği, eski adı Besarabya olan ve anlaşma ile Sovyetler Birliği tarafından alınan Moldavya'mn yeniden Romanya'ya katılmak istenmesi olarak yorumladılar. Çavuşesku'nun konuşmasımn hemen ardından Sovyet resmi haber ajansı TASS, bir açıklama yaparak Avrupa'da Helsinki Sonuç Belgesi'yle güvence altına alman sımrlarm değişemeyeceğini duyurdu. ABD Bush: Askeri indirim yapabiliriz Avrupa'daki gelişmelerin yabancı ülkelerdeki Amerikan askerlerinin sayısının indirilmesini mümkün kılabileceğini söyledi. SSCB Genel Kurmay Başkanı ise, saldırı doktrinini terk ettiklerini belirtti. A D İ J Başkanı, Doğu ZAFERE KADEH KALDIRDILAR Prag Baban'un simgesi ve eski Komünist Parti Başkanı Aleksandr Dubçek ile muhalefetin sembolü oyun yazan Vaclav H»vel, yönetimin toptuca istif a» haberini, birbirierine sanlarak ve "zafere kadeh kaldırarak" kutladılar. (Fotograf: AP) BULGARİSTAN ARNAVUTLUK WASHINGTON (AA) ABD Başkanı George Bush, Doğu Avrupa'daki gelişmelerin, yabancı ülkelerde bulunan ABD askerlerinin sayısının indirilmesini mümkün kılabileceğini, ancak bunun derhal ve tek taraflı gerçekleşmeyeceğini söyledi. Bush, dün yabancı gazetecilerle yaptığı basın toplantısında, "Dunyanın her yerinde hızlı degişiklikler oluyor, Avrupa, Kore veya başka yerlerdeki ABD aSker sayısııun daima aynı düzeyde kalacağını sanmıyorum, ama asla tek taraflı indirim yapamayız" dedi. Gazetecilerin, SSCB ve Doğu Avrupa'daki değişikliklerden ABD'nin korkup korkmadığı yolundaki sorusu üzerine, Bush, "Hic korkumıu yok" diye konuştu. Sofya reform konusunda temkinli rak, tek partili yönetime karşı kamu tepkisinin gerçekleşebilmesi için zamanın gerektiğini söylüyorlar. Batılı bir diplomat ise Jivkov'un yerine geçen Mladenov'un, basit değişikliklerle mevcut sistemi koruyabileceği görüşünde olduğunu öne sürdü. Mladenov'un yeni düşüncesiyle ilgili somut verilerin 11 aralıkta Komünist Parti Merkez Komitesi toplantısında ortaya çıkabileceği dile getirüiyor. Bu arada Reuter Ajansı, Batı Avrupa'nın en büyük komünist partisi olan Italya KP'sinin Doğu Avrupa'daki reformlann etkisiyle ikiye bölünme tehdidi altında olduğunu bildirdi. Reuter, Italya Komünist Partisi'nin bu hafta Roma'da tartışmalı bir toplantı yaptığına dikati çekti. Toplantıda, lider Achille Occhetto'nun, partinin adırun ve orak çekiçten oluşan ambleminin değiştirilmesi yolundaki önerisi ve oluşturulacak yeni sosyal demokrat grubun sosyalist enternasyonale alınması konulan üzerine yoğun tartışmalar gündeme gelmişti. Saldın yok Öte yandan Sovyetler Birliği genelkurmay Başkanı yardımcılarından Korgeneral Nikoiay Çervov, Sovyet dış politikasını temel alan Sovyet askeri doktrininin, saldınya uğramadığı sürece, ülkesinin kesinlikle askeri bir harekâta geçmemesini öngördüğünü söyledi. Nikoiay Çervov, dün Sovyet basınında yayımlanan demecinde, Sovyet dış politikasırun, Sovyet halkına barışçı bir uluslararası ortamda sosyalizmi yenileme ve geliştirme fırsatı vermeyi amaçladığını, Sovyet askeri doktrininin de bu amaca uygun olarak ve savunma ilkelerini temel alan bir biçimde yeniden oluştunılduğunu belirtti. Sovyet askeri doktrininin siyasi ilkelerinin, Sovyetler Birliği'nin nükleer silahlar dahil, silaha ilk başvuran taraf olmama yüktlmlülüğünü ve Sovyetler Birliği'nin hiçbir ülkenin lopraklan Uzerinde hak iddia etmediğini hükme bağladığını vurgulayan Çervov, bu doktrinin teknik yanının ise yeterli savunmayı sağlayabilecek askeri taktik ve stratejilerin geliştirilmesini öngördüğunü bildirdi. VtYANA (AA) Doğu Bloku ülkelerini etkisi altına alan reform rüzgârı, Bulgaristan tarafından ihtiyatlı olarak karşüamrken Batı Avrupa'run en büyük komünist partisi olan ttalyan Komünist Partisi'nde bolünme tehlikesini gündeme getirdi. Reuter Ajansı, reformlar hakkında yaptığı yorumlarda Bulgaristan'da yeni komünist parti liderlerinin ekonomik reformlarla bir başlangıç yaptığım, ancak diğer Doğu Bloku müttefiklerinin siyasi reformlannı izleyip izlemeyeceği konusunun henüz açıklık kazanmadığını bildirdi. Kamu desteğini sağlamaya çalışan yeni KP lideri Petar Mladenov"un ekonomik alanda önemli değişiklikler getirdiğini kaydeden Reuter, Bulgar liderin serbest seçimleri desteklediğini açıklamasına da dikkat çekti. Batılı diplornatlar ise Bulgaristan'm demokrasiyi kucaklamaya hazır olduğu yolunda kesin bir belirti olmadığını büdiriyorlar. Sofya'daki Batılı bir diplomat, Mladenov'un gerçekten siyasi açıküğı mı istediği ya da komünist düşünceyi daha modern bir şekilde mi yorumladığı konusunda konuşmanın henüz çok erken olduğunu söyledi. Demokratik Almanya ve Çekoslovakya'daki gibi demokrasi yanlısı toplu gösterilere Bulgaristan'da rastlanrnadığma dikkat çeken Reuter, Batıb bir diplomatın, "Kimse burada dramatik bir degişiklik beklemiyor. Yetkililerle karşı karşıya kalmak gibi bir istek yok. Buna baglı olarak Bulgaristan Çekoslovakya'nın gerisinde bulunuyor" dediğini bildiriyor. Bulgar aydınlan ise EcoGlasnost ve bağımsızlendika grubu Podkrepa gibi küçük burjuva muhalif gruplarına atıfta buluna Reformlara Tiran'dan sert tepki ırnavutluk Komünist Partisi lideri Ramiz Alia, Doğu Avrupa ülkelerindeki gelişmeleri "sosyalizm için zehir" olarak niteledi. . Dış Haberier Servisi Doğu blokundaki reform hareketleri ve art arda gelen yönetim değişiklikleri Arnavutluk yönetiminden sert tepki gördü. Amavutluk Komünist Partisi (AEP) lideri Ramiz Alia, bu gelişmeleri "komünizm için zehirli" hareketler olarak niteledi. AP'nin haberine göre Ramiz Alia önceki gün bir grup Arnavut sanatçı ve bilim adamına hitaben yaptığı konuşmada ülkesinin MarksistLeninist ilkelere sıkı sıkıya bağh kalacağını yineledi. Ramiz Alia, "Partimiz, sosyalizm yolunda, ancak proletaryanın ideolojisine baglı kahnarak ilerlenebilecegine inanır" diye konuştu. "Bunun dışındaki tüm receteler sosyalizm için zehirtidir" diyen Ramiz Alia, "revizyonist" olarak adlandırdığı Doğu Avrupa'daki yönetimlerin "karşı devrime kınnızı halıyla davet çıkardığım" savundu. Alia konuşmasında daha sonra şunları söyledi: "Burjuva ideolojisi, sosyalist sosyal diizene her türlü kötülüğü, aşılamaya devam ediyor. Kapitalizm ve emperyaliım var oldukça sömürii, adaletsizlik ve halklann üzerindeki baskı da sürecektir. Sömürii ve baskı snrdügü muddetçe de özgürlük, sosyalizm ve komünizm mücadelesiyle devrim de olacaktır." DIŞ BASIN Gorbi'nin denemeleri ve Bush izliyor. Bu denemeler, piyasa ekonomisine nasıl dönülebileceği konusundadır. Denemelerin sonucu, Gorbaçov'a izleyeceği modeli sağlayabilir. 45 yüdır uydu olan D. Avrupa ülkeleri şimdi değişimin öncüleri ve yeni modelin yaratıcıları olabilir. (22kasım) Doğu Avrupa'da Nikoiay Çavuşesku gibi b a a liderler eski teoriyi onarmaya çalışarak sosyalizmi hâlâ işletmeye çalıştıklanru söylüyorlar. Buna karşılık Sovyet iktisatçıları, muhaliflerin haksız sayılamayacak biçimde kapitalist olarak niteledikleri köklü reformlann yapılması gerektiğini savunuyorlar. Görünüşe göre Mihail Gorbaçov, mümkün olduğu zamanlar reformcuların yanında yer alıyor. Ama fıyat reformu gibi hassas konularda muhalefetin direnmesini kıramadı. Gorbaçov, tıkanmış olan eski teori ile ülkesinin henüz kabul etmeye hazır olmadığı yeni teori arasında sıkışıp kalmış durumda. Teoriler birbirleri ile çatışınca bilim adamları bir karara varabilmek için denemeler yaparlar. Gorbaçov da Polonya, Macaristan, D. Almanya, Çekoslovakya ve Bulgaristan'daki denemeleri dikkatle THE GUARDI AN George Bush, bütün müttefıklerine saygılı davramyor. Ancak en çok Helmut Kohl'un görüşlerine önem veriyor. Batı Almanya, Avrupa için en hayati ekonomik ve siyasi kozları elinde tutmaktadır. Kohl ve Mitterrand, Avrupa üçgeninin bir köşesini oluşturuyorlar. Diğer köşelerde Gorbaçov ve Bush'un istek ve beklentileri var. Ancak Bush'un televizyon konuşmasında izlenen uzun sessizlikler, eyleme karşı isteksizliğinin işareti olabileceği gibi, konuşmadan önce dikkatle düşünmesine de işaret olabilir. Bu nedenle Bush'un çarşamba günü yaptığı konuşma hem düşündürücü hem de yararuydı. Dostçaydı ve demagojiden de uzaktı. Oysa Bush geçen hafta Berlin Duvan'nı ziyaret edebilir ve televizyon şebekeleri için 'özgürlüğün zaferi' hakkında nutuklar atabilirdi. Oysa gitmedi ve her gün yeni bir sayfası açılan gelişmeleri sessizce onaylamakla yetindi. Ve Gorbaçov'un buna izin vermesini de yine sessizce onayladı. Çünkü artık ortada daha az tehdit ve daha az korku var. tki süper güç de birbirini yumruklamaktan vazgeçti. tkisi de ringin kenarında dunıyor. Böylece Avrupa'ya da kendi kaderini saptama fırsatı vermiş oluyorlar. (24 Kasım)