Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİRÖPORTAJ 7 EKİM 1989 Arapların paşası Enver Bey artık devlet fonksiyonlarını da üstlenrniş durumdadır Trablus'ta 'Enver Paşa parası Enver Paşa'nın Gizli Mektupları Yayına hazırlayan: Şiikrii Hanioğlu 7 M Bozuk para yokluğunu önlemek için kâğıttan para bastırdım. Üzerinde sadece benim mührüm ve Arapça, Türkçe olarak değeri var. Arapların bu kâğıtları altın ya da gümüş gibi kabul etmelerinden gurur duyuyorum. ©lüler ve yaralılar bizim gücümüzü azaltmıyor, çünkü ölenin fanatizmiyle, intikam almak için tüfeği kaptığı gibi ölenin yerine geçecek ya bir erkek kardeş, bir oğul ya da bir baba var her zaman. 19 Şaba< 1912 Buradaki hayatımızla ilgili ayrıntıları soruyorsunuz, kampımızın şu an olduğundan daha iyi olamayacağını soyleyebilirim size. Bir kere çok bol suyurauz var çünkü kampımızın ortasında butün birliklere yeten iki kaynak bulunuyor ve su hep kalıyor. Tesadufen isimleri AynelMansur, yani fatihlerin kaynağı demek olan bu iki kaynaktan dolayı ben de kampımıza bu ismi verditn. Yiyeceğimız yeterli olduğu gibi, Hollanda peynirinden ananasa kadar lüksleriıniz de var. En mühimi bizi ellerinden geldiğince hastahklardan koruyan 5 sıhhiye birhğimiz var. Başlangıçta yaralılan tedavi için hiçbir şey olmaması çok zordu. Ben kendim gidip pansuman için bandaj yapacak patiskaları bizzat aJmıştıra ama şımdi yeni gelen askeri doktorlann dışında, Trablus eyaletinin çeşitli yerlerinde 250 yatakh 3 tane Mısır Hilali Ahmeri, 200 yataklı daımi Selanik Hilali Ahmeri, 2 tstanbul Hilali Ahmeri ve 300 yataklı daımi bir hastane var. Ama esas olan Arapların olağanustu tabiatı! Savaştan sonra iki gun dinlenmek yaralılann dörtte üçünün iyileşmesine yetiyor ve yaralılardan yalnızca % 1 ölu veriyoruz. Trablus'un işgali sırasında, Itaryanlar direnişi kırmak için anında kurdukları ayaküstü mahkemelerde ölüm karartan verdiler. İşte, Alman konsolosluğunun Türk kavası Huseyin, bir Italyan askerini yaraladığı ge rekçesiyie kurşuna dıalryor. llk fotoğrafta sırö dönük oturtulan kavas, ikinci fotofiratta /ere düşmuş durumda Askerter yerdeki ölünün üstune son kurşunlannı da boşalöyorlar. ler, çünkü saklayacak hiçbir şeyimiz yok. ölüler ve yaralılar bizim gucümüzu azaltmıyor çünkü ölenin fanatizmiyle, intikam almak için tüfeği kaptığı gibi ölenin yerine geçecek ya bir erkek kardeş, bir oğul ya da bir baba var her zaman. Elimde nasıl inanılmaz bir kuvver unsuru bulunduğunu böylece anlamışsınızdır. Italyanlar, eğer bize memleketimizi vermezlerse, daha seneler senesi bizimle savaşarak eğlerlebilirler. Mesela, yaralılar arasında babasım takip ederek harbe giden 9 yaşında bir çocuk olduğunu soylersem sağ koltalyanlann şimdi 130.000 insanla Trablus lundan bir kurşun yarası aldı, yine de yatakve Bingazi Ustunde olduklannı ve bunun iler ta kalmadı böylece yeni neslin direnişe nasıl leme.lerine yetmediğini duşunuyorum. Yani is hazırlandığını anlayabılirsiniz. teseler bunu iyi yaparlar, ama netice muhtemelen öyle karanlık olur ki enerjileri bile ol 10 Mart 1912 sa cesafet edeceklerini zannetmiyorum. Halkın ihtiyaçlarına cevap vermek ve onBizim kuvvetimiz devamlı artıyor, biliyor ların denizle olan baglantılarını karşılamak sunuz. Ve bu kuvvet bize hiçbir şeye mal ol için çarşılar kurduruyorum, luzumlu sermamuyor. Bütün bölukler ve Bingazi sivil ahali yeyi verdim. Bunun dışında, hammadde ihrasi için ayda 25 bin Turk Lirası harcıyorum. Ya catını geliştirmek için, fiyatlan hep aynı tukında 75 bin Turk Liralık bir harb hesabım tan hususi ajanlarca idare edilen sermayem ve 2 senelik malzemem olacak. Tahmin ede var. Mısır sınınndan Trablus'a ve Tunus sınıceğiniz gibi biı sulha gidilmesi bizım çıkarı nna kadar ve otomobiUerin kullanabileceği estnızın tamamen tersine olur ve bunu isteye ki Roma yolları keşfettim. Birbirine paralel, 20 metre genişliğinde iki yol bunlar, biri kıyımem. Ümit ederim yakında havalar biraz daha ısı ya aşağı yukarı 50 km'den, digeri Nil kıyılanır, bugun yalnızca sıfırın altında 5, Afrika rından. Mina'dan gelerek SiraCarbubda olduğumuz halde çadırlanrruzda donuyo Cjalou'dan geçiyor. Bu iki yol, biri Tobruk'ruz. Bugun bir kısım arkadaşımı terhis ettim. tan gelip Cjarbub'a kadar giden, diğeriyse Istanbul'da dünyayı konuşarak yönlendirecek Cjalou'da Bilganie kuyularını birbirine bağ layan aynı çeşit iki başka yolla bağlantılı. Yolda her 25 kmlde bir kuyu bulunuyor. Istikameti göstermek için işaretler, taştan koloıılar var. Karanlık gecelerde bile görmek mümkun bunları. Yakında bu yolları kampa bağlayacağım ve de belirleyeceğim noktalara. Son olarak kendı ilk muhafız bolüğümü kurdum, benim zabitlerim tarafından idare edilen 100 mahalli gönullu asker. Küçük kalibreli "Mauser"lerle silahlandılar, hepsı de ünlu şeyhlenn çocukları ya da akrabaları. Bu şekilde Berassa'lardan ikinci bir böluk, doğu aşiretlerinden de uçuncü bir böluk kuracağım. Bu benim kurduğum talim görmuş ılk düzenlı kuvvet olacak. Ama çeşitli aşiretler de bunlar kadar duzenli, her aşiretin bir zabiti var ve bir süru de yardımcı ek zabitan. Son savaş sırasında akılalmaz bir dısiplin gosterdiler ve bunun neticesinde ordumun durumundan çok tatmin oldum. Bingazi'de de kafamı kurcalayan bir şey yok. Tayın ettiğim kumandan aşın yetenekli ve çok yiğit. Size Berassa askerlerinden bahsetmiştim, hani sabırsızlıkla bekliyorduk, şimdi geldiler, takriben 3000 kişiler, bunlardan 500'u atlı. Bütün birliklerim onları karşılamak için hazır bulundu. Bu nefis sahneyi görmenizi nasıl isterdim! Arap kadınlar askerlerin önunde gidiyor ve şarkı söyluyorlardı, şeyhlerin karıları ve aşiretin en guzel kızları onlan develerin uzerinde takip ediyorlardı. Atlılar dörtnala gir diler ve şeyhler sırayla elimi öpmeye geldiler. Aşiret şairleri ailelerini ve menileketlerini terk ettiklerini ama ancak zafer kazandıktan ve düşmanı denize döktükten sonra onları tekrar görmek istediklerini anlatan şarkılar söyluyorladı. Ekte sizi şaşırtacak birkaç küçük kâğıt gönderiyorum. Bozuk para yokluğunu önlemek için kâğıttan para bastırdım. Uzerinde sadece benim mühürüm ve Arapça ve Türkçe olarak değeri var. Arapların bu kâğıtları altın ya da gumüş gibi kabul etmelerinden gurur duyuyorum. 13 Mart 1912 Hukumetimiz bana ttalyanların 15 gunlük bir mütareke talebini bildirdi ama madem ki kendi cephelerinden bizim kıyı boyumuzu bombalayarak eğleniyorlar. Onları reddettım. Ama direneceğiz yani onlan ezip geçeceğiz, direnmek kelimesi tam anlamıyla karşılamıyor bizim eylemimizi. Bakalım o kadar bahsettikleri meşhur taarruzlarıyla ne yapacaklar, biraz acele etmeleri lazım, eğer vakit kaybetmek istemiyorlarsa. Telgraf hatlarım şimdi beni Mısır, Trablusgarp ve Tunus'a bağltyorlar. Sizi, bizim için hep iyi neticelenen yeni muharebelerimizi devamlı anlatarak sıkmış olmaktan korkuyorum. Belkı de benim mubalağa ettiğimı duşuneceksıniz, çünku kimbilir gazeteler nasıl yanlış haberler veriyorlar. Ama yine de hakilmariskân işleri de gayet faal gidiyor. Bel katın hangi tarafta olduğunu bildiğinizi zan e kazmrlar nihayet ğeldı ve umuyorum ki • nediyorum. Size hep sayılar ve miktarlar yazıyorum ki mutlak doğru kalayım. Ayael Naasnr, 14 Mart (1912) Perşeatbe Yarın Italyanlara bir baskın yapmak üzere yola çıkacak olan muhafız birliğmden bir mufrezeyı şimdi denetledim. Genç kumandanlarıyla birlikte çok neşeli bir şekilde gittiler, zafer kazanacaklarından emın oldukları görüluyordu. Bakalım yann ne olacak, ben umumi bir muharebe için tedbirleri aldım ve bütün ordugah bundan memnun kaldı. Tobruktan da iyi haberler geldi. Benim ihtiyar paşam, çok az bir kuvvetle, üstelik yirmi kadar harb gemisinin açtığı ateşe rağmen ltalyanlann 5 böluğunü ve 2 dağ bataryasını puskurtmüş. Bizim milisler onları kuşatmadan az once, sabah saal 10'da çıktı ttalyanlar. Az sonra mih'simız cnlan çevirdi ve biraz direndiktensonra ilk üç bölük geri çekildi savaş gemilerinden verilen destek ve iki piyade böluğu onları geri döndurememiş tam bir bozgun oldu ve hepsi kaçtılar. Muharebe güneşin batışından 2 saat sonraya kadar surmuş ve yuzlerce ttalyan cesedi savaş meydanını doldurmuş. 34. Piyade Alayı'ndan bir esir asker, bu savaşa katılan ttalyan askeri sayısının 8000'e ulaştığnı anlatıyor. Tüfek, şarapnel, erzak, vs. çok iyi ganimet ele geçirdik. Derne önlerinde bulunan iki grubum arasındaki ilk kullanılabilir yol birkaç gün içinde bitmiş olacak. Bu yol 5 km. uzunluğunda, kayalık bir arazide. Bundan sonra büyük otomobil hattına başlanacak, bu hattın uzunluğu 300 km. olacak. Merkezi hukumet bana duveli muazzamanın araya girmek istediklerini bildirdi ama Italyanları bu memleketten kovmadan bir sulh mumkun olamaz. DeraetalerİMte, 22 Mart 1912 Son gunlenn korkunç yorgunluğuyla harabım, gece gunduz çalışıyorum çunku askeri harekâtla ilgili sürekli verilecek bin turlü emrin dışında, ticari, adlı ve sivil idareyle ilgili her şey konusunda karar almalıyım. Bu çeşitli atılımlar bana endişe veriyor ama en azından her şeyin daha iyiye gittiğini göruyorum. Erzak idaresı çok duzenli, benim teferruatla ilgilenmeme lüzum kalmıyor. MaJzeme çok bol geliyor. Kısaca her şey iyi gidiyor ama karar vermek mecburiyetinde olduğum her çeşit siyasi mesele var ve şu İngilizler canımı çok sıkıyor. ltalyanlann tarafından daha çok Mısır sınırı konusunda duşunmeme gerek var. Bu küçuk siyasi meseleler beni rahatsız ediyor ve çok kanlı ve ne olacağı belli olmayan bir savaştan daha çok sinirlendiriyor. SÜRECEK KİT4P/YAYIN B i r i k i m ' d e bu ay: Siyasal hareketlerde kimlik bunalımı • Dinî akımlann yükselişi ve Türkiye'de İslâmî hareket • Toplumsal tasanm olarak iktisat ve iktisadın aşılması • Siyasal iktiAMn Caille Ahmet İnsel üniverslte Adavlan İLK 100eGİREN41 ÖĞRENCİ BÜYÜKAŞAMAABONESİ sadın çöküşü . Global verimlilik tapınması vvotfgang sacha • Simya, doğa bilimleri ve zamansallık "İşçi sınıjimn lokomotifi" harekete geçerlıen • Metin Türker 'Abdullah Kaplan'la söyTanıl Bora Mlrcea Eliada Abone Olun, 6 Büyük Imkanımızdan Yararlanın!.. leşi • Demokratik kitle örgütlerinin yeni yuZü • Fransız Devrimi'nin sesi . Atatürk ve sorunlann çözüm şekli • İkametgâh ilmuhaberi ve iyi hal kâğıdı • Açlık grevleri şükrü Türkay Demir SEÇMELER Dünya ve Türkıye Basınından Seçmeler ve Eleştirilerı M.AIİ Aslan'ın yönetiminde üç ayda bir yayınlanır Hatuk Şahintürk uzerine "mecburi" bir söz alma denemesi ömer B İ r i k İ m Y a y i n l a n Küçükayasofya Cad. No 17/A Sultanahmet 34400 İstanbul Tel 51217 34 Sermaye Piyasası konusunda öğrenmek istediğiniz her şey... İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı Muharrem Karslı'nın bu kıtabında Sermaye Piyasası ve Borsa'yla ilgili merak ettiğiniz her konu bütün ayrıntılarıyla inceleniyor. • Sermaye Ptyasası'nın Kurumlan Anonım Şırketler Holdıngler Yatırım Ortakları/Yatınm Fonlan/ Yatırım Kuluplerı Aracı Kurumlar •Dünya ve Türkiye basınından seçmeler •Kasımlo cinayeti •Kürt mülteciler, göçmen Türkler •Cezaevleri ve açlık grevleri •Dış borçlar •Gelir dağılımı •Bilim ve teknoloji •Çevre sorunları •Yerel yönetimler •Kürt sorunu dosyası Buyuk boy 304 sayfa 10 000 T L Yıllık abone bedelı (KDV ve PTT gıderlen dahil) 3 hamur 40 000 TL, 1 hamur 60 000 TL Avrupa 3 hamur 70 QM., 1.hamur 100 DM Aşağıdakı hesaplardan bınne yatınlacak abone bedelıne ait dekont kopyasının ve abone adresının (SEÇMELER, Karanfil Sok39/9Kızılay/Ankara) adresine göndenlmesi, abortelık ışlemlerı ıçın yeterlıdır Odemelı gönderilmez O M Alı Aslan'ın Yapı Kredı Bankası Kızılay/Ankara şubesındekı 0616482 No lu hesabı D SEÇMELER, 364177 No lu posta çekı hesabı 1 .Kitap çıktı \RGOS Yeryuzu Kültürü Dergisi • Ekim 1989 • 7500 TL DEĞİŞEN İSTANBUL: İlber Ortayln • PınarKürm HalitRefiğm VitaliHakkom İnci Gürel • Ahmet Cemal m Selim İleri yazdılar, ANAİS NIN'in ervtik öyküsü AHMETOKTAY: Jakobenizm üzerine HÜSEYİN RAHMÎ GÜRPINAR "Ar ve hayâya mugayir neşriyat" savunması SEVLM BURAK: "Dünyamn En Meşhur Kulesi" Can Alkorm Güuen Turan • Nedim Gürsel • Musîafa Yavaş • Bertolt Brecht • Georges Bataille • Nazlı Eray FıratKutluk% Kaya Ozsezgin • Nejat Bayramoğlu • Betül Çotuksöken • Sımgu Çapan. Sanai: NURİİYEM m EGONSCHIELE •MÜNİFFEHİM, "Boğaziçi'nde genç birdul kadın" Cetnil Süleymariın SİYAHGÖZLER romam Hersay'ı ikiforma •I Okuıtmak • Borsalar • Sermaye Piyasası'nın Araçlan: Menkul Kıymetler • Menkul Kıymettere Yatınm • Kitabtn Sonunda IngüizceTürkçe BorsaTerimleriSözlQğQ 506Sav1a25 000,TL(1 HamurKâgıda) Genel Dağrtun ve isteme AdresJ: ORMEN PAZARLAMA VE TİCARET AŞ PK ea/Seyoğlu İstanbul Te) 144 89 56 Faks143 70 45 Karanfil Sok.39/9 Kızılay/Ankara Tlf.117 78 51 mmmmm DEMOKRASİ YAYINLARI TURKIYE'NIN KALBI ANKARA Çağdaf Yayinlan Tıirkocagı Cad. 3941 Cağaloğluİstanbu! Mehmed Kemal İçin Dergi