Katalog

19 TEMMUZ 1988 HABERLERİN DEVAMI CUMHUkİYET/13 BM'nin ateşkes çağrısı 1 yaşmda Dış Haberler Servisi İran'ın kabul ettiğini açıkladığı, BM Gu\enlik Konseyi'nin 598 sayılıkararı bundan tam bir yıl önce, 20 Temmuz I987'de kabul edilmişti. lran'm o zaman "uygulanmaz" diyerek anında reddettiği kararın tam metni şöyle: BM Güvenlik Konseyi: 1 Müzakereler yoluyla bulunacak bir çözümün ilk adımı olarak, iran Islam Cumhuriyeti ile Irak'm derhal ateşkese uymaları, kara, deniz ve havada her türlü askeri eylemi durdurmaları ve bütün kuvvetlerini gecikmeden uluslararası sınırlarageri çekmelerini talepeder, 2BM Genel Sekreieri'nden, ateşkesi ve kuvvetlerin geri çekilmesini izlemek, denetlemek ve doğrulamak için bir BM heyeti göndermesiniricaeder veGenelSekreter'den aynca, taraflarla konsuitasyon içinde gerekli düzenlemeleri yapmasını, sonra da Güvenlik Konseyi'nebirraporsunmasınıricaeder, 3 Aktif düşmanlıklara son verilmesinden sonra, vakit kaybetmeden savaş tutsaklarının, 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre konvansiyonu uyarınca salıverilmelerini ve ülkelerine verilmelerini ister, 4 İran ve Irak'a. bu kararın uygulanması ile BM yasasında belirlenen ilkeler çerçevesinde, bütün konularda, iki taraf için de kabul edilebilir, kapsamlı, adil ve onurlu bir çözüm bulunması Genel Sekreter'le işbirliği yapmaları çağrısında bulunur, 5 Butün diğer devletlere, azami derecede itidalli davranmaları ve savaşın daha da tırmanmasına ve genişlemesine yol açabilecek her türlü eylemden uzak durmaları ve mevcut kararın uygulanmasına yardımcı olmalan çağnsında bulunur, 6 Genel Sekreter'den, İran ve Irak'la danışmalarda bulunarak, savaşın sorumluluğunun kime ait olduğunu saptamak için tarafsız bir heyet kurulması ve bu konuda Güvenlik Konseyi'ne bir an önce rapor vernıe konulannda anında reddedilmiş ve araştırma yapmasını rica eder, "uygulanamaz" nitelikte bulun7 Savaş sırasında meydana ge muştur. İran Devlet Başkam Ali len hasarların boyutunu ve savaş Hamaney, BM kararımn hemen bittiğinde uluslararası katkılarla ardından verdiği demeçte "Beş yeniden imar çalışmalanntn gc para etmeı bir karar" değerlenrektiğini kavrayarak, Genel Sek dirmesini yapmıştı. tran Dışişleri reter'den imar konusunda bir ıız Bakanı Ali Ekber Velayeli ise, manlar grubunu görevlendiı mesi "ABD'nin Körfez'e müdahalesini ve Güvenlik Konseyi'ne rapor ni haklı gösleren bir karar" diye vermesini rica eder, nitelendirmişti. 8 Genel Sekreter'den, ayrıca İran, savaşın sona erdirilmesiİran ve Irak ile bölgedeki başka nin başlıca koşullanndatı biri olaülkelerle danışmalarda buluna rak "Irak'ın saldırgan ilan edilrak, bölgede istikrar ve güvenli mesini ve Saddam Hüseyin rejiğin arltınlmasına ilişkin önlemleri ntinin devrilmesini" gösteriyordu. incelemesini rica eder, Ancak İranb yöneticiler, bir sü9 Genel Sekreter'den, bu kara re sonra yaptıklan açıklamalarda, rın uygulanması hakkında, kon zaman zaman birbirleriyle de çeseye düzenli bilgi vermesini rica lişkiye düştüler ve tran'ın resmi eder, tavrı "ne rel, ne de kabul" şekli10 Bu karann uygulanması ne dönüştü. nın sağlanması için gerekecek başBM Güvenlik Konseyi'nde oyka önlemleri görüşmek üzere ge birliğiyle kararı kabul eden ülkerektiğinde toplanmayı karar leri n yanı sıra, tüm Batılı ülkeler laştırır. de karan desteklemişler, Türkiye . BM Güvenlik Konseyi'nin 598 de "memnuniyetle" karşıladığını sayılı kararı, tran tarafından. açıklamıştı. Irak temkinli, ABD (Baştarafı l. Sayfada) INA'nın haberine göre, Cassem, "İran'ın BM'ye gönderdigi mesaj hakkında bize resmi bir açıklama yapılmadı. Hâlâ Tahran Radyosu'nu dinliyoruz" dedi. Cassem, "İran Silahlı Kuvvetler KomutanlığTnın açıklaması, İran'ın yeni tavrının gerekçesini, gerçek ve adil bir barışa duyulan istek şeklinde açıklamadı. Son lutumlarının taktik gerekçelerini açıkladı" şeklinde konuştu. Irak Enformasyon Bakanı, İran'ın açıklamasında "Eski ifadelerin kullanıldığım" ve Irak'ın "düşman" olarak tanımlandığını söyledi. Cassen, tran'ın açıklamasında değinilen "İslami savunma" ifadesini de "saldırganlık ve yayılmacılık çağnsı" olarak niteledi. "Banş isteyenlerin, sınıra asker yığma çağnsında buiunmalanna gerek yoktur" diyen Iraklı Bakan, "İran rejimi hakkındaki mevcut bilgilerimiz, bizi, banş ve iki ülke arasında anlaşma saglanana kadar ihtiyatlı olmaya zorluyor" diye konuştu. başlayacağını söyledi. Cuellar, İran ve Irak arasındaki ateşkese uyulup uyulmadığını izlemek amacıyla, 10 kişilik uluslararası bir heyet ile 250 subaydan oluşan bir BM kuvvetinin oluşturulacağını belirterek, bu işlemler yapıldıktan sonra, ateşkesin yürürlüğe gireceğini kaydetti. Cuellar, İran'ın "Sürpriz" yaparak ateşkes kararını kabul etmesi hakkında, "Size fazla iyimser görünebilirim, ama herkesin istediği banş" dedi. Irak'ın şimdiye kadar, barış hakkında kendisiyle görüşmek için, İran'ın kararı kesin biçimde kabul etmesini talep ettiğini hatırlatan Cuellar, "Şimdi ellerinde resmi bir kabul belgesi var. Artık ben de, BM karannın uygulanmasına ilişkin çeşitli unsurlan ciddi bir şekilde tartışmaya başlamak dunımundayım" şeklinde konuştu. İran hükümetinin karan başkent Tahran'daki tranlıların çoğu tarafından sevinç ve memnunlukla karşılandı. AA muhabirine kararla ilgili görüşlerini açıklayan İranlılann çoğu son derece memnun olduklarını belirtirlerken, bazılan "savaşın bittiğine inanamadığını," biraz daha bekleyip görmek gerektiğini kaydettiler. • Federal Almanya hükümeti, tran'ın BM'nin 598 sayılı kararını kabul etmesini, "Ateşkes anlaşması yolunda atılmış çok önemli bir adım olarak" nitelendirdi. GANDİ, EVREH, ÖZAL, TARABYA KÖŞKÛ'NOE Hındıstan Başbakanı Ra jiv Gandı. Cumhurbaskanı Kenan Evren tarafından yazlık köskünde kabul edildı. Başbakan Turgut Özal'ın da hazır bulunduğu görüsmede Gandi, Evren'ı Hındistan'a davet etti. (Fotoğraf: Süleyman Sarılar) Hindistan'la 4 anlaşma (Baştarafı I. Sayfada) "Kıbns'ın birieşik kalması. toprak biitünlüğünün korunması ve BağlantısızJar iiyesi olarak kalması gerektiğine inanıyoruz" dedi. Daha sonra tstanbul'a geçtn Gandi kentin tarihi ve turistik yerlerini gezdi. Cumhurbaskanı Kenan Evren tarafından kabul edildi. Bu arada resmi görüşmelerde 4 konuda anlaşma sağlandı. Başbakan Gandi ilk olarak eski başbakanlardan Bülent Ece\it ile görüştü. Ecevit, görüşmenin Gandi'nin talebi üzerine gerçekleştiğini belirtererek "Biliyorsunuz Hint kültürii ile öteden beri yakından ilgiliyim" dedi. Ecevit, Kıbrıs konusuna da değindiklerini belirterek, şunlan söyledi: 14 yıldır Kıbrıs'ta yerleşmiş olan durum bir siyasal çözum için ideal altyapıyı oluşturmaktadır. Bu allyapı üzerine bir federal sistem kurulursa, iki bölgeli, iki toplumlu federal devlet kurulursa sorun diye bir şey kalmayacagını soyledim. Bu konularda sırf kendi görüşlerimi aktardım." Başbakan Gandi daha sonra Dışişleri Bakanı Mesut Yılmaz ile yanm saat süren bir göriişme yaptı. Gandi ile Yılmaz buradan birlikte TürkHint resmi görüşmelerinin ikinci turunun yapılacağı başbakanlığa gectiler. tan Dışişlerinden sorumlu Devlet Bakanı Natwar Singh tarafından imzalandı. Anlaşmaların imzalanmasın dan sonra Raj'v Gandi, Başbakan Özal tarafından onuruna verilen öğle yemeğine katıldı. Körfez'de ilk ıınıut (Baştarafı I. Sayfada) pan İran Meclis Başkanı ve Silahlı Kuvvetler Başkomutan Vekili Haşemi Rafsancani, BM Güvenlik Konseyi'nin 598 sayılı kararını, dini lider Ayelullah Humeyni'nin emriyle aldiklarını açıkladı. Rafsancani, dün akşam İran televizyonunda yaptığı konuşmada, "Ninayet, İran İslam Cumhuriyeti, son gunlerde tarihi ve önernli bir karara ulaşmıştır ve bu, imaraın (Hnmeyni) ateşkesin kabul edilmesini onaylamasıyla olmuştur" dedi. Rafsancani, konuşmasını şöyle sürdürdu: "Bu karara, çoğu şimdilik askeri ve siyasi sır olan hususlar göz önune alınarak ulaşılmıştır. İmam, bana din adamlan ve siyasi liderleri bir araya loplayarak bir loplantı yapma görevi verdi ve kendisinin verdiği bir mesaj dün yapılan bu toplantida okundu, incelendi ve sonunda seçilecek raetoda karar verildi. Bu kararın ilk aşaması 598 sayılı karann kabul edilmesi ve imamın gönışlerinin daha geniş biçimde yelkililere açıklanmasıydı. Elbette, önüraüzdeki gunlerde düşmanın bn karanmızı kötüye kullanmadığı ölçiide değerli milletimize, yeni bilgiler verecegiz, burada şunu vurgulamam gerekir ki gelccekte en büyük dikkal şehitterin ailelerine, savaşta yaralanan ve hasar görenlere, savaş suresince cephelere büyük yatınm yapanlara verilecektir. Savasçılar, savaş malulkri ve esirler ve bu savaşa baş koyan herkes bu devrimden en büyük hakkı ve hisseyi alacaklardır ve sislem onlara karşı soruralu oiacaktır. Milletimizin imama ve yetkililere itimatları olduğunu biierek ilan ediyorura ki bu adım kesinlikle tslam ve ümmetin çıkannadır ve zayıflığımız veya yetersizliğimizden kaynaklandığı şekliııde en küçük bir şüpheye bile düşülmemelidir. Halkımızdan vakti gelince yapacağımız daha fazla açıklamalan bekleraelerini rica ediyorum." Rafsancani, BM Güvenlik Konseyi'nin 598 sayüı karanm kabul etmekle, ülkesinin iyi niyetini gösterdiğini belirterek, "Irak şimdi bu karara uymayı kabul etmezse, askeri çözum gorüşünu destekleyen olımsuz bir adım atnuş olacaktır" dedi. Rafsancani, İran'ın söz konusu kararını, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Perez de Cuellar'a önceki gece iletildiğini belirterek, şunları söyledi: "tmamın mesajı önceki giin bize verildi, önceki giin karar alındı ve önceki gece Perez de Cuellar bu karardan haberdar edildi." ma çerçevesinde olduğu" söylentilerinin yalan olduğunu belirten Rafsancani, Halepçe ve Hacümran dışında hiçbir bölgeden İran birliklerinin savaşmadan geri çekilmediğini söyledi. bildiride, tran'ın Irak yönetimine cephelerde ağır darbeler vurmaya başladığı son dönemde "Dünya sömürgecileri ve gericiler (Arap ülkeleri) tüm güçleriyle Irak'ın yardımına geldiler. İran devrimine zarar vermek için Irak'a hiçIrak, 598 sayılı karan, İran da bir askeri, mali, siyasi ve propakabul ederse benimseyeceğini geganda yardımını esirgemediler" çen yıl açıklamıştı. iran ise ateşgörüşü savunuldu. kesi, savaşı kimin başlattığı hakTahran radyosunun haberinde kında bir soruşturma açılması ve Irak'ın saldırgan taraf olarak kı de İran Yüksek Komuta Konseyi'nanmasından sonra kabul edebi nin dün yayımladığı bir bildiriyle, İran Islam Cumhuriyeti'nin leceğini bildirmişti. 598 sayılı karan kabul ettiğini beBu arada İran "Yiiksek Komulirten bir mesajın BM Genel Sekla Karargâhı" tarafından dün yareteri Javier Perez de Cuellar'a yımlanan bildiride savaşın İran'gönderildiğini duyurdu. daki tslam Devrimi'ne karşı baştran'ın ateşkesi kabul ettiğini latılan uluslararası bir komplo olaçıklaması, Irak Devlet Başkam duğu savunuldu. Bildiride, tüm dünyanın savaş Saddam Hüseyin'in, Tahran'a ta "eşi görülmemiş cinayeller iş onurlu banş çağrısı yapmasımn lemesine rağmen" Irak'ı banşse ertesi gıinüne rastladı. Saddam ver bir ülke olarak gösterdiği ve Hüseyin, BAAS Partisi'nin iktikendisine yapılan saldınya karşı dara gelişinin 20. yıldönümu nekoymaya çalişan Iran'ı savaş pe deni ile önceki gün radyo ve teleşinde koşan ülke gibi yansıttığı ile vizyondan yaptığı konuşmada, Iran'ı banş yapmaya çağırmış ve ri sürülerek şöyle denildi: "Irak, İran'a onurlu elini uzat"Bu şartlar altında bizim için makta ve yenilgilerden ders almasaldırganı göstermek ve İslam'a lannı istemektedir" demişti. Sadve milletlerin bağımsızhğına düş dam, iki ülkenin savaştan önceki man kişilerin uluslararası plal sınırlara çekilmelerini ve birbirleformlarda aleyhte girişimlerini rinin iç işlerine müdahale etmemeönieraek doğaldır. BM Genel Sek yi taahhüt etmelerini önermişti. nin sadece savaş cephelerine has tran'ın üst düzeydeki liderleri olmadığr, dengeleri İslamın lehine değiştirecek ve düşman komp ise cephede son aylarda görulen lolannı boşa çıkaracak yeni yön sUrekli yenilgi ve gerilemeleri detemlerin benimsenmesinin de ce ğerlendirmek amacıyla cumartesur bir iş olduğu şüphe götur si akşamı önemli bir toplantı yapmışlardı. mez." Bildiride iran'ın Ayetullah Huraeyni önderliğindeki devrimden bu yana birçok komplolar ve hilelerte karşı karşıya kaldıgı, ancak her türlü komplo ve saldırıFara "direnilerek zafere ulaştıgı" kaydedilerek, tran mületiru'n elinde bulundurduğu azim ve inançla "nibai zafere de ulaşılacagı" bildirildi. "Bugün kutsal savunmayı sürdiirebilmek ve tslamı ve tslam Devrimi'ni korumak için yeni tavırlar alınmasını zaruri kılan yeni şartlar yaratılmıştır" denilen ve Halepçe'yi İran'dan geri aldı. Irak son saldınlarda cephenin kuzeyinde 133 stratejik tepeyi geri aldığım da öne sürüyor. 3 temmuzda ABD kruvazörü Vincennes'in, içinde 290 yolcu ve mürettebat bulunan tran Havayollan'na ait bir Airbus uçağını düşürmesi, tran için önemli bir psikolojik şok olmuştu. tran'ın Güvenlik Konseyi'nde ABD'nin kınanmasını istemesine rağmen, Konsey'de söz alan konuşmacılar şimdiye kadar ABD'yi doğrudan suçlamaya yanaşmadılar. Ordular evine BM'deki Irak heyetinde görev alan danışmanlardan Mudhafar ElAmin de iran'ın karan karşısında düşündüklerini şöyle açıkladı: "İran'la, ne yenen ne de yenilenin oldugu görüşmeler yoluyla bir banş sağlanmalıdır. İran'ın karan ile ilgili gelişmeleri dikkatle izliyoruz. Cephede kazandıgımız zaferlere rağmen, İran'la banş olmasını biz de istiyoruz. 598 sayılı karar, ne yenen ne de yenilenin olduğu bir karardır. Ortak basın toplantısı 1 milyon ölü tran'ın son aylarda cephede aldığı yenilgilere ek olarak bu yıl 29 şubat21 nisan arasında yer alan "kentler savaşı" ya da "füze savaşı" da sivil halk arasında çok sayıda insanın ölmesine ya da yaralanmasma yol açü. Irak'ın uzun menzilli füzelerinin yol açtığı dehşet, başkent Tahran'da yaşayan 6 milyon insanın yaklaşık yarısının kırsal bölgelere göç etmesine yol açtı. "Kentler savaşı"nda tran'ın fuiattığı 60 füzeye karşıbk, Irak İran'a 200 füze gönderdi. İbre Irak'tan yana Yaklaşık 8.5 yıldır süren Körfez Savaşı'nda ibre nisan aymda Irak'ın lehine dönmeye başlamış ve Irak 18 nisanda, 1986 şubatmdan beri tran'ın elinde olan güneydeki Fao Yanmadası'nı geri almıştı. Irak kuvvetleri güneyde mayıs aymda Salemşah, haziranda da petrol reıervleri bakımından çok zengin olan Mecnun Adalan'nı geri aldılar. Irak, askeri başanlarını cephenin kuzeyinde de sürdürerek, Haçumran Kanh savaşın kronoiojisi Dış Haberfer Servisi Tarihe, "10* »ci yâzyıluı en azıiB savaşianodaii biri" olarak geçecek olan tranIrak savaşı 198Oydınmcylülayından başlayarak bugüne dek başiıca tarihler iübariyle şöyle bir kronoioji izledi: 1 Eyliil Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin, tran Şahı ile 1975'te yapılan anlaşmayı iptal «tiğini ve Şattül Arap su yolu üzerinde tam hukümranlık sahibi oiduklannı açıkladı. tran şiddetie tepki gösterdi. Sınır çatışmalan başladı. 29 Eyliil Bir Irak uçağı Tahran havaalanını bombaladı. Irak birlikleri tran'a girmeye başladı. Irak birlikleri 600 kilometre ilerlediklerini açıkladı. İki tacaf da petrol tesislenni bombalamaya başladılar. 1981 Mayıs İran, düzenlediği karşı saldırılarla cephenin orta ve kuzey kesiminde trak birliklerini geri puskurttu. EkiiD İran biriikleri Iraklıları Karun nehrinin öte yakasuıa püskürttukierini ve Hurremşehr'den at.tıklartnı duyurdu. 'Eylöt han, rakları ele geçirdi. 19» 9 Şvbat tran birlikîeri Basra'mn guneyinden Şattül Arap'ı gectiler. 16 Şuba» 750 kilometrekarelik Fao Yanmadası İran'ın eiine geçti. 25 Şubat İran, saldırısım Kuzey de de sürdürerek Svarta kasabasım ele geçirdi. 17 Mayıs Irak, cephenin orta kesiminde saldınya geçerek Mehran't işgai etti. 12 Agustos Irak, tran'ın Sjrri adasındakı petro! dolum tesislenni bombaladı. tran, Scud füzeleriyle karşılık verdi. 24 Aralık tran Kerbela4 harekâtını başiattı. Güney bolgesine yüz binlerce gönüllü asker sevk etti. Ancak başanh olamadı. 1987 Körfez Savaşı'nda şimdiye dek 1 rnilyondan fazla insan öldü. İran'ın özellikle "insan dalgalan" halinde düzenlediği saldınlarda Resmi görüşmeler onbinlerce kişi yaşamını yitirdi. Görüşmelere Başbakan Rajiv Bu arada Irak'ın zaman zaman kullandığı kimyasal silahlar da Gandi ile Başbakan Turgut Özal başkanlık ettiler. İki başbakan hebüyük can kaybına yol açtı. yetler arası görüşmelere bir süre Değişen komutan katıldıktan sonra başka bir odaya çekilerek burada iki saat kadar iran kuvvetlerinin cephede ge başbaşa görüştüler. rilemeye başlamaları üzerine dini Resmi görüşmelere yakın kaylider tmam Humeyni, 2 hazirannaklardan edinilen bilgiye göre, da Meclis Başkam Haşemi RafTürk tarafı Kıbns konusundaki sancani'yi Silahlı Kuvvetler Başson gelişmeler hakkında bilgi verkomutanlığına getirmişti. tran lidi. Her iki tarafın Kıbrıs sorunuderleri arasında en esnek ve pragnun BM Genel Sekreteri'nin gözematik olanı diye tanınan Rafsantiminde ve toplumlararası görüşcani, ülkesinin diplomatik yollarmeler yoluyla çözümlenraesi geredan savaşı sona erdirmeyi kabul ği konusunda görüş birliği sağlaedebüecegini ima etmişti. Rafsandıkları kaydediliyor. cani 15 haziranda yaptığı bir koDiğer bölgesel sorunlar ele alınuşmada "Haklanmızı savaş alanında almak için ısrar elmiyo rurken, IranIrak savaşı ile Afganistan konusunun ön plana çıktıruz." dedi. ğı bildiriliyor. Tahran'ın 598 sayılı karan kabul etmesine ilişkin habergörüşmeler sırasında henüz Ankara'ya ulaşmadığı için iki ülkenin zaman geçirmeden bu karara uymaları gereğini vurguladılar. Mecnun civannda yeni Irak toptkili konular ele alınırken, ekonomik, ticari, teknik ve bilimsel işbirliği üzerinde duruldu. Bu arada iki ülke arasında kurulmuş olan siyasi istişare mekânizmasının bundan böyle bakanlar düzeyinde yürütülmesi konusunda mutabakata varıldı. Ekonomik, ticari ve bilimsel alanlarda üzerinde mutabık kalınan noktalar ise şöyle sıralanıyor: 1 Ticaretin hızla gelişen ikili ilişkilerin düzeyini yansıtacak şekilde arttınlması için çalışılacak. Bu amaca yönelik olarak TürkHint Karma Ekonomik Komisyonu gelecek yıl Yeni' Delhi'de bir araya gelecek. 2 Turizm, bankacılık, enerji üretimi ve gıda sanayii sektörlerinde işbirliği olanaklan araştırılacak. Türk Merkez Bankası Başkanı bu yılın eylül veya ekim aylarında Yeni Delhi'yi ziyaret edecek. Bu arada Türk ve Hint bilimsel kuruluşlarının yetkilileri büyük bir olasılıkla aralık ayında bir araya gelecekler. Hindistan'dan tanm ve sanayii sektörlerinin yetkililerinden oluşan bir heyet gelecek yıl Türkiye'yi ziyaret edecek. tki ülke yetkilileri aynı zamanda üçüncü ülkelerde işbirliği olanaklannı araştıracaklar. Türk Havayolları ile Hindistan Havayolları arasındaki işbirliği arttırılacak. Kararın sebebi tran Meclis Başkam Rafsancani, iran'ın 598 sayılı kararı kabul etmesindeki en büyük etkenlerden birinin, "Dünya kâfirleri ve sömürgecilerinin, İran'ı zafere ulaşmaktan alıkoymak hususunda ciddi biçimde karar vermeleri" olduğunu kaydederek, "Bu dunımda bizim 'savaşta' ısranmız İran ve Irak halkının büyük basarına yol açacaktı" dedi. ABD donanmasının Körfez'de İran yolcu uçağını düşürmesinin bir yanlışlıktan kaynaklanmadığını belirten Rafsancani, "Biz bu saldırıyı, bir uyarı olarak yorumladık" şeklinde konuştu. ını 29 M«rt Saddam Hüseyin, uluslararası sınırtarâ çekilmeyi önerdi. Ancak İran bu öneriyi kabul etmeyerek Irak toprakiarında ilerlemeyi sürdurdü. İran, koşul olarak Irak'ın, toprakianndan geri çekitmesini ve Saddam Hüseyin rejirninin devrilraesini, savaş tazminatı odenmesini öae sürdü. 24 Mayıs tran, Hürremşehr'i tamamen geri aldı. 1»83 tran cephede durumunu güçlendirirken, Irak dost Arap ölkelerinden destek arayışma girişti. Sovyetler Birliği ile ilişkilerini getiştirirken yeniden Sovyetier'den silah almaya başladı. 1984 22 Şubat İran, bir dizi buyük saldm düzenteyerek önce zengin petrol yataklarına sahip Meçnun Adalannı işgai etti. Basra'yı tehdit eder dunıma 27 Mart Irak, Fransız yapısı füzelerle Körfez'de tankerlere saldtrmaya başladı. Irak, İran'ın ekonomik gücünü zayıflatmak amacıyla İran'ın petrol tesislerine de saldırmaya başladı. Mayıs iran, Kuveyt ve Suudi Arabhtan bandıralı tankerlere saldırarak karşüık verdi. 11 Ha/jran tki taraf, sivil hedeflere saldırılara başladı. Denizdeki hedeflere saldırılar da sürdü. Kasım Irak, 1967 ABD ile Arapfsraıl savaşından sonra kesilen ilişkilerini duzeltti. 1985 11 Mart tran, Basra kentine karşı yeni bir saldırı düzenleyerek Dicle Nehri'ni geçti. Kanlı çarpışmalar sonucu geri çekitdi. Savaştaki yeni tırmanış, "Kentler sav*şını" başlatn. tran'daki sivil hedeflere karşı Irak savaş uçaUarı larafmdan gırışilen saldırılara misilleme olarak İran da bu kez füzelerle Irak kemlenne saldırdı. Yıl orttsı ABD, Iran'a gizlicc silah satışına başladı. 598 nasıl uygulanacak? Rafsancani, 598 nolu karann uygulanması konusuna değinirken, her iki tarafın bu kararı kabul ettiklerini ilan etmelerinden sonra, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin bir ateşkes tarihi tayin edeceğini, arkasından askerİerin uluslararası sınırlara geri çekileceklerini, daha sonra kararda belirtilen maddelerin uygulanacağını belirtti. Irak'ın şu anda Neftşehir adlı İran kenti ile birlikte bazı İran tepelerini elinde tuttuğunu, İran'ın elinde ise bazı Irak tepeleri bulunduğunu kaydeden Rafsancani, ilk adım olarak tran ve Irak'ın uluslararası sınırlara çekilmelerini önerdi. İran'ın, nisan ayı ortalarında FAO Yarımadası'nı kaybetmesinin, "önceden yapılan bir anlaş 6 Ocak Saddam Hüseyin, Iran'ı savaşı uzatmakla suçlayarak banş çağrısında bulundu. 9 Ocak tran, Basra'yı hedef alan Kerbela5 harekâtııu başlauı. Kentîer savaşı yeniden aievlendi. 31 Ocak Irak, tran birliklerini puskürttüğunü açıkladı. 23 Nisan Tanker savaşı alevlenirken, Körfez'de tankerlere saldırılann arttıği gözlendi. 17 Mayıs Irak, Körfez'de seyreden ABD savaş gemisi USS Stark'ı vurdu. 37 Atnerikalı denizci öldü. 20 Temmuz BM Güvenlik Konseyi 598 sayılı ateşkes kararını oybirligiyle kabul etıi. 22 Temmuz ABD gemiîeri Kuveyt tankerlerine eşlik etrneye başiadı. tik konvoy yola çıkıı. 8 Ekim ABD heîikopıerleri, üç İran hücumbotunu batırdı. 19 Ekim ABD, iki İran petrol ptatformunu vurdu. 1988 29 Şubat Kentler Savaşı'nın yeni raundu başladı. 16 Mart tran, Kürt bölgesindeki Halepçe kentini ele geçirdi. İran, bu harekât sırasında Irak'ın kimyasal silah kullandığını ve 5000 Kurdu katlettiğini açıkladı. 21 Mart Irak'ın, İran petrolu taşıyan tankerlere yaptığı saldında 54 gernıci öldü. 520 Nfa«n Kuveyt Havayolları uçağı tran'a kaçırıldı. r 18 Nis»u ABD Donanması iki tran petrol platformuna saldırdı. Saldınrun USS Roberts Muhribinin mayına çarpatak yara almasma misilleme olduğu bildirildi. 6 İran gemisi baıırıldt veya yara aldı. 18 Nisan Irak, Fao Yanmadasım geri alarak tran'ı Şattül Arap'm doğusuna püskürtlü. 26 Hazinın Irak, Mecnun adalannı geri aldı. 3 Tennnıız ABD'nin Vincennes Kruvazörü, İran'a ait bir Airbus'u duşürerek 290 sivilin ölmesine neden oldu. II Temnıuz Irak, Halepçe'yi geri aldı. 14 Temmuz iran, Güvenlik Konseyi'ne, Airbus olayı nedeniyle ABD'nin kınanması çağrısında bulundu. 17 Temnuz Saddam Hüseyin, tran'a onurlu bir banş çağrısında bulundu. 18Temm«z tran, 598 sayıh Güvenlik Konseyi Ateşkes Karan'nı kabul ettiğini açtkladı. 4 anlaşma imzalandı Resmi görüşmelerin tamamlanmasından sonra iki başbakanın gözetiminde, Türkiye ile Hindistan arasında ikisi konsolosluk alanında, biri denizcilik, biri de demiryolu alanında olmak üzere dört anlaşma imzalandı. Deniz anlaşması iki ülke gemiierinin ve denizcilerinin karşılıklı olarak birbirlerinin iimanlanndan daha kolay yararlanmalannı ve iki ülke denizcilik firmalarımn ortak hareket etmelerinin teşvik edilmesini öngörüyor. Demiryolu anlaşması ise SincanEskişehir demiryolunun elektrifikasyonunun Hint firması IRCON tarafından gerçekleştirümesini öngörüyor. 238 kilometrelik hattın 25 milyon dolara mal edilerek 30 ayda tarnamlanması tasarlanıyor. tki ülke arasında hukuki ve adli alanlarda işbirliğini öngören konsolosluk anlaşmaları ise Dışişleri Bakanı Mesut Yılmaz ile Hindis Her iki başbakan daha sonra Esenboğa Havaalanı'nda ortak basın toplantısı düzenlediler. Başbakan Özal bu ziyaret ile Türkiye ile Hindistan ilişkilerindeki gelişme eğiliminin artık süreklilik kazandığı kanaatinde plduğunu ABD memnun söyledi. Özal, bir Hintli gazetecinin Beyaz Saray, BM Güvenlik "Pakistan'ın, Hindistan'a silahlı Konseyi'nin 598 sayılı ateşkes katerörist göndermemesi konusunrarının İran tarafından, koşulsuz da niçin telkinde bulunmuyorsuolarak kabul edilmesini memnunuz?" şeklindeki sorusunu yanıtniyetle karşıladı. larken, "Hindistan Başbakanı ile Beyaz Saray Sözcüsü Marlin HintPakistan ilişkilerini de görüştuk. Tiirkiye'nin her iki ülkey Fitzwater, İran'ın açıklamasını le iyi ilişkileri bulunmaktadır. Bu "Önemli bir gelişme ve banş yonedenle Hint Pakistan ilişkilerin lunda önemli bir adım" olarak nide elden geldiğince bir rol oyna teledi. İran'ın ateşkes kararını kabul maktan memnuniyet duyanz. Ancak sizin söz ettiğiniz konuya ge etmesiyle, tranIrak savaşının son lince, Pakistanh yetkililer böyle bir bulması için yolun açıldığını söyşey in olduğunu kabul etmiyorlar" leyen Fitzwater, her iki ülkeyi, ateşkes kararımn yürürlüğe kondedi. ması için, BM Genel Sekreteri PeBaşbakan Gandi ise bu ziyarerez de Cuellar ile işbirliği yapmati ile iki ülke arasındaki ilişkilerin ya çağırdı. gelişmesinin hız kazanacağını beBölgede kalıcı bir ateşkes sağlirterek, Başbakan Özal'dan ekonomik reformlanndan dolayı öv landığı takdirde, Körfez'deki gülü bir şekilde söz etti. Gandi, Amerikan askeri varlığının azal"Laik olmanız ve Türkiye'de de tılmasınm da mümkün olduğunu mokrasi açısından yerlestirmiş ol sözlerine ekleyen Fitzwater, "Buduğunuz derin köklerden dolayı nunla birlikte, ABD 40 yıldan bu size hayranlık duyuyoruz" diye yana bölgede vartığını sürdürmektedir ve gelecekte de sürdürmek konuştu. niyetindedir" dedi. Başbakan Gandi, Kıbns sorununa ilişkin bir soruyu da yarut Türkiye olumlu larken şunları söyledi: karşıladı "Kıbns konusu hakkında uzun bir konuşmamız oldu. Biz, BM Dışişleri Bakanlığı, tran'ın BirGenel Sekreteri'nin girişimlerini leşmiş Milletler Güvenlik Konsedestekliyonız ve Kıbnslı Türk ve yi'nin 598 sayılı kararını kabul etRumlar arasındaki görüşmenin mesini "barışa yönelik bir adım" gerçekleşmesi dunımunda bunun olarak değerlendirdi. çok iyi bir şey olacağına inanıyoDışişleri Bakanlığı dün yaptığı ruz. Kıbns'ın birieşik kalması, açıklamada şu görüşlere yer verdi: toprak bütünlügünün korunması "Sekiz yıla >akın bir süredir deve Bağlantısızlar üyesi olarak kal vam etmekte olan Körfez Savaşıması gerektiğine inanıyoruz." nın sona erdirilmesi için, aktif tarafsızlık politikasına uygun tarz"Nükleer enerji alanında işbirda müteaddit girişimlerde bulunliği ve Pakistan'ın nükJeer programuş olan Türkiye, Birleşmiş Milmı konulan ele alındı mı?" soruletler Güvenlik Konseyi'nin 598 su üzerine Gandi şöyle konuştu: sayılı kararımn savaşın durdurul"Nükleer enerji konusunu gö ması için uygun bir çerçeve oluşrüşmedik. Daha çok bilimsel ve turduğu kanaati ile Genel Sekreteknolojik alanlann sanayide üre terin anılan karann uygulanmasıtimle ilişkisi üzerinde durduk. Pa na yönelik çabalanna destek verkistan'ın nükleer programına ge miştir. İran'ın bu kez Güvenlik lince, Türkiye'nin İnverterlerin Konseyi'nin 598 sayılı karanm ka(atom bombası üretiminde kulla bul ettiğini resmen açıklamasını, nılan elektronik aygıt) Pakistan'a banşa yönelik bir adım olarak deihraç edilmemesine ilişkin tutu ğerlendiren Türkiye, Birleşmiş mundan çok memnunuz." Milletler Genel Sekreteri'nin bu Basın toplantısından sonra iki çerçe>edeki girişimlerini desleklebaşbakanın Güney Afrikalı siyah meye ve konuyu yakından izlemelider Nelson Mandela'nın 70'inci ye devam edecektir." doğum günü ile ilgili bir ortak basın bildirisi dağıtıldı. Bildiride, Arapların tepkisi "Bugün banş ve özgürlük sembolü büyük bir adamın, Nelson olumlu Mandela'nın 70. doğum gününü • İran'ın, BM'nin ateşkes karakutluyoruz. Irk aynmının kökii nm kabul ettiğini açıklaması Arap niin kazınması yolunda verdiği dünyasında olumlu karşılandı. mücadele insan haklanna ve inKörfez Savaşı'nda Irak'ı desteksanlıgın vekanna inanan herkesin leyen Ürdün ve Mısır, İran'ın kasaygısını kazanmıştır. İnsanlığa rarını memnunlukla kanşladıklauıanç veren bu çağdışı uygulama rını açıkladılar. nın, siyasal, ekonomik ve sosyal Karann "önemli" olduğunu yönleri ile tarihin karanlık sayfalanna en kısa zamanda gönıüle söyleyen Ürdün Dışişleri Bakanı ceğinden eminiz. Bu vesile ile ken Tahir El Masri de "Herkese, İrandisinin kayıtsız şartsız hemen ser ın, İranlrak savaşına görüşmeler best bırakılmasını kuvvetle ümit yoluyla bir çöznm bulunmasını kabul ettigi anlatılmalıdır" şeklinediyoruz" dendi. de konuştu. • Kahire'de bir açıklama yapan Gandi İstanbuPda Mısır'ın Dışişlerinden Sorumlu Hindistan Başbakanı Rajiv Devlet Bakanı Butros Gali de kaGandi ve İtalyan asılh eşi Sonia, ran "olumlu bir girişim" olarak dün öğleden sonra Özal ve Semra niteledi ve "BM Güvenlik KonseÖzal'la birlikte, Başbakan'ın GAP yi'nin omuzlanna karann gerçekadlı özel uçağıyla Istanbul'a leştirilmesi doğrultusunda yeni sorumluluklar yuklendiğini" belirtti. gittiler. Gandi ve eşi, İstanbul'da Sulta• Yarıresmi Kuveyt Haber nahmet Camii, Ayasofya Müzesi Ajansı, İran'ın açıklamasının "seve Topkapı Sarayı'nı ziyaret edevinçle karşılandığını", "çünkü karek, ilgililerden bilgi aldılar. rann uluslararası ve bölge barışıGandi, ayrıca dün akşamüstü İstanbul'da Cumhurbaskanı Kenan Evren tarafından kabul edildi. Cumhurbaşkanlığı yazlık köşkü olarak restore edilen Huber Köşkü'ndeki Kenan Evren'e nezaket ziyaretinde bulunan Gandi, Evren'i Hindistan'a davet etti. Başbakan Turgut Özal'ın da hazır bulunduğu görüsmede, iki ülkeyi ilgilendiren konular ve uluslararası sorunlar hakkında görüş alışverişinde bulunuldu. Koııuk Başbakan Gandi ve eşi, dün akşam ayrıca İstanbul'da, Başbakan Turgut Özal'ın onuruna verdiği yemeğe katıldılar. Bu sabah tzmir'e geçip, yörenin turistik yerlerini gezecek olan Rajiv Gandi, öğleden sonra tstanbul'a dönecek ve üç günlük resmi ziyaretini tamamlayarak yarın sabah Türkiye'den aynlacak. m tehdit eden kanlı savaşa bir son vermeyi vaadettiğini" belirtti. • Kuveyt'teki FKÖ temsilcisi Avni Bataş, tran'ın kararını "iyi haber" olarak nitelendirdi ve "Bu saçma savaş biter bitmez, tüm silahlar Kudüs'ün kurtulması için seferber edilmelidir" dedi. Yunanistan'ın tepkisi Yunanistan Başbakanı Papandreu bir mesaj yayımlayarak "tran hükümetinin BM'nin her iki taraftan da ateşkes ilan etmesini öngören 598 nolu kararını kabul etmiş oiması tatmin edici ve memnuniyet vericidir. Alman bu önemli karardan sonra kaydedilecek gelişmelerin büyük zararlar gören bu bölgede tüm dünyanın banş için beklentilerini haklı çıkarmasını ve tran ile Irak halkının yeni bir barış planı dönemi içinde birlikte ilerlemesini diliyorum" dedi. Dolar ve altın geriledi Tahran Radyosu'ndan, iran'ın 598 nolu karan kabul ettiğine dair Yüksek Komuta Karargâhı'nın bildirisi okunduktan sonra Tahran'ın "Tahtakalesi" sayılan serbest döviz piyasasında, ABD Doları, tran Riyalı karşısında hızla değer kaybetmeye başladı. bu arada, 8 gram ağırlığında 22 ayar "Baharı Azadı" altını öğleden önce 150 bin riyalden alınıp satılırken, 100 bin riyale düştü. Karabağ (Baştarafı 1. Sayfada) rel gelişmesini saglayacak kapsamlı önlemlerin koşulsuz olarak gerçekleştirilmesini" kararlaştırdığını bildirdi. Devlet Başkam Andrei Gromiko başkanlığında toptanan Yüksek Sovyet Prezidyumu'nda, Sovyet lideri Mihail Gorbaçov bir konuşma yapü. Gorbaçov konuşmasında, "sonınun politik bakımdan öneminin büyük" olduğunu belirterek, "Sorun, tüm Sovyelier Birliği'ni ilgilendiriyor, konuyla soğukkanlı olarak ilgilenmeliyiz, karşılıklı adımlar atılması gereklidir" dedi. Karabağ somnunu ilk kez 23 martta görüşen Prezidyum, Ermenilerin ilhak isteklerini "kabul edilemez" olarak nitelemişti. Karabağ lideri Bu arada, dünkü toplantıda k o nuşan Karabağ Bölgesi Komünist Partisi lideri Genrih Pogosyan, Sovyet askerlerinin, Ermenistan'da yaşayan Azeriler'i, Karabağ'a yerleşmeye zorladığını öne sürdü. TASS'ın haberine göre, Pogosyan, "Bizim protestolanmıza ve Azerbeycan Komünist Partisi lideri Abdül Vezirof'un aksi yöndeki emirierine rağmen, bin beşyüzden fazla Azeri, Stepanakert çevresindeki köyler ile Şuşa ve Martuni kasabalanna yerleştiriliyor" dedi. Pogosyan, bunları, SSCB Içişleri Bakanlığı'na bağlı askeri komutanlann yaptığını ve bazen komutanlann, "bölgesel yetkililerin yetki alanına müdahale ettiklerini" söyledi. Pogosyan, Azerbeycan Cumhuriyeti'nin, Karabağ bolgesine "ekonomik ambargo" uyguladığını da iddia etti. Azerbeycan'ın Karabağ' ın dış dünyayla ilgisini kesmeye çalıştığıru savunan Pogosyan, Ermenistan'a giden yolların kapatıldığını ve uçuşlann da sınırlandırıldığııu söyledi. Olayın gelişimi 1923'ten bu yana Aierbeycan Sovyet Cumhuriyeti'nin bir parçası olan özerk Karabağ bölgesinde, yaklaşık 160 bin Ermeni yaşıyor. Şubat ayından bu yana Ermenistan'a bağlanma isteğiyle yapılan gösteriler ve grevler, bölgede büyük kanşıklıklara yol açmıştı. Bugüne kadar meydana gelen olaylarda toplam 36 kişi ölmüş, güvenlik kuvvetlerinin Karabağ'da yaptıklan aramalarda ise önemli miktarda silah ve cephane ele geçirilmişti. Karabağ bölgesi ve Ermenistan Cumhuriyeti Parlamentolan ayrı ayrı verdikleri kararlaria, bölgenin Azerbaycan'dan ayrıbp Ermenistan'a bağlanmasını istemişlerdi, Karabağ Bölgesi Parlamentosu, bu konudaki en son kararını 12 temmuz güjıü almıştı. Azerbaycan Yüksek Sovyet Prezidyumu ise Karabağ'ın ayrılma kararını geçersiz saymıştı, bunun üzerine, Karabağ ve Ermenistan, merkezi hükümetin olayı görüşmesini istemişti. De Cuellar • BM Genel Sekreteri Perez de Cuellar, İran'ın Güvenlik Konseyi'nin 598 sayılı ateşkes kararını şartsız kabul ettiğini açıklaması üzerine düzenlediği basın toplantısında, "Bir haf ta, ya da 10 güne kadar İran ile Irak anssında ateşkesi saglayabileceğini umdugunu" bildirdi. Cuellar, hazırladığı banş planını derhal uygulamaya koyacağını belirterek, bu çerçevede, İran ve Irak'la hemen dün görüşmelere YUZYUZE Atillâ Dorsay 1250 lira (KDV içinde) Çağdaş Yaymları Türkocağı Cad. 3941 Cağaloğlulstanbul