Katalog

9 MART 1988 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 MÜZİK FİLtZ ALİ HAYVANLAR ISMAIL <;CLGEÇ Pekinellerle turne maratonu Güher'le Süher'in çalışmalanm izlemek dünyaya bedel. Çalarken hiç aralıksız bir şeyler araştırıyorlar. Tenis oynar gibi, gelen topa anında karşılık veriyor ikisi de, top faullü bile olsa... Piyanolar da Güher ve Süher Pekınel konuşuyor birbiriyle. Provadan sonra otele dönmek yok. Artist odasında ıhlamur ya da papatya çayı, hafif bir yemek. Ayakları uzattp dinlenme, sessizlik ve konsantrasyon. Konserin başlamasından yanm saat önce giyinen Güher ve Süher, odadaki duvar piyanosunda çalmayı sürdürüyorlar sahneye çıkma vakti gelene kadar. Güher ve Süher Pekinel'e, iki ay içinde (şubat ve man) 21 değişik Avnıpa kentinde 23 konseri kapsayan maraton turnelerinin Köln etabında katüdım. ttalya, Isvicre, Almanya ve Fransa'nın belli başlı kentlerinin en önemli konser salonlarında verdikleri resitallerin özellığı, Leonard Bemstein'ın Pekineller için özel olarak iki piyano ve vurmalı çalgüar için yeniden duzenlediği "West Side Stoıy"den mülhem "Senfonik Danslar"m tanıtılması, ayrıca iki piyano edebiyatının klasiklerinden,.ama zorluklan dolayısıyla az çalınan başeserlerinden bir olan Bela Bartok'un "tki Piyano ve Vurmalı Çalgılar İçin Sonat"ının da programda bulunmasıydı. Her iki de\ eserin yanına Guher ve SUher, Franz Schubert'in dört el piyano için Fa minör Fantasie'si ile George Cershwin'in iki piyano için 3 Prelude'ünü de kalmışlardı. Banok ve Bernstein'm eserlennde yer alan üç timpani, ksilofon, vibrafon, caz davullan, trampetler, büyük davul, ziller, triangle, tamlam, vb. gibi çesitlı vurmah çalgüan, ünlü usta Siegfried Fink'in iki genç oğrencisi Munih Filarmoni Orkestrası solo timpanisti Peter Sadlo ile Würzburg Yüksek Müzik Okulu vurmalı çalgılar öğretmeni Martin Amlhor çalıyorlardı. 25 şubat günü öğlene doğru Köln'e vardığımda Süher \e Güher, otele daha yeni gelmişlerdı Reutlingen'den. Saat 15.OO'te birlikte konserin verilecegı Köln Filarmoni salonuna gittik. Yaklaşık 3000 kışi alan bu modern salon 1986'da açılmış. 21 Avrupa kentinde iki ay içinde 23 konser verecekler KtM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK hendisleri ne hikmetse daha öncekı yüzyıllarda yapılmış olan konser salonlannm akustik koşuUannın sırnnı bir türlü çözemiyorlar. Güher'le Süher, önce piyanolan akustik bakımdan en doğru pozısyona yerleştirmek için uğraştılar. Bir müim sağa, iki milım arkaya, üç milim yana çekilen piyanolar, en sonunda akordöre teslim edildi. îkisi de akordörle birlikte piyanolann tınılaruu, renklerinı birbirine uydurmak için hayatunda hiç gönnediğım yöntemlere başvurdular. Bir ara akordör piyanolardan birınin tuşlannı saran çuhaları sıcak ütü ile ütüledi örnegin. Meğerse bu yöntemle çuhalar sıkışıyor ve tellere vurduğunda tını parlaklaşıyormuş. tnsan neler öğreniyor. Güher'le Süher'in çalışmalanm ızlemek dünyaya bedel. Prova boyunca Turkçe ve Almanca "Bak bana... koşma... evet, evrt, genaa, yavas... nefn, nein... beni bekle... dinle... bana cevap ver... jetzt..." sözcükleri uçuyor havada. Isviçre saati kadar şaşmaz bir presizyon içindeler. Çalarken hiç aralıksız yeni bir şeyler araşünyorlar. Tenis oynar gibi, gelen topa anında karşılık veriyor her ikisi de, top faullu bile olsa. Piyanolar da konuşuyor birbiriyle.. O anda istedikleri yamt gelmezse bağnşıyorlar: "Dinle beni... bak.. evet, evet, genan..." KENT KENT AVRUM Güher ve Süher PekineHer'in Avrupa'nın belli başlı kentlennin en önemli konser salonlannda verdıklen resitallenn bir özeilıjı de, Leonard Bemsteır* ın Pekineller ıçın jki piyano ve vurmalı çalgılar ıçın yeniden düzenledıgi "West Sıde Story"den mulhem "Sentonik Oanslar'ın tanıtılması konser başlamadan yer yerinden oynuyor. Konser biüminde herkes ayaklarda... Alkışlar bitmek bilmiyor... tki bis parçasından sonra bile kimsenin gitmeye niyeti yok... Artist odastmn önünde program imzalatmak isteyenler kuyrukta... Yaşlısı genci, gözleri ışıl ışıl, sanatçılarla iki söz etmenin mutluluğunu yaşıyorlar. televızyon çekimi, bu kez sadece sanatçılarla konuşma, ardından plak yapımcılan, müzik otonteleri artist odasını dolduruyor. Ertesi sabah Frankfurt'a uçuyoruz. Frankfun'taki konser, savaş sırasında bombalanarak yerle bir olan, daha sonra dışı eskısine uygun bıraküarak içi tümüyle modern stilde yeniden inşa edilen ünlu Alte Oper binasının büyuk salonunda verilecçk. Güher'le Suher, Frankfurt konserini en az Hamburg kadar önemsiyorlar. çünkü Hamburg plak şirketlerinin merkeziyse, Frankfurt da müzik eleştirisinin merkezi Almanya'da. Üstelik Frankfurt dinleyicisinin çoğunluğunu yüksek burjuva, zengin banker, geleneklere bağlı, hatta tutucu bir orta tabaka oluşturuyor. Bu dinleyiciye Bartok ve Bernstein'ı sunmak büyük cesaret işi. Ne var ki, Pekineller nc çalsa bu salon dolacağa benziyor. Nitekim en az 2500 kişi alan salonda tek boş >er yok. Konserden sonra Alte Oper'ı onaran Frankfurtlu finansörlerin Güher ve Süher onuruna verdikleri resepsiyona katılıyoruz. PÎKNtK PİYALE MADRA Ver elini Hamburg Sabah erkenden Hamburg'a uçuyonız. Hamburg'daki M^fsikhalle'nin akustiğinin guzelliğinı anlatıyorlar bana yolda. "Bak orada dinkyince farkı anlarsın." dıyorlar. Ögleden sonra Musıkhalle sahnesınde bir önceki gün Köln'de yaşadıklanmızın başka türlüsünü yaşıyoruz. Yine uzun uzun piyanolann yerleri ayarlanıyor. Akordörle tınılar, vurmalı çaigılarla denge tartışılıyor ve prova başlıyor. Salon, gerçekten çok güzel.. Hamburglular sıcak, kibar ve rafine insanlar. Konserin bitiminde Almanya'da âdet olduğu üzere dinleyiciler beğenilerini hem alkışla hem de ayaklannı yere vurarak belirtiyorlar. Konsefden sonra yine bir Papatya çayı Provadan sonra otele dönmek yok. Artist odasında ıhlamur ya da papatya çayı, hafıf bir yemek... Ayakları uzatıp dinlenme, sessizlik ve konsantrasyon. Konserin başlamasından yarım saat önce giyinen Güher ve Süher, odadaki duvar piyanosunda çalmayı sürdürüyorlar sahneye çıkma vakti gelene kadar. Kölner Philarmoniker Salonu tamamen dolu, bütun biletler satılmış. "WDR" Batı Abnan Radyo ve Televızyonu konserin çekimini yapıyor. Pekineller sahneye çıkarken, daha Ahşabın en âlâsı Kölnlüler yeni salonlarıyla çok övünüyor. Munih ve BeTİin Filarmoni salonlarıyla boy ölçüşmeye kalkışıyortar. Ahşabın en âlâsıyta çelik konstruksıyonun en modern dizaynının birleştiği bu göz alıcı salonun tek kusuru akustiğinın kuru olması. 20. yttzyıl mimarlan ve akustik mü HIZLI GAZETECİ \ECDET ŞE\ OLUC&K S'MPl PM6IÇ OİPU PlŞâRlPAfi! PAL6IC İSTZSEK, Büytikelçinin yemegi Sabahleyın kahvaltıda sohbetin koyuluğuna kendimizı kaptınp saatin ilerlediginı fark eımediğimiz için Bonn uçağını kaçırıyoruz. Bakıyorum, ikisinde de pek teJaş yok. Böyle aksiliklerin sinirlerini bozmasına ızin vermiyorlar. Bonn'a trenle gidiyoruz sonunda. Konser Beethoven Halle'de; savaş sonrası mimarinin bütün çirkınliklerini. iticiliğini taşıyan bir salon, ama akustik iyi... Ve yıllık konser programlannda dünyanın en önemli sanatçılan yer alıyor... Bonn dinleyıcisi de kozmopolit olduğundan çok önemb. Konseri Bonn Büyükelcimiz Oklay lşcen ve De\let Bakanı AH Boıtr de izliyor. Konserden sonra Buyukelci ve hanırnı sanatçılanmız için samimi bir yemek veriyorlar... Pazartesi sabahı Bonn'dan ve Pekinellerden aynlırken birlikte geçırdigimiz dört günün heyecanını yüreğimde, yorgunluğunu kemıklerimde duyduğum için biraz kızıyorum kendime. Yorgunluk ve heyecanın onlara ait olması gerekmez mi? Pekinellerin maratonu mart sonuna kadar sürecek çünku. Önlerinde daha beş Almanya, beş de Fransa konseri var. nisanda da'Türkiye'ye gelecekler. Canlüıklanru, enerjilerini, ne,elerini, tatlı dılleriyle ve heyecanla çevrelerine de aktaran bu iki güzel msanla birlikte olabilmenin coşkusunu hiçbir şeyle değişmeyeceğimi biliyorum artık. ÇİZGİÜK KÂMİL MASARACI AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAS M U 7 İ l f V P A V I I I t Heliotrope Yaylı Çalgılar DörrJüsü. yann 19 30da Resım ve Heykel Müzesı Salol w l U * l l \ W ~ u y u i l nu'ndave 11 martcumagtJnü 16.30daMımarSınanÜnıversitesı Oditoryum Sahnesı'nde birer konser verecek Dort vırtuoz, zaman zaman Şarto ve Bogart'ı anımsatan kılık ve mımıklerle barok ve klasık müzik ve caz çalacak Müzikle oyunu bağdastırmayı amaçlayan Heliotrope uyeleri, "Biz cıddı ve hafıi muztk dıye bir aynm yapmıyoruz Bıze'göre iki tür muzik vardır: lyi müzik ve kötü muzık" diyortar Paris Orkestrası'nın 20. kuruluş yılı konseri Japon harikası kemancı Midori birbirine bitişik devindiği bir onam. Ne var ki Parisli dinleyiciye bu denli dinginlik ters geldi ve sonuçta eserin sonunda sahneye çıkan bembeyaz saçh Denisov'u dinleyicinin yarısı alkışlarken, öteki yansı yuhalıyordu. Stravinski'nin "Bahar Ayini"ni de yuhalayan Parisliler için bu tür davranışlar olagan sayılıyor anlaşılan. Içinden çıkılması besbellı son derece zor olan bu karmakarışık partisyonu ınanıimaz bir yetke ile yöneten Daniel Bartnboim ise Denisov'a büyük saygı göstererek yuhalayanlann ayıbını örtmeye çalışıyordu. Barenboim'in Paris'in müzik hayatma taze bir soluk getirdiği konusunda herkes hemfikir olduğundan, Denisov'un eserinin yuhalanması o kadar ciddiye alınmadı. Konserin ikinci sürprizi ise 16 yaşında, 1.50 boyunda, çelimsiz görünüşlü Midori adlı Japon kızıydı. Kemanı taşıyamayacak sandığımız bu ufacık kız Çaykovski'nin keman koncertosunu canavar gibi bir tonla çalmaya başıa>ınca dınle>ıcıler az kalsın dillerini yutacaklardı. Gözünüzu kapatıp dinlediğinizde Heifetz, Menuhin, Stern, Perlman ayarında bir teknik, müzikalite ve ton duyuyor, açınca duydugunuza mı, gördüğünüze mi inanacaksınız karar vererr.iyordunuz. Artık piyanistlıği bırakıp bütün vaktini şefliğe veren Barenboım konçertoyu büe ezbere yöneterek Midorı'den en azından yetenek babında hiç de asagı kalmadığını gösteriyordu bu koaserde. Konserin bir sürprizi de 16 yaşında, 1.50 boyunda, çelimsiz görünüşlü Midori adlı Japon kızıydı. Bu ufacık kız, Çaykovski'nin Keman Konçertosu'nu canavar gibi bir tonla çalmaya başlayınca, dinleyiciler az kalsın dillerini yutacaklardı. 2 Şubat 1988 salı akşamı Paris'teki Salle Pleyel'de çok özel bir konser vardı. Orchestre de Paris'nin (Paris Orkestrası) kuruluşunun 20. yılını kutlamak için Sovyet besteci Edteon Denisov'a ısmarlanan ve bestecinin 1987 yılının son ayında tamamladığı senfonisinin dünya prömiyeri yapıldı Salle Pleyel'de 2 şubatta. Savaş sonrası Sovyet bestecilerinin Batıda tanınmalanmn epey zaman aldıgına daha önceki yazılarfmda birkaç kez değinmiştim. Denisov da, Schnittke, Gubaydulina, Tiçenko gibi son on yıl içinde Balıda keşfedilen besteci lerden biri. Dört bölümlü senfonisinde Denısov'un, her yeni akıma bir ad takma zorunluğunu duyanlann "yeniromanti?m" diye tanımladıklan stiliri tanıdık. Bu stilı sözlerlc nasıl anlatabiliriz? Seslen, tınılan renk olarak ele alırsak, Denisov'un müziğini "ebnı"*ya benzetebiliriz Sesler , aynı "ebnı" tekniğinde olduğu gibi dunı suya yavaşça akıtılan renk renk boyalar olabilir. Boyalar suyun içinde kendilerine yollar bulup, boşlukları yavaş yavas doldurabilirler. lşte Denisov'un orkestrasyonunda sesler kendilerine böyle yollar çizip, ağır agır akıyorlar, gitgide yogunlasıyorlar. BUyük aralıklı aıİamalar, vurgular, ritmık canlılık, ani paılamalar yok bu müzikte. Sakin, durgun, saydam, seslenn TARİHTE BUGÜN MCMTAZ I9O1'DE BUGÜKJ.ÜNLU MCtır ŞAİRi MEHIüiEr EŞR.EF IW?T1. GÖ&OSS KAYM/UCAMUĞt YAPTlĞı SIRAOA YtKICf (') VEDeuiYLe SAfMVA TURUALLEUMfŞ . EŞR&P, OAHA SOMRA, Sıg YfL UAPtS C£ ÇAIZPTr&IL.MIfTl SUZCA YA2DIGI H'ÇıV T y ^ e « O ŞnRLEfZı OL0UGU SfL/A/İYO&DU Ç.ÛUIOJ, PADİŞAH U. ( B'LE DICISJİ YOMuÇArAAIYCgDÜ. IŞTE &'& Ö 9 Mart ÖAİR EŞREF TUTUKIANIYORL 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet 9 Mart 1938 bir isyan hazırlamak, Lenin, Stalin ve Sferdlov'u tevkif etmek ve yeni bir hükümet kurmayı düştinmeye başladığını bildirmiş fakat Lenin'i katletmenin hiçbir zaman mevzuu bahs olmadığmı ileri sürmüştür. Celsenin sonunda müddeiumumi, sabık Dahiliye Halk Komiseri Yagodamn teşvikile doktor Platnev, 19381988 Levin, Kazakov ve Vingoradov tarafından Gorki, oğlu Peşkov, sabık Dahiliye Komiseri Menjinski ve sabık devlet planı dairesi reisi Kuybişev'in tababet yolile katledilmelerini tetkik eyleyecek olan beş eksper doktora sorulacak olcn sualleri okumuştur. Celseye gece saat 11'de nihayet verilmiştir. Gorkinin nasü öldüğü tahkik edüecek Âİ.K Mİ00Rİ VE BARENBOIM Japon kemancı Mıdon yı (solda) gözunuzu kapatıp dinlediğinizde Heifetz, Menuhın, Stern Perlman ayarında bir muztkaııte duyuyorsunuz Ote yandan, Paris Orkestrası'nın şefı Daniel Barenboim'in (sagua) Paris'in muzık hayatına taze bir soluk getırdıfiı konusunda herkes hemfikir Moskova 8 (Hususi) Fevkalade mahkeme bugünkü celsesinde Cepeu 'nün eski şefı Yagodayı isticvab etmiştir. Müddeiumumi Vişinski, maznunu, şair Gorki ile oğlunu öldiirmek emrini vermetcle itham etmiş, Yagoda eski Gepeu şefi Menjinskide dahil olmak üzere Gorki ile oğlunun ve diğer bazı Sovyet . ricalinin katli için doktorlara emir verdiğini itiraf etmiştir. Dünkü muhakeme celsesinde Yakovlevanm sözlerinden sonra Buharin ancak Brestlitavsk muahedesinin yedinci parti kongre kongresi tarafından tasdikinden sonra