Katalog

24 KASIM 1988 EKONOMİ TÜRKİYE'den ALTINDÖVİZ SERBEST PİYASADA DÜN Dolar (satış) 1777 Mark (satış) 1035 Ata Ura (satış) 164.000 M. BANKASI'NDA BUGÜN D«lar (döviz alış) 1749.78 Delar (efektıf satış) 1771.00 Mark (döviz alış) 1018.20 Mark (efektrf sabş) 1030.55 İnterbank faizi: 100 bin konut beklemede Kredilerin durdurulmasından sonra sektörde derinleşen kriz birçok inşaatta çekiç seslerinin kesilmesine neden oldu. Kenî Koop Genel Başkanı Karayalçın, bozulan gelir dağılımının, konuta olan efektif talebi daralttığmı söyledi. ü bir faktör olduğunu belirten Sarni Sarı, 198182 döneminde yaşanan insaat krizinden daha ağıı bir kriz yaşandığını belirtti. Sarı, "O donemde faizzedeler meydana geldi, bu donemde ise konuUedeler meydana geliyor" dedi. Kredilerin kısılması ve maliyetlerin artmasıyla birlikte başlayan kriz, orta ve dargelirlinin konut edinme umudunu da söndürdü. Bu umudu en iyj yansıtan yeni kooperatiflerin kuruluşu 1988 yılında yanya yakın azaldı. Kent Koop Başkanı Murat Karayalçın'dan aldığımız bilgiye göre, geçen yılın 9 aylık döneminde 6071 kooperatif kurulmuşken, bu yılın aynı döneminde, ancak 3.475 kooperatif kuruluşu gerçekleştirildi.Karayal Çin " Yıllık konut ihtiyacı 300 bin dolayında olmasına karşın, efektif talep, ancak bunun yarısı kadardır. Bunun da nedeni, gelir seviyesindeki yetersizlik ve ulusal gelirin kötü bir şekilde paylaşılmasıdır. Bu bağlamda konut sorununun çözümü de gelir dağılımının kötülüğünü teiafı edici bir konut kredisi politikasının uygulanmasıyla olanaklıdır" dedi. DtE'nin rakamlarına göre de insaat sektöriındeki büyüme hızı geçen yılki yüzde 6.4 düzeyinden bu yılın ilk yarısı nda yüzde 4.9'a geriledi. Buna bağlı olarak geçen yıl 488 bin adel olan insaat ruhsat sayısının bu yıl 440 bine düşmesi bekleniyor. lnşaat sektörünün durumu konusunda göriiş belirten sektör temsilcileri, kriz için şimdiye kadar herhangi bir önlem alınmadığını, önlem alınsa bile bunun sonucunun, ancak 1990 yılında görülebileceğini belirttiler. Sektör temsilcilerinin bu karamsar konuşmalarına Toplu Konut FonuL nun 1989 yılı için reel bir kaynak artışına sahip olamayacağı düşüncesi neden oldu. Hazırlık çalışmalan sürdürülen ve aralık ayı içinde açıklanması beklenen yeni uygulamada, Toplu Konut Fonu'nun 1989 yılı için ek bir kaynak sağlaması öngörülmüyor. Uygulamada 100 metrekareden büyük konutlara kredi verilmemesi, ferdi konut kredisinin ve birden fazla kredi kullanım hakkının kalÎ ecır.Tie Lmuduyla herhangi bır Kooperatıfe uye olanlar. kredilerin kısıl dırılması öngörulüyor. ması ve maliyetlerin artmasıyla inşaatlar durunca hüsrana uğradılar. CUMHURİYET/11 IŞÇIMN EVRENINDEN ŞÜKRAN KETENCİ Koyun Can Derdinde. .. ABDURRAHMAN YILDIRIM Kredi akısının yavaşlatıldığı inşaat sektörünün kriz içinde bulunmasından dolayı en az 100 bin konut yapımırun durduğu tahmin ediliyor. Toplu Konut Fonu'nun kredi açtığı toplam 592 bin konuttan 290 bininin tamamlandığı, geriye kalan 302 bin konuttan bu yıl sadece 53 bin 300'une kredi verildiği belirlendi. Fonun kredilendirdiği konut sayısını geçen yıla gore üçte iki orarunda azaitması, yaklaşık 250 bin konutun kredi beklemesi ve programladığı 800 milyar liralık kredinin ancak 467 milyar lirasını kuUandırması, krize en büyük neden olarak gösteriliyor. Tüm Müteahhitler Işveren Sendikası TtMSE Başkanı Sami San, şu anda özel sektörün yaptığı inşaatlar da dahil edildığinde, Türkiye'de yarım mılyondan fazla konutun inşa halinde olduğunu, kriz dolayısıyla bunların en az beşte birinin durduğunu tahmin ettiğini söyledi. Maliyet artışlarının inşaatlarm durmasında onem Sümerbankhan rekor borçlanma ANKARA (ANKA) Stimerbank, 100 milyar liralık fınansman bonosu çıkarmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu'na başvurdu. Bu başvuruya izin verilmesi durumunda, Sümerbank şimdiye dek yapılan en büyük menkul kıymet ihraanı gerçekleştirecek. Türkİş'in önceki gün yapılan, kamuda örgütlü sendikaların başkanları ile yönetim kurulu üyelerinin toplantısı ister istemez ünlü atasözünü anımsatıyor. İnsan ya da toplulukları hayvanlara benzeterek, bulundukları konumları açıklama sanatının uzun bir geçmışi var. İşçilerin, suskun halk yıgınlarının, karikatürlerde, şiirlerde koyuna benzetilmesi, üretkenlikleri yanında ezilmişliklerini, kaderciliklerini simgelerken, çoban köpeğinin peşinden kolayca giden sürüyü çağrıştırmaları hep umutsuzluk, hüzün verıcıdir Buna tepki duyan duyarlı bir sanatçının, durumu sergilemek biraz da incitmek, tepkisini göstermek amacı ile yaptığı bu benzetme çok doğaldır d» acaba. işçinin çıkar örgütlerinin başındakilerin, işçiye aynı göz* le bakmaya hakları var mıdır? Şimdi biz burada "profesyonel sendikacılanmız hâlâ işçiyi ko. layca güdülecek bir koyun sürüsü gibi görmek istiyorlar. öyle olmadığını görünce de öfkeden, korkudan ne yapacaklarını şaşırıyorlar" desek yer yerinden oynar. Bir sürü tekzip demeçleri, protestolar gelir. Sözümüzü geri aldık. "Profesyonel sendikacılarımızın, işçi sınıfının çıkar örgütlerinin başındaki, onları yöneten sendikacıların, temsil ettikleri işçi sınıfının gucüne, haklarını, çıkarlannı koruyabıleceklerine inanç ve güvenleri sınırsızdır." Onları çoban köpeği gibi gütmeyi asla düşünmezler. İşçinin çıkar örgütleri sendikalarda, işçi çıkarlarının, haklarının savunulmasında, tabanın güç ve karar sahıbı olduğuna sonsuz saygı duyularak işler kotarılır..." diyoruz. Acaba öyle mi oluyor? Geçmişi bırakalım. En büyük sendika yöneticilerinin en son yaptıklan toplantıda işler nasıl kotarıldı? Ona bir bakalım... SEKA işçisi 79 gündür ücretsiz grev yapıyor. Ortalama 56 nufuslu aileler nasıl yaşıyor? Arada bir lütfen akla getiren gazetelerin röportajlarına göre, yöre esnafı veresiye bir şeyler vererek dayanışma yapıyor. Artık evlere sadece et değil, yağ, şeker de. girmiyor. Üç öğün patates haşlama ile besleniliyor. Yeri geldiğinde 1.5 milyonun üstünde işçiyi örgütledikleri ile övünen, asıl dayanışmada, grevi ayakta tutmada sorumlu, işçilerin aidatları ile var olan çıkar örgütleri sendikalar, Türkiş ne yapıyor? Kapalı kapılar arkasında birbirlerine fısıldayarak itiraf ettiklerine göre, SEKA grevi ve sonuçlarından çok korkuyorlar. SEKA grevinde on bin iki yüz işçi var. Ancak SEKA grevi, sonuçları ile kamuda örgütlü 800 bin işçinin toplusözleşmelerini etkileyecek. Kırılırsa Özal iktidarının kamu sözleşmelerindeki dayatması geçerli olacak. Grev, işçinin başarısı ile sonuçlanırsa bu yılın ve gelecek yılın 800 bin işçiyi kapsayan kamu sözleşmelerinde tırmanma olacak. Mantıklı olanı, doğal ve tartışılmaz olması gerekeni, sendikaların başındaki profesyonel sendikacıların var güçleri ile SEKA işçisinin başarısına destek olmalandır. Bunca zamanda, koskoca Türkİş ve onca büyük sendika, isteseler ne kadar ciddi destekler verebilirlerdi. Milyonlarca işçi üyeyle 10 bin işçiyi aç bırakmanın, hiçbir dayanışma gösterememenin ayıbı bir yana, kitlesel mitinglerde kamuoyunda etkili destek eylemleri ile Özal iktidarının SEKA'yı da iflasa götüren, yazılı basını, kitap yayıncılığını cezalandıran, arada vurguncuları zengın eden politikasına son verdirilemez miydi? İnanılır gibi, kabul edilir gibi değil, ama en profesyonel, en yukarıdaki pek çok sendikacı için SEKA işçisinin grevinin zaferle bitmesi, fiyasko ile bitmesi kadar korkutucu. Ortalarda bir sonuç çıksın istiyorlar. "Olamaz" diye itiraz etmeyin hemen. Kulaktan kulağa çok gizli ıtıraflarda, işletilen mantık şöyle: "SEKA'da grev sonucu büyük bir tırmanma olursa, diğertüm kamu işyerlerinde işçiler, sözleşmelerin imzalanmasına itiraz eder, ücret tırmandırmak için grev isterler. Bunun da altından kalkılamaz" İşte böyle; koyun can derdinde, kasap et derdinde olunca, işçi ile profesyonel sendikacı arasındaki iletişim, çıkar özdeşlemesi ters yönlerde alabildiğince gelişip, güven bunalımına girilince, çıkar birliği, yerini nerede ise çıkar çelişkisine bırakıyor. İşler bu noktalara kadar gelınce de kamu sözleşmelerinde izlenecek strateji ve eylemleri görüşmek üzere bir araya gelen sendika başkanları güncel, işçi için can alıcı olan sorunları sadece ; SEKA grevini değil, takvimlere göre önümüzdeki salı günü 45 bin işçinin grev başlatacağı Zonguldak ve sıradaki Sümerbank'ı da bir yana itiveriyorlar. Aylar sonrası için pembe sendikacılık tabloları çiziyorlar. Gelecek yılın kamu sözleşmelerinde uyuşmazlıkları bir araya getirip tam seçim ayında, martta toplu grevlerle Özal iktidarını köşeye sıkıştırmanın rüyasını çizen karar alıyorlar. Unutkan bir toplumuz, ancak aynı sendika başkanlarının birkaç kez, kamu sözleşmelerinde eylem birliği ve toplu grev kararı alıp, her seferinde teke tek sözleşme bitirme yarışlarını henüz unutmadık. 84ten bu yana hep aynı rüyanın çizilip çizilip, aynı ellerce silindiğini gördük. Biraz ciddiyet lütfen, ayıp oluyor... Bilgisayurda birlik Ekonomi Servisi Bilgisayar Sistemleri Ticaret Şirketi (SAMPAŞ) Altos/Systime şirketinin Türkiye distribütörlüğünü üstlendi. Iki firma arasmda imzalanan anlaşmaya göre Sampaş şirketi, Altos'un dördüncü kuşak dillerinin geliştirilmesi ve Türkiye'de pazarlanması işlerini yürütecek. OPEC TOPLANTISINDA~1KÎNC1 RAUND IS0 toplantısı Akbankhn leasing şirketi Ekonomi Servisi Akbank'm, Fransa'nm en büyük bankası Banque Nationale de Paris (BNP) ve F. Alman Dresdner Bank ile birlikte kurduğu BNPAKDresdner Bankası, 2 milyar lira sermayeli fmansal kiralama (leasing) şirketi kurdu. Viyana'da uzlaşturna çabaları VİYANA (AA) Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı'mn 1989 yılı yeni üretim kotası anlaşması ve üyeler arasında birliğin yeniden sağlanması için anahtar niteliğindeki tran ve lrak'ı uzlaştırma çabaları henüz sonuç vermedi. tran Petrol Bakanı Gulamnza Agazade, önceki akşam geç saatlerde yaptığı açıklamada, Irak'ın kendi ülkesiyle aynı miktarda günlük petrol üretim kotası verilmesi yolundaki istediğini kabul etmediklerini bir kez daha tekrarladı. Agazade ile OPEC Başkanı Lukman, bununla birlikte görüşmelerin birkaç gün daha uzayabileceğini ifade ettiler. Petrol uzmanları, OPEC'in 1989 yılı toplam üretim kotasını günlük 18.5 milyon varil olarak belirleyeceğini tahmin ediyorlar. Uzmanlar, trarfın, günlük 2.7 milyon varil günlük petrol üretim kotasını kabul edeceğini, Irak'a da 2.5 ila 2.6 milyon varillik üretim kotası verileceğini, aradaki farkm, Suudi Arabistan ile Kuveyt arasındaki bölgeden çıkanlan petrolle telafi edileceği görüşündeler. Bu arada OPEC'in üst düzeyde bir yetkilisine göre yarınki toplantıda muhtemelen şu üç çözünıden birine ulaşılabilecek: Iran ve Irak arasındaki petrol üretim kotasından kaynaklanan anlaşmazlığın giderilerek bu iki ülkenin de dahil edildiği 1989 yılı üretim kotası anlaşmasımn kabulü, önerilerin ayrınularıyla yeniden gözden geçirilerek üye ülke hükumetlerine danışılması ve bir hafta ile 10 Agazade'nin önceki gün öğle gün sonra yeniden toplanma kaden sonra yaptığı olumlu yönde rarı ya da ocak ayında yeni bir ki açıkiaması üzerine, uluslarara toplantı düzenlenmesi. sı borsalarda önemli oranda artan ham petrol fiyatları, OPEC'teki Öte yandan OPEC yetkililerinin görüşmelerin çıkmaza girdiğinin açıklamasının ardından Avrupa anlaşılması nedeniyle yeniden ge borsalannda Ortadoğu çıkışlı Durilemeye başladı. bai petrolünün varil fiyatı önce 25 sent artışla 10.15 dolara, öğleden sonra da 35 sent daha artarak 10.50 dolara yükseldi. OPEC çevrelerindeki gelişmelere bağlı olarak uluslararası piyasalarda ham petrol fiyatları çok dalgalı bir seyir izledi. New York Borsası'nda Batı Teksas petrolünün varili 13.25 dolara kadar düşüp 14.40 dolara kadar çıktıktan sonra kapanışta, geçen pazartesi günkü kapanış değerine göre 88 sent artışla 13.86 dolara yükseldi. Avrupa borsalannda önceki kapanışında da brent türü petrolün ve Batı Teksas petrolünün varili 13.10 dolardan 13.95 dolara, Dubai petrolünün varili de 9.85 dolardan 10.80 dolara çıktı. Gezgin: Bildıklerîııi söyleyenler azalıyor Ekonomi Servisi TOBB Sanayi Konseyi ve TÜSlAD'ın peş peşe yaptıklan ve yankılar uyandıran toplantılannın ardından dün yapılan tstanbul Sana>i Odası aylık meclisinde teknik konular ağırlıktaydı, en ilgi çeken konu ise tüketici kredisiydi. Toplantının açıs konu.şmasınüa cumartesi günü TOBB Sanayi Konseyi'nde yaptığı konuşmayı meclis üyelerine tekrarlayan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Nurullah Gezgin, hükümetin sanayi yatırımlarını lüks parfümle bir tuttuğunu, yatırımcının caydırıldığım, sanayici olduğuna pişman olan işadamının sanayiden kaçmaya başladığını ve bu ortamda yatınm yapmak için enayi olmak gerektiğini söyledi. Bu özetin ardından Yapı Kredi Bankası Genel Müdürü Karaçam'ı ISO meclis üyelerine takdim eden Gezgin, "Bugünkü konuşmacımız Burhan Karaçam'ın bir özelligi var. Hem konusunu çok iyi biliyor hem de bildiklerini açtk yureklilikle söyleme cesaretine sahip. Bugiin artık sadece bazı şeyleri bilmek yetmiyor, bildiklerini söyleyebilmck önemli bir özellik oidu" diyerek TÜSİAD toplantısında suskun kalan işadamlarına taş attı. Sanayiciyle bankacının birbirlerine karşı taraf olmadıklarını, aksine işbirliği içinde olmalan gerektiğini belirterek konuşmasına başlayan Yapı ve Kredi Bankası Genel Müdürü Burhan Karaçam, mevduat faizleri ile kredi faizleri arasında 60 puanlık farktan bankalann değil mevzuatın sorumlu olduğunu ve mevzuat değişnıedikçe bu büyük marjın ortadan kalkmayacağını belirtti. TPAO, yabancı petrolcüleri geçti ANKARA (AA) Hampetrol üretiminde TPAO, yabancı fırmalarm 32 yıllık saltanatma son verdi. Yılın ilk on ayında TPAO tarafından gerçekleştirilen hampetrol üretimi, yabancı fırmalarm toplam üretim rakamım geçti. 1988 yılı ocakekim döneminde, TPAO 8 milyon 596 bin varil (yaklaşık 1 milyon 236 bin ton), yabancı jirmalar ise 6 milyon 586 bin varil (yaklaşık 902 bin ton) hampetrol ürettiler. Sony'nin umudu, video walkman \HS karşısında Betamax ile kaybeden Sony, çıkış yolunu, Fortune Dergisi'nin yılın urünleri arasında seçtiği video walkmande arıyor. Ekonomi Servisi Fortune dergisi tarafından 1988 yılının en iyi urünleri arasında seçilen Sony'nin ürettiği video vvalkman. Sony'nin gelecek donemde üretimine ağırlık vereceği ürünler arasında yer alacak. Sony, video walkman, 7.5 milimetrelik ekranı ve yaklaşık 1.1 kilogramlık ağırltğı ile kullanıcısının 8 milimetrelik video kasetleri seyretmesini, otomatik kayıt yapabilmesini Veya sadece televizyon seyredebilmesini sağlıyor. International Herald Tribune gazetesinin haberine göre, Sony yöneticileri bu yeni ürünün geleceği hakkında çok ümitli konuşuyorlar ve Japon video endüstrisini kurtaracağını savunuyorlar. Ancak, bazı elektronik uzmanları Sony'nin yanlış bir iş yaptığını ve 'video Vldeo mlkmaıı ve genetik fare Fortune Der vvalkman'in basit bir televizyon setinden öteye gisi 1000 dolarlık video wa!kman ile birlikte, Har geçemediğini, geniş kitlelere ulaşan bir tukevard ÜniversJtesi'nce geliştirilen 50 dolarlık genetik tim malı da olamayacağını savunuyorlar. fareyi yılın urünleri arasmda seçti. Sony piyasaya sürdüğü Betamax video sisteminin VHS'ye yenilmesi ile başansızlığa uğradıktan sonra, 'kişisel videoya" büyük bir ağırlık veriyor. Halen ayda 20 bin video walkman üreten ve talebi karşılayamayan Sony, şimdilerde ABD'de tanesi bin dolardan yılbaşı hediyesi olarak satılan yeni ürünün bu pazarda iyi iş yapacağı kanısında. 'Video walkman'in son 2 yıllık gelişmesini denetleyen Sony yöneticilerinden Minoru Morio, "Bu bizim 20 yıllık hedefimizdi. Video oynatıcılannın mini boyutlara indirilmesiyle binlerce alıcmnın olacağından emindik" diye konuşuyor. Bu yılın 2. çeyreğinde kârlarını yüzde 174 arttıran Sony, yeni ürünü daha da geliştirerek kârlannı daha da arttırmayı planhyor. Sony'ciler, 'video vvalkman'in eğlence işlevinin yanı sıra yolculukta can sıkıntısını önlemek için, bürolarda veya turizm şirketlerinde, urün ve hizmetleri tanıtıcı bir katalog olarak veya okullarda öğretici işlevle kullanılabileceğini vurguluyorlar. Sony'nin daha önce VHS sistemi ile rakibi olan JVC ise kişisel videonun "hapis edici' bir ürün olduğunu savunuyor. Sony'nin rakiplerinden bir başkası ise, "VValkman ile müzik dinlemek kolay ve rahatlatıcı bir olay, Ancak sallanan bir trende video vvalkman için gözlerinizi kullanmanız gerekir" diye konuşuyor. Sovyet bankası Türkiyv'de ANKARA (AA) Sovyetler Birliği ile son yıllarda gelişen ekonomik ilişkiler, bankacılık sektörüne de sıçradı. Sovyet "Bank of Foreign Economic Affairs" Istanbul'da temsilcilik açıyor. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı 'ndan alman bilgiye göre, bankamn Türkiye'de temsilcilik açması karara bağlandı. DÖVİZ KURLARI Dövizin Cinsi 1 ABD Doları 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şılıni 1 Batı Alman Mark.ı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 Isveç Kronu 1 isviçre Frangı 100 İtalyan Lireti 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyalı Döviz Alış 1749 78 1515.31 144.49 1018.20 48.62 263.80 428.66 298.09 903.11 291.39 1212.60 137.23 14.42 6268.26 3207.35 466.49 Döviz Satış 1753.29 1518.35 144.78 1020.24 48.72 264.33 429.52 298.69 904.92 291.97 1215.03 137.51 14.45 6280.82 3213.78 467.42 Efektif Alış 1749.78 1489.55 144.49 1018.20 47.79 263.80 421.37 298.09 903.11 291.39 1212.60 134.90 14.17 6161.70 3207.35 458.56 Efektif Satış 1771.00 1533.69 146.24 1030.55 49.21 267.00 433.86 301.71 914.06 294.92 1227.30 138.90 14.60 6344.26 3246.24 472.14 KISA KISA PORTEKlZ Havayolları Türkiye temsilcisi Camel Tur, bugün başlayan 2 günlük Portekiz tanıtım turu düzenledi. BİYO Iktidar Jeneratöru, bugün saat 10.00/12.00 arasında Maçka Oteli'nde yapılacak toplantıda tanıtılacak. AVIS Türkiye; Avrupa, Afrika ve Ortadoğu gmbu içinde en başarılı Avis seçildi. DEMİRBANK kuruluşunun 35. yıldönümünü 28 kasım 2 aralık tarihlerinde şubelerinde müşterileriyle kutlayacak. YAŞAR grubu şirketlerinden Akmaden, tngiltere'ye öğütülmüş kalsit maddesi ihracatına başladı. Türkiye'de pahalılık devreleri "Enflasyon büyümenin bedelidir" deniliyor, oysa "pahalılık kalkınmamn bedelidir." Son zamanda "büyüme" sözcüğünün kullanılması doğrudur. Seksenli yıllann "ticarete dayanan büyümesi" sanal bir büyümedir ve ticaret daralınca durur. TEOMAN AKGUR Merkez Bankası ODTU (Ek Görevli) KONUK YAZAR ESKİMEYEN ŞIKUK "kaltct güzellik" PRES TUĞLASI BAFfTIN T * 140415431701 ISTANBULTel: 185 01 62 ANKARA T4:118 55 93 Borsada işlemler 23KMMI 1 9 » Ûncekı searslçBn. Akçımento Arçctik Bagtaş Bokı Çimento Brisa Çdik Halat Ç.Hektnk Deneii Cam Doktas E. Yabrım Ege Btracılık Ege Gubre Er D Çelık Good Year GObre Fab. Güney Biracılık Hektaş tzmir D.Ç Kartonsan Kepez Elektnk Koç HoMing Kordsa Koruma Tanm Koç Yatınm Metaş Nasaş Olmuksa Pımaş Ratak Sarkuysan TDemDuk. Teletaş T 1; Ban (B) T S î (C ( S B&ı %0 T Şışe Cam Yasaş 2825 3800 1900 11400 5150 3900 7250 1000 2950 1200 4950 5400 6000 2675 2450 BugCınku Bugünkü Bugunkü en düsuk en yöeek kapanış 2625 3750 1850 11200 5150 3875 7300 1000 2900 1100 4925 5550 5500 2875 2350 2800 3750 1850 11200 5200 3950 7300 1000 2900 1125 4925 5650 5950 2875 2400 2625 3750 1850 11200 5150 3950 7300 1000 2900 1125 4925 5650 5500 2875 2350 1275 16700 6200 2950 3875 4100 2150 2100 Işıem En çok söz mıktan yapılan fiy 13910 ağırtidı ort.fiy. 2654 3750 1850 11200 5186 3903 7300 1000 2900 1106 4925 5570 5817 2875 2368 Enflasyonu düşürmek kendi içinde bır son değildir. Enflasyon yüzde yüzleri aşabilir fakat pahalılık olmayabilir. Fiyatlar değişmeden veyadüşerken pahalılık olabilir. Bunlar farklı şeyler. Bu yazıda Türkiye'de pahalılığın yinelenişi incelenecek, böylece son zamanda yaygınlaşan bazı görüşlerin yanlış olduğu gösterilecektir. "Enflasyon büyümenin bedelidir" deniliyor, oysa "pahalılık kalkınamamamn bedeli"dir. ka\nakları kullanmaya zorlanma nedeniyle olumlu sonuçlar da yaratabilir. "Türkiye'deki pahalılıkta dış konjonktürün etkisi yoktur" sanılıyor. Bu önerme dış konjonkturden ne anlaşıldığına gOre sınanabilir. "Dünya ticaretinin durumu" anlamındaki dış konjonktürün etkisi vardır ve hep olmuştur. Burada "neden" değil "etki"den söz edildiğine dikkat edilmelidir. Dunya ticaretinin söndüğu veya daraldığı dönemlerde Türkiye'de pahalılığın ciddileşmesi tehlikesi vardır. "Yatırımın kısılmasıyla enflasyonun düşürüleceği" sanılıyor. Yalırımın kısılması ileri 1100 1550 1350 500 110 50 2083 500 455 930 720 820 830 720 770 870 730 810 840 720 810 10220 5733 10050 1900 1700 13315 100 2625 3750 1850 11200 5200 3900 7300 1000 2900 1100 4925 5550 5900 2875 2350 Türkiye'nin İktisadi Devreleri Ortalama Yîilık Değisım Bırinci Perdeler Oönem Geçen Bunaltm 1 192329 2 193639 Altın Çağ 3 194653 196266 4 Şimdtki Burtaiım 197176 5 6 198186 Büyüme birikim pahalanma Dönem İkinci Perdeler Büyüme birikim pahaianma ? ? ? 191422 2.8 2.6 193035 9.9 6.9 7.7. 26,3 194045 195461 196770 197780 1987? 3.7 5,5 1.4 ? 6,2 6.3 2,3 ? 11,4 6.9 58.0 840 846 w 10.0 11,1 7.0 7.7 5.1 175 11,1 15,0 10,7 11.7 7.7 3.2 U8 2,6 5.7 19,6 36.7 200 720 770 724 781 Kav 1275 18500 6200 2950 3825 4050 2200 2100 530 890 1250 16700 6200 2950 3800 4000 2150 2000 510 810 1275 16700 6200 2950 3900 4100 2150 2100 800 100 498 250 400 1888 1945 520 880 680 510 810 1300 2525 2425 3325 1700 1125 620 520 1300 2500 2375 3300 1625 1175 680 480 570 1325 2525 2400 3325 1625 1175 480 1325 2500 2375 3300 1625 1175 680 6585 5010 2710 1250 16700 6200 2950 3800 4050 2150 2100 520 810 1258 16700 6200 2950 3824 4050 2150 2075 516 820 680 480 4286 4832 1660 2522 1000 8000 2000 fetn hacai: 100 1325 2500 2400 3325 1525 1175 680 570 570 570 597 480 1321 2504 2392 3316 1625 1175 480 570 570 MMBfttın:. . hKİMMol: 119.712.5 310.31 « " atm.... ....33* 2ta.31l.437 Son zamanda "buyüme" sözcüğunun kullanılması doğrudur. Seksenli yıllann "ticarete dayanan büyümesi" sanal bir büyümedir ve ticaret daralınca durur. Türkiye'de ticaret dunya ticareti ile birlikte dalgalanır. Dünya ticareti daralınca "ticarete dayalı bir büyüme modeli" tıkanır. Kalkınma sözüyle aı;ıklanan büyüme "yatırım"a dayanır, duraklayabilir, ama durmaz. Belirli tıkanıklıklar nedeniyle bazı kuruluşlarırı üretimi duşebilir, fakat tıkanıklık giderilince üretim yukselir. Turkive gibi bir ülkede yabancı para, dolavısıyla ham ve ara mal biçiminde doğan tıkanıklıklar, iç ds. djlıa ciddi bir pahalılık pahasına geçici bir çozum gibi gorulebilir. Gervekte "çozum" değil sorunu "erteleme" ve>a "dcndurma"dır. Fiyaı >ükseiîşi yavaşlayabilir fakat pahalılık artar. Bu önermeleri kanıllayabilmek için Türkiye'nin iktisadi daralma ve canlanma devrelerinı ayırmak ve büyüme, birikim, pahalılık gibi degi>kenlerin iktisadi daralma ve canlanma devrelerindeki değerlerini incelemek gerekir. Teknik bir yöntemle Türkiye için bulıınan iktisadi dalgalanmadaki inişlere ikinci, çıkışlara bırinci perdc diyelim. Cumhuriyet döne minin birinci ve ikinci perdelerinin büyüme (sabit fıyatla GSMH), birikim (yatınm) ve pahalılık (GSMH'nin fiyat öğesi) oranları tabloda sunulmaktadır. Ara başlıklar dunya kapitalizminin dekorlarıdır. Tablodan şu sonuçlar çıkarılabilir: 1) Eğilimlere bakıldığında birikim ve buyümede düşme, pahalılıkta yükselme gorulmektedir. Bu eğilim Birinci Perdelerde düzenli, İkinci Perdelerde düzensizdir. 2) İkinci Perdelerde pahalılık oranı Birinci Perdelere görece viiksekttr. Bu nedenle pahalılığın büyiiyememenin bedeli olduğunu söylevebiliyoruz. (193035 dönemindeki fiyat diişüşıi Büyük Buhran'a bağlı olduğundan değerlendirme dışı). 3) Birikim oranı son Birinci Perdede tek haneye düşmuştür, önceki Birinci Perdelerde çift hanelidir. Bu oran 27 Mavıs ve 12 Mart'la biten Altın Çağ'ın İkinci Perdelerindeki yatınm oranından yalnızca b\r puan dolayında >uksektir. 4) Son Birinci Perde büyüme. yatınm ve pahalılık açısından Cumhurivet donemi Birinci Perdelerinin en kötüsüdur. 5) Vatınmın görece sonuk olduğu İkinci Perdelerin incelcnmesi vjtırımın kısıln;ası>la enflasvonun düşürulemeveceğini gosterir. 6) Ticarete da>alı modelin buvüme alanındaki başarısı 196770 devresini 198186 de\resiyle karşılaştırarak sınanabilir. 7) Tehlike pahalılıktan çok birikim alanındadır. Seksenli vıllarda dış borç uçe katlanmışsa da birikimin cansı/ olduğu görülmektedir. 1987 yılında başladığı anlaşılan son İkinci Perdenin en çok yuzde 4 buyume. en az yüzde 65 pahalılık oranı ile bııeceği beUenebilir. Bu bekleyiş dış konjonktur ve dünya ticaretinin son durumu ve eğilimine dayanmaktadır. Son İkinci Perdenin demokrasi ile biteceğini bekliyoruz. Tablodan dikkat edileceği uzere kapitalizm her dekor değiştirdiğinde ilk ikinci perde sonunda bir askeri müdahale var: geçen bunalımda Kuvavi Milliye, Altın Çağda 27 Mayıs. Şimdiki Bunalımda 12 Eylül müdahaleleri ve yeni bir anavasa; 1924, 1961 ve 1982. Scnedi Ittifak'ın 180., Kanunu Esasi'nin raftan indirilişinin 80. yıldönümünde, Tanzimaıın 150. yıldönumün arifesinde yeni bir anayasal belge ile iktisadi sorunların çozülemeyeceği açık olarak gorülüyor. Çozüm demokravidedir. ÇAPBAZ KURLAR $ i $ $ 1,7185 5,8699 1,9375 1,4430 B. Alman Markı Fransız Frangı Hollanda Florini İsviçre Frangı $ 1275.02 İtalyan Lireti $ 121.33 Japon Yeni S 3,7509 S AratMStan Riyali C 1,8329 S ALTIN GÜMÜŞ Alış Cumhunyet Reşat 24 ayar altın 22 ayar bılezık 18 ayar altın 900 ayar gumüş 162.000 167 000 24 600 22 050 18 450 Sabş 164.000 175.000 24 700 24 200 18.565 SERBEST PİYASADA DÖVİZ Alış ABD Doları Batı Alman Markı İsviçre Frangı Hollanda Florini 1773 Satş 1777 1035 1030 1215 1220 905 3230 910 3260 Ingilız Sterlını Fransız Frangı 340 390 299 302 Fotokopı makinaları SjJ <P Islanbul 133 03 49 • 133 03 95 Ankata: 117 21 15 : 5 bal İzmif: 22 36 =: Uva: 3 53 91 T C ZİRAAT BANKASI 24 KASIM 1988 TARİHİNDEKİ DÖVİZ KURLARI S 5\ DÖVİZİN CİNSİ 1 ABD DOtARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 AVUSTURYA ŞİLİHİ 1 BATI ALMAN MARKI 1 BELÇİKA FRAHGI 1 DANİMARKA KRONU 1 FtM MARKKASI 1 FRANSIZ FRANGI 1 H0UANDA FLORİNİ 1 İSVEÇ KRONU 1 İSVİÇRE FRANH 100 İTALYAN L İ R H İ 1 JAPON YENİ 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİMARI 1 NORVEÇ KRONU 1 STERLİN 1 S. ARABİSTAN RİYALİ DÖVİZ ALIŞTL. 1753.29 1515.31 144.78 1020.24 48.62 263.80 428.66 298.69 904.92 291.39 1215.03 137.23 14.42 1457.55 6268.26 269.53 3213.78 466.49 SATIŞ TL. EFEKTİF AUSTL. 1753.29 1486.57 144.78 1020.24 48.62 263.80 420.52 298.69 904.92 290.80 1215.03 134.63 14.14 1429.90 6149.37 264.42 3213.78 457.64 SATIŞ TL. 1756.79 1521.38 145.06 1022.28 48.81 264.85 430.37 299.28 906.72 292.55 1217.46 137.78 14.47 1463.39 6293.38 270.61 3220.20 468.35 1770.82 1533.53 146.22 1030.44 49.20 266.97 433.81 301.67 913.96 294.88 1227.18 138.88 14.59 1475.07 6343.62 272.77 3245.91J 472.09 T.C. ZİRAAT BANKASI "Gücüne erişilmez"