Katalog

12 EKİM 1988 KÜLTÜRYAŞAM CVMHURİYET/5 MUZIK FILIZ ALI HAYVANLAR İSMAİL GÜLGEÇ VAY PAPAOAN BfNıM B/1PJGıM BU KAPAH çoK İCIR., UAF Kayıtsız şartsız müzik Ergiccm Saydam: tşinin esnaflık taTofını bir yana ittiğinden yeterli parası olmadı ve bu hususta hep istismar edildi. Emekli olduğunda telefon faturalanm ödeyemez hale gelmişti. İlhan UMmanbaş: Onuncu Yıl Marşı gibi N Türkiye'de herkesin ağzında dolaşabilen doğallıkta bir ezgiyi hiçbir bestecimiz yaratamadı bugüne dek. "Cemal Reşit Bey'in geniş bilgisine bepimu bayrandık. Piyano derslerinde müziğin neredeyse tumünu ögretmekle kalmaz, çahnan eserin bestelendiği donemle ilgili bilgileri de aktanrdı öğrendleri•e. Chopin söz konnsn ise DelacroU'dan, De Musset'den de bahsedilirdi. Ona buyük saygı duyardık, ödümüz kopardı bir şe*i begenmeyecek dije. Şiradi düşünuyornm da Cemal Bey, bizlerden topu topu dört beş yaş büyükmüş o zamanlar. 1923'le Fransa'dan döaüp tstanbul Belediye Konservatuvan'nda piyano ve kompoov yon öğretmeuliğine başladığında henüz 19 yaşındaydı" diyor Uk piyano öğrencılerınden Masume Batu. Cemal Bey'in Uk öğrencileri arasında sonradan hem piyanist hetn de öğretmen olarak müziğe yıllarca hizmet veren, piyanist yetiştiren Rana Erksan ve Vedhe Koray da vardı. Cemal Reşit Rey'i üç yıl önce yitirmiştik KİTVf KİME DUM DUMA BEHİÇ AK ojrnah flertt fkyip h şe e a dvymaları lâzun B/de bofun gözkr (jitnmde ofsvn isiiyorvm Herkes be* dvsinsun... Faıla hvhtltlıkten de foşfanmcırn.. « r i u e j i KEMPFFIE BfeÜKTE Cemal Reşit Rey (en sağda), ünlü AJman piyanist WShelm Kempff (safidan ikınci), zamanın tanınmış emprezarypsu Franko ve Kempff in eşiyie bırlitrte. Cema! Reşit Rey'in başkanlıöını üstiendiği Istanbul Rlarmoni Demefli'nin İstanbula getirdıği solistter arasında Kempff de yer almıştı. te Long'un sınıfına kabul edilmesiyle devam etmişti. 1904 yıhnda Kudüs'te doğan Cemal Reşit, 19 yaşında (1923) Istanbul'a döndüğünde Paris'te piyanist ve besteci olarak isim yapmış bir gençti. tstanbul Belediye Meclisi'nde üye olan aile dostu yazar Halit Ziy» Uşaklıgil'in çağnsıyla, Paris'teki öğretmenlerinin karşı çıkmalanna rağmen, Istanbul'da yeni kurulan konseıvatuvara öğretmen olarak gelen Cemal Reşit, hiç zaman yitirmeden etrafına topladığı müzisyenlerle konserler vermeye, orkestra kurma çaJışmaJanna ve halk miiziği araştırmalanna başlayarak, tstanbul'daki müzik ortamına müthiş bir canlıhk getirdi. mişti." (Orkestra, Ekim, 1985, sayı 146, sayfa 46) Oysa bu öykünün başlangıcı ne kadardagözkamaştıncıydı. 1913 yıhnda babası Ahmet Reşit Bey'in Fransa'ya göç etmek zorunda kalmasıyla başlayan serüven, Cemal Reşit 'in o sıralar Paris Koııservatuvarı Müdürü olan ünlü Bin ttirlti anı besteci Gabrid Faure ile tanışmaCemal Reşit Rey, 7 Ekim sıyla ve onun araalıgıyla yine ün1985'te tstanbul'da hayata veda İU piyanist ve pedagog Marguerietti. Türk çoksesli müzik yaşamının en renkü kişilerinden biri olan Rey'le ilgili bu yaayı yazmaya karar verdiğimde, onunla ilgili bin tUrlü anı ve bilgi ile karşılaştım. "Orkestra" Dergisi'nin Ekim 1985 tarihli, 146 numaralı Cemal Reşit Rey özel Sayısı'nda Mükerrem Berk, Adnan Saygun, Cevat Memdub Altar, Biilent Tarcan, bhan Usmanbaş, Kemal Siinder, Cenan Akın. Cengiz Tanç, Afif Tektaş, Fetbi Kopuz, Ergican Saydam, Yöksel Koptagel, Saim Türkmen, Aydın Kartıbel, Vedat Kosal, Selda Asal'ın yazıları, bu büyük besteci, piyanist, orkestra kurucusu ve şefı, egjtici ve tnüzisyenin kişüiğini, yasammı ve ortaya koyduğu üriınü değerlendiren anı ve araştırma yazılanydı. Cemal Reşit'i yakından tanıyan ve sevenlerden Idil Biret'le, Herman Miskçiyan'la, Ertuğrul Sevsay'la yıllar boyu yaptığımız sohbetlerden ve yukanda andığım yazılardan ortak tek bir sonuç çıkıyordu: Parlak ve renkli bir kişilik, kayıtsız şartsız müzik, müzik ve yine müzik... Müzik dışmdaki yaşamla ilgili pratik hiçbir bilgisinin olmadığı, Ergican Saydam'ın şu sözlerinde nasıl açık seçik beliriyor bakın: "Cemal Reşit kendl buyükiügiiııün büincinde ve gnnuiu idi. Ama kariyer olarak kendini yüksettecek yollan yeterince kullanamadı. Devlet sanalçılığı bile ona on >ıl sonra adeta zoria verildi, Başkalannın işlerine koşar, kendi için taviz vennezdi. tşinin esnaflık tarafını da bir tarafa ittigiııden yeterii parası olmadı ve bo hususta bep istismar edildi. Emekli olduğunda telefon faturalannı ödeyemez hale gel PtKNİK PtYALEMADRA AAEZ A£21.fv\ OLMAIC NASIL &BŞE/P J \ Union Française'de Halit Ziya'nın oğlu piyanist Vedat Uşakügil ile rahmetli Afif Tektaş'ın ağabeyi kemancı Ekrem Besim Tektaş, Se>fettin Asal, Ali Sezin, Braun, Goldenberg, çellist Muhittin Sadak, Sezai Asal ve Mesut Cemil'le klasik ve romantik repertuvann pek çok eserini, bu arada kendi eserlerini de Union Français'de verdigi konserlerle tstanbul dinleyicisine, müzikseverlere sunmaya başladı. Bu arada sık sık Paris'e gidiyor, orada konserler veriyor, eserlerini Paris'teki yayınevleri yayımlıyor, Alfred Cortot gibi önemli bir piyanistin yakm dostu olarak iki ulus arasındaki müzikaJ işbirligini pekiştiriyordu. İBZU GAZETECİ NECDETŞEIS 10. Yü Marşı 1933 yıhnda 10. Yıl Marşı'nı besteleyen Cemal Reşit için bakın öğrencisi tlhan Usmanbaş ne diyor: "Derslerinde bir armoni ödevi yaparken bile, muziğin getirdiği nı, dallanıp budaklandıgını şaş ^ kınlıkla görürdük. Ezgideki iniş çıkışlar, tonal, modal, atonalin sınırlanndaki dolaşmalar, ritmik kaypaklıklar bu ezgiyi sizden alıp uzaklara gotürür. tam yakalayacagınızı sandığınız sırada elinUden kaçınr. Gene de 10. Yıl Marşı gibi Türkiye'de herkesin ağzında dolaşabilen doğallıkta bir ezgiyi hiçbir bestecimiz yaratamadı bugüne dek." (Orkestra, Ekim 1985, sayı 146, sayfa 19) basit bir ipucunun nasıl geliştigi Ç t Z G İ l İ K KÂMİL MASARACI Operet dönemi 193037 yılları arası Rey kardeşlerin operet dönemidir. Ekrem Reşit Rey'le yarattıklan operetler, bir dönemin taruğı olmanın yanında Rey'in çok yönlü müzıkal kişiliğinin de aynasıdır. 1930 sonbaharında liriklerini Nâzım Hikmet'in yazdığı "Üç Saat" opereti öyle başan kazanır ki 120 temsil oynanır. Bu başarının yüreklendirmesiyle birbiri ardına yazoığı "Luküs Hayat" (1933), "Deli Doln ", "Adalar Revüsü" (1934), "SazCaz" (1935), "Maskara"1936,"Hava Cı>a"1937,"Alabanda Revüsü'Y'AMırma Revüsü" (193637) ile tstanbul'un altını üstüne geti TARÎHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAS t3O8'oe guGüM, sseuer MA&KA 12 Ekim KAMYON TAŞIMACILIGt.. İÇfAJ, f=RANSI2 8A£'A/rMC>A B'fZ RESMI D£ yAYfMCAMAN (SOLX>A) IZ/A/ SAATTS' İS /tfCOMSr/eS Hr2 YAPTTĞf V£ S TON VÜK TAŞ/prĞI 8ELİRTİLMEKT€YC>I. KAMYON TAÇrMAC(U6IN/fJ yEMt YEfJi GEUŞTrĞİ Yuzy/L SAÇL^Rf/VOA, BU r#f/7Tj4ıÇ AT AÇABALARIN/N YERıNi ALMAYA BAŞUYCGPU. KAMYON TAÇlMACIUĞI BİffÇOK AÇl&AN TEfSOH EOl LECEKTl : KAPIDAN KAPtYA YAPlLAS'LAAESl Ç 500 KİLOMET&EDEN A2 MESAFELER İÇİN UCUZ OLUŞU j YUKLJEME \f£ 8OÇALTMA KOLAYLIGI ; YOL OLAAJ UefZ y£/Z£ &IR£BlLMESİ; GEMİ, UÇJ4K VS TREMLE&PEKİ YUKLEfSlN DA~ &IT1 6/8İ... KÂZIMTAŞKENTSANATGALERİSİ HOCA ALI RIZA R E S İ M S E R G İ S İ Yapı Kredi Koleksivonlan arasında yer alan Hoca Ali Rıza'nın ilk kez sergilenecek suluboya ve karakalem çalışmalan. 10 Ekim 4 Kasım 1988 (Pazar hariç her gün 9.0019.00 arası) Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi Galatasarav rir Rey. Ankara Radyosu 1938'de Ankara Radyosu açıldığında Cemal Reşit Rey, radyonun Batı müzıği şefi olarak başkente taşmdı. Bu görevi sırasında Ankara Radyosu'na kemancı Zino Francescatti, piyanist Magda TagUaferro ve kemancı Saudor Vegh gibi çok önemh müzisyenleri çağırıp konserler verdiren Rey'in Türkiye'deki müzik yaşamına kazandırdığı iki müzik kurumunun önemine de değinmeden geçemeyiz. Bunlardan ilki 1942 yıhnda tstanbul Belediye Konservatuvarı'nda kurduğu Yaylı Çalgılar Orkestrası (ki bu orkestra sonradan büyüyüp gelişerek Istanbul Şehir Orkestrası adını almıştır), ikincisi de 1946 yıhnda tstanbullu müzikseverlerin desteği ve katıhmıyla kurulan Filarmoni Derneği'dir. Rey'in başkan, Fnımet Tektaş'ın da ikinci başkan olarak yıllarca canlı tuttuklan bu dernek, Cortot, Thibaud, Gieseking, Kempff, Samson François, Menubin, Oistrakh gibi nice solistin tstanbul'da konserler vermesine ön ayak olmuştu. 5 0 YIL ÖNCE Cumhuriyet 12 Ekim 1938 ihanet suçlarına, hem de adi suçlara bakacaktır. Şurası da kaydedümektedir ki, bütün bu galeyanda din meselesi değil Arablann milli politik mücadeleleri mevzuubahstır. Bunun en manalı delili, Hıristiyan Arabların da tatil günü olarak pazardan vazgeçerek cumayı kabul etmeleridir. Memleketin her tarafında milli hükumet tarafından verilen direktifler şiddetle tatbik edilecektir. Bütün Arab doktorlar yaralılara parasız bakmak üzere gönüllü kaydedileceklerdir. Filistin konferansı tarafından tesis edilen hususi komite, bugün son celsesini akdedecek olan konferansa verilmek üzere bir karar sureti hazırlamıştır. Bu karar suretinde ezcümle aşağıdaki istekler mevcuddur: "Yahudi muhaceretinin derhal durdurulması, Kudüste bir milli Arab hükumetinin kurulması, tngiltere ile Irak muahedesine benzer bir ittifak muahedesi akdedilmesi, tevkif edilmiş veya sürülmüş olan Arab liderlerinin hürriyetlerinin iadesi, politik bir umumi af. Şimdi FUistinde mukim bulunan Yahudiler, medeni haklanndan tamamen istifade edeceklerdir. Malum olduğu üzere, konferanstan hususi bir heyet müzakerelerde bulunmak üzere Londraya gidecektir. Başvekil yarın ve Kral da perşembe günü kongre azasım kabul edeceklerdir. Bugün Kudtis Valisine bir suikasd yapılmıştır. Yanmda iki zırhlı otomobil olduğu halde eski şehrin suları boyunca ilerlemekte olan valinin otomobiline surlann üstünden dört bomba atılmıştır. Bombalardan ikisi patlamışsa da insanca zayiat olmamıştır. Polisler, derhal suikasd faillerini takibe başlamıştır. Diğer taraftan öğrenildiğine göre, asiler, Telâviv civarmda iki kuyuyu tahrib etmişlerdir. YAPI^CKREDi KOLEKSİYONLARl M takviyesi hakkında yeni malumat verilmektedir. Takviye kıt'aları, iki, nihayet üç haftaya kadar Kudiise varmış olacaktır. Bunlar La valet "Malta" 11 (a.a.) Royal frisch Fusilliers ve Green Mısırdan gelecek iki taburla Howards alaylanna mensub iki Maltadan gelecek diğer iki taburdur. Eskiden polis tabur üç torpito refakaıinde memurluğu yapmış olan Filistine gitmek üzere kimseler yeniden hizmete müstacelen Neurealia'ya ahnmak suretile, ayrıca polis hareket etmiştir. FUistine beş memuru miktarı da bin kişilik bir takviye kıt'ası çoğaltılmaktadır. Alm'an ajansı göndermek hususunda bildiriyor: Bütün haberler Müstemlekât Nezaretinin verdiği kararı mevzuu bahseden üzerine konulan şiddetli sansüre rağmen, geçen hafta Times gazetesi, hükumetin FUistinde bir Arab milli orada şiddetle hareket ederek hükumetinin teşekkül ettiği asayişi iadeye azmetmış iddia edilmektedir. tddialara olduğunu yazmaktadır. Daily Telegraph gazetesi de Filistinin göre memleketin db'rtte üçüne asiler hâkimdir ve diğer üçte taksimi projesinden artık biri Ingilizlerin kontrolü vazgeçilmiş olduğunu ve altmda bulunmaktadır. Arab Ingilterenin Filistini askeri milli hükumetinin, iyi teşkilâtlı kuvvetle fethe karar vermişe ve iyi silâhlanmış takriben benzediğini kaydetmektedir. 11.000 kişilik bir gönüllü Beysan civarmda polis kıt'ası mevcuddur ve teşkilâtsız kuvvetlerile Arablar arasında Arablar da çete halinde zaman bir çarpışma olmuştur. Bu çarpifmada 11 kişi Olmüş ve üç ve icablara göre şurada burada vakit vakit faaliyette yaralı Arab polis tarafından Yetiştirdiği sayısız öğrenciyle, tevkif edilmiştir. Hayfada eski bulunmaktadırlar. Bunun tçin besteciliğiyle, orkestra şefliğiyle, şehirde bir Arab polisi asilerin hakiki miktarı piyanistliğiyle, renkli kişiliği ve öldürülmüştür, Ali komiser, hakkında bir rakam vermek cömerthğiyle Türk müzik yaşamı silah ve mühimmat mümkün değildir. Arablar na zenginlik kazandıran, kendini tasıdığından dolayı idama memleketin muhtelif tümüyle müziğe adamış bu büyük mahkum edilen bir Yahudinin mahallerinde lalim kamplan sanatçımızın yaşammı ve başar cezastnı müebbed kürek kurmuşlar ve hususi dıklarını burada birkaç sütuna cezasına tahvil eylemiştir. mahkemeler tesis etmişlerdir. sığdırmak çok güç. Ruhun şadol Filistindeki tngUiz kıt'alarınm Bu mahkemeler hem vatana sun Cemal Hoca. FUistinde ateş saçağı sardı