Katalog

8 OCAK 1988 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 SINEMA ATİLLA DORSAY HAYVANLAR İSMAÎL GVLGEÇ Büytik romandan kar şiirine Y e r Demir Gök Batctr I Eser: Yaşar Kemal / Senaryo, Yönetım ve Muzik: Ziılfü Lıvanelı / Garuntu: Jürgen Jurges / Oyuncular: Rutkay Azız, Yavuzer Çetınkaya, Macıde Tanır, Serap Aksoy, Eray özbal, Gürel Yontan, TUncay Akça, Melıh Çardak, Dilek Damlacık, Yasemın Alkaya, Peter Schulze, Ingebor Carstens, Uğur Esen / Bir tnter Fılm (Istanbul) Road Movıes (Berlin) WDR (Köln) ortakyapımı / Dunya, Kadıkoy, Sınema 74, Gazı. "Yer Demir Gok Bakır" ıcın bır yabancı gazete "bir kar operası" demış Ben daha çok bır "kar şttri" derdım Çünkü, opera sözcüğünün çağnştırdıgmın tam tersıne, Zulfu livaneti, bu filmde, kımı şeylerı havlurarak, abartarak, altını çızerek vermeyi degıl, tam tersıne, alçak sesle, usul usul vermeyı yeğlemış Yüreklı, hatta cüretlı bır tavırla, Yaşar Kemal motıflenru, Yaşar Kemal'ı bıle şaşın ması gereken bır sadehkle, nerdeyse Batıh bır sınemaa tavnyla ele almış Bır Türk romanma bır Batılı gıbı yaklaşmak lşte hem övgülere hem de sövgulere yol açabvlecek, en azından farklı, değışık bır tavır' "YScr Demir Gök Bakır"ı Cannes' da ılk kez gördukten sonra, Yaşar Ke raaJ'ın ünlu uçlemesını yeruden okumaya başladığımda şunu fark ettım Yaşar Kemal gerçekten de romanları sınemalaştınlması ne denlı zor bır yazar' Bu yalnızca, o ünlu doğa tasvırlennden, sözcük zengınlığınden, anlatma ve yazma şehvetınden kaynaklanıyor değıl Aynca Yaşar Kemal romanlarında, yalruz sınemalaş tırma çabasıyla değıl, dıkkatlı bır okumavla da meydana çıkan bır klasık anlamda drama ve dramaturjıye meydan okuma, gıderek sırt çevırme özellığı var Dığer bır deyışle, klasık dram anlayışı açısından alabıldığıne yalın gözUken romanlar bunlar Tüm "Ortadirek", Meryemce kadırun oğlu Alı \e aılesi\le bırlıkte "dagın otekı yuzu"ne ınmesırun öyküsudur Tüm "Yer Demir Gok Bakır" da bır anlamda, bır kövün, bır turlü gelmeyen alacakhsı Adıl Ağa'yı beklemesının öyküsu Yaşar KemaTın buyüklugu, kuşkusuz bu temelde "cdız" gözıiken malzemeden olağanüstu bır çağdaş meddah, bır büyuk hıkâye ustası, bır söz bü>ilcusu kımlıklenyle buyılk romanlar çıkarabümesındedır Ama aynı romanlan filme almaya sıra gebnce, ne yapaeaksıruz9 Sözü, sö "Yer Demir Gök Bakır" en başanlı Yaşar Kemal uyarlaması KİM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK UUinAHUnBUaZ ZulfOlrvanel) '1<Mf muttarta >^mr ( ^ k a y i ^ h* ten, Taşbaşta Rutkay Azizi de yabn, en kuçuk bır abartması olmayan bır krvamda oynatryor zün büyüsünü, edebıyatın gflcünü or9 tadan kaldınnca genye ne kalacak Bır Yaşar Kemal romanma nas'.l, 9 hangı tavırla yaklaşacaksınız na bırakmış Gıysüerde gerçeklık duygusundan çok, belh bır stılızasyonu yetlemış Coşkulu, eğlencelı sahnelere eşlık eden muzjğını, hıç de yerel tonlar taşımayan, hatta Ah'nın ağzmdakı kavaldan Batılı sesler çıkartan bır müzık olarak duşunmuş, kullanmış. "Kotu" muhtarda Yavuzer Çetınkaya'ya hıç de patolojık olmayan bır kötuluğu yakıştırırken, Taşbaş'ta Rntkay Aziz'ı de yalın, en küçük bır abartısı olmavan bır kıvamda oynatrruş Cetınkaya'nın "kotu muhUr"Ugj smemamızdakı bınlerce örneğınden ne denlı uzaksa, söz gelımı Macide Tanır'ın Meryemce'sı de yıne sözgelımı ABΫ Rona'run yaşlı, ınatçı köy kadını anlayışından o denlı ırak Kolayca sömurulebılecek kımı sahnelen (örnegın köylunun Adıl Ağa'yı beklerken yapılacaklar konusunda bırbınne gırmesı, muhtarın yeğenını dövdurmesı, kaçan âşıkların fırtmada donup ölmesı gı bı), oldukça ekonomık bıçımde, kısacık bölümlerle vermeyı yeğlemış Yaşar Kemal mızahıru genelde oldukça ıyı bıçımde korumuş bır ekonomık sömürü sergılenmesıne tanık olacağı ızlenımı yaratıyor Özellıkle Batılı seyırcı, sanınm kı sankı ekonomık kökenlı bır "Godoti yu Beklerken" göreceğını sanıyor Ancak sonradan olaylann mmu>le yön değıştırmesı ve konunun, kendı halındekı Taşbaş efendının evlıyalığına dönuşmesı, sanınm senaryoda çok ıyı çözumlenememış Aynca oyuncu yönetımınde kımı eksıklıkler olduğu, yukarda sözunu ettıgım kısa ve özlu anlatımın ıse kımı yerlerde, yıne özdlıkle yapıta yabancı olanlar ıçın, kımı gelışmelen anlamayı zor, gıderek olanaksız kıldığı da söylenebüır Fılmın kımı sahnelerının her şeye karşın belh bır bıçımcılık kaygısı taşıdığı, özun yer yer estetığe kurban edıldığı gıbı bır ızlenım edınmek de mümkun Ama "Yer Demir Gok Bakır", bu eksıklıklerı veya ka>gıları aşıp kendı sesım, tonunu bulan bır film Bır büyuk romandan yapılmış, alabıldı ğıne yüreklı, özgün, değışık bır fılm, bırçok şeye meydan okumayı, antı köy fılmı, antıYeşılçam dramı, antı doğa freskı ve antıbaşka se>ler olmayı göze almış, en azından "farklı" olmaya yönelmış bır film Ve sınemada (Peter Ijstınov'un "tnce Memed"ı de dahıl) şımdıye dek vapılmış en başanlı Yaşar Kemal uyarlaması Görun ve sız karar verın Yaşar Kemal'iıı evrenseHiği Zülfu Lıvanelı, seçımım baştan ve radıkal bır yıtumla yapmış Şımdıye dek yapümış butun "köy filmlerimiz"ı unutmuş Romanın ıçındekı dram malzemesıne yüklemeler yapmamış, hıçbır abartmaya gıtmermş Tüm vuruculuğuna karşın, ne o çar pıa egzoük göruntüyu, ne "iyikotu" çatışmasını, ne öyküde gızlı çeşıtlı dramatık ıpuçlannı abanmış, sömurmüş Ve ortaya hıç de beklenebıle cek bır Yaşar Kemal uyarlaması ol mayan, ama kendı kışüığı olan değışık bır film çıkmış Işın tuhafı, şımdıye dek yapılmış çok daha "saygüı", çok daha "ortodoks" Yaşar Kemal uyarlamalarından daha çok Yaşar Kemal olan bır film En azmdan Yaşar Kemal'de var olan evrenselı çok daha ıyı ortaya çıkartan, belh bır yabancılaştırma, bellı bır şaşırtma pahasma (kuşkusuz bunlar bıam seyırcımız ıçın söz konusu), Kemal'ı daha çok evrensel kılan bır fılm bu En azından benım kışısel göruşüme göre. Zulfü Lıvanelı, yöresel ağzı bır ya P İ K N İ K PİYALE MADRA HIZLI GAZETECİ \ECDET ŞEN ON{JMUZP£ UZUH BIR İOLCULUK \/AR M,W VAT)W AZOÜCî IV VATAN ORT 0üYu/aUKTe 3IR. GEMSl Bir antikoy filmi... Kuşkusuz filmde belh dengesızlıkler de var Fılmın ılk bölumunde Adıl Ağa'nın beklenmesı olayı, romanı (ve Yaşar Kemal'ı) pek bılmeyen bır seyırcıde, fılmın bu yönde gelışeceğı, DA GSÇEN Af ATiMTıK tt nsN SAKARYA nın AMÛClM NEYSE P YA Z&TEN AMACIMI »i Erdoğan Tokath'nın Orhan Kemal uyarlaması "72. Koğuş Ustalıkla sergflenen tipler 72. Koğuf / Eser Orhan Kemal / Yönetmen • Erdoğan Tokatlı / Senaryo: Çetin Oner, Erdoğan Tokatlı / Goruntu I Ertunç Şenkay / Oyuncular. Kadır İnamr, Halü Ergun. Menderes Samancılar, Savaş Yurttaş, Alı Tutal, Rasım Üstekm, Engın Inal, Erol Demıröz, Erol Durak, Gökhan Mete, Cengız Sezıcı, Tulay Arda / Topkapı Fılm Vıdeo yapımı (Fıtaş, Mıstık, Zafer, Hakan, Nılgul, Siad). Erdogan Tokath'nın Orhan Kemal'ın unhı esen 72.Koguş'tan yaptığı uyarlama, haftanın ıkıncı önemlı edebı uyarlaması Tokath'nın uyarlaması, özellıkle başlarda seyırcıden sıradışı bır çaba ıstıyor Eskı Sultanahmet Cezaevı' nı, tertemız badanah duvarlanvla 1940'lann, savaş yıllannın Sultanahmet'ı, hatta sıradan bır cezaevı "farzetmek" gerekıyor önce Sonra MI azından Fıtaş Sıneması'nda bıam ızledıgırmz seansta hıç anlaşümavan konuşmalan anladığunızı varsaymak gerekıyor Ancak boyle çeşıtlı varsavımlarla bır füm ızledığınızı varsayarak gıderken, bırden ganp bır şey oluyor Fılrrun ve konunun bırden sızı kavradığını, ıçıne aldığıru duyumsuyorsunuz Bır buyu oluşuyor, bır ıletışım kunıluyor ve hele bır oyundan uyarlanmış bır filmde, sözlenn hepsını anlamamak gıbı buvuk bır handıkapa karşın, perdede olup bıtem ü gıyle ızlemeye koyuluyorsunuz Çunku ortada kuşkusuz Orhan Kemal'den ka>Tiaklanan sapasağlam bır yapıt, engın bır ınsan deneyum, genış bır gözlem hazınesı var Sonra Tokath'nın oyuncu seçımı ve yönetı mım ıyı bıldığını fark edıyorsunuz Tokatlı'mn sankı kendını duyurmamayı, varlığım fark ettırmemeyı seç mış sıneması, belkı fflmı ıçıne kapandığı dar mekândan alıp kanatlandıramıyor, kımı çok usta ışı cezaevı fılmlenrun yaptığı gıbı, "duvarlann otesine" çıkamıyor Buna karşılık, Tokath'nın kendını duyurmavan sıneması, oyunculara buyük fırsatlar verıyor, onları ön plana çıkarıyor, desteklıyor Ve tum bır erkek oyun cular kadrosunun (sınemamızın bır çok değerlı karakter oyuncusu var aralarında), Orhan Kemal tıplerırı Rızelı Ahmet Kaptan'dan "meydancı"ya, "vazar"dan Bobı'ye, ustalıkla canlandırdığı, kolay yadsınamaz bır olgu olarak ortada Ve özellıkle fılm, son bolumlerınde, oyunun dra matık finalım, bu kez sınemanın da önemlı katkısıyla daha da etkılı bı çımde perdeye yazıverıyor "72 Koguş", Orhan Kemal'ın önemlı yapıtından çıkarılabılecek en ıyı film değıl belkı Özellıkle dekor, çekım koşulları, çekım sonrası ışlem len alanlarında sanınm daha çok ça ba (ve butçe) ıstıyordu Ama bu ha lıyle de oldukva ılgınç, sağlam yapılı \e etkıleyıu bır fılm OAlı&A &U a£M\DE<ı TEK YOLCh BEK'IM ÇİZGÎIJK KÂMtL MASARACl AĞAÇ YAŞKEN EĞÎLİR KEMAL GÖKHAN I ErdoOan YMMm '72. Kofrış"unda butun b*r ertek ayuncubr kadrosunun Orhan Kemal tiptanni ustalıkla cartandırdıöı yaösınamaz btr oigu. (SoMan sağa) Gökhan Mete, Erol Demıröz Menderes Samancılar, Kadır inamr, Savaş Yurttaş ve fatouratta olmayan Halü ErgOn başhca roHen paylaşiyortar TARİHTE BUGUN MVMTAZ ARIKA* 8 Ocak VERLAINE'IN F/RTINAU YASANTIS/.. 1836 'PA 8UGUM, UNLU FGAUSrZ OZ4A/I PAÜL ) 52 YAŞIMOA OLDU f3. OZAN AIZAStNDA YER ALAAI VEeLA/Me'tM SANATh SUYUK AkJMLA ILIÇKI rÇtfJOE OLMÜŞTV O2AM, SEM8OLIZM 'e G/DeM YOLDA, 8lR SU/ZS DE L£RIND€ MUZJĞG VEZLAINS'IU YAŞAA/I OYICUSU,ÇAUiAMTfLAH. </E SKAMD4LLARLA DOLuDUfZ EN OHeMU OLAY ISE, GENÇ OZAN S.IM8AUP ILE lUÇKf£/Dr£ Soz. KOMUSa OOSrUJK, S TUrKULU Sfg EfCfA/SEL AŞIcA SOMUÇTA OUu TrtgAUCAYLA YAfZALAYtP HAPSe BILE f Yönetmen ağlaruıı örüyor GSHyüzü / YOnetim ve Senaryo: Sinan Çetin / Görüntü yönetmeni: Uğur Içbak, Erdoğan Engin / Müzik: Mihenk / Oyuncular: Ayhan Seçkin, Lucie Strobbe, Sinan Çetin / Bir Varhk Film yapımı (Melodi) Yönetmenlerırru an megalomarulen gıtgıde artıyor Sinan Çetin, yenı fılmı "Gokyuzu"nde yalmzca kendısını, yanı bır fılm yapan bır yönetmeni oynamakla yetınmıyor Bu yönetmen, filmde aynca "yazgı" (veya Tann) gıbı sunuluyor Yarat tığı kahramanlar etlı canlı yaratıklara dönüşen, onlann yazgısını tumuyle elınde bulunduran Bunun ıçın ta sarladığı "ask hikâyesi"nın kahra manları gelıp ona, ha>atlarımn şöyle veya böyle olması (\e>a olmaması) ıçın yakarıyorlar, fılmın "kotu adamlan" yönetmeni, "emellerinın gerçekJeşmemesi i(in" hapse atıp d o vuvorlar vb "Kader aglannı oruyor" lafı, "Gok>uzn"nde "yönetmen ağlannı oruyor"a dönuşu>or Ve fılm bu mınval uzerıne, soyut ımgeler, gerçekustu sahneler, turlu çeşıtlı özentılerle surup gıdı yor "Gokyuzn" hemen tümuyle bır serı TV reklamı, daha doğrusu bır dı zı "videoclıp" gıbı anlatılmış Hele ılk yanm saatınde, o gunbatımında ufka doğru surulen motosıkletler, guneşe karşı havalanan uçaklar, kumlarda yatmış guzel kızlar, bırbırlenne hıç laf etmeden bakıp duran gençgüzel başkışılerle, TV reklamlan ızlenımı tam anlamıyla pekışıyor Kışılıklerın hıçbır bıçımde etlı canlı, yaşar kışılıkler olmaması, hıkâyey le, gıderek hayatla tüm ıhşkılerının yalmzca karıştıkları ganp aşk öykusu çerçevesınde bıçımlenmesı, fılme bır tur fotoroman havası kazandırmıvor da değıl Hızlı bır TV tekmğıyle an latılmış bıçımcı bır fotoroman da dıyebılırız Kötu yazılmış, kotu yonetılmış, kötu oynanmış bır film "Gökyuzu"... Amaçladığı raodern sınema ya bıle anlatırn tutuklukları yu7unden erışemıyor Belkı Suadı ye veya Bebek "hızh gençlık" kesı mı, bu filmde "kendınden bır şeyler" bularak kevıf alabılır' Sinan Çetin'in yeni filmi "Gökyüzü" 5 0 YIL ÖNCE Cumhuriyet « Ocak ıdare altıııa alınınası, kö\lerın leşkılatlandırılması, ışlerın planlaştırılnıası, mıırakabe\ e tabı lutulnıusı, gelırlerını/ı arttırıhnası uap etıınktedır Bu mucıp sebeblerle hıikıiıneı larafından hazırlanan ve kö\ kanutuınun bazı maddcU'nnı 19381988 değıştırmekte olan kanun lavıhası, Meıltsın ıhzarı emuınenınden ge<,nııştır La\ıhanın son aldığı şekle göre kö\ hızmetlerıne \e kö\ amıne nıenfaaılerıne tahsıs edılerı \apı \e topraklar, bına, arazı *e ıkıi'aıdı buhran \ ergılcnndcn ınustesnadır Köylünün kalkınması için Ankara 7 (Telefonla) Memleket nufusunun % 87'sını leşkıl eden ioylunun kalkınması, devletın kalkınması demek olduğundan ınkılap hamlesmı köylere göturmek ve hızla yurutınek katı ve acıl zarureıler sırasına geçmıştır Nufusu pek az olan kovlerde esaslı bır faalıvet ve eser gösterılmek ıçın de herşeyden evvel dağınık köylerın muşterek merkezler etrafında toplanarak toplıı bır