Katalog

OCAK 1988 SANATDEBİY*T E AdaletAğaoğlu <Hayır...’da olmasorununu araştırıyor aydın KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR CUMHURİYET/5 GÜLGEÇ Bir aydm hesaplaşması ATİLLA Prof. Ayad Derdi, luibrianve Geleceği. konulu Adaie< yeni romanı “Hayır...”, bir başka romanmın, Yatmsk”ın baş kişisi Doçent Aysel’in,yıllarsonra battIn bir bu yaşamla bir hesaplaşma soııundabir bir sonsuz ÖzgUrlüğfl başkaldin, seçiş olarak intihara gelipdayanışı çevresinde rler gelişiyor. karşada hayati. aya. diyedüştlnen Prof. Aysd Dereli, “Ayd Itihartan ve konulu araştırmamnı stlrdürürken, kendi bi’ gelecek konumunu, “parmış hsrşea.da belki de tarihlrdaig gerçağI dö.eml yaşa”yan aydınların durumunu irdelesnekzorunda kalacaktır çünkü. Bu iseonu şu yargıya getirecektir: “HER DURUMDA KİMLİĞİMİZİ 1(0OZG(JR RUYABİLMEK ANCAKEDİMLE SÖYLENEBİLECEKŞU TEK VE SON SÖZE BAĞLI: HAYIR” Burada akla şu sorular geliyor: Aysd’i bu seçimegötüren, umutsuzluk duygusumudur? Bir kapsidığı kaçış değil midir bu? Bilinçleseçtiiniş olsa, bir protesto niteliğitaşısa da önündesonundabireyselbir edim değil midir intihar? romanına Ama Ağaoğlu’nun sorularla yaklaşmakyanlış. böylesi bilimadamıolarak intihar Aysd’in e olgusunule alış biçimiyleaydın olarak intihar ediminebakışbiçimi, romancmınintiharı dolayısıyla farklı yorumlayışıbir yaklaşımı gerektiriyorSöz konusu olan, halk çünkü. arasındaki yaygındeyimiyle“cam kıyamk” değildirde ondan. Söz konusu faaliyet secı” Ölümüseçmektir. uysa B romandaki anlamıyla “.y’.ş’.ya, yi.de.ıeye” hayır diyebilinek, eğmeyi.uziaşnıa>ı boyun ramana başkaldırmak reddemek, demektir. “..bangl koşalar, haagi duş. uca gekd, ha.gi kiciar itıud, 1mda soa.z öqirw.k gerçek aeçB, gelecekteböyle bir seçimin ve auia.ı . olacak, bmuı araştırmasının amacının bulgıılamak,..” olduğunu söyler. Bunun için araştırmasında “geçail. ladhaıi.nua şii aydıo, ağIke, iman di.yua. gerçek ve daha haçok dedolemeduc kurcalayan,hesaplışma değerlendirmek de yanlıştır. Gerçi romanm ana terrilintihardır,ama genelde Adalet Ağaoğlu, Aysel’in seçimini belirleyen hesaplaşmasürecini yansiorkesı aydın olma sorununu toplumsal ve bireysel boyutlarıyla a aşk, yalnızlık, ydın ve sanatçısorumluluğu,teknolojik gelişim, siyasal oluşumlar, hukuksal yapı, ahlak gibi birbirine bağlı kajramlar çevresinde günümüz aydınının iç dünyasını deşmektedir. AyrıcasadeceAysel değil, AySdIe ilişkili,şu ya da bu biçimde onun ya kilerek, nice engeller geçilerek ulaşılan bir biinçlilik durumunda son söylenen söz. Bu son sürün, “Ötmeye Yatarak” ve “Bir Düğün Gecesl”yle birlikte düşünüldüğünde Adalet Ağaoğlu’nu oldukça uğraşurdığı anlaşılmaktadır. namamış, özgürleşememiş olmasıdır. Öğrencisi Engin’le yatması, intihan düşünmesi de kadın olarak bir Özgürleşmegirişimidir onun için. Ayrica intihar kavramıyla “Bir Duğa sorun“ÖimeyeY.tmak”ta Ayscl’in kazasalı kadın olarak Özgürlüğünü “Hayır...”z beylik deyişle “bir intiharın anatomisi” olarak değerlendirmek de yanlışlır. Gerçi römanın ana lemi intihardır. ama genelde Ağaoğlu, aydın olma sorununu toplumsal ve bireysel boyutlarıyla araştırmakta, birbirine bağlı kavramlar çevresinde günümüz aydınının iç dünyasını deşmektedir. Özetlenirse, “Hayır...’ okuru kendi kendisiyle var oluşunu iten bir roman, sorgulamaya sireclal .ydıalatmida Önimüna oh.aklar gerenromad*rın kahgeniş d Özal nem” verdiğini e ö beirtir. Bu noktada Adalet Ağaoğlu bir yandan Aysel’in araştırmacı kimliği aracılığıyla intihar olgusunu düşünsel planda irdelerken,bir yandan da roman kişisi kimliğiyle onun iç hc şammda yeri olan kişiler de belli oranlarda bir besaplaşınayıyaşarlar romanda. Böylece kişilen ve kiŞilerinin yaşadıklaııyta Yatmak”la “Bi’ Dti$. Gece“Olmaya sI”ne bağlanır. Biranlamdasöz dirler çünkü. Nitekim Ayad, “Ha,ır” D.ğtm Gead”ndeki da, “Bfr roman zamanından“Hayu’..”ın romati zamanmauzananbir zaman i konusuki roman “Hayır .“m arka planınıoluşturur. Aysd’in geçmişi saptaşmasım yansıtmakta; böylece intihan bir başkaldırmabiçimi olatak birbiriyle çakışan, başka deyişle iki birbirinibütfinleyen çizgidede al maktadır. Yalnız, “Hsyır...”ı beylik “bi’ olarak deyişle kesitindeaşar. Geçnıişi anımsayarak y ve geleceği asadayarak. . . Bu açıdan t “Hıyır...7’ Aysel’in yaşamının son sözüdiir bir bakıma. Niceacılar Geceel”nde de karşıtaşırıı. Roman, Aysel’in kardeşi Tezcl’ın“ İntihar etlçcim bari” sözüyle başlar. “Hayır..”da ise Özgürleşme daşüncesinin intihar edimiyle birleşerek “ıonaaz özgiİdhk ya da “özgiir kimlik” gibi genel bir kavrama görülmektedir. dönüştüğü Ozetlenirse, Adalet Ağaoğlu’nun “Hayır...” romanı gerek dllşünsel içeriği, gerek aydının durumunu ele alış biçimiyle okuru kendi kendisiyle hesaplaşmaya, var oluşunu sorgulanıaya iten bir roman. Bunun için de sonuçta intiharı düşünmek gerekmiyor üstelik. a ‘Şah’I zanidan seçme şiirler Şiirler 1 Ted Hughes İ Çevirenkr: Şavkar Seçe Altınel ve Roni Margulles 1 Adam Yayınları 1 66 sayfa, TUCRULTANYOL tngiliz şiiri nedensebize hep ters mi gelmiştir?Fransızşairlerindenetkilenen,dize apartan birçokşairiıniz karşılıkİngilizşairlerinden bir doğrudan etkilenmiş tek şairimiz yok gibidir. Bunun Fransız dili ktlhürtlyle olan bir dosdu.z,,a ilgisiolabilirkuşkusuz. Saliaf dtlkkanlannda Fransızca kitaplann ağırlıktaoluşu bunun en iyi kantudir.Bununbir başka nedeniclt de iyi şairler raneyişleridir.20. ytlzydingilizşiiri deninceakla gelenüç büyük ustadan Amerikaİrlandah, ise Gafil oluşu yelii, nızca üç rastlantı olmanızıçok Ötesinde bir anlam taşır. İngilizşiiri sondereceyalin, hatta dua bir şiir olarakgehşrnıştırSözsa. nadanndan biz.Bukaçınanbir nun İngilizcenin yapısındangeldiğini söylemek zordur,çünküAmerikan şiiri çok farklı, zıt bir görünüm serileFransızsernbolizTninin şila’. Ingiliz şiirine bulaştığısöylenebilir, Elim iseAmerikangeleneğindenetkiler taşımıştır.YineyOzyd başlannda imgecişiiri de bu ülke Poaad’uıı şiirine olumlu etkide bulunmuştur. DylanThoınas’tan bu yana Ingiltere’nin yetiştirdiğien iyi şair olarak tanımlananlkd H.ghWa gelmek ashnda.Hughes,A.deıı’dan istiyorum tam 33 yıl sonra l930’da Yorkshire donuklaşan İngiliz şiiri içinde hemen kendisini göstermişti. Bu renkli üslup Ycats’terı kopup gelen damara bağlanıyordu bir yerde. Doğa onun şiirlerinin baş kaynağıydı. Nitekim ikinci kitabı “LapeIcaI” (Nisan andaki Şöimo bu doğa sevgisinin kalıcı bir nitelik : olduğu görüldü. Hayvan gücünü yücelteniirleri çoğunlukla dolaylı inş san betimlemeleriydi. Zaman zaman gürültülü, hatta kaba bulunan ve okutun dikkatini çekmek için fazla çaba harcadığı söylenen bu ilk şiirleri bile onun İngilizedebiyatıkitaplanna çok gençyaştagirmesinisağlamıştı. bölgesinde doğan ilk şair oldu. l957’de yayımladığıilk kitabı “The Hıwk la the Rol.” ile Dogazı)şiir dünyasına benzersiz bir ağırlıkvegiriş yaptı. Onun imgelerc ren, renkli, biraz vahşi şiiri giderek Çevirmenlerinair hakkında ş ya.zdıkları Önsöz kitaba kuşkusuz açıklayıcı ayrı bir değer kazandırıyor. “SeçilmişŞi$er”, Hughes’un yedi kitabından 33 şiiri içeriyor. (inltı ve ‘Jaguar’ın,‘Leh ‘Kanm’ın bu seçmede almasından yer ve güzel bir biçimde çevrilmiş olmalarından büyük bir keyif aldığımı cianyapılmışseçmeler yeralıyor. HIZLI GAZETECİ NECDET $E[Y ,‘e . SURUYOR de 5 AİRco>w,TıotqflP ‘. ĞOZUME (JYK<16/QMEP/. ‘ söylemetiyim. ADem. of Horses’ ve Ted KUgheS çedilerde doğum günleri ya Kraliçe’nin v e da kraliyetailesindeki vlilikler eda onun Amerikalı şaire (ve “Sırça Hughes’un biyografısini izlersek Faam” adlı tek romanı geçenyıl alkemizdede yayımlanan) Sytda Phtb bu ile evlendiğini görürüz evlililPlath’in intilıarınadek tür dü. Huglıes’un 1984’tesaray şairliğine getirilişi,yaşınıngenç olması ve bakımından sırada ondan yaşlışairler bulunması nedeniyle epcyce güriiltü yaratmış,bu tartışmabizimhasınımızdabile yankı bulmuştu. ğumlar için görevi gereği şiirler de yazarı Ted Hughes’un şiiri hakkında derli toplu fikir edinmemizi sağlayacak bir kitap 87’nin son aylarında Adam Yayınlarıarasında çıktı. Şiirler Şıvkar Altinel ve Roııi Maıgulies’in Özenli Türkçekıiile dilimize kazandınlnuş. Kitapta, lIughes’un yukarıda andığım iki yapıtım izleyenbeş kitabın olmasını dilerdim. ‘VlewofaPig’adbşiirlerindeçevrilmiş Yine başta söylediklerime dönersem, Hughes iyi bir şair, bunda kuşku yok. Ama kendi içine kapalı bir şiir olan. dışardan etkilenmeşi pek sevmeyen ve dünya şiirini de İngiliz etkileyemeyen şiiri içinde; onların adalardan kurulu kendi ayrı dünyalarında son derece iyi bir şair. İngiiner onun o alışılmadık, yeni için se51, dünya şiiri söz konusu olduğunda, hele bizim imgeye,müziğeve söz sanatlarınayaah şiirimiz Ilughes Türk okuru için çok düşünüldüğünde. da ilginç gelmeyebiir. Yine de son yirmi yılda geleneksel Fransız dili muhibliğinden AngloAmeıikan değerlerin yüceltilmesine doğru bir süreçzleyen ‘aydm’lanmamız içinde i Hughcs’un çok büyük, eşsiz bır şair olduğunu söyleyenlerçıkabilir. Şiir okuru bütün bu koşulianmalardan 9/k’4z YAWIM 9/k’ I2IJŞ . uzak kalarak,çağdaşIngilizşiirihakkında fikir edinmek ve bu şiirin ulaş ağı noktayıgörmek için “Seçilmiş ler”i Şiir okumalıdır derim. Ne de olsa her yem şair düş cvrenımızde yeni bir uğraktır. YAYIN RAPORU AKŞAMKUŞLAR! (Bütün Öyküleri2)/Oktay Akbal/İnlçılap Kitabevi/368 sayfa 4 biltünÖykülerini ciltte yayunlanmış karar vermiş.Bir süre toçılarnaya Öncecildi yayıml2nsnöykülerin 1. 2. elimizdekicildindeyanrın Bana Yasak”, “Hey Vapurlar “Yalnızhk Trenler” ve “Lunapark” adlı öykü kitapları biraraya getirilmiş. kadar Bugtıne 12öykü, 4 roman, pekçok da deneme,gezi ve güncel konularda yayımlananOktay kitapları Akbal, “Suçumuz Insan Olmak”la TDK ödülünü, “BerberAynası” adlı öykü kitabı iledeSait Faik Öykü almıştı. Pek çok Öyküsü Amağanı’m yabancı diflereçevrilcnAkbal gazetanizdeki yazarlığını da köşe inkılap Kitabevi,Oktay Akbal’ın ŞimTürk ailesinin tren altında kalarak öldüğü gerçek bir olay. Kendiülkelerinde geçimlerini saljayamadıklan yurtdışında içinyenibirumutla pata kazanmayaçalışanama bu kezde dillerinive kültürlerinibilmedikleri insanlararasında şiddetlibir yabancıhk duygusunuyaşayaninsanların, bir yandan resmi makamlarla bir yandan da kendilerini ülke vatandaşlarıylamücadelekabulleneineyen larI konu ediliyor Gurbet’de. Batanı” ve “Gece” ile ilgili duyusal yanı ağır basan gbzlemlerden oluşan yapıtta yazar çocukluk, gençlik ve olgunluk yıllarına ait anılarını gece ile bağlantılar kurarak aktarıyor. Aynştırması (1937) ve Diişlemin Şiirselliği (1960) adlı kapsıyor. yapıtlarmı Roman, FA Matbaacılık yayın; Afet ligaz. HİKAYELERİ/Samuel Becketı/Çev. Nihai Mete, Uğur Ün/Dönemli YayıncılıkI229 sayfa Dublin doğumluünlü triandalı SamuelBeckctt,ülkemizyazar de daha çok, ‘Godot’yu Beklerken’ başta olmak üzere, tiyatro oyunla.. BÜTÜN K£PJAL GÖKHAN YAŞKEN EĞİLIR AĞAÇ 160 sayfa. DENEMELER/T.S. Eliot/Çev. Akşit Göktürk 1 AM Yayıntarı/136sayfa zlsının çevirilai yer alıyor. DenemeAkşit Göktürlc’ünönsözüyle sunulan kitapta, Eliot’mbeşeleştiriya Afet Ilgaz “Başörtültiler” adlı ki’ tabıyla TDK Ödülünü almış, tanınan bir yazarımız. Öyküleriyle Öyko.lerinde genellikle toplumsal katmanlann çaşidi sorunlarını ele alan Ilgaz, “Sendika”adlı bir Özel romanında,okulda ilk ve son kezkurulan bir sendikayı anlatıyor. SEÇMELER/Gaston Bachelard/Çev. Afşar Timuçin/Remzi Kitabevi/120 1 Behram/Can sürdfltliyorGURBET/Nihai YayrnIanİ424sayfa Yurtdışındayaşayan Nihat Behram, yazarlarımızcian ‘Gurbet’adlı bu satt romaamda,yıllardırkanayanbir s yara olan ‘gurbetçilik’orununutüm NıhatBehrarıi GURBET ler, Eliot’dakişiir ve eleştirianlayışlarımntemelilkeleriniortaya koyan y,mlar. Başhklarşöyle:Gelenekİle Bireysel Yeti, Görevi, Hamlet, Me*afızıkçiOzaniaı, WiIİiam Dante.ÖnsöaüyazanAkBiake, şıtGöktürk, Eliot’mklasımııve eleştki anlayışım da kısaca şunlarısöylüyor:“Eliot’m getirdeğerlenditip diği şiir ve eleştirianlayışımher şeyden önce romantik anlayışa bir tepki saymak gerekir. 19. yüzyıl boyunca şiir, ozanın kişisel duygularının doğrudan doğruya dile gemirilmesiolarak anlaşılmış,eleştiri de ele alınan yapıtlarıyorumlamaktan R Öteyegeçememıştir. omantik teineİindebirÖzgürlük, bir onanlayışın şumculukvardır. Eliot ise ozandan kendi dışında bulunan birtakım degişmezdeğerlerebağianmasinı istemekle bir klasisızmi başlatmış yeni olur “ sayfa 18841962yılları arasında Fransa’da yaşayan ve Önce Dijon Edebiyat Fakahcsi’nde, daha sonra da Sorbonne’da tarih ve felsefe profesörlüğu yapan çağdaş filozoflardan Gaston Bachelard, Afşar Timuçin’in seçerek çevirdiği üç kitaptan TARİHTE BUGÜN : MİSAKI ıWİLL4.. 7320 . ) ( SLIGVM, ğt4/LL1 8£YAAiA1AAIE£Y “.V) ME8LİSANİ zılarıylaTürçeye kazandırıldı. Bache bilimselarayışı, bilginin tek lard, kaynağıolarak gören ve 5mmnesne 67 VE TA ilişkisini gizemluliktenkurtarmayı bedef alan modern bir düştinür. Yalnızca felsefesiyle değil, psikobilim VE€ıLEV ÖNE/t41 VUR K.4£IEELER’N/ M/LL6TLERhV AY DE İÇ£ İLk’ES , ER2.tJ€UA.ıY lojidenşiire, atom fıziğinden kimyaya dek çeşitlialanlarInilgiliçalışma Goston Bochelord GECELERİM/Ahmeı Rasim/Basıma hazırlayan: Sabri Koz/Arbo Yayınları/M sayfa Arba YayıniarıTanzimat sonrası edebiyawnızmve basın dünyamızın en özgünYazarı lanAhmetRasim’o görünümleriyic işlemeye çalışıyor. in ‘Bütün Eserleri’ dizisiniyayındaBatı ülkelerindeson birkaç yıl içinde mayı sürdürüyor. “Gecelerim” dizişiddetini ıyıce arttırarak resnu nin 3. kitabı. Büttın hayatında hep poliuikalara egemen olan yabancı İstanbul’da yaşayan ve Istanbul’u ve düşmanliğı onun toplumdaki unanulan karşısındaçatma kalangöçmen yazanAhmetRasimyapıtlanylandeta Istanbul’un kent kütüğünü işçilerin trajik yaşantılarım dile getirmiştir. “Gecelerin” Ahgetiriyor.Çıkış noktası da, vize ve meydana oturma mal alamadıkları bir ülkeye (netRasim’lbır başka yönüyle tanımamıza olanak sağlıyor, “Gün kaçak olarak girmeye çalışan bir Seçmeler bir On tarafından çevnilerek, t ammatoplananyayımlanmışüm öyktileıi Türk okuruna ilk kez suise nuluyor. Kitap ikibölümhalinde Ilk düzenlenıniş. bölümde yazarın 1934 tarihli ‘More Pricks Tlıan Kicks’ adlı kitabındaki Öyküler var. Ikinci halünı ise 1945sonrası kalemealınan uzun Öykülerden oluşuyor. Önsözü yazan Enis Batur, kitap üzerine şunları söylüyor: “Bu kitabı önemli h kılaıı, er şeyden önce iki ana dönemecin olan hikğyelerden ürünü oluşmasıdır. Pricks, Beckett’in deMarc rıyla tanınıyor. Nihai Mete ve Uğur VE ALWAAJ LL€4 MEC(.,’ı ı ÜZERİ4’E LAA/M,4Si ve/da, M££’IJ£’AAJ ‘f, l£rAA’8U1’(JA/ çA’. 1P444A2 yEAİI 7VPMECLi.JN ‘jor ‘dcı/ci Mee/,ç, 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet 28 Ocak 1933 ve binnisbe 19381988 Böyle yapıldı ve Bursa Merinos fabrikası kuruldu. Bu fabrika, ham maddesini, yim yerindeyse sırlarına yataklık eder. Pek çok kilit,pek çok anahtar gibi, oradadır. 194547 arası yazdı. ğı Öyküler ise açılma noktalarırun arkatındaki pusulalardıı: Godot’yu Beklerken de, roman tiçlüsü de, ek Bursa Merinos fabrikası 1935senesi 28 ikineileşrininde emeli atılmış olan Merinos fabrikası, halde, kalın faaliyet devresine lar yapmış ve ürünler vermiş Bachelard. s iÇitaptaki cçmeler,YeniBilimsel Düşünce (1934), Ateşin Ruhsal 1cmyerlerinedikkat edilecek onlardan doğup büyümüştür.” Memleketimizdeyetiştirilen / cinslerinin yapağıları, ıcrvın.ık da dahil olduğu ince yan ipliklerinin imalinde kullanılmaya elverişlideğildir. “Kamgarn adı verilen bu yüksek kaliteli yün iplik/eri şimdiye kadar memleketimize daimi haricden ithal edilegelmiştir. Yünlü kumaş endüstrimizin mühim bir ihtiyacını teşkil eden bu yarı “ kabadır. Bu yüzden taranmış mamülün mernlekettentemini için lüzımgelenham madde de yurdumuzda kdfi derecede yoktu, fakat bir ziraat arzettiği geniş imkünlar, bir “Katngarn fabrikasının ihtıyac gösterdiği Merinos karşılanması için Türk ziraat “ ve endüstri şubelerinin ele/e çalışmaları icob ediyordu. memleketi olan Türkiyenin Merinoslarımızihtiyaca köfi koyunlarını derecedeydi.Bu ihliyaciinızın Merinosiarın yapağısını kullanacaktır. bir dereceye gelinceye kadar, kısmen haneden ithal edecek, kısmen de yerli ve yarımkan