Katalog

5 HAZIRAN 1987 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURIYET/5 ISVAIL GLLGEÇ SİNEMA ATÎLLA DORSAY HAYVANLAR Ramazan ve bayramda TKT Televizyonu'nu izlerken Ramazanda TürkIslam sentezi, Iıayramda niteliksiz güldürüler Ramazan boyunca TRT'nm Doğu kökenlı fılmlen çokça göstermesı tepkı gördu. Turk TV'sınde elbette Mısır ya da Hınt fılmlen göstenlmehdir. Ama Yusuf Şahın, Satyajıt Ray fılmlen gıbı bilmçle seçılmış fılmler... Kım ne derse desın TV program lannın Turk toplumunda yarattığı etkı, uvandırdığı ılgı, dığer toplumlar da olduğundan bıle daha buvuk bo vutlarda Onun ıçın TV program larmı ızlemek, bu konuda yargıda bulunmak, eleştırı getırmek, duşu nen her ınsanın yapması gereken bır şey Son haftalarda bu konuda edındığımız birkaç ızlenımı vazalım KİM KİME DUM DUMA BEHIÇ AK Ramazan filmleri Ramazan boyunca TRT'nın alışılmış Batı, ozelbkle Amerıkan kokenlı TV'de sınema kaynaklarını bıraz ıhmal ederek Doğu kökenlıfilmlergostermesı, belkı de Amerıkan kulluru nun yayılmacılığından bunca yakınıl dığı bır çağda ılgınç bır davranıştı Ne \ar kı, bunun >enne konan filmler, ılkeliıklenvle sevırcı kesımınden, ancak tepkı gördu Ramazan ayı dı ve ılle de Mısır, Hınt, Lıbya vb ulkelerden film göstenlmesının, bunda da, ya yapılmış kültur anlaşmaları dolayısıvla zorakı alınmış filmlerın (Mısır) ya da pı>asadan alınma eskı film kopvalarmın ("Avare") göstenlmesırun vanlışlığı ortaya çıktı Elbette, Turk TV'sınde Mısır ya da Hınt fılmlen de gosrenlmelıdır Ama bılgıyle, bılınçle seçılmış filmler, or neğın \ usuf Şahın veya Satyajıf Ra> fılmlen Yoksa konuya kaba bır DoğuBatı çelışkısı bıçımınde veya gızlı bır "Turkİslam sentczı" nıyen durtusuyle vaklaştınız \e sanatolçutlen goz ardı ettınız mı, ışte böyle kamuovundan (hemen tum gazete ve basın organlarından) tepkı alırsınız Hoş Memo faciası Ya "ba>ram fılmlen?.." 3 gunde 10 film gösterıp bır "film funası" >aratmanın da seyırcıvı tatmın etmeyeyeıerlıolmadığıortavaçıku Evet, bavramda belkı "agır fUmler" sanatsal vapımlar değıl, hafıf gulduruler, aılece ızlenecek filmler on plana alınabıbr, Ama bunun da ölçutlen var Gulduru denecekse, bunun en ryılerının klasıklermın, örneğın bır Chaplın, Keaton. LaurelHardy, Uç Ahbap Çavuşlar, Bob Hope veva Dannj Kaje fılmının, bır klasık MGM muzıkalının, duzeylı bır "saIOD komedısı"nın ekrana gelmesı veğlenmelı değıl m\n Bu arada en acıklı (vevagulunç) ola> da, kırk \ıl Gk Hoş Memo tıpının ekrana "Kuçhk \bner" dıve gelmesı oldu Bu, vıllar bo>u Al Capp'ın unlu çızgı romanını ızlemış okur ıçın olduğu kadar, yıllar boyu bu dızıvı Turkçeleştırmeve emek verrruş ınsanlar ıçın de (Tunç Yalman, Alı Gevgıiilı vs.) doğrusu buvuk bır ayıptı, haksızlık kadır kıymet bılmemektı Hoş Memo, Boncuk Ana, Kâbus Meliha, Geneml Aygınnotor, Pıs Kız \b tıplerı, adlan yaratan Turk zekâsının ve mızahının hıçe sayılması ıdı bu Anlaşılan TRT'de kımse "lil'Abner"ın Hoş Memo olduğunu fark etme mış, çevırmenler ıse, yaşları gereğı, belkı de Hoş Memo'nun adını bıle dtıymamışlardı Bılgısızhğın bılgıye bır kez daha ustun çıktığı bu olavda, bız ozelhkle Hoş Memo'vu vıl uygulama" olmadığını, program.n akış duzenının, başlangn, saatlennın Nıjerya TV 'sınde bıle bovlesıne ak samadığını defalarca söylevın Boşuna Hıçbır şe\ değışmıvor Uste lık, TRT, geçen vıl dogru bır uygulamavla, butun dunyada genelde olduğu gıbı 20 00've (bazı ulkelerde 19 30) aldığı haber bultenını yenıden 20 30'a kavdırmakla (bunun yalnızca ramazana ozgu bır uygulama olduğunu sanmıştık, oysa suruvor), film ve dızılerın geç saatte başlayıp bıtmesıne hıç aldırmadığını gostermış ol muvor m u ' Aynı TRT, son zamanlarda vapıldığı soylenen seyırcı an ketlerınde 2 Kanal'ın beğenılme ve sevredılme oranının >uzde 75'Iere ulaştığını bıldınyor Avaba bu, programların ıvlığınden çok, 2 Kanal' da en azından program saatlennın bellı bır duzene sahıp olmasından, film ve dızılerın "makul" saatlerde baslamasından kaynaklanıyor olma iin 1 TRT bu olasılığı hıç duşunmu vor m u ' HIZLI GAZETECİ \ECDET âofoa kana\a (pfr «fc dahu arttı.. Livaneli ekranda... "32. Gun" programı, TRT'nın elıne gelıp kullanılmayan sanat ve sı nema programlarına sahıp çıkıp kullanmanın guzel bır orneğını (yenı den) verdı (Oscar'larda da bovle olmuştu) Cannes Şenlığı ve ABD'de eskı fılmlerın renklendırılmesı ıle ılgılı bölumlerle programa çeşnı kattı Bu arada ^ vıldır ılk kez ekrana viktığı belırtılen Zulfu Livaneli dostumuz da Cannes'ı ve fılmı " \ e r Demır Gok Bakır'ı anlatt; Lıvaneh'vı bunca yıl sonra ekranda görmek, ustelık fılmınden par^alar ızlemek doğrusu v a bızı oldukça heyecanlandırdı Ama keşke Livaneli ekrana muzığıvle gelsevdı dıve duşunmeden de edemedık O zaman, en azından, Altın Palmıve alan fıl mın vonetmenı Maurıce Pialal'dan "Onun filmleri dıne ve aıleje karşı fılmlerdır" dıye soz etmez (çunkü tam tersı) ve kendı fılmını öven, yankılannı anlata anlata bıtıremeyen bır yönetmen olma durumuna duşmezdı Çunku Turk toplumunda "le\azu" dedığımız şey, gecerlılığı nı gııgıde vıtırse de, hâlâ bır erdem olma ozellığını koruyor ÇİZGİLİK KÂMIL MASAKACl GÜLDÜRÜNÜNtYtSl OLM4LI TRT TV'si ba\ramda ekranlan niteliksiz gulduru fümlenyle doldurdu. Oysa, omeğın bır Üç Ahbap Çavuşlar (ustte) filmı bayramda pekalâ gosterilebılırdi ya da Chaplintn (altta), Keaton\n, LaurelHardy'nin flhnlen ekranlaragetirilebilirdL larca tefrıka etmış olan Mıllı>el gazetesınden daha buvuk bır tepkı ve eleştın bekjerdık Yalnız 2 Kanal'ın programı duzen lı venlıvor 1 kanal'dan bes seda vok Bu bıle, TRT'nın kendısının da hı o akşamkı yavın duzenını guven ceve alamadığını gosterıvor O za man vakmmanın anlamı var mı 1 O akşamkı film veva dızı hangı saatte mı başlavacak 7 Ne onemı var Evde oturmuvor musunuz1* Gozunuz TV'de seyredın Eskı bır başbaka nın dedığınt benzer bıçımde "başladıgı zaman başlaraış, bıttıgı zaman da bıtmış olur"!.. TRT've dunyanın hıç ama hıçbır ulkesınde bovle bır Başladıgı zaman! Fılmlerın geç saatlerde başlavıp çok geı, saatlerde bıtmesı, gun geç mıyor kı, gazetelenn okur şıkavetlerı sutunlarında soz konusu edılmesın Aslında bu konuda her turlü vakınma boşuna Çunku, geçenlerde bır vazann da belırttıgı gıbı TRT, 1 Kanal'ın akşam programı akışını, eskıden olduğu gıbı, haber öncesmde vermek huyundan aylardır vazgeçtı AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEVAL GOKHA> ben de daha 3^ söjjlıjj'rn: i>z batılı nı "Küllerin Adamı"nın Tunuslu yönetmeni Nuri Buâd'le söyleşi Arap tophımunda erkek ohnak zor iş Sınema Günlen'nde göstenlen "Kullenn Adamı" adlı fllmınde MüslümanArap toplumundakı önemlı temalara el atan Nun Buzıd, "Ataerkıl dtizen bır kultur değıl, bır üretım ılışkılen bıçımıdir" diyor "Ataerkıl duzen, tslamla uyuşmuştur. Külttirümüze dokunmadan bunu ieğiştırmeye çalışmalıyız." Sınema Gunlerı'nde Istanbul'da ağırladığımız vonetmenlerden bırı, Tunuslu sınemacı Nun Buzıd oldu AHın Lale jurısınde de görev vapan vönetmen, burada sunduğu "Kullenn Adamı" fılmıyle ılgı gordu Çok basarılı bır film değıldı belkı, "Kultenn Adamı.." Ancak değındığı konunun, ele aldığı temaların, bır MuslumanArap toplumu ıçın one mı nedenıvle ve bu konulara el atma dakı gözupekhğıvle seyredenlerı ol dukça etkılıyordu Buzıd, sorularımızı şoyle yanıtladı FUmınızi bıze nasıl açıklararaz? BUZİD Bızım toplumumuzda, kuçuk çocuklann tecavuze uğraması olayı, ataerkıl bır toplum yapısıyla yakından ılışkılıdır Çunku bu toplum evlılık dışmdakı cın<ıel ıhşkıvı anavfamaz Bar.ada tecavuz, valnız .a cınsel saldırı anlamına gelmıvor Çocuk her açıdan, eğıtım, kışılık "»zgurluk açılarmdan saldın akında iır Bızım kuşaklarımız bu saldın Mayım çok vaşadı Saldırgan veva .aldınya uğravan olarak Ille de fı'îksel anlamda değıl, ama psıkolojı jlanında, ruhsal olarak, kaygılanmız • e korkulanmızla Bu ataerkıl du'ende, çocuk, gıderek genç msan, ka1 ı ı elıne almak, bır şe\e karar verolanağından tumuyle \oksuniur "Evet, ha>ır" dcmek ve hep boun eğmek zorundadır "Erkek ılmak" dönemı geldığınde, erkek oliuğunu ıçten duyumsamasa bıle er»eklık rolu oynamak bunun ıçın de ert, katı, şıddet ıçeren davranışları >u kez kendısı sergıleverek, ıdeoloıyı surdurmek zorundadır Aslında 'erkek" denen varatığın da zavıf, du •arlı, ınanebılır olduğunu gostermek stedım fılmde Hep "guçlu erkek" majına sahıp toplumlanmızda, bu falanı gostermek gerekır Böyle bır oplumda, bır genç adamın çıkıp .endısıne yuklenmek ıstenen "sert erkek" rolunu kabullenmemesı, bu na karşı v ıkması, duzenı altust ede cek bır davranıştır Karfal'ın kışüıgı bır seçenek gıbı mı gostenlnor 0 BtZİI) Evet, bıraz Farfat, oz gurluğu seçmış, hayatını bıldığı gıbı vasamayı duşunmuştur Ama aılenın, ozelhkle babanın baskısı çok ağırdır Fılmde gostenldığınden de daha agır belkı Çozum aıle baskısından kur tulmak, onun dışında bır hayaı ku rabdmevı denemektır Bu, aslında ev bük de olabılır Yeterk evlılık, fılmde ve toplumumuzda olduğu gıbı gerek kurum, gerek seçılen eş olarak vıne aıle tarafından empoze edılmesın Fılmde hemen hep erkekler arasında geltsen ılışkılen ele alıvorsunuz. Baba ogul, arkadaş >b ilışkiler. Kadın sankı bu ıışkıler bulununden dışlannuş gıbı. Hemen tum Musluman loplumlannda da goruidugu gıbı Temel çozumun sanınm ataerkıl duzenı kırarak. kadının da erkegın yanındakı dogal >ermı alacagı bır toplum duzenınde olduğunu du^unu\orsunuz.. BUZID Evet Ve boyle bır top lumun ılerlevemeveceğım duşunuyorum Sırf erkeklerın gıttıgı bar kah ve, hep erkekler arası ilışkiler şaka lar vaşama bıçımlerı Kadın ışın ıçı ne ancak bır kerhaneve gıdıldığınde karışıvor Haşmı ve Farfat arasındakı arkadaşlık o denlı ılerıdır kı kola>ca bır eşcınsel ılışkıve de donuşebı lır Bırbırlerıne gereksınmelerı vardır Ancak fılmı bu vönde gehştırmedım Bu, anlatmak ıstedığımın vanhş an laşılmasına neden olabılırdı Toplum larımızda hep sureklı bır şıddet var 9 Bır "erkek loplumu ' olmaktan vaz geçmedıkçe de bu bovle surecek Duşunun kı bır tecavuz olayında bıle (kadın veya çocuk), tecavuzu uygu iayan nerdevse hoşgorulur ve loplumun nefretı ve kınaması, tetavuze uğrayana yonebr O, maddı, manevı bır yıkıma uğrar Sonunda, tecavıı zun suçlusu Amr'ın oldurulmesı ıse valnız saldırgam degıl onun kışılığın de baskıu "baba" motıfinı ve tum bır ataerkıl duzenı oldurme fıknnı sım gelemektedır Pekı, loplumunuzun temel kurumlanm hedef alan boyle bır film. se)ircı larafmdan nasjl karşılandı? BLZİD Çok buyuk bır seyırcı kıtlesı sevrettı fılmı Bır yasaklama ve kınama kampanvası, filme çok se yırcı sağladı Bırden çok gelıp gorenler oldu Bır Islam toplumu olan Tu nus ta, göruntu, "ımaj" hep Batıva aıt bır şey gıbı duşunulmuştur As lında oyledır de Islamın "suret yasagı", bızı vuzyıllar boyu ımajdan yoksun bırakmış, onun ıçın ılk film lenmız, ılk resım ve yontularımız hep Batı etkısı taşımıştır Halkımız. per dedekı ımajlarda kendı kendısını gor mek, bulmak alışkanlıgını henuz edı nemedı Goruntu Batıdan geldıgı ıçın, bızım fılmlenmızde de, Batının hoşuna gıdecek goruntulerın \er alma^ı gıbı bır beklentı var Ovsa ben fılmımde. ten> vonde ış gordum Halkımın kendı goruntusunu vansıttım Dekordan kışılere ve anlatıma, bıze ozgu bır kulturel dunya oluşturrnavı denedım Kendı kendımızden vetennce onur duvmuvoruz Bu vuz vıllar suren bır kolonızasvon vabası nın sonucu Degışık olan kulturu muzu daha ıvı benımsemeve, değerlendırmeye, onu bır değer vargısı gıbı değıl bır kımlık gıbı ustumuzde ta şımava zorunluvuz Ataerkıl duzen ıse, bır kultur değıl, bır uretım ılışkılen bıçımıdir ve asıl kulturunuze dokunmadan, zarar vermeden, bunu değıştırebılırsınız Bu, kapıtalızm on cesı bır zıhınsel ve toplumsal vapıdır Bır olçude Islam'la uyuşmuştur Po lıtıkada da kımı hderlere bır "baba" gıbı tapılmasıvla kendını gosterır Bu du}un<eyı vok etmek gerekır hç btR. Ljdpı da l d^i en hay>R. (un bm kaeışıkiığa big son d,u,L b>en k Rb TARÎHTE BUGÜN VUMTAZ ARMA?S 5 Haziran JOHNSON'DAN BİR MEKTUP GELİYOR!. DAMIŞMADAN BOYLE e//s EYLEME GIIŞIŞILEMIYECEĞIHI ABD VE MA7T> /L£ TU/?KtYE'NlN BAGLAK/A/I DA Soz kONUSU ED£*5EK AS/L HOKrAYA DEğlAJıYC&DU AStZEıef YAED/M BfÇrtoıtJPe VE/SDKIE/Sı SıLAHLAR BU MUPAHELEDE MOJLL4N/UIMA2&/1. Nof Soz konusu mekjhjp, gazehea Curreyf Arcayaıek. jarafmdan elde edıim/f ve daka Sonra l O64'rE SU6UH, AMCeiKA gtZLEÇık: DEVLETtEfZt BAŞKAHI LYNDOU S JOUNSON, 2AMAMN TU&KIYE &4ÇSAf£AMf ISMET WOA/Ü'y£ UNLÛ MEJCTUBUtJU GÖAJDB/SD/ Kl8£t£'TA OuZUMUN KOTULBŞMESI UZESlNE, TURKJYE'NIU AbAYA ASKEIZÎ Blg. MUDAHELE YAP/MA OLASIUĞl DOĞMUŞı DURUM ASD'hJ'M AN>C4£A @UYUtc£LÇ,ı£t HARE' TAIZAF/HDAH JOHNSO^'A ILEr(LM!ŞTl GELEK1 TUP ALIŞILMIŞ D/PLOMAT/K NEZAKETl HlÇE SAYAN S//? TAKZI>AYDI JOHMSOM, ME/CTUBUNDA OZETLE/ ASD'NE 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet Büyıık Şefimiz ve Milli tlaıtı " Lakalkırk asırlık Turk olan bır memlekeı esarete gıremez'' Ataturk Halav daıasını ılk olarak bu cumleyı sarfeltığı zaman ele almış değıldı Bunun tarıhı daha eskıdır Mıllı \fısak hududları, çızılırken tenubda mıllı ıslıklâllerı ıçın çalışan \eçarpifan Hata\lılar, Atalurkun nazannda, kendı mıllı varlıklarının mahfuznennı kendı kanları ıle lanhın sa\ falanna 5 Haziran 1937 ıhtılaflarm suzgecmden geçerek Atalurkun asgarı ısleğme mutabık bırşekıldehallojdu. Haıa\ ısııklalını kazandı \e ırktaş kardeşlerımız Hatavlılar vanıbasırnızda mıllı \arlıklarımn kendı mıllı ellerınde ıdaresı ımkâmnm ıslıhsalılebahtnar oldular Bu umunıı Turk da\ası bılhassa Aıaturkun, artık so\lı\ebılırız Aı ıcabederseşahsen dahı herfedakarlığı goze alarjk ış!e bo\ le hallotıulmasını ıstedığı bır 19371987 dava\dı Onunn,mbugunbuzafen onun hakıkı sahıbı olan Alaturke kutlulu\oruz burun mılletçe \e hastanbaşa butun memlekette Haıav da\ası zaferı dola\ısıle bu nok taıaru ışaret edışımızse bu zaferın şumul ve ehemmı velını tebaruz ettırmek ıçındır Bu şumültu \eehemmı\etlı zafer Ulu önder Ataıurke kullu olsun, Turkun buyuk evladı Aıaturk de buyuk Turk mılletıne kuılu olsun GÜÇLÜ ERKEK "Aslında 'erkek' demlen yaranğm da zayıf, duyarh, incinebiUr olduğunu gostermek istedimfUmde... Hep 'guçlu erkek' imajına sahip tophımiarda, bu yalam gostermek gerekir." \azmakta\dılar Halta bıraz daha eskı Aıalurk Bu\ukHarbınSurı\e muharebelerı sonunda Halebde Turk askerlıgının şeref\e ha\sı vetmı bır daha tesıs etlığı sıralarda dahı muhtemelyenı Turk hududunun cenub kısıınları uzennde goz gezdırmış v e Iskenderun 4nlak\a \eha\alısımt her nepahasına olsa/eda olunamaz bır Turkluk par\ası bulunduğuna karar vermışlı Bugıın bu da\a mılletterarası çelırı YUNUSNADİ