Katalog

15 HAZÎRAN 1987 CUMHURtYET/7 DISK'in çanına ot tıkayacağızi 2 11 Mayıs 1970'te Türklş'in 8. Genel Kurulu Erzurum'da yapıldı. Kongre'ye sunulan çalışma raporunda 274 sayıh yasa tasarısı ile ilgili olarak şunlar büdirildi: "Meclis'teki kanna komisyon, görüslerimizin büyiık bir çoğunlugunu benimscmiş bulunmaktaydı. Tasanlann gerek Meclise intikalinde, gerek Kanna Komisyona sevkinde ve gerekse komisyon çalışmalannda, yardımlannı esirgemeyen, başta Kanna Komisyon eski başkanı ve degerli arkadaşımız Kaya Özdemir olmak üzere, diğer işçi milletvekillerimiz Hasan Tiirkay, Enver Turgut ve Mustafa Ertugrul'un yapUkian hizmete buzunınuzda teşekkürü bir borç biliriz," Tasannın gerekçesi de olduğu gibi yayımlanmıştı. Buraya birkaç gerekçeyi aktararak sendikacıhğın nasıl Türklş Konfederasyonunun egemenliğine bırakılmak istendiği görülecektir. "Madde 26 • Sendikal hareket bir bütündür. Bu bütün içerisinde birligin sağlanması ve eşit mesuliyet prensibine uyulması hedef olmalıdır. 274 sayılı kanunun 5 yülık uygulamasında sendika yöneticilerinin iicret, yolluk ve ödeneklerinde kısmen de olsa yakınlık saglanamamıştır. Bu sebcple degişiklik teklifinde en çok üyeye sabip konfederasyona görev yükletilerek tüm sendikalann verilecek müşterek karara uymalan saglanmıştır..." O tarihte en çok üyeye sahip Türklş, başka kuruluşlan da bağlayacak kararlar alacaktı. Bu maddeyle de bağlantılı sayılabilecek bir başka 'yenilik' 29. maddede gösterilmişti. "Madde 29 Sendika hesaplannın en çok üyeye sahip konfederasyon tarafından denetlenmesi irakâmnı saglayan bu madde ile anılan hesaplann düzgün bir şekilde tutulması ve eksikliklerin üst teşekkülce ikaz olunarak düzeltilmesi saglanmıştır. Aynca hesap ve bilanço durumlannın Çalışma Bakanlıgı'na da duyurulması, ilgili bakanlıgın sendikal hareketi yakından takip etmesini temine matuftur." En çok üyeye sahip konfederasyon niteliğine dayanarak Türktş, Türkiye'deki bütün sendikaları denetleyecek, bir hesap yanlışını ileri sürerek "Ya bana katılırsın ya da seni mahkemeye verdiririz ya da bakanlıga duyunır, o yoldan cezalandınnz" diyecekti. AP'li Çalışma Bakanı Seyfi Öztürk, Türkİş'in Erzurum Kongresi'nde açıkça ilan etti: ÖNCESİ ve SONRASI 1516 Haziran i# v Dosyası ** *** ^ • * • '' KEMAL SÜLKER ye. Kaldığımız oteli ve oda numaramızı bildirdi, aynca Rıza Kuas'ın evinin telefon numarasmı da yazdırdı. Ecevit, bizimle görüşmeye vakit ayırmış, haber geldi ve Parti Genel Merkezi'nde bizi sempati ile karşıladı. Konu anlatıldı. Ecevit: "Parti çalışmalan yüzunden tasanlann niteligiyle ilgilenemedim. Sendikalı partililer de bu konuda bana bir açıklama yapmadılar. Şimdi ilk kez tasannın demokratik sendikacılık anlayışışla taban tabana zıt olduğunu anladım. Lutfedip verdiginiz eleştiri belgelerini inceleyecefim. Sanınm artık Meclis'te partimiz milletvekillerinin yapacağı bir görev kalmamışür. Ancak Senato'da partimiz sayın senatorleri. Parti Meclisi, karar verirse, tasan aleyhinde konuşmalar yaparak etkin olabileceklerdir.Beni uyardığınız için teşekkür ederim." CHP Genei Sekreteri Bülent Ecevit'in bu nezaketi ve ilgisi DİSK uyan heyetinde sevinç yarattı. Bu duygularla ertesi günü Millî Birlik Grubu'nu Meclis'teki toplantı salonlannda ziyaret ettik. DİSK'in çanına ot tıkamak Zaten Çalışma Bakanı Seyfi Öztiirk, Türklş'in Erzurum'daki kongresinde Kaya özdemir ve arkadaşlarının tasarısmdan da söz ederken, hükümet tasansının amacının "DtSK'in çanına ot tıkamak" olduğunu, bir devlet adamma yakışmayan sorumsuzlukla göğsünü gere gere açıkça söylemekten çekinmemişti. Parlak gibi görünen ve iyi niyetli olma giysisine bürünmüş Türklş'li milletvekillerinin tasansı ile iktidann tasansı Karma Komisyon'da birleştiriliyor ve Meclis gündemine alınacak duruma getiriliyordu. DİSK Yürütme Kurulu durumu görüştü ve genel yönetim kurulunu 3 haziranda olağanüstü toplantıya davet etti. Toplantının gündemi tek maddelikti ve şöyle yazılmıştı: "274 ve 275 sayılı yasalan değiştirerek DİSK'i tasfiye etmeyi amaçlayan iktidar ve Türklş Varşısında devrimci örgütlerin eylem planlaması". Böylece DİSK ve ona bağh devrimci sendikalann neler yapabileceğini, yasalarda öngörülen değişiklikten sonra varlıklan ortadan kaldınlrnadan ne gibi girişimlerle bu anayasa dışı tehlikeyi önleyebileceklerini yönetim kurulu üyeleri olan sendikalann en yetkilileri açıklayacaklardı. Genel Sekreter Kemal Sülker, konu olan tasanlann niteliğini açıklayan, maddelerin anayasaya, hukuk anlayışma, ILO sözleşmelerine, Batıdaki uygulamalara aykırıhklannı sıralayan iki rapor sundu. Kemal Türkler ise, yönetim kuruluna şunları anlattı: "Ankara'ya bir beyet olarak gideceğiz. Cumhurbaşkanı, Başbakan, CHP Genel Sekreteri ve Milli Birlik Grubu ile göriişmeye calışacağız. Sonra aldıgımız sonuca göre gerekiyorsa bir basın toplantısı yapıp gelecegiz. Biz Ankara'da iken, sendikalanmız etkin oldukian işyerlerinde direnme komiteleri kuracaklar, bunlann görevi sadece ilgililere telgraflar göndererek tasanlann meclisten geri çekilmesini istemek, bu tasanlann vahametini anlalmaktır. Telgraf metinlerini kendileri yazacaktır, yani bir merkez, çekilecek lelgrafları üretmeyecektir. Her fabrikanın sendika temsilcileri kendi anlayışlarına göre işçi ifadesiyle protestolannı yapacaklardır. Biz heyet olarak Ankara'dan donünce, neler yaptıgımızı, ne sonuç aldıgımızı geniş bir toplantı ile bütün temsücilere anlatacagız. Karan o vakit elbirligiyle verecegiz." Kendimiz öneri hazırlayahm Şinasi Kaya da önerileri özetleyerek söze başladı ve şöyle sürdürdü konuşmasını: "Ne istiyonız? Bu yasa tasanlannın kanunlaşmamasını mı? Evet! Öyle ise, yapılacak şeyler somut olarak şunlar olmalıdın Bu tasanlann degil; mevcut 274 ve 275 sayılı yasalann nasü değişürilmesi gerektigini belirten birer tasan hazıriayaum. Bunlan Müfi Güvenlik Kurulu'na, Anayasa Mahkemesi'ne, partilerin grup başkanlıklanna, lstanbul Valisine, İstanbul Garnizon Komutankgı'na gönderelim. Ankara'da da temaslar vapalım. Mutlaka büyük bir kapalı salon toplantısı düzenleyelim; orada gelişmeleri özetleyelim, Türktş'le iktidann ortaklaşa anayasaya aykın, yeni bir sendikal diktasına yol açacak tasanyı protesto edelim. Orada işçüerin eylem koftusundaki önerilerini yazılı vermelerini batırlatalım ve onları oylayarak sonuca varahm. Derhal basınla irtibat kuracak bir büro oluşturalım." DİSK Genel Başkanı, toplantı sonunda kesin görüşlerini açıkladı. Kemal Türkler'in söyledikleri şöyleydi: "tşlerin yurütümü için bana yetki verin; yapacağım herhangi bir davete mutlaka uyulacagını burada karara bağlayalım. Bilinmesinde yarar vardın Sendika özgüriügü Ukesi, dolaylı olarak ortadan kaldınlırsa, anayasa ihlal edilmiş olur. Biz anayasadan yana oldugumuz için bu ib BEKLENENDEN SERT TEPKİ Türklş yönetiminin 274 ve 275 sayılı yasalan değiştirme girişimi yalnız DtSK'i değil, hatta daha çok işçileri ilgilendiriyordu. Çünkü sonuçta tek bir sendika seçeneğine mahkum edilecek olanlar onlardı. Bu yüzden 16 haziranda öfkeli işçilerin ve devrimci gençlerin hışmına uğrayan yerlerden biri de, Türklş'in Gümüşsuyu'ndaki bölge temsilciliği binası oldu. lale müsaade edilmemesini temine çalışacağız. Müzakereler uzun sürerse, bazı milletvekillerinin yapacağı önerilerle referandum ilkesini toplusözleşme kanununa koydurabiliriz, o zaman sarı sendikacıhğın kökü kazınır. Bana göre, ilişkilerimizi önce bağımsız işçi sendikalanyla yapalım. lşbirligini önce işçilerle saglayalım. Son fiyat artışları ve zamlar ele alınarak bir mitingte işçilerle buluşabiliriz sanırım. Bu mitingte sendika özgürlügü teması da işlenebilir. tşçilerin kendileri karar almalı, DtSK, bu kararlan uygulamalıdır." ri de kesinleşti. Kemal Nebioğlu, Salih Çetin, Celal Beyaz, Şinasi Kaya, Hilmi Güner ve Mustafa Baştan'ın imzaladığı raporda dört madde ve fıkralar şöyle yazılmıştı: ^Ankara'ya gidecek heyetin, kanunun bugünkü Meclis gündeminde bulunması nedeniyle 8.6.1970 Pazartesi günü göriişmelere başlamak üzere Ankara'da bulunmasına, Bu gidişle ilgili basın bildirisinin 6.6.1970 günü basına verilmesine. Bu bildiride: a) Gidisin nedenlerinin, b) Hükümet, sendika özgürlüğünü katledici tutumundan vazgeçmediği takdirde yapılacak uyarıların, eylem biçimlerinin ikaz mahiyeünde belirtilmesine, Heyetin Ankara'daki temasları sonucunda yapacağı basın toplantısından sonra Istanbul'da: a) 100 bin adet bildiri hazırlanıp, eylemin tarihinin işçilere ve halka duyurulmasına, b) Duvar afişleri bastırılıp asılmasına, c) Yerlere yazı yazılmasına, Anayasaya dayanarak bir kısım bölgelerde bir saaüik genel greve gidilmesi ile çeşitli direnişlere başvurulması uygun görülmüştür. Saygı ile arz olunur." U y a n heyeti Ankara'da Cumhurbaşkanından, Başbakandan, Milli Güvenlik Kurulu'ndan DİSK heyeti için randevular rica edildi. Hiçbirinden yanıt gelmeden Kemal Türkler başkanlığındaki heyet, Ankara'ya hareket etti. Genel sekreterlikçe hazırlanan bir muhtıra metni çoğakıldı ve bunlara bir mektup ektenerek genel sekreterce Ankara'ya götürüldü. Rıza Ku Demirel kaçıyordu, ama kimden? Arkadaşlar ayrı ayrı senatörlere kendi açılarından tasannın tehlikelerini, anayasa ile çeliştiğini, İLO ilkelerine ters düştüğünü anlattılar. Derin bir ilgiyle dinlediler bizi. Vehbi Ersü, Suphi Gürsoytrak, Suphi Karaman, Sami Küçük ve Ahmet Yıldız, DİSK uyan heyetinin görüşlerine büyük önem verdiklerini birer birer bildirdiler ve Senato'da bu yasanın gereken ölçüde eleştirileceğine inanmamızı istediler. Bu ictenlikli ilgi bizi mutlulandırdı. Ancak Başbakanlığa giderek yine giriş katındaki polis merkezini aşarak ne özel kalemle, ne de Başbakanla görüşmemizin mümkün olmayışına şaşmadık. Demirel aslında gerçeklerden kaçıyordu; DlSK'ten değil.. 11 haziran sabahı DİSK uyan heyeti Ankara'da bir bildiri yayınladı. Bildiri, toplumsal huzursuzluğa ışık tutuyor ve işçi konularına ağırlık veriliyordu. Basına verilen bu bildiriden sonra öğrendik ki, öğleden sonra Meclis, Sendikalar Tasarısını görüşüp kabul etmiş. Bu, beklenmeyen bir hızdı ve en azından bir hafta daha tasannın müzakeresi sürecek sanıhyordu. DİSK uyan heyeti, otelde bir durum muhakemesi yaptı.. Görüşler açıklandı, tartışıldı. Karar: Ankara'da yapılacak iş kalmamıştır, hemen Istanbul'a gidilmeli.. Eylem komitesi ile görüşüp hızla verilen kararlan uygulamaya geçmeli. Her dakika, DİSK aleyhinde işleyecek.Buna engel olmak için vakit yitirilmeyecek.. Otel hesabı kesildi, gece karanlığında Kemal Türkler'in otomobili ile tstanbul'a doğru yola çıkıldı. 12 haziran cuma sabahı saat sekizde Çemberliıaş'taki Güzel apartmanının üst katında, DtSK Merkezi'nde uykusuzluk ve yorgunluk hiçe sayılarak çalışma başladı. Yürütme Kurulu saat 13'te, Yönetim Kurulu saat 14'te toplantı yapacaktı. tstanbul Valiliği, Sayın Cumhurbaşkarunın DİSK Heyetini cumartesi sabahı saat ll'de kabul edeceğini bildirdi. Ankara'dan dönen heyet, Nebioğlu ile Sülker'in uçakla Ankara'ya gitmesini, Ankara'da Küas'ı da alarak tam vaktinde cumartesi sabahı saat U'de Çankaya'da olmalarına karar verdi. Cumhurbaşkanı DİSK'lileri kabul etti 13 Haziran 1970 cumartesi sabahı uçakla Ankara'ya giden Nebioğlu ve Sülker, kendilerini bekleyengenel başkan vekillerinden TİP Ankara Milletveküi Rıza Kuas'ı evindeziyaret ettiler ve kısa bir görüşmeden, Istanbul'daki havayı ana çizgüeriyle anlattıktan sonra Kuas'ın kullandığı araba ile Çankaya Köşkü'ne giderek Cumhurbaşkanı Sunay'ın kabulünü birkaç dakika beklediler. Sunay, DtSK Heyetini kabul etti. Gelenlerinörgütteki görevlerini öğrendikten sonra aralarında birsözcü sevrnelerini önerdi. Zaten daha önce konuşulmüş, ilk konuşmayı Genel Sekreter Sülker yapacak, 274 sayılı yasa değişikliklerinin nasıl oldu bittiye getirildiğini Genel Başkanvekili Rıza Kuas açıklayacak, Genel Başkanvekili Kemal Nebioğlu da, girişimin politik ve ideolojik yönünü açıklayacaktı. Sülker, yasanın getirdiği olumsuzlukları ve işçilerin üye olmadıkları sendikalarca toplu sözleşmelere bağlanacaklannı, DİSK'İ Türklş'in vereceği kararlara göre yönetmek gibi akhn alama>'acağı bir yöntemin öngörüldüğünü söyleyince Sunay: "Olmaz öyle şey!" diye itiraz etti ve: "Beni aldatmaya kalkmayın, hakikatleri söyleyin, dediğiniz akıl alır şey degil" diye ekledi. Kuas, Meclis'te 35 kişinin bulunduğunu, yasanın bu azınhkça çıkarıldığını söyleyince de Sunay. "Parlamentoda böyle şeyler olur, miHetvekilleri nisabı sağlasaydılar" yanmnı verdi. Kuas: "İşte bunun için sizden istirhamımız bu yasayı veto etmenizdir" deyince Cumhurbaşkanı Sunay: "Bana görevimin ne olduğunu söylemeyiniz," dedi. "Ben her gün anayasadaki yetküerimi okur ve bilirim." Sunay'ı teskin edici konuşma yapma görevi Nebioğlu'na gelmişti. DİSK Genel Başkanvekili saygılı bir dille Kuas'ın sözlerini yumuşattı ve aynı isteği başka kelimelerle ifade etti. Bu arada Sunay: "Sana bir şey soracagım" dedi Nebioğlu'na, "Bazı gençlerin bazı toplantılarda sol ellerini kaldırdıklarını ve yumruklannı sıktıklannı göruyorum. Bunun anlamı nedir?" Nebioğlu, DİSK bünyesi içinde böyle bir gösteriye tanık olmadıklannı, bunun ne anlama geldiğini bilemediğini söylemeyi tercih etti. "Bana vereceginiz bir metin var mıdır? Hazırladınız mı böyle bir yazı?" deyince, Sülker Cumhurbaşkanına: "Hazırdır paşam" dedi, "bir muhtıramız var, takdim edeyim.." • Ve Istanbul'da hazırlanan muhtırayı Cumhurbaşkanı'na sundu. ~ Sunay: "Bunu Senato Başkanı'na gönderecegim ve Senato görüşmeleri sırasında bunu nazan dikkate almalannı isteyeceğim" dedi ve ayağa kalktı. 3 haziranın sonuçları Genel Sekreter Kemal Sülker, 3 haziran toplantısının sonuçları sayılabilecek 8 maddelik bir öneri paketi oluştuğunu söyledi ve notlarına bakarak bunlan okudu: "DtSK yetkili organlannın verdigi görevlerin yerine getirilmesine öncelik verilecektir. DlSK'in isteklerini tespit edecek üç kişilik komisyon kurulmasına, komisyona tbrahim Çetkin, Celal Beyaz. Avni Erakahn'ın seçilmesine, Ankara'ya gidecek heyete Kemal Türkler, Kemal Süîker, Kemal Nebioğlu, Rıza Kuas, Ehliman Tuncer ve Celal Beyaz'ın seçilmesine, Uyarı heyetinin a) Sayın Cumhurbaşkanı ile, b) Başbakanla, c)CHP Genel Sekreteri ile, d) Ge.ekirse ilgili her makam ve her kişi ile ilişki kurmasına. sonunda lüzum görürse basın toplantısı düzen ; , i önemm Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, yasa değişikfiklerini önlemesi için kendisine başyuran DÎSK yöneticilerine çıkıştı: Beni aldatmaya kalkmayın, hakikatleri söyleyin, dedikleriniz akıl alır şeyler değil! Lastikîş'in milletveküi genel başkanı Rıza Kuas, yasa Meclisten geçerken oturuma 35 kişinin katıldığını, yasanın bu azınhkça çıkarıldığını söyleyince de 'Parlamentoda böyte şeyler olur, miHetvekilleri nisabı sağlasaydılar' yanıünı verdi. lemesine, Eylem Komitesi'ne Şinasi Kaya, Salih Çetin, Celal Beyaz ve Hilmi Güner'in seçilmelerine, heyet lüzum görürse yardımcı olacak her sendikadan bir kişiyi isteyebilecefiine, Eylemleri koordine etmek için Kemal Nebioğlu başkanhğında Hilmi Güner, Salih Çetin, Celal Beyaz, Avni Erakalın, Mustafa Bastan ve Şinasi Kaya'dan oluşacak yedi kişilik bir komisyon kurulmasına, komisyonun 4 hazirandan başlayarak görev yapmasına, Eylem komitesinin, eylem türünün karar organlannda belirlenerek saptanacagını bilerek, kararlaştınlan eylemin komite tarafından organizesi ile ilgili haberteri basına vermek için aralarından birini görevlendirmelerine, Yasada yapüacak degişikliklerin antidemokratik olduğunu, ILO sözleşmelerine aykırılığını belirtecek bir metnin genel sekreterlikçe telgraf seklinde hazırlanarak hemen ilgililere gönderilmesine, yönetim kurulunun gerektiğinde yine olaganüstü toplantı yapmasına karar verildi." Tasanlar hazırlandı, çoğakıldı. Eylem komitesi de raporunu verdi. 5 haziran günü yaptığı son toplantıda eylem komitesinin önerileas milletveküi olduğu için Çankaya ile temasa geçti, ilgiliye, amacı anlattı ve Sayın Sunay'dan randevu istendiğini bildirdi. Cevap alınmadı. Başbakan Süleyman Demirel'in özel kalem müdürü ile bile telefonla görüşme sağlanamadı. Emniyet görevlisi bir komiserle telefonla konuşuldu. O da Başbakanın çok meşgul olduğunu, kendisiyle görüşülemediğini, bu yüzden özel kalem aracılığıyla randevu sağlayamadığını söyledi. Milli Güvenlik Genel Sekreterliğinden de konu kendilerini ilgilendirmediği için, görüşme yapılamayacağı söylendi. CHP Genel Sekreteri, 14 haziranda Istanbul'da yapılacak CHP il kongresi ve daha çok 3 temmuzda başlayacak 20. CHP kurultayı ile ilgili çalışmalar içindeydi. lnönü ile arasında çıkan görüş aynhğı nedeniyle Biilent Ecevit bazı hazırlıklar yapıyor, konuşmasını hazırlıyordu. Ankara'da parti genel merkezine bile pek az uğradıgı, genellikle bir iki vakınının bildiği bir yerde çalışmalarını sürdürdü^ü söyleniyor ve DİSK Heyeti'ni kabul edebilip edemeyeceğine kesin bir yanıt verilemiyordu. Kemal Türkler: "Bizim Ankara'da oldugumuzu, kendisiyle mutlaka kısa bir görüşme vapmak istediğimizi ve bunun çok önemli olduğunu söyleyin, sizden istegimiz budur" dedi parti genel merkezindeki yetkili . . .; \ | 5 Merter'deki direniş karan Cumhurbaşkanı Sunay'ın DİSK uyan heyetini kabulü sona ermişti. Nebioğlu ve Sülker, Kuas'ın konuğu olarak Ankara'da birkaç saat kalarak muhtemel geüşmeler hakkında Kuas'a bilgi verdiler, o gün Dğleden sonra yapılan toplantıda pazar günü temsikilerle konunun görüşülmesinden sonra kesin bir eylem karanmn alınmasını umduklarını söylediler ve Ankara'daki politik gelişmeleri, tasarınm Meclisten çıkan şeklini öğrenmeyi saglayan temaslar da yaptıktan sonra geç vakit uçakla tstanbuFa döndüler. 14 haziran sabahı Merter'de Lastiklş'in salonunda işçi temsilcileriyle toplantı yapılacagını gece Celal Beyaz bana telefon ederek bildirdi. Ankara'da yorulduğumu, uçakta bu kez başımın döndüğünü söyledim. Cumhurbaşkanı'yla görüşmemizin sonucu hakkında bilgi istedi. "Yann Lastiklş'e gelince anlatınm" dedim. Oysa sabahleyin üzerimde kırgınlık vardı. lçimde bir eziklik, kemiklerimde bir sızı başladı sanki. Merter'e gitmekten vazgeçtim. 15 haziran pazartesi sabahı KadıköySirkeci vapuruna binerken aldığım Cumhuriyet gazetesi, Merter'de DİSK işyeri temsilcilerinin direniş karan aldıklarını yazıyor, ayrıntılı bilgi veriyordu. TÜRKlŞ't TANIMIYORUZ Türklş yönetiminin ve AP'nin Türklş'li milletvekillerinin DİSK'İ ortadan kaldırmak için giriştiği çabalara 1516 haziran yürüyüşüne katılan işçiler "Biz de Türklş'i ta nınuyoruz"yanıtını veriyorlardı. Sendikal rekabet, bir büyük konfederasyonun, sırtmı iktidann gücüne dayayıp, ötekini ortadan kaldırmaya çaiışması noktasına varmıstı. SİRECEK