Katalog

«I 3 ARALIK 1987 KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR ISMAtL GULGEÇ CUMHURİYET/5 Y&YIN DÜNYASENDA İNCELEME ARAŞTTRMA YÖNETEN ŞAtÜNALPAY SencerDivitçioğlu'nagöreKök Türkler Ttirk tarilıiniıı sıfır noktası / • Prof. Dr.Senceı Divitçioğlu, 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu ile İstanbul Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi'ndeki görevlerinden emekliye sevkedilen Türkiye"nin seçkin sosyal bilimcilerinden biri. Mikroiklisal, Antalya Bölgesi Girdi Çıktı Analizi, Osmanlı Toplumu ve Asya Üretim Tarzı, Gelir, Üretim ve Bölüsüm gibi kitaplan yanı sıra, iktisat teorisi ve Mantizm üzerine Türkçe ve yabancı dillerde yayınları bulunan Divitçioğlu, iki yıl Universite de Paris XNanterre*de davetli profesör olarak çaiıştıktan sonra yurda döndü. Geçen günlerde, son beş yılını verdiği yeni çaLşmasını yayımladı. Divitçioğlu'nun Ada Yayınlan tarafından basılan ve Kök Tüıkler. Kut, Küç ve Ülüg başlığıru taşıyan bu araşürması, 6T8. yüzyıllar arasında yaşayan Kök Tttrk toplumunu konu aJıyor. Bu incelemede Divitçioğlu, "Kök Türkkrin sosyal yapısını (sosyal kuruluşunu)" geliştirdiği antropolojik bir model ışığında ve Orhon Kök Türk ve Uygur yazıtlan ile Yenisey Kırgız raezartaşı yazıtlarına dayanarak "yorumlamayaanlamaya" çalışıyor. Divitçioğlu ile kitabı üzerine konuştuk. Sayın Divitçioğlu, iktisattan tarihe geçmeniz demek olan bu çalışmavı neden yaptıgınızı yalıuzca "merak" Ue açıklıyorsunuz. Son beş yılınızı alan bu hajli güçlü merak nereden ka\naklandı? Bu ilginin çıkış noktası kapitalizm öncesi üretim tarzlan üzerine önceki çalışmalannız nudır? DtVtTÇtOGLU Bu kitabı 1402 darbesi ertesinde Universit i de Paris XNanterre'de davetli profesör olarak çahşırken yazmaya başladım. Türk üniversitelerindeki bütün öğrencilerimi ve yakın meslektaşlanmı yitirmiştim. Ustelik Fransa'da kalmaya da niyetli değildim. Çalışmalan PMFESflft DİVtTÇİOfeJU 'Türk tarihini merak ettikten sonra, bir yerden başlamak gerekiyordu. Kök Türkler ise bu tarihin sıfır noktasıdır" mı iletecek bir çevreden yoksun olduğum için de "iktisat" benim için bitmişti. Nitekim, o yıllarda yazdığım iktisat teorisi konusundaki makalelerimi ya Ingilizce ya da Fransızca olarak yayımladım. Ne ki iktisat yerine seçebileceğim başka bir uğraş hazırdı: Tarih. Bundan yirmi yıl önce Osmanlı Toplumu ve Asya Üretim Tarzı adlı kitabı yayımlamıştım ve o döriemden bu yana tarih ve onunla ilgili Marxist üretim tarzı teorisi uzerinde çalışmalanmı usul usul sürdürmekteydim. Aynca, bana sorarsanız, iktisatçının tarihçi olması fevkalade meşruydu. Nihayet tarihçilerin cüretkârlan da sosyolog, antropolog veya iktisatçı olmuyorlar mıydı? Eh, tarihi tabii ki Türk tarihinimerak ettikten sonra bir yerden başlamak gerekiyordu. Kök Türkler ise bu tarihin sıfır noktasıdır. Zira tarihte ilk kez kendilerine Türk diyen ve saydam bir Türkçeyle yazan budun onlardır. Bu çalışmaya girerken yanrtlamak istediğiniz temel araştırma sonılan hangileriydi? DtVtTÇtOGLU Kök Türk toplumunu araştırma programı olarak seçtikten sonra, soruları sormak kolay olda Kağanın üstlendiği işlevler nelerdir? Kağanın egemenliğinin koruyucusu hangi kurdur? Kök Türk toplumunda kurlaşma nasıldır? Vargısal olarak, Kök Türk devleti ne biçimdir? Kök Türk lmparatorluğu nasıl tanımlanır? Ulaştığınız sonuçlan kısaca ifade etmek mümkün olabilir mi? DtVİTÇİOCLU Kendime sorduğum sorulara oldukça tatminkâr yanıtlar bulduğumu söyleyeyim: Kağan, Kök Türk toplumundaki dini, siyasi ve iktisadi işlevlerin tümünü uhdesinde toplamıştır. Bu bakımdan, toplumdaki erkin tek sahibidir. Kök Türk boy beyleriyle alp savaşçılar kağanın egemenliğinin koruyucusudurlar. Hepsi birlikte Akbudun adını alırlar. Toplumda geriye kalan kısma karabudun denir. Bunlar, göçebe çoban halktır. Böylece Kök Türk toplumu iki kurlu bir sosyal yapı gösterir. Ak ve kara budunlar arasındaki organik bağ kopmamıştır. Kök Türk boy birliği içinde vergi yoluyla sömürme olgusu genelleşmemiştir. Kağan tıpkı bir boy beyi gibi budunu ailesi beyleri tarafından yönetir. Kağan ve beyler ile karabudun arasındaki ilişki ödüllemekarşı ödUlleme şeklinde kurulur. Karabudun kağana savaşçıhk şeklinde hizmet verirken, kağan da ona ulcadan (ganimetten) pay üleştirir. Bu demektir ki, Kök Türk toplumunda hakimiyet ve tabiyet ilişkiieri, sömürü olgusu üstüne oturmaz. Bundan dolayı devlet, "erken devlet"tir. Kök Türk toplumunda sömürme olgusu savaş aracıhğıyla, budundan buduna gerçekleşir. Sömürünün asli biçimleri, tabi budunlardan ve düşmandan alınan ya da gasp edilen vergi, haraç ve ulcadır. Kök Türk toplumu ve kiütürü Ue ilgili bulgularınız acaba çagdaş Türk toplumu ve kültühinün anlaşılması konusunda da bazı ipuçlan içeriyor mu? DtVtTÇİOĞLU Üzerinde çalıştığım dönem, 6. 8. yüzyıllar. Buradan elde ettiğim sonuçlan, aradan geçen on iki yüzyıla rağmen, yirminci yüzyılın ikinci yarısındaki Türk toplumunda sınamaya kalkışmanın abes olduğunu saruyorum. (İsteyen bu sıçramayı yapabilir.) Zira, tarihsel olgularda gözlemlendiği varsayılan özdeşliklerden hareket ederek, genelletneye, teoriye gitmenin mutlu sonuçlar doğurduğu pek iddia edilemez. Çünkü tarihi herhangi bir şablona göre mantıksal olarak yenidenkurabilirim ama, gelecekte ortaya çıkacak gelişmeler bu şablondan bağımsız olabilir. Bundan dolayı, tarihte teori kurmak bana olanaksız gözükmekte. Hem, yaptığım bu çalışmanın günümüze yansıyacak pratik bir faydasının, dersinin olması da gerekli değil. "Anlamak" kendi başına bir süreç olamaz mı, başka olayları daha doğru anlayabiltnek için... Kitabınızın son bölnmünde, "Kök Türk toplumunda altyapı denilen maddi koşullar (iktisat), biyoloji, din, akrabalık, siyaset ve savaş gibi pratiklerle topak bir yapı oluşturur, öyle ki durağan bir yapıya sahip olan göçebeçoban Kök Türk toplumunun içsel düzeyinde bu kertelerin hiç biri başat ve belirleyici olamaz" diyorsunuz. Vardığınız bu sonuç, larihsel maddeciliğin, iktisadın (üretim ilişkilerinin) toplumsal yapıda ilk veya son kertede belirleyici olduğuna ilişki n temel varsayımını, Kök Türk toplumu açısından, geçerli görmediginiz anlamına mı geliyor? DtVtTÇtOĞLU Evet, hem de Marx ve Engels'i izleyerek. (Kitapta onlardan yeterinee ahntı var.) Kapitalizm öncesi üretim tarzlarında ve bu arada göçebeçoban üretim tarzında iktisadi k?rte başat ve belirleyici olamaz, din, akrabalık, siyaset, savaş gibi kertelerle arabağıntılı olarak hareket eder. Buna karşılık, kapitalist üretim tarzında iktisadi kerte ötekilerden bağımsızdır. Bu, "Tarihi maddedlik öğretisi kapitalizm öncesi üretim larzına uygulanamaz, sadece kapitalist üretim tarzına özgüdür" demek midir? Böyle bir ifadenin peşinen Marxist toplumların evrim yasasını zedeleyeceği açıktır. Bunu sadece ben söylemiyorum, şimdilerde herkes bunu konuşuyor. Bundan sonraki çalışmalannızda tarihe devam edecek misiniz. yoksa iktisada 'dönüş' söz konusu mu? DtVİTÇtOĞLU Bundan sonraki çalışmam OrtaÇag Türk Toplumlannda Devletin Kuruluş Teorisi olacak. Bu amaçla sırasıyla Karahanlı, Selçuklu, Osmanlı ve Beylikler devletlerinin kuruluş süreçlerini yakalamaya çalışacağım. HABERLER Â^ ] | " " BEHİÇ AK GIP92 4Y4K \ / KİM KİME DUM DUMA ben \opkm zorvnd<\ te P İ K N İ K PİYALE MADRA UATIPLA BAK. Bİİ2. SENLE TAhA YED1 YEMİST1K... r HAT1BLAMU BİR KERESINPE DE MLÜGAN ABLA ÇOK UAK1I S U KISAKISA Gencay Şaylan / ÎSLAMİYET VE SİYASET: TÜRKÎYE ÖRNEĞ1, V Yayınlan, Ekim 1987, 159 s. Gencay Şaylan'ın yeni kitabı, "1980 yümdan sonra toplumsal yaşamın ve siyasal düzenin Islami esaslara göre düzenlenmesini isteyen akımının büyük güç kazanması, bu akımın mevcut sistemi ciddi bir şekilde sorgulaması, Türkiye için yepyeni bir gelişe olmuştur" saptamasından hareketle söz konusu gelişmeyi tartışıyor. Şaylan kitabı için, "Bu çahşmanın akademik olma iddiası yoktur ya da bir başka deyişle test edilmesi gerekli bir hipotezi yoktur. Sadece alanla ilgili önbilgi edinmeyi içeren genel bir gözlem olma niteliği taşımaktadır" diyor. netim uygulamalarını irdeleyen çaJışmasını sunarken yazar, "tnsanlann kendi kaderlerine egemen olmaları... ülküsünün toplumsal yapılaşma düzeyinde dile gelişi olarak gördüğümüz özyönetim girişim ve deneyimlerini, özgürlüğü, eşitliği ve bütünselliği içeren bir sorunsal açısından ele almaya çalışacağız" diyor. aongtiN yavuz fflZLI GAZETECİ NECDET ŞEN D'JMAHOAN eö? GO7İ NASIL AÇICAA2 ? \TlRlMNniN öü.. 0u 3 Raşit Gökçeli / DEMOKRATİK KİTLE ÖRGÜTLERİ ÜZERÎNE, Kıyı Yayınlan, Ekim 1987, Raşit Gökçeli'nin Bir Örnek Olay: Mimarlar Odası altbaşlığını taşıyan bu kitapçığı, "1980 sonrasında demokratik kitle örgütlerinin farkhlaşan koşullarını" irdelemeyi amaçlıyor. Gökçeli, incelemesini sunarken "Amaç, yalnızca kimlik bunalımı geçiren ikincil örgütleri açıklamak değil, toplumsal muhalefetin bu alanında bir program taslağı oluşturmayı da denemektir." UZAL'LI Y1LLAR 1983 İ987 Yavuz Donat / ÖZAL'LI YILLAR: 19831987, Bilgi Yayınevi, Kasım 1987, 504 s. Yavuz Donat'ın "Yavuz Donat'ın Vitrininden" genel başlığı altında toplanan yazılarının üçüncü cildi de yayımlandı. Donat'ın Tercüman'daki köşesinde kasım 1983eylül 1987 arasında çıkan yazılardan seçmeleri kâpsayan bu ciltle üç kitaphk dizin tamamlanıyor. Mustafa Ekmekçi / KILÇIKLI BALIKLAR, Boyut Yayınevi, Eylül 1987, 152 s. Gazeteciyazar Mustafa Ekmekçi, Cumhuriyet'te yayımlanan yazılanndan seçmeleri bir kitapta topladı. Seçmeler, 23 Şubat 1979 tarihli "Yannlar Kimin?" başlıklı yazıdan, 13 Ocak 1987 tarihli "Frenk Mustafendiyle Torunu" başhkh yazıya uzanan dönemi kapsamakta. Celal Başlangıç / KANLI BÎLMECE: G Ü N E Y D O Ğ U , Boyut Yayınevi Kasım 1987, 257 s. Cumhuriyet'in Adana Temsilcisi Celal Başlangıç, "Güneydoğu olaylarmı" en yakından inceleyen gazetecüer arasında yer aldı. Başlangıç'ın aralık 1986 ağustos 1987 arasında yayımlanan haber ve yorumlan bir kitapta toplandı. Kitaba yazdığı önsözde tlhan Selçuk, "Bilim, çoğu zaman toplumsal kesimde yaşananları, geriden, tıknefes, soluk soluğa izleyebiliyor; gazetecilik bu bakımdan gittikçe daha çok öriem kazanıyor. Celal Başlangıç'ın kitabı, Güneydoğu Anadolu'ya dönük büinç ve bilgi düzeyimize ancak bir bilim kitabının sağlayacağı katkıları taşıyabilecektir" diyor. ÇÎZGİLtK KÂMtL MASARACl Nevzat Toroslu / NASIL BİR CEZA KANUNU, V Yayınları, Ekim 1987, 116 s. Hukukçu Nevzat Toroslu'nun kitabı, "Adalet Bakanhğı'nca oluşturulan bir 'komisyon' tarafından hazırlanan ve kamuoyunun değerlendirmesine sunulan 'Ceza Kanunu Öntasarısı'nın eleştirel bir değerlendirmesini" konu alıyor. Toroslu, "Yönetilebilecek eleştirilerin bu çalışmada değinilenlerden ibaret olmadığı kuşkusuzdur. Asıl aksaklıklar, öntasarı kazara bu biçimiyle kanunlaşacak olursa, uygulamada ortaya çıkacaktır" diyor. KEMPN MORTON CÜWiCBIU*flKll Kenan MortanCemil Çakmaklı / KALKINMA ARAYIŞLARI, Altm Kitaplar, Kasım 1987, 393 s. Doç. Dr. Kenan Mortan ve Dr. Cemil Cakmaklı'nın ortak kitapîarı "Türkiye'nin son kırk yılda ne kadar yol aldığını" belirlemeyi amaçlayan bir inceleme. Türkiye'nin "planlı" ve "plansız" kalkınma arayışlan ile son yirmi yılda "Plan adlı plansızlıklar"ının irdelendiği üç ana bölüme aynlan çalışma, son bölümünde "Nasıl büyüyeceğiz?" sorusunu tartışıyor. Tevfik Çavdar / AĞAÇ YAŞKEN EĞtLİR KEMAL GÖKHAN aİiuÜml şi i haKSfcatto ctoj \\l 1 1MI'\H MOKl.l (.1 ' MAHİM! TARÎHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAK 3 Aralık "MÜNTEHtBt SANÎ"DEN SEÇMENE, V Yayınlan, Kasım 1987, 124 s. Tevfık Çavdar'm son kitabı, yazann 1908 genel seçimlerinden bugüne Türkiye'de seçimler ve seçmen davTanışlarıyla ilgili yorumlannı içeriyor. Çavdar, kitabını sunarken, "Kırk yıldır seçimler tek dereceli olarak yapılmakta. Ama seçmen, adaylar arasından özgür bir seçim yapabilmekte mi? Bu soruya evet dememiz mümkün değil" diyor. TORPIL 8/ÇfMU SAİ/A6 BALONU.. Ş 6ALOMUMU DEHeMffri. i9. VÜZYILtN İKİNCİ YAIZtStUDAKİ SAVAŞLA&OA , GÖZGTieiUtE AMACY^ İOJLLAMtLAN kUJtaESEL 8ALONAIMAKILAR VA/ y£\Iİ SALONU 8İÇ/Mİ/V0&YDİ HS" TEft: İUUF /'ÇİAİOE İKi PA&ÇADAM MEYDANA AAOVOIZLA BAÜONL4&A HAVA BASfUYOfZ VE Pee.VANE YA&O/MIYLA süreç Albert Howe Lybyer / OSMANLI İMPARATORLUĞUNUN YÖNETÎMt, Çev. Seçkin Cılızoğlu, Süreç Yayınları, Kasım 1987, 350 s. Amerikalı tarihçi A . H . Lybyer'in 1913 yılında Londra'da yayımlanan kitabı, The Government of the Ottoman Empire at the Time of Sulieman the Magnificent (Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı Imparatorluğu'nun Yönetimi) Türkçe yayımlandı. Harvard Üniversitesi'nde doktora tezi olarak hazırlanan çalışma, yayımlandığında bir de ödül kazanmış. CUMHURIYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN Kadir Cangızbay / SÎYASET ÖTESİ TOPLUM, V Yayınlan, Ekim 1987, 160 s. Ankara lktisadi ve Ticari Bilimler Akademisi'nde savunulan bir doktora tezi olarak hazırlanan bu incelemenin konusu "Kuramsal bir yapı olarak özyönetim." Özyönetim kavramıru, tarihsel gelişimini ve çeşitli özyö AYIN EN ÇOK SATAN KİTAPLARI / ŞttR 1.11.1987 2.12.1987 Sıra: Kod: Kiubın Adı/Yaıan: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 152.411 152.410 152.412 152.413 004.049 022.273 022.283 022.281 152.384 002.007 Fiyatı: Mapusluk Zor ZanaaVNazım Hikmet 1400. Bu Memleket Bizim/Naam Hikmet 4400. Sevda Ateşten Gömlek/Nazım Hikmet 1400. Gurbet ölümden Beter/Nazım Hikmet 1400. Şafak Turküsü/Nevzat Çelik 945.İlk Şiirler/Nazım Hikmet 1050. Şiir..ölümcülYolculuğunSenin/İsmailUyaroğlu1050Gecede Gulümseme/Huseyin Alemdar 1050.Memleketimden Insan Manzaralan/Naam Hikmet5O00 Yıldız Tutuiması/Hüseyin Haydar 1050. 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet 3 Arahk 1937 buraya elektrik cereyanı gelmemiştir. Bugünlerde cereyan verilmesi muhtemeldir. Kerteriz istasyonu şündikı halde îzmir, Ankara ve İstanbul arasında uçan tayyarelerle temasta bulunacaktır. 19371987 Yeni bir hava istasyonu kuruldu Devlet Havayolları idaresi, bütün teşkilatını son sistem aletlerle teçhiz etınektedir. Son olarak sısli havalarda tayyareler rotalanm kaybettikleh vakit pusulalarmı duzeltmeleri için Yeşilkoye bir kerteriz istasyonu inşa edilmistir. tstusyonun butun tesisatı tamamlanmısıır. Yalnız daha Altın fiatı yükseldi Dün, borsa haricinde altın, iki kuruş daha yükselmiştir. Bu surette fiat 1108 kuruşa kadar yükselmiş bulunuyor.