Katalog

CUMHURÎYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER nılarak seçılmesı sağlanır Böylece, butçeye o hızmetın malıyetı kadar ödenek konurken, hem de en fazla >aran sağlayacak seçenek olan hızmet programı uygulanmış olur Sonuçta ıse kamu yönetımınde verımh hızmetler yapılırken, ısraf da azalmış olur Bu tekruk esaslara göre yapılan butçede, hizmetler sınıflandınnası yer aldığına göre, her yıl butçe göruşmelerınde hızmet programlan tartışılmalı, malıyet fayda analızlennın uygulama sonuçları göruşülerek, gelecek yıl ödeneğı saptanmalıdır Yapılacak hızmet, o yıl yenı konuyorsa, zaten o yıIın ekonomık şartlarına göre değerlendırme olacaktır, yanı sıfırdan başlayarak görüşulecektır Hızmette azalma veya çoğalma varsa, yıne malıyet fayda, ış ölçumu gıbı analızler sonucu, o hızmet yenıden değerlendırıhp ödenek verılecektır Ancak, övle hızmetler vardır kı, bunlar sureklıdır Her yıl bütçe göruşmelerınde sıfıra ındırgenıp, o hızmet yenı başhyormuş jobı analızler yaparafc değerlendırmek zaman, emek yıtırımıne neden olur, genel ıdare ve destek hızmetlen gıbı Uzun dönemlı yatırımlarda ıse yatırımın hedefi her yıl ıçın belır îenıp, o yıl ıçın butçe göruşmelerınde esasen sıfırdan başlayarak hesaplanan odenekler verılmekte dır Sıfır temelli butçe de, ışte bu kuram uzerıne kurulmuş olup, ayrıcalıksız butun hızmet programlarının her yıl yenı yaratılıyormuş gıbı, sıfıra ındırgenıp göruşulmesını ve ödenek özgulenmesını (tahsısıni) öngörmektedır Planlama programlama butçeleme sıstemı dahı yaratıldığı ABD'de, çeşıtlı eyaletlerınde, başlıca, kırtasıyecılığı arttır dığı nedenıyle tumuyle uygulanmaktan vazgeçılmış bır teknıktır Sıfır temelli butçe de akademısyenler arasında tartışılmakla, kalan ve uygu lanamayan bır modeldır Ancak, şu muhakkak kı, ıster kapıtalıst ıster sosyalıst olsun, tum ulkeler kıt kaynaklanna karşı hızla artan kamu gıderlerını verımh hızmetler ıçın kullanmak uzere, hızmete yer veren, hızmetın malıyet ve yarannı saptayarak, kaynak ayıracak butçe yapısı uzerınde çalışmaktadırlar Nıtekım, 2526 ekımde Bruksel'de topla nacak pek çok ulke akademısyenı, tekmsyenı, butçenın çağdaşlaşması ve program butçe uygulaması ıçın çalışma yapacak, ulkelenndekı uygulamaları tartışacaktır kezı çalıştınlması esasına göre, hızmet ve harcama kalemlen kodlaması yer alan, Turkıye koşullan na uygun bır model gelıştırılmıştır Hazırlık çalış maları sırasında çok genış kapsamlı eğıtım programlan uygulanmış, çağdaş butçecüık ve yararları konusu zıhmlerde yer almıştır Kamu yönetımınde o gune kadar var olmayan kaynak amaç ılışkısı, gelecek yılların hızmet projeksıyonlanm gösteren programlar, programlann planla ılışkılendırılmesı, hızmete göre ödenek ayrılması, butçenın dınamık yapıs ve hızmet ödenek ılışkısının sureklı ıncelenmesı, kamu örgütlennı hızmete yönelen yenıden örgutleme gereğı, ınsan (personel) ıle amaç arasındakı ılışkı ve personel verımlılığının arttınlması, yönetıcılerın yaptıklan ve yapacakları hızmetlen değerlendırme, karar vermede bazı seçeneklenn saptanması ve bunlann karşılaştırılması, bıçımsel ve yasal sonımluluk yanında bır de etkenlık venmlılık sorumluluğu kavramlannın, o yıllarda, program butçe çalışmalarıyla, kamu yönetımınde yer aldığı bu gerçektır Program butçe sıstemı, bütun bunları gerçekleştırecek umuduyla uygulamaya başlanmış, ancak İcısa surede yozlaş tırılmıştır Bu uygulamanın en buyuk şanssızlığı ıse, ılk yıllannda gerek sıyasal gerek ekonomık oturmamışlığın (ıstıkrarsızlığın) bulunduğu döne me rastlamış olmasıdır Sıyasal ıktıdarlar gereken önemı vermeyıp, tamamıyİe pobtık tercıhlı subjek tıf kararlara dayanan butçe yapmayı yeğlerken, bürokratlar, Mahye Bakanlığı üst yönetıcılerı dahıl, >enıleşmeye karşı çıkarak ya da boş vererek kolay yolu yeğlemışlerdır Zıra, başta eğıtım ol mak uzere, personel yönetmıı ve polıtıkası, ıletışım (bılgı akımı, raporlama), devlet muhasebesı, yöne tıcı sorumluluğu, denetım alanlannda yapılması gereken değışıklıkler, guç çahşmalan öngörurken, kışılerı de rahatsız etmekteydı 14 EKİM 1987 Sıfır Tenıelli Bütçe ©nerfci JJlkemizde, 1973'teçok iyi biçimde başlatılan bir çağdaş bütçe ve kamu yönetiminin verimliliği çalışmasımn en kısa zamanda yozlaştınlması örneği varken, aynı esasa dayanan sıfır temelli butçe uygulamasımn bugünkü koşullarda gerçekleşebileceğini ve başarılı olacağını hıç sanmıyorum. PENCERE Haçlı şcyalye, atının uzerınde düşünüyordu Görkemlı satosundan, süzgün eşınden zengın sofralarından sürek avlarından, ıçkı alemlerınden ayrılmış, savaş yollarına düşmüştü Bır kıtayı aşacaktı, ölüm kalım kavgasına atılacaktı Nıçın? Tanrı ve Hazretı İsa adına Kutsal Kudüs'ü Müslümanların elınden kurtarmak ıçın Dınıbutün bır adamdı şovalye, ekonomıye aklı ermezdı Nasıl ersın kı? Ortaçağ'da değıl ekonomı, temel bılımier bıle doğru durüst oluşmamıştı, ama uygarlık gelışecek, yüzyıllar geçecek, tarıhçıler Haçlı Seferlen'nın nedenlennı araştırdıkiarında, din adına yapılan savaşlann ardındakı ekonomık gerekçeyı bulacaklardı Hh nstıyanlığın egemenlerı, "Kutsal Kudüs"Q kurtarmak bahanesıyle "Ipek Vb/ü"tıcaretını ele geçırmek ıçın onbınlerce ınsanı bırbırıne kırdırmışlardı Çın'den başlayarak Batı Avrupa'ya ulaşan "Ipek >b/u"nun haracını Müslüman sultanların elınden alarak kılıseye ve Hırıstıyan feodallere aktarmak amacıyla canlarını yrtırenler, hangı cennette ya da cehennemde buluşacaklardı? * 82 Anayasası da lüks... Prof. Dr. GÜLAY COŞKUN Hacettepe Üniversitesi Son gunlerde TUSlAD'ın 1988 malı yılı ıçın, sıfır temellı bütçe teknığıyle devlet butçesımn hazırlanması önensı, basında tdrtışmalara neden oldu Devlet bütçesınde yenı teknıkler kullanarak, kamu yönetımınde ısrafı önlemek ve kamu hızmetlerınde venmhhğı sağlamak konusu üzenndekı çalışmalar epey eskıye gıder 1973 yılında, ulkemızde buyük umutlarla uygulanmaya başlanan program bütçe sıstemı, bu çalışmalann sonucudur Devlet bütçe kapsamının gıderek geruşlemesı, kamu yönetımınde polıtık tercıhlenn ağırhğıyla aynı nıtelıkte hızmet gören çeşıtlı kuruluşlann artması ve klasık pazarlık yöntemıyle butçe hazırlanması, ısrafı fazlasıyla arttırmış ve gözle görulen ısraf, özellıkle malıye kesımım yenı arayışlara ıtmıştı Ayrıca, 1960 Anayasası ıleplanlı ekonomık kalkınma esası kabul edılınce, plan bütçe arasında yapısal bır ılışkı gerekır olmuştu Projemalıvetlenbazında düzenlenen ve uygulanan plan ve yıllık programın, sadece satın alınan şeyler ıçın ödenek tahsıs edılerek, yapılan hızmetı dıkkate almayan klasık butçe ıle eşgüdıim ıçınde olmadığı ıçın bu kopukluk, kamu harcamalannda yıne ısrafı attırma etkısı yaratmaktaydı Esasen, II Dünya Savaşı'ndan sonra pek çok ülkede hızla genışleyen kamu hızmetlennı gerçekleştırmek ıçın yapılan kamu harcamalannı mevcut ekonomık kaynaklarla karşılama guçluğü ortaya çıkmış ve devletler, kamu hızmetlennde verımı arttırma yoUanm aramaya başlamışlardı Bunun ıçın de en ıyı aracın devlet bütçesı olması gerekırdı Bütçe ıçınde, devletın ışlevlennı yerıne getırmek üzere yer almış kamu kunıluşlannın yaptıklan hızmetlerın behrlenmesı ve bu hızmetlere ödenek verılerek, hızmet malıyet fayda ılışkısının kurulması sağlanmak ıstenmektevdı Böylece, kamu hızmetının verımı tartışılabıhr ve denetlenebıür hale gelıyordu Bütçede kamu hızmetlerımn sınıflandırılarak, bu hızmetler ıçın ödenek aynlmasını esas alan, klasık bütçeden farklı tekmkler zamanla bırbırınden az çok farklı özellıklenyle ve çeşıtlı adlcirla malı ye lıteraturünde yer aldı Performans butçe, program butçe, planlama programlama butceleme sıstemı, sıfır temelli butçe gıbı Bunlann ıçınde en fazla uygulama bulan ve öburlenne esas olan ılkelerı veren, planlama programlama butçeleme sıstemı olmuştur Sistemdeki oğeler ve amaç Planlama programlama butçeleme sıstemınde şu öğeler yer almakta ve hızmetın verımını, etkenlığını artürma, amaç olmaktadır tlk öğe, planlama olup, hızmetın uzun dönemde amaa belırlenmektedır Kamu hızmetını yapan kamu kuruluşu, bu hızmetı gerçekleştırmek uzere o yılkı butçe ıle ulaşacağı hedefı belırlerken, uzun suredekı hedefı de belırler Planlanan hedefler, makro uzun vadelı plan çerçevesınde oluşur ve butçe ıle \enlen paralar, bu hedeflenn gerçekleşmesı ıçın kullanılır Pek tabıı denetım de hızmetın hedefe ulaşıp ulaşmadığının denetlenmesı bıçımınde olur, yanı ekonomık venmlılık, etkenlık denetımı denen denetımdır öbur öğe, program ıse, kuruluşun o malı yıl ıçınde yapması gereken kamu hızmetlennı \e o yıla aıt hedeflerı gösterır Odenekler, her program ıçmde gıttıkçe daralan ve somutlasan hızmet bınmlenne, faahyet ya da projelere tahsıs edılır Artık, bütçe ödeneğı satın alınan şeyler ıçın değıl, yapılacak hızmet ıçın venlmekıedır Bu tur butçenın en önemlı öğesı ıse sıstem analızıdır Sıstem analızı, turlu analızlenn yer aldığı, behrlenen hedefe ulaşmak ıçın seçeneklenn saptanması ve bu seçenekler arasında en buyük faydayı yaratanın kullanılmasını sağlayan analızlerdır En çok uygulananı ıse, malıyet fayda analızıdır Tanımlanan ulaşmak ıçın saptanan seçeneklenn malıye fayda analız sonuçlarına göre ve belırlenen ölçek kulla Sonuç Böylece, kısa surede, adı program butçe sıstemı olan, aslında yıne pazarlık esaslanna göre, sözde hızmetlere ödenek aynlan, Turkıye'ye özgu bır butçe teknığı ortaya çıkmış oldu Malıye Bakanlığı tarafından hızmet anahzlen yapılmadığı ıçın bu sıstemle, kamu kuruluşlan hızmetlerını arttırıp bolerek çok daha fazla ödenek elde edebılmekte, kamu yönetımınde israf kapmnın çok daha fazla açılmasına neden olmaktadır Ulkemızde, 1973'te çok ıyı bıçımde başlatılan böylesıne bır çağdaş butçe ve kamu yönetiminin verımlılığı çalışmasının, en kısa zamanda yozlaştınlması örneği varken, aynı esasa dayanan sıfır temelli butçe uygulamasımn bugunku koşullarda gerçekleşebileceğini ve başarılı olacağını hıç san mıyorum Turkiye'deki uygulama, yozlaşma Turkıye'dekı uygulamaya gelınce, yukanda değındığım gıbı ulkemızde 1973 yılında program butçe sıstemı uygulamasına, zamanın partılerustu hukumetı tarafından verılen emırle geçılmıştır O zamana kadar yapılan çalışmalarla, tum genel ve katma butçelı kuruluşlarda hızmet sınıflandırmaM ve gelecekte kurulması öngorulen bılgıışlem mer Bır gün gelır, Türkıye'de bugün yaşanan karmaşık çatşmalar, 21'ıncı yüzyılda bır tarıhçının yazdığı üç beş sayfada ozetlenrverır Gazetelerdekı ılgınç başlığı okuyunca bu nedenle güldüm İş çevralen seçımın bir an önce yaptlrnasını, pıyasanm isbk kavuşmasını ıstyorlar" 12 Eylül asken darbesıyie daha da güçlenerek ülkede ınanılmaz holdıng sultanlıkları kuran ış çevrelerı, bugünkü çatışmalann arkasında yatan temel nedenlen pek ıyı bılırler Demokrası gorüntüsü altında haraç ekonomısının sürmesı ıçın kaptıkaçtı seçımlerıne elbette gerek var Pekı, ya hukuk? Türkıye gıbı dışa bağımlı sermaye düzenınde hukuk önemlı değıldır Gayrı mıllı burjuvazı, bağımsızlığı, hukuk devtetinl, demo rastyı nıçın ıstesın"? 12 Eylül rejimı, hukuksuzluğun doruk noktastna tırmandığı süreçlerde ıç ve dış sermaye çevrelerınce desteklenmedı mı? Asken darbe en büyük dayanağını Türkrye'nın büyük holdınglennde bulmuştur Bugün bıle Anayasa Mahkemesı'nın ya da Yüksek Seçim Kurulu'nun kararian, sermaye yazariannca ayakbağı sayılıyor Tarıhte hep boyle olmuştur Sınıf çatışmasının yoğunlaştığı yerde burjuvazı, kendl hukukunu bıle rafa kaldırmakta duraksamamıstır Bu ışleme "askrya almak" denır 12 Eylül darbecılerı 1961 Anayasası'nı askıya alarak Turkıye'dekı emekten yana bütün partı dernek ve kurumları yok etmedıler mı? 1982 Anayasası, dışa bağımlı sermaye sınıfının ısteklerıne göre ve temsılcılerı elıyle hazırlanarak yürüıiüğe gırdı * • AR4DA BIR Prof. Dr. SAFA REİSOĞLU Eski Cumhuriyet Senatosu Anayasa ve Adalet Komisyonu Başkanı Saint Joseph'li arkadaşlarımız Osman Koruturk ile Selâh Korutürk'un babaları Eıfceıt Seçim Sonınu Demokratık rejımlerde sıyasal meşruıyetın ve sıyasal ıstıkrarın temel şartı mıllet ıradesının TBMM'ye haklı duraksamalara yol açmayan bır hukukı çerçeve ıçınde yansımasıdır Mıllı ıradenın TBMM'ye yansıması ve demokratık rejımın ışlerlığı açısından, partılerın parlamentoda sahıp olacakları mılletvekılı sayısı kadar, kımlerın mılletvekılı olacağı da önem taşıyacaktır Erken seçım öncesı dönem, seçım sonuçlannı devamlı bır tartışmanın konusu halıne getırebılecek gelışmelere sahne olmuştur' 1 Seçım tarıhı ve seçımın hukukı çerçevesı anlaşma sağlanmaksızın beırlenmıştır 2 Yüksek Seçım Kurulu'nun "kontenjan adaylığına" ılışkın olarak Mılletvekılı Seçımı Kanunu'nun 34 maddesıne getırdığı yorum, partılerın çıkaracağı mılletvekılı sayısı kadar kımlerın mılletvekılı olacağını da etkıleyecek nıtelıktedır Yüksek Seçım Kurulu'nun uygulayacağı yasalan yorumlaması doğaldır ve hakkıdır Ancak, kanaatımızca, YSK'nın benımsedığı "seçım çevresınde en çoy oyu alan partıye ek olarak mılletvekıllığı tahsıs edılmez. konten/an adayı partı lıstesındekı sıralamaya bakılmaksızın öncelıkle mılletvekılı seçılmış olur" tarzındakı yorum, kanunun amacına ve kanuna Anayasa Mahkemesı'nın 2251987 tarıh ve 119 sayıh kararıyla verdığı "seçımlerde konten/an adaylan ıçın çoğunluk sıstemı uygulanmış olacaktır Kanun, konten/an adaylannın dar bölge tek ad esasına dayanan basıt çoğunluk sıstemıyle seçılmesını öngörmektedır" (R G 18 Eylul 1987) şeklındekı anlama aykırıdır Bır kanunun herhangı bır konuda getırdığı çozumun haklılık ve doğruluk derecesının tartışılabıhr olması, kanunu uygulama durumunda olanlara yorum yoluyla kanunu değıştırme veya etkısız kılma yetkısını vermez 3 Erken seçımı öngören kanunun ıptalı amacıyla, üye tam sayısının beşte bınnı aşan mılletvekılı, anayasanın 93. maddesı uyarınca TBMM'nın olağanustu toplanmasını ıstemış, fakat Meclıs Başkanı, takdır yetkısıne sahıp olmadığı halde çağrıyı reddetmıştır Meclıs Başkanı'nın ret gerekçesınde yer alan hususlar, çağrı sahıplerının esas ıtıbarıyia seçılme şanslarını kaybetmekten doğan bır tepkıyle harekete gelmış olmaları, TBMM'de değerlendırılmesı tartışılması ve karara bağlanması gereken noktalardır 4 Partısınden ıstıfa eden mılletvekıllerının bır sonrakı seçımde partı genel merkez organlarınca aday gösterılmeyeceğını öngören anayasamızın 84 maddesının, önseçımın yapılmadığı, tum adayiarın partılerın merkez organlannca belıriendığı bır seçımde aday olup olamayacağı sorunu da duraksamaya yol açmıştır Yukanda değındığımız seçım öncesı gelışmeler ıçınde en önemlı olay, Anayasa Mahkemesı'nın Erken Seçım Kanununun "18 dönem mılletvekılı seçımınde ön seçım yapılmayacağını, adayiarın merkez karar organlarınca belırieneceğım" öngören 8 maddesını ıptal etmesı olmuştur Anayasamızın "ıptal karartan genye yurümez" dıyen 153. maddesı karşısında, Anayasa Mahksmesı'nın verdığı ıptal kararının daha önce yapılmış bulunan aday tespıtlerını geçersız kılıp kılamayacağı, ıptal karannın aday lıstelerının kesınleşme tarıhı olan 14 ekımden önce Resmı Gazete'de yayımlanıp yayımlanmamasının hukukı sonucu etkıleyıp etkılemeyeceğı, Kuramsal (teorık) alanda, karşılıklı farklı goruşler ılerı surulerek tartışılacaktır ve tartışılmaktadır Kanımızca, kısır tartışmalarla oyalanmaksızın, durumu gerçekçı bır açıdan değeriendırmek gerekır Yüksek Seçım Kurulu'nun "Anayasa Mahkemesı'nın kararı 1 Kasım tanhının uygulanabılırlığını tartışmalı hale getırmıştır Kesın ve tartışmasız çözümü TBMM getırecektır1 dıyerek eğılım belırlemesınden muhalefet partılerının seçımı boykota kadar gıdebıleceğı anlaşılan ortak tavrından sonra, erken seçım konusunda, demokrasıyle, ulkenın yüksek menfaatlarıyla bağdaşan, sıyasal bır bunalıma yol açmayacak çözum, partılerarası uzlaşmadır Erken seçım tartışmasınm bugun ulaşmış bulunduğu noktada, partılenmıze ve sayın lıderlerıne duşen toplanarak erken seçım tanhını belırlemek, sorunu uzlasarak suratle çözümlemektır Partılerarası anlaşmanın gerçekleşmesıne Sayın Başbakan öncülük etmeiı, gerekıyorsa, Sayın Cumhurbaşkanımız da devreye gırmelıdır Erken seçım, seçım takvımının ımkân verdığı en yakın tarıhte yapılmalıdır Erken seçım sorununun, hükumete yönelık gelışmelere yol açmaması, sıyasal bır bunalıma donüşmemesı, partılenmızın ve mılletvekıllerımızın ortak sorumluluğundadır Çağımızı ve demokrasıyı karakterıze eden temel ılke, uzlaşmadır Ehlıyetımı kaybettım Hukumsuzdur CENCİZHAN GUNGOR Şaşkınbakkalda kıralık daıre 355 23 92 FAHRİ KORUTÜRK'ün vefatı dolayısıyla duyduğumuz uzuntuyu belirtir; arkadaşlarımıza, akrabalarına, yakınlanna ve butun Turk ulusuna başsağlığı dileriz. Cumhurbaşkanı Sayın Beş yıl sonra MEVLUT KORKMAZ yalmzhk, senin yokluğundur. öyle görünüyor kı 12 Eylül Anayasası da yetmıyor bızım sermaye ıktıdartarına Daha başka deyışle buquvazı kendı hukukuna saygı duymuyor, Büyük Mıllet Meclısı Başkanı anayasayı çığnıyor parlamentoyu toplamıyor, ANAP kodamanları Yüksek Seçım Kurulu'nun kararlannı ıçıne smdıremıyor, Anayasa Mahkemesı kararı holdıng yazarlanna göre pıyasaya ıstıkrarsızlık tohumlan ekmektedır Pıyasa da pıyasa Yargıç dedığın ne kı? Pıyasayı elınde tutan holdıngcının keyfine göre karar verecek dar gelırlı bürokrat değıl mı? vardığımız sonuç doğaldır Türkıye'de 12 Eylül'den sonra kurulan ekonomık düzen gun geçtıkçe ıflasa doğru sürüklenıyor Bu çöküntüyu önlemek ıçın ıç ve dış pıyasanm gözdesı Özal'ın ıktıdar tazelemesınde yarar gören büyük sermaye buyurganları, hukuk devletı mekanızmalarına boş vermek ıstıyorlar, ama, hukuk ayaklarına dolanıyor, arabalarının tekerıne çomak sokuyor Allah kahretsın şu hukukul * Sermaye egemenıne artık 12 Eylül hukuku da yetmıyor, kendısı yaptı 82 Anayasası'nı, kendısı çığnıyor 82 Anayasası da artık lüks SAINT JOSEPHLİLER DERNEGİ ASİYESİNANDUDU r mevsim, yeniden. Öncu modanın yeni giysileriyle biıükte doğar her Vakko eşarbı. Onlarla uyumlu, şıklığı bütünleyen Vakko imzalı bir eşarp... Eşarplann en değeıîisi Bınbır Vakko Eşarbı ndan bın. 17 27 yaşlarında bayanlar Ingıltere'de çocuğa bak karşılığında tngılızce oğren 158 53 42 VaAAe "M 0 D A DA VAKKO'DUR"