Katalog

31 OCAK 1987 KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR ÎSMAH GÜLGEÇ NE EN BÜrüK >SMAC|M U a TAîiL YPMAK ÇEVRENDE l, <UZU CUMHURİYET/5 KİM KtME DUM DUMA BEHÎÇ AK PARİS'TE DE SAHNELENMİŞTÎ Richard Soudee'nın yazdığı, Luiz Menase nin yönettiği"100l Gece" adlı oyun daha önce Paris' te de sahnelenmistL Türkiye'deki sahnelenişi ise, "edep dısı" bulundu ve oyuncuları para ceıasına çarptınldı. '1001 Gece'de pornografiden eser yok Geçen yıl Fatih Şehir Tiyatrosu'nda sahnelenen ve "edep dışı" bulunan "1001 Gece" adlı oyunun Fransız yazarı Richard Soudee, yapıtın pornografinin tam tersi olduğu, bilgelik ve iyi ahlak kuralları aşıladığı görüşünde. Soudee, oyunun yedi yıldır Müslüman Afrika ülkeleri de dahil birçok yerde sahnelendiğini, ancak başına ilk kez böyle bir şey geldiğini belirüyor. SABETAY VAROL PARİS Luiz Menase'nin sahneye koyduğu "1001 Gece" oyununun yazarı Richard Soudee, yazdığı oyunda ve oyuna kaynakhk eden "1001 Gece MasallarT'nda pornografiden eser olmadığını, tam aksine bilgelik ve iyi ahlak kuralları aşıladığını söyledi. ParisDauphine Üniversitesi'nde "ifade teknikteri" dersleri de veren yazar, "1001 Gece" nin karşılaştığı tepkileri değerlendirdi. Soudee, sorularımızı şöyle yanıtladı: Oyunu yazarken kullandığınız metin, 1001 Gece Masallan'nın aynı mı, yoksa oyunlaştınrken degiştirdiniz mi? SOUDEE Anlatı ve imgeler "1001 Gece"ninkilerin, mutlaka yakın bir yaklaşıklıkla aynıları. Daha çoİc, en yeni çevirilerden, yani Rene Khawam'ın çevirisini kullandım. Ancak Şehrazad'ın anlattığı masalların yerini, bir grup kadının ev işlerinde çahşırken bu masalları birbirlerine anlatması alıyordu. "1001 Gece"de "çerçeve masal" olan Şehrazad, anlatılan masaliardan biri haline getirildi. Benim yaptığım, bu metinleri sinemada montaj yapar gibi, tiyatroya monte etmek oldu. Bilgelik ve ahlak Türkiye'de bu türden tepkilere nedeu olduğunu duyunca ne düşüniiyorsunuz? Böyle şeyler oiacagını tahmin ediyor muydunuz? SOUDEE Oyun oynanraaya başlayah yaklaşık yedi yıl oldu. Aralarında çeşitli Müslüman Afrika ülkeleri de olmak üzere birçok yerde oynandı. İlk kez böyle bir şey oluyor. İlk tepkim şaşkmhk oldu. Şehrazad dışında kullandığımız ıki masal, 1001 Gece Masalîan konusunda araştırmalar da yapan çevirmen Khawam tarafından "sapientia", yani bilgelik ve iyi ahlak aşılayan metinler olarak niteleniyor. Khawam, tüm masalları çeşitli sınıflara ayırdı. Güldürü masalları, bilgelik masalları gibi.. Iki masal bu son kategoriye giriyor. Gerçi bunlar aşk hikâyeleridir. Ancak ortaya çıktıkları devirde, yönetimde bulunan ya da sorumluluk alan insanlara hitap ediyordu. Başka bir deyişle, âşık olan insan şiddetli özlemlerine hükmedebiliyorsa, bir devlete de hükmedebilir. Her iki anlatıda, masal dinleyen kişi zor duruma düşmüştür. Âşık olabildiği gibi, başka zorlukJara da manız kalabilir, yaşamın öne çıkardığı tuzaklara düşebilirdi. din'in Lambası, Sinbad, Ali Baba ve 40 Haramiler gibi masallar, 17. yüzyıla kadar geçen süreç içinde dahil edildi. Yazılı hale geldikleri dönemde, metinlerdeki rahatlıkta konuşulabildiği anlaşıLyor. Ancak daha sonra bu rahatlığın azaldığı ya da çoğaldığı dönemlerin birbirini izlediği belirtiliyor. Batıda yayımlanışı ise 1700'lerin başlannda Antoine Galland ile oldu. 18. yüzyıl Fransası'nda Galland'ın, çevirilerinde otosansür uyguladığını, daha sonraki çevirilerinden anlıyoruz. K a d ı n l a n n gücü Bu metinler 1112. yiizyıl Müslüman toplumlannda ortaya çıktıgına göre, o gün için hosgöriiyle bakılan y*ı\\\ ya da sözlü bu masallara, günümüzde hâlâ tepkiler olması nasıl açıklanabüir? SOUDEE Ben bir Fransız olarak tabiidir ki anlamakta güçlük çekiyorum. Ama gene de çeşitli varsayımlar ortaya atılabilir. örneğin, yalnızca kadınlar tarafından oynanmış olması, nedenlerden biri olabilir. Aynı metnin erkekler tarafından oynandığını düşünürsek tepki acaba nasıl olurdu? Islami toplumlarda kadınlann erkeklerden biraz uzak kaldıkları bir gerçek. Ama aynı zamanda kadının bazı yetkinlikleri herkes tarafından benimseniyor ki, bu benim hoşuma gidiyor. "Binbir Gece"de de, kadınlann elinde önemli güç olduğu görülüyor. Aslında, anlatının kadın ağzmdan sunulması geleneklerde de mevcut. Doğu düşüncesi 'Edep dışı' bulunan '1001 Gece'nin yazarı Richard Soudee: P t K N t K PtYALE MADRA ONSENE ÖUCE BEN yOCTJM PAİ4A ÖNCE BEN D E " /OCTJ /Z/ HIZU GAZETECİ \ECDET ŞE.\ B/RA7 4MUMA&İLB4 &İRİ İÇ\H O Ou iCİMDENJ ÇIKtt 0fR KOMU &İR ÎP/NJ UCUMA , F4K1T SOhlRA İLİŞKiLEf? Ğ VâRlR Ki 11. ve 12. yüzyıllar Peki, tarihle "1001 Gece" nin baskıya ugradıgı devirler oldu mu? SOUDEE Oyunda yararlandığımız metinler ve daha birçoğunun, 1112. yüzyıllarda ortaya çıktığı sanılıyor. En azından, mevcut en eski metinler bunu gösteriyor. Daha sonra Alaad Asıl BABA'iar nerede peki? Ortalıkta görünmezler mi? Yoo, görünürier; ama daha saygın bir kimlikle. Onlara da gazete sayfalannda rasttayabilirsin. Kimi zaman "Cemiyet Haberteri" kimi zaman Şpor, kimi zaman Ekonomi töşelerinde... Kimi zaman da... '1001 Gece'nin yönetmeni Luiz Menase: Oyun, ahlak arıhğını savunuyor PARİS, (Cumhuriyet) Geçen yıl Fatih Şehir Tiyatrosu'nda sahnelenen ve kısa bir süre önce "edep dışı" bulunarak Istanbul Cumhuriyet SavcıhğYnca oyuncuları para cezasına çarptırılan "1001 Gece'' adlı oyunun yönetmeni Luiz Menase de, tıpkı yazarı Richard Soudee gibi, yapıtın "kadınlara göslerilmesi gereken saygıyı. evlilik baglarının kutsallıgını ve ahlak anlıgı gibi degerleri savunduğunu" vurguladı. Oyunun Türkiye'de "edep dışı" bulunrnası konusunda görüşlerine başvurduğumuz Luis Menase şunları söyledi: "Işin hukuki yönü: Birer uygulayıcıdan ibaret olan oyuncuları, gösteride yer alan her şeyden sorumlu tutmak olanaksızdır. Suçlanmak istenen oyun neredeyse mutlak biçimde, insanüğın baş yapıtlarından ve Islam'ın büytik metinlerinden birinden alınmıştır. Ancak "1001 Gece"de i İstanbul Gençlik Orkestrası Mısır'da da biliyorsunuz 1001 Gece Masallan'na karşı çıkıldı. Hiikümet yasaklayıcı onlem almak durumunda kaldı. Hoşgörü yoksunlugu çağdaş bir olgu gibi belirmiyor mu? SOUDEE "1001 Gece" Doğu düşüncesinin, Müslüman düşüncenin en önemli ve güzel metinlerindendir. Bazılarını şoLuiz Menase. ke eden bölümler, gercekte felsefi seçtiklerimden çok daha şiddetmeydan vermekten uzaktır: Ka amaçla söylenmiş şeyler. Tiyatli, tahrik edici ve şehvet içeren dınların onuru, kadınlara göste ro artık isteyenin gidebildiği bir metinler mevcuttur. Benim seçrilmesi gereken saygı, evlilik bağ gösteri. Rahatsız olan gelmeyetiklerim ise masum hikâyelerdir. lannın kutsallığı, ahlak anlığı gi bilir. Ancak reşit insanları şoke Temsilin kendisine gelince, sadebi değerlerin savunulması söz edecek şeyler göremiyorum. ce kadınlar tarafından oynanmış konusudur ki, bunlar îslam mi "1001 Gece" deyince aklımıza, olması, her türlü cinsel sömürü rasının da temel ilkelerini oluş sonradan eklenen Sinbad gibi şüphesini ortadan kaldırmaya turan evrensel değerlerdir. Benim masallar geliyor. Sürpriz etkisi yeter. kafamda bu konuda en küçük yapmasını anlayışla karşılıyoGösteri, anlam bakımından bir şüphe olamaz, seyircilerin ço rum. Oyun, Fransa'da oynandı"1001 Gece" anlatısımn kendisi ğunluğunda da olmadığını umu ğı sırada şimdi adını anımsamagibi, herhangi bir ikircikliğe vorum." dığım bir gazetede bir tiyatro eleştirmem, çocukluğunun 1001 Gece Masalîan kahramanlarının oyunla yitip gittiğini, yerine başkalannın geldiğini görünce şaşkınlığa uğradığını gizlememişti. Bu, gerçeği bilmemekten, cahillikten kaynaklanan bir yaklaşım. Cezalandırmaya kalkmak ise başka bir şey. Piyeste anlatılan masallar, 11. yüzyıla ait 1001 Gece Masallan'nın ta kendileri. Belki de o devirlerde belli seçkinler zümresinin dışına çıkmıyordu... SOUDEE Masalların kendileri halk masalı. Ancak edebi bir dille yazılı hale getirilmeleri prenslere, yöneticilere hitap etmiş olabilir. Günümüzde bu edebi dil halka yansıyor, bir anlamda demokratlaşıyor. Ama pornografi olduğu iddiasını kesinlikle reddediyorum. Oyundan çıkan seyirci güzel duygularla evine dönüyor. Şehrazad'ın Sultan Şehriyar'a bu masalları anlatmasının nedeni bile pornografi k amaç taşımadığını kanıtlamaya yeter. Şehriyar aşk konusunda aldatılmış, hayal kırıklığına uğramış, yıkılmıştır. Şehrazad anlattığı yıl kemancı Saim Akçıl tarafından masallarla onu yeniden, aşkın ' kuruİan İstanbul Gençlik Orkestrası, yann saat mevcudiyetine inandırmaya çalı20.00'de Ankara Ziraat Bankası Kültür Merkezi'nde bir konser verecek. Saim Akçıl'ın yöneteceği, pi şıyor. Bir erkekle bir kadın arayanoda Nurser Ugan'ın eşlik edeceği orkestra, Ankara konserinde Tartini, J. S. Bach, Mozart, Şosta sındaki aşka güvenini sağlıyor. koviç, Çaykovski, RimskyKorsakov, Lehar, Gershvvin, Joplin'in yapıtlarım seslendirecek. İstanbul Çocukları oluyor ve sonuç olaGençlik Orkestrası, Akçıl'ın Mimar Sinan ve İstanbul Universiteleri Konservatuvarlanndaki keman öğ rak aile bağlanna övgü görüyorencilerinden oluşuyor. Piyano eşliğinde 15 kemancımn yer aldığı orkestra, barok dönemden gunümüz ruz, sadakata övgü görüyoruz. bestecilerine kadar uzanan bir repertuvara sahip. Saim Akçıl, orkestranm amacını "evrensel çoksesli Masalların sevilip beğenilmesimüziği gençliğe tamtmak ve sevdirmek " diye tanımlıyor. nin nedeni de bu... '1OO1 Gece'nin yönetmeni Luiz Menase, oyunun kadınlara saygıyı, evlilik bağlannın kutsallıgını ve ahlak anlığı gibi değerleri savunduğunu vurguluyor. suyu Ç İ Z G Î L İ K KÂMİL MASAK4C1 BU S(MU AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAS TARİHTE BUGÜN MIMTAZ ARIKA\ 31 Ocak OPERADA OYNAMATAN TENOR.. 192.1'DE BU6ÜM, ÛMLÜ AMEtZİKALI TEHOH MAÜIO LANZA OO6OU. İTALYAN ASILLI tAUZA, <942.'D£ SEStMİM GÜZBLÜĞÎUİ PARJCEOEN RUS MÜZİKÇIÜ SEZGEY KUSEKy TVISAFINDAH tCBÇFEDlLeCEK, SUUCJ VER.OİQi ÇOK SAfAKtLI KOHSER TU2MELEfZİ İZÜYBCEKTıR. HOLLywOOD'OA, MGM ŞıRtiETİYLE iMZALADiĞl KONTRAT SOUUCU, KAUZİtCAL FÎLk/ILEÜDE OYKltYACAK , BU AISADA B1RÇ.OH PLÂK DOLDURACAkCTflS. POPÜLER OLMUŞ. OPEIZA PAISÇALAR.tMI SÖYLEMESİME KARŞIN, LAUZA HIÇSIR OPE&4M eOL ALMlYACAICT/e. SESİMİ GEUÇTIRMEK İ/E ÛKtÜMÜ SÜROÜIZMEfC /STEYEM MARIOLANZA, MESLEfü DlSıPLlHPEKl YDICSUN OLPU&UMDAN, Ö/SAİEGifJ Brg CA/ZUSO VEYA GlGU DÜZeYiNE G6LEMİYECEICTf/S,. 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet Aünadaki sergisi Türk resinı 31 Ocak 1937 savaşlarm neticesinde o idareyi ortadan kaldırarak ondan sonra geçen ııisbeıen pek az bir müddeı içinde bilhassa milli vicdan duygularını fevkalâde inkişaf ettirdiklerini tebarüz cııirınekte ve bu serginin de milli duygıılar suhasıııdu ne Inıviık rııhi tealilere 19371987 erdiklehnin mükemmel bir miyarı olduğunu yazmaktadır. Yunan gazeteleri serginin iki millet arasındaki dostluk bağlerının Türk Yunan ahalisinin manevi sahalardaki bağlannı da daha ziyade kökleştirecek pek parlak neticeler verdiğini ilave etmcktedirler. Atina 30 (Hususî) • Buradakı Parnasos edebî cemiyet i salonlarında açılan Türk resim ve kitab sergisi vesilesile Türkiye Maarif Vekili Saffet Arıkanla cemiyetin reisi Kavadias arasında hararetli telgraflar teati edilmişıir. Bütün gazeteler teşhir edilen eserleri takdirie alkışlamaktadırlar. Yunan gazeteleri Türklerin milli ve manevi duygularını tazyik etmekte bulunan orıaçağa aui ruhanî şekillerdeki Osmanlı idaresinden kurtulmak icin yaptıkları kahramananc