Katalog

22 OCAK 1987 KÜLTÜRYAŞAM KİM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK CUMHURÎYET/5 Seyyid Mustafa'nın 'Risale'si ALPAY KABACALI İbrahim Müteferrika, Türkçe kitap yayımlayan ilk matbaayı 1727'de kurmuş, ilk kitabı 1729'da çıkarmıştı. 1794'e kadar 66 yılda ancak 18 yıl çalıştınlan bu matbaada 23 kitap basılabildi. Ikinci Turk matbaası 1796'da Mühendishane'de, üçüncüsu 18O2'de Üsküdar'da açıldı. Bu üçüncü matbaada basılan kimi kitaplar yayın, bilim, grafik sanatı tarihleri açısından özel önem taşımaktadır. Bunlardan biri, yenileşme (reform) harekeıleri tarihi yönünden de ilginç bir eser olan, "Diatribe de lingenieur Seid Moastapha sur l'etat actuel de l'art muitaire, du genie, et des sciences a Constantinople"dur. 18O3'te basılan bu kitapçık, "İstanbuTda Askertik Sanatı, Yeteneklerin ve Bilimkrin Dnruma Üzerine Risale" adıyla yeniden yayımlandı: TÜYAP'ın " 5 . tstanbul Kitap Fuan onunına bir kültiır hizmeti olank 1000 adet" bastırdığı kitap, kâğıdından kapağına kadar her yönüne özen gösterilmiş, ülkemizde benzerine pek az rastlanan bir özel edisyondur. Seyyid Mustafa'nın "Risale". sinin bugüne kadar unutulmuş, bilgi dışı kalmış olduğu söylenemez. Çeşitli yabancı incelemelerde ve kimi yerli çalışmalarda anılagelmiştir. Ancak, kimi zaman "Diatribe" sözcüğü yüzünden adı yanhş çevrilmiş; "Risalesi" yerine "Hicvi", "Taşlaması" (i> denilmiştir. "Risale"yi bugünkü dile aktaran Prof. Dr. Hfisrev Hatemi, "Diatribe adının 'hiciv' anJamında yonımlanması Voltaire'in risalelerinin de aynı adı taşunası dolayısıyla oisa gerek" diye açıklamaktadır. Yeni özel baskı şu bölümlerden oluşuyor: TÜYAP'm sunuş yazısından sonra Prof. Dr. Hatemi'nin, "18. Yözyıl Sonunda Bir Tiirk Mübendis ve Düşünürii" başlıklı önyazısı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Kemal Beydilli'nin, "Ük Mühendislerimizden Seyyid Mustafa ve Nizamı Cedid'e Dair Risalesi" başlıklı incelemesi, "Risale"nin Türkçe (Osmanlıca) nüshasının çevrim yazısı, "Risale"nin 1807 Fransızca baskısının tıpkı basınu, "Risale"nin Fransızca baskısının gunümüz Türkçesine çevirisi (Türkçeleştiren: Prof. Dr. H. Hatemi). Işin ilginç yanı, "Risale"nin Türkiye'de bulunamamış olmasıdır. Fransa'dan, Bibliotheque Nationale'den getirtilen fotokopi de baskıya elverişli olmadığmdan, Fransız Doğu bilimcilerinden "L. Langles'nin önsöz ve notlarıyla 1807'de Paris'te basılan nüshanın tıpkı basımı verilmiştir. "Risale"nin Hâlid Ziyâda tarafından Arapçaya çevrildiğini ve 1979'da Beyrut'ta basıldığmı da bu yeni baskıdan öğreniyonız. Aynca Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde elyazması bir Osmanlıca çevirisinin bulunduğu anlaşılmış; kitaba bunun çevrim yazısı da eklenmiştir. DUNY4SENDA SANÂT EDEBIYAT Yenileşme veyayın tarihıyönünden önemli bir kitap İstanbul'da Askerlik Sanatı, Yeteneklerin ve Bilimlerin Durumu Üzerine Risale / Seyyid Mustafa / Bugünkü dile aktaran: Prof.Dr. Hüsrev Hatemi / TÜYAP Tüm Fuarcılık YayımA.Ş. / 131 sayfa. DIATRIBE S£lD MOUSTAPHA, SU» LITAT ACTLIL DE L'ART M1LITAIRE, DU GENIE ET DES SCIENCES. A CONSTANTINOPLE, Jomjn pa, « Wun « , » III, ,U, • lendirilmiştir. Risale'nin ikinci kısmında Seyyid Mustafa, yenilikçi bir vatanseverdir. Nizamı Cedid ordusunun devlet otoritesini nasd güçlendirdiğini anlatır ve 'vatanını artık tam arzuladığı şekilde görmekten mesı' olduğunu ifade ederek sözlerine son verir." Anlaşılacağı gibi, Fransızca yazıhp basılan "Risale", Batıya yönelik ilk propaganda / tanıtma kitaplanndandır ve bugünkü bilgilerimize göre bunların ikincisidir. tlki, Mahmud Raif Efendi'nin 1798'de Mühendishane Matbaası'nda basılan kitabıdır: "Tableau des nouveaux reglments de l'Empire Ottoman." "Osmanl; Imparatorluğu'ndaki Yeni Düzenlemelerin Genel Görünümü" diye çevrilebilecek bu 60 sayfalık kitap da Avrupa'da ilgi görmüş; 18O2'de Paris ve Strasbourg'da yeniden basünuştır. Kitapta yer alan 28 çizgi resmin de, yazarın kaleminden çıktığı sarulmaktadır. Risale'yi yayunlamakla "kitaba saygı" örneği vermiş olan TÜYAP'ın gelecek yıl "Tableau... "yu da aynı özenle basması, gerçek bir kültür hizmeti olacaktır. Üstelik, bir özel kitaplıkta bulunduğunu bildiğimiz bu kitabın aslını elde etmek için Fransa'ya başvurmak gerekmeyecektir. (1) A.D. Jeltyakov'un Türkiye'nin SosyoPolitik ve Kültürel Hayatında Basın adlı kitabında (Ist. 1981, s. 36) ilginç bir yakıştırma vardır: "Çağdaş bilimsel bilgilerin ülkeye girmeye başlamasıyla, Tiirk gençlerinin kapıldıkları aşırı heyecanın hicvedildiği" öne surülmektedir. (2) Sözgelimi, Auguste Vitu'nun Histoire de la Typographie'sinde (4e ed. Pans, bty) bu "özel eser"in yazannın Fransız askerlik bilimine duyduğu aşın hayranlığın kurbanı olduğu öne surülmektedir. Kışı u\ofok ta tonmm ry Tbnıdığımen 0£M0KRf)T ınsandır TAI L. LANC1£S. A PARIS. Dt LIMPR1MERIE lMPİRULfc Doç. Dr. Beydilli incelemesin yanlış yargıyı da duzeltmektedir: de, birbirine karıştınldığını be Yazar, birçok yerli ve yabancı lirttiği iki mühendis Seyyid Mus araştırmacmın öne sürdüğü gibi tafa'yı yetişmeleri, görevleri vb. <2) (1807) ayaklanması sırasında ölmemiştir; "Risale" Langles'yönleriyle, özellikle Başbakanlık nin notlanyla Paris'te yayımlanArşivi'ndeki belgelere dayanadığı dönemde de hayattaydı. rak tanıtmakta; kimi belgelerin çevrim yazılarını ve fotokopilerini de vermektedir. Burada "Ri"Risale"nin içeriği şöyle özetsale"yı "Küçiik Seyyid lenebilir: "Mübendis Seyyid Mustafa" olarak nitelenen, 1774 Mustafa, gayet sade ve yapmadoğumlu Ikinci Seyyid Musta cıksız bir dille yazdığı eserde, fa'nın yazdığı görüşü işlenmek kendisinin çok mütevazı şartlartedir. "Büyük Seyyid Musta da dogan bir çocuk olduğunu, fa" ya da geniş yer ayrılmasım ve kiiçük > aşlarda topraga geometfotokopisi yayımlanan 16 belge rik şekiller çizmek için çıta ve ipden ll'inin ona ait bulunması le pergel yaptığını, biraz büyünı, bilgi ve belgelerin aksi görü dügünde matematik ve astrono«iı ilmi süren ya da sürecek olan mi ile ilgilendiğini, Getenbevi Isia ulaşması sağlandığı için, mail Efendi'den logaritma öğyadırgamamak gerekir. Beydil rendiğini anlatryor. Daha sonra, U'nin ortaya koyduğu belgeler, geleneksel tslam geometri ve maözellikle Mühendishane'ye alın tematik bilgisi, onu tatmin etmez ma başvurusuyla "Risale"nın olunca, Fransızca öğrenmiş ve başında yer alan "Kendisi Hak istihkâmcüıga merak salmıştır. kındaki Önsöz" karşılaştırıldıBu sıralarda Mühendishane hoğında, yazarın "Küçiik Seyyid Mustafa" olduğu göruşünü hak cası (kitapta Sütluce Matematik Okulu Profesöni deyimi kullalı göstermektedir. nüıyor) olmuştur. Üçüncü SeInceleme, Langles'nin önsö lim'in talimatı ile, haika açık matematik ve geometri kurslan zünde Seyyid Mustafa'yı "Tiirk düzenlenmesinde, Levent Çiftliyenileşme hareketinin en dikkat ve saygıya deger kurbanlanndan ği, Okme>dam ve Selimiye Kısbiri" olarak nitelemesinden kay lası askeri tesislerinin kurulmanaklanan ve tekrarlana gelen bir sında da Seyyid Mustafa görev P İ K N İ K PİYALE MADRA HIZLJ GAZETECt NECDET^ŞEN raisi ŞEMSUVAR Ş oğuon'n aranütğmı duyar duymoz Ankarü'yv gitttği, t?azt önemii KıŞı va çavrdenc göruştüğu bıimyarau/pü AR&PA^\ i Dzrken, ganün D'ırinda ^.•«...».u.u, İÇ01İ5 pş && \ , £?c konuk olcya yani frir ganlırn I YIÛV 5UB0ÜZÜ \ ı gatrd ^:~v ŞÂSMI$ p Mina Urgan'ın "İngiliz Edebiyatı Tarihi" ^ Hem keyifli hem yararh bir kitap tngiliz Edebiyatı Tarihi Cilt 1 / Mina Urgan / Altın Kitaplar /38S sayfa. Mina Urgan'ın başlangıcından günumüze dek Ingiliz edebiyatı tahhini 17. yüzyıhn sonuna getiren birinci cildi, hem büyük bir keyifle hem de yararlanarak okuduğumuz bir kitap. Elimizdeki kitap bir edebiyat tarihi gerçi, ama bir edebiyatçının sıcak ve canlı üslubuyla, edebiyatın tadına varılarak yazümış. JALE PARLA Bir edebiyat tarihi nasıl yazılmalıdır sorusu, yanıtlanması oldukça zor bir sonıdur, çünkü bütün "tarikler" hem başvuru kitaplarıdır, hem de baştan sona okunacak araştuma yapıtlan. Zevkle okuduğumuz edebiyat tarihleri vardır, bir de o denli zevk almasak da gereksinim duyduğumuz için okuduklanmız. Mina Urgan'ın başlangıcından günıimüze dek Ingiliz edebiyatı tarihini on yedinci yüzyüın sonuna getiren birinci cildi hem büyük bir keyifle, hem de yararlanarak okuduğumuz bir kitap. "Shakespeare ve Hamlet" adlı çalıjmasıyla bize belirli ve karmaşık bir konudaki uzmanlığını kanıtlayan Mina Urgan, "Ingiliz EdebiyaU Tarihi"nde çok geniş ve kapsamb bir konuyu yerinde vurgularla ve olabildiğince güncelleştirerek sunuyor. Elimizdeki kitap bir edebiyat tarihi gerçi ama, bir edebiyatçının sıcak ve canlı üslubuyla, edebiyatın tadına vanlarak yazılrnış. Mina Urgan, metin seçimleri ve çarpıcı çevirileriyle, sözcüklerin etimolojik kökenlerinin sosyokültürel değişimle bağıntılarını kurarak, kimi zaman bir 15. yüzyıl baladında Freudiyen öğeier saptayarak, kimi zaman 14. yüzyılda yazılmış Latince bir şiirde ayaklanan yığınların sesini duyurarak, zaman ve mekân içinde bizden uzak gibi görünen duyumsamaları güncelleştirebiliyor. Rönesansta kültürel yenilenmeden söz ederken "hümanist" sözcüğünün "insandan vana, iasanı yücelten anlamına geldigi gibi, antik çag klasikterirıİD okunması ve değeriendirflmesi anlamına da" geldiğine işaret ederek bızım "sosyal bülmler" dediğimiz bilim dallarına ingilizJerin "humanities", Fransızlann da "numaniies" dediklerini ammsatıyor. Batı dünyasmda "sosyal" ya da "beseri" bilimlerin eski soluğunu yitirdiginden kaygılanan, hele hele Türkiye'nin yaşadığı kültürel kısırlığı acıyla izleyen bir okur olarak, Mina Urgan'm bu çalışmasını coşku ve minnetle okudum. N5 ÇtZGÜÂK^KÂMÎL MASARAC1 Ş ÖNljNDt'YİH. ü f N İ öNÖNbEYiH f r i KİŞİNİN ö'MÜNDÇYİM BİR KİŞi^ İİ AĞAÇ YAŞKEN EĞtLlR KEMAL GÖKHA.\ H . çofc^şrr Y4YEV RAPORU BABİL YAZILAR1 Yazan: Enis Batur / Afa Yayınlan / 168 sayfa. Enis Batur, "BabO YaztorTnda, gerçekçiliği konu alan denemelerini bir araya getiriyor. "G«rçek" kavramım ahşılmışın dışında açılardan irdeleyen "Babil Yazılan: Sanat Hakikat Üişkisi Üzerine Denemder"deki yazüardan bazılan daha önce Çağdaş Eleştiri, Gösteri, MUliyet Sanat, Tan, Tarih ve Toplum, Ve Sinema gibi dergilerde yayımlanmıştı. Batur'un kitabmın ikinci bölümünü de "sanat korku" ilişkisini ele alan zincirleme deneme oluşturuyor. "Gerçeğin içinden geçmeye çalışacağız kitap boyunca..." diyor Enis Batur. "Gerçeğin 'öteki' halinde ara sıra konaklamak, orada gerçeğin dille ohnadığı zaman imgelemle, düşle karşüaşmasına bakmak için." gündeme gelmişti. "Out of Africa"da 191431 yılları arasında Kenya'da yaşadığı günleri biraz da düşlem gücüyle dile getiren Karen Blbcen, yirminci yüzyıl Avrupa edebiyatmın en ilginç kişilerinden biri. Bu Danimarkalı yazar, gerek günlük yaşammdan esinlendiği, gerek düşgücünün ürünu "uydurulmuş" fantastik, barok öykü ve romanlanyla, özellikle 1950'lerden sonra Avrupa'da büyük yankılar uyandırmıştı. Blixen'den Fatih Ozgüven'in çevirdiği kitapta "Ölümsüz Öykü", "Mjçonun Öyküsü" ve "Yakası Karanfilli Genç Adam" adlı üç uzun öykü yer alıyor. "ÖKimsüz Öykü", Karen BIixen'den dilimize çevrilen ilk kitap. MARKOPAŞA YAZILARI VE ÖTEKİLER Sabahattin Ali / Bütün Eserleri 9 / Derleyen: Hikmet Altınkaynak / Cem Yayınevi / 144 sayfa. Cem Yayınevi, bir süredir Türk öykücülüğünün önde gelen adlanndan Sabahattin Ali'nin bütün yapıtlarmı birbiri ardı. sıra okurlara sunuyor. Atilla Özlanmh'mn basıma hazırladığı bu kitaplann yam sıra, şimdi de Sabahattin Ali'nin Hikmet Altınkaynak tarafından derlenen ve 19301947 dönemini kapsayan dönemde çeşitli dergi ve gazetelerde çıkan yazılan "Markopaşa Yazılan ve Ötekiler" adıyla elimizde. Böylece Sabahattin Ali'nin daha önceki kitaplarda yer alan öykü, şiir ve romanlan, Altınkaynak'ın derlediği bu kitaptaki söyleşi ve yazılarla bütünlenmiş oluyor. Kitabın ilk bölümunde Sabahattin Ali'yle 1930'lar ve 1940'larda yapılmış konuşmalan okuyoruz. Bunları Sabahattin Ali'nin "Resimli Ay", "Variık", "Ulus", "Tercüme", "Yenitürk", "Yurt ve Dünya", "Markopaşa", "Merhumpaşa", "Malumpaşa" ve "Ali Baba" gibi dergi ve gazetelerde yayımlanmış yazüarı ızliyor. DÜŞÜNMENtN TADI BAŞKA Ali Guneş'in şiirleri / Yön Yayıncılık / 69 sayfa. Ali Güneş, 1958 Hatay, Reyhanlı doğumlu. Ortaokul 3'ten ayrılan Güneş, Mersin'de işçilik RÜZGÂRDA OZAN TÜRKÜLERİ Fikret Demirağ'ın şiirleri / KKTC Turizm ve Kültür Bakânlığı Yayınları / 64 sayfa. "Rüzgarda Ozan Türküieri ya da Şürin Uzun Yürüyüşu", Kıbnsh ozan Fikret Demirağ'ın 1986'da yazdığı şiirlerinden oluşan yeni kitabı. önceleri İkinci Yeni'nin izinden giden, daha sonra toplumcu bir anlayışa yönelen Fikret Demirağ, özellikle özgün bir Kıbns Türk şürinin oluşmasına önemli katkılarda bulunan bir ozan. Demirağ'm şiiri, Akdeniz insamnın, özellikle de Kıbrıs insanınm duyarlıklanndan, sorunlanndan yola çıkan bir anlayış çevresinde odaklaşma ve yoğunlaşma gösteriyor. ASILAN CEMİL Gürhan Tümer'in öyküleri / Sanat Koop Yayınları / 152 sayfa. 1982'de Gösteri dergisinin deneme yanşmasında üçüncülük, 1984'te De Yayınevi'nin masal yanşmasında birincilik ödülü alan Gürhan Tümer'in kitabı 13 öyküyü içeriyor. Değişik uzunluklardaki öyküierde gerçekçi anlatımlann yanı sıra gerçeküstucu öğelere de rastlanıyor. "Profesör Minska", "Tokyo Bröksel", bu tür öyküler arasında sayılabilir. A] TARtHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAS L \ "TAC MAHAL 7 YAPT/RAN /MMRATOR.. 1666'DA BUGlM,HtUDİSmU TUOCUOĞOL lAAPAHArVOARHJOAtJ ŞAH CİHAKI, W YAŞIA1OA ÖLOÛ. ONUN ZAMAHt, OEt/LETİM ALTTN ÇAĞI SAYILMAkTnDIB. BünJKg//e/tftz* SEI/DIĞI eşı ıçıu, "TBC MAHAL'AOU jüeesr/ >At>n&U?AK UNUniLMAZLAe.AHASfNA 6/eMİŞTie, MÜMTAZ MAMAL,14. ÇOCUSUUU DOĞueu&ZEA/ ÖLMÜŞ, BU OLAY ŞAH CıHAU'l ÇOK UZMÜŞTÜ. MıMAS OLARAK, ANADOLUPAA), t&CA SıNAM'lN ÖĞR£NCİS1 ÜSTAT ISfi ADLI ff/S TÜ/SK ÇAĞ/R/LM/Ş, /MŞAAT Y/jZM/ 8'M /fÇf/V/AS , EMBĞıYLS OU8EŞ Y/LPA 7AMAMIANA8ILMIŞTİ' • TÛIZBe, PüfJYA MıMA/euĞ'N/M SAŞYAPtTLARlfJDAfJ BtRİPİG..ŞAH ClHSVJ(SAĞM~), B£YAZ Me£ME&>£AJ YAPILAN TAC MAHAL'iU KA(*ÇlSMAf KSA/DlSl /ÇlA/ SlYAH MEfSMEGH Big 7tie&£ DÜŞÜMÜYOSDü • ANCAK, TAHTTAM tND/&/LtMCe ŞuMU BAÇAEAMAP/.. KAREN BL!XEN 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet Radyo makineleri niçin bu kadar pahalı satılıyor? Bizim yaptığımız tahkikata gore radyo makmelerı 100 liraya satılmaktadır. Hukümetm radyo makinelerini ucuzlatmak hususunda alacağı tedbirlerin 22 Ocak 1937 kıymet uzerınden almakta olduğu yüzde yirmibeş hisseyi de çok fazla bulmaktadırlar. Radyoların ucuzlaması üzerine hariçten makine ithali artacağı gibi, memlekette yerli radyo sanayü bile kurulmuş olacak ve bu resimlerden yapılacak tenzılattan devlet hazinesi bir zarar gormeyecektir. 19371987 ÖLÜMSÜZ ÖYKÜ yaparken 1979 yılında tutuklanarak huküm giymiş, 1985 yılına kadar cezaevinde kalmış. Şiir yazmaya da cezaevinde başlamış. "Döşünmeıün Tadı Baska", "Her şeyin ka>nağı emek ve onun yaratım süreddir. Ki bu da yaşamın ta kendisidir. Ve başlı başma şiir" diyen Ali Guneş'in ilk kitabı. mahıyetı henuz katı surette bilinmemektedir. Fakat bizim alakadarlar nezdinde yaptığımız tahkikata gore, gumrük resmimn yarı yanya indirilmesi, muamele vergisile, Belediye hissesinin de cüzi bir miktarda tesbiti icap etmektedir. Alakadarlar, Posta ve Telgraf ıdaresinin CUMHURİYET KİTAP KULÜBİPNDEN HABERLER A T EN ÇOK SATAN ŞttR KtTAPLARI YN 17.12.198614.1.1987 Sn: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kad: 004049 173.021 152575 002 028 021149 002 007 021041 152.024 124.274 002 255 BİLSAK'TA BUGÜN Liberalizm ve Günümâz Turlrîyesi 3: RUHTAN YUMER "LİBERAL AK1MLAR" Loluuıta: Öğle Servisı 12.0015.00 Akşam Servisi 20.00 (GitarVokal) BULENT SUMRU (Gitar Vokal BİLSAK Sogancı Sokak 7 Cihangir 143 28 79 143 28 99 TÜRKİYE DENİZCİLİK İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜGÜNDEN Dosya No: 87/1020 Aşağıda cıns ve miktarı yazılı teşekkülümuz ıhlıyacı malzeme kapalı zarfta iç piyasadan teklif alınmak sureliyle satınalınacaktır. lhaleye aıt şartname bedelı mukabili IstanbulKaraköy'de bulunan Genel Müdürlük binamızın 4. katındaki Malı lşler ve Muhasebe Daıresi Başkanhğından alınacak makbuz karsılığında IstanbulBahçekapı Yalı Köşku Cad. 19 Mayıs Han Kat: 3'tekı lkmal ve Tedarık Dairesi Başkanlığı'ndan temine edılebilir. Teklifler en geç aşağıda belirtilen tarıhte saat 17.00'ye kadar verilmış olacaktır. Teşekkülümuz 2886 sayılı Devlet Ihale Kanunu'na tabı degıldır. Malzemenin Son teklif Geçici leminat Şartname cinsi: Miktan verme tarihi: (ulan: bedeli: 60 tonluk otomaıik (mekanik) kantar başlığı 3 adet 16.2.1987 300.000^ TL. 1.000^ TL. Basın: 10969 ÖLÜMSÜZ ÖYKÜ Yazan: Karen Blixen / Çeviren: Fatih özgüven / Ada Yayınları / 124 Sayfa. Karen Blixen ya da (bir başka adıyla) Isac Dinesen adı, ülkemizde özellikle "Out of Africa" adlı filmin duyulmasıyla Mtabıı Adıntazan: Şafak Turkusfi/MOTzat Çeük Ş8rttf/R0svl H M U U N Kmyt MHtytfllazMi Hikmet 1300: $Hrler/Ataol Betımmftlu 155a Bir Umattafi Bir SeviMten/Raflk Durbaş 1600fatnahk PaylasıinazyOztfemir Asaf 160a BâtâR ŞHrterl/OrhM VBII 1150 Acıyı Bal EyMlk/Hasan Huseyin 70fr Bir Aftşhı Minde/Salih Botat 315EzfHI YvrekmuM Su 1450 700: Ryab: 630. TL