Katalog

12 OCAK 1987 Hrinci köprü için tartışma TARIKERSOY w HABERIER CUMHURÎYET/13 kınci Boğaz Köprttsü myutınm "köprunin gfveaUfi konmmda sorular yaratacak" düzeyde hızlandırddığı iddıa edildi. Söz konusu iddıa, köprünOn projesını çızen Ingılı? FFP (Freeman Fox aad Pmrtncn) finnasııun şantıyede görevb mühendisleri Alan Rccs ve Jobn Flrth'ın Türkıye'de ışlenne son venlmesı ıçın Karayollan Genel Müdürlügü'nce FFP'ye göndenltn mektupla ortaya çıkü ve Türk hükümetı adına köprünün başmühendısüğı görevını yürüten Dr. WBUam Browa'ın "kdpniyii ptaaluan tarihtea ooce Mtinıek İçin riskii kınrlar aMıgV' ıddia edildi. Ahnan kararlann "ne kadar riskii" olduğu ıddıasına kanıt olarak da, köprünüc ankoraj çukurlanndan bir tanesınde 4 aralık gecesı meydana gelen kaza gösterildı. Eduulen bügıye göre ısümlak ışlemı henüz bıtmemesıne karşın, aJtı kazılan bir ev 4 aralık geceyansı ankoraj çukunınun üzenne çöktü Kazada can kaybı olmadı. Bu arada sonılanmızı yanıtlayan bir üst düzey FFP yetküısi, "Bir projeDİn poUtikacüana koydugu snreye agdıntmaya calışılınaM politlk bir tntamdor" dıyerek, hükümetın "köprinun tcçimlerdea ©nce bitirilmesi" hedefînı dolaylı olarak eleştırdı. Aym yetkilı, dummdan duyduklan rahatsızüjh da şu cümlelerle dıle getırdi"Btrim devre dışı ir«Mıfr«niT oruda. Ancak yine de köprüde bir şeyler olop da dunya kamuoyanun bizi sorumla numedebUecegi ifaümali bizi duşundüruyor. Baa seyferin yaniış Tmpünsıuu önleveblecek bir dnramda oimayı terdh ederdik. Büyâk projdcrde yapüan batalar da biyuk oiar." Oteyandan''TWdlkanriaraidî|i"iddiaedüenba$nıahendısDr Brown'ın 1970 yılında Avustralya'da çoken Wcstfalc Koprisn olayı dolayısıyla hazırlanan Krahyet Sonışturma Komısyonu raporunda "çizimleri sezgi Ue" yapmakla suçlandığı öğrenıldı Dr Brown, bu arada Fatıh Köprüsü ıle ılgılı yenı ıddıalan reddetu ve "YapOgımız ifio kmlitesiııi dttfürecek bir hızlandınnada balunmnyornz" dedı tmar lskân Bakanı Safa Gıray ıse köprünün secımlerden önce yetıştırümek kaygısıyla, "Bn Up projeterde ahşık otunayan uygulamalar yapüdıtı" iddıasım reddederken, köprü mütcahhıdîne "Hava sartlanndan dolayı sure I Bu haber nasıl hazırlandı? Haber Araştırma Servisi Ikıncı Boğaz KOpnisü'yle ılgılı ıddmlar, ük kez ınşaattakı hızlandırmalann "ahşık olmadığı bir biçimde yapıldtğuu" iddıa eden bir tngılız mühendıs tarafından ortaya atıldı Kontratı sona ermeden ışıne son verılen bu mühendıse göre, Turk hükümetı adına çalıstığı ıçın ınşaatm seçımden Once bıtınlmesıne çaba gösteren başmühendıs Brown, "guvenhğı tkinci plana alan bazı uygulamalardan kaçınmıyordu." Türkıye'den aynldıktan sonra tngıltere'dekı evınde bulunarak yaklaşık 1 5 saatlık telefon gönlşmesı yapılan mühendıs, Dr Brown 'ın ınşaatı hızlandırmak ıçın "setgiye dayanan kanaiar" aldığını One sürüyor, bu iddıasını kanıt lamak ıçın de 1970'teAvustralya'da "gereksiz hızlandırma" sonucu çOken köprti ıle ılgılı sonışturma raporunda Dr Brown'ın "sezgiyt dayanan hesaplar yapmakla suçlandığım " kanıt olarak göstenyordu. Acaba bu ıddıalar kısısel husumet veyaflrmalararası rekabetten dolayı ortaya atıhyor olabılır mıydı7 Yoksa mühendıs suçlamalannda samımı mıydı * Yaklaşık bir buçuk aydan berı yürütülen soruşturma sırasmda Cumhunyet muhabtrlen bu soruyu hıç akıüanndan çıkarmadan çalıştı ve her ıddıayı somut belgelere bağlamak ve tarafların hepsıyle görusmek ıçın çaba gösterdı llk adım olarak bir A vusfvlya gazetesı ıle temasa geçılerek 1970 yılında Melbourne'da ç&ken köpruyle ılgılı gazete kupürlerımn faks ıle Türkıye'ye ulaştınlması sağlandı Gelen kupürler 2 Boğaz Köprüsü 'nün mühendıs damşmanlığını yapan FFP ıle basmuhendıslığınıyapan Dr Brov/n'ı Wesgale olayında "ınsaatı hızlandırmak için emniyeti ikinci plana almakUt" suçluyordu llk sağlanan bılgıler kuşku uyandırınca gazete kupürlenyle yetmmek yenne Kralıyet Komtsyonu'nun Avustralya olayı ıle ılgılı raporunu elde etmenm zorunluluğu ortaya çıktı Raporun herhangı bir kıtap gıbı pıyasaya venlmemış olması ve "tasnifU evrak" olması elde etmeyı guçleştınyordu Bunun üzenne Avustralyalı bir hukuk muşavırlığı fırması aracılığı ıle 800 sayfalık raporunfotokopılerı çektırıldı ve Ozel ulak ıle Türkıye'ye göndenldı. Bu arada Dr Brovvn 'ın çalışmalan günü gunüne ızlenıyordu Dr Brown ıle 11 Arahk'ta Rumelı yakasındakı şantıyede yapılan göruşmeyı Türk mühendısler teknık elemanlar ve ışçılerle yapılan görüşme takıp ettı Daha sonra görüşme yapılmış tum taraflarla bir kez daha gOrüşüldü tkıncı görüşmelerı, tmar tskân Ba kanı Safa Giray'ın Ankara'da makammda sorulan yanıtlaması ızledı Daha sonra Turkıye'nm önde gelen müteahhıllık fırmalannın uzmanlarınm ortaya atılan ıddıalan bir kez daha teknık açıdan ıncelemesı sağlandı veonların "mtankun obnadığmı"söyledığı her iddıa ve suçlama devre dışı bırakıldı Ancak STFA Genel Müdurluğu ısrarlı başvuntlara karşın ıddıalarla ılgılı herhangı bir yorum yapmadı Japon konsorsıyumu genel müdurü Masao Ueda ıse "Butun dunyanm dikkatı bu koprudedir. Hatalı olmasına izın vermeyiz, hızlandırma is kalitesinin azalmast demek değüdir" dıyordu tddıalar, sadece tşme son verılen ıkı mühendısten bırıne an olmakla kalmaz ve Londra'dan telefonla guruşülen FFP yönelıcılennm de katılması üzenne konu dıplomatık çevrelerde deyankı bulurken, tngıltere'deyayımtanan "Gvil Engineering" adlı dergının aralık sayısı da dıkkatlen 2 Köprü 'ye çekıyordu. Haber kaleme alınırken suçlanan taraflann yanıtlanna Ozen göstenldı ve 2 Köprü gıbı buyük bırprojeye hassasıyetle yaklaşılması gerektığı ön planda tutuldu Yazı ışlerı masasına gıttığınde haber on bir kez yenıden yazılmıştı Kraliyet Komisyonu'nun Westgate kazasıyla ılgılı raporuna ne dıyorsunuz? BROWN Tamamen geçmışte kaldı bunlar Yenıden gundeme getıremezsınız Yorum yapmayı reddedıyorum Bunlann konuyla hıçbır ılgısı yok Mesela neden buradan ayrılan kışılerı soruyor'unuz9 Hızlandırma hakkında bilgı ıstedikleri için ışten el çektırildiklenni iddıa ediyorlar. BROWN Bu doğru değıl Ben bu ınşaatta yaptığımız hıçbır şeyın ışın özünu değıştırmeyeceğını söyluyorum Yaptıgınız degişıklikleri nereye bıldiriyorsuouz? BROWN Karayollan Genel Müdurluğü'ne FFP'ye değıl Projemn tamamı değıştınldi Müteahhıt firmamn durumuna uymak lazım VVestgate nasıl çöktü? lkmcı Boğaz Köprusu'nu projelendıren ve mühendıs temsılcılığını yapan Freeman Fox and Partners firmasının Avustralva'da projelendırdığı VVestgate Köprusu'nün 1970 yılında "acek inşaat yapımından kaynaklanan hatalar yuzünden" çöktuğu oğrenıldı Kazamn nedenlerını soruşturan Kraliyet Sonışturma Komısyonu raporunda "Müteahhıt fırmanın ınşaatı onceden planlanan tanhte bıtırememesı halinde tazmınat odememek ıçın hızlandırdığı ve hızlandırma nedeniyle govdede bdiren bukulmeyi 39 gun sureyle dikkate almadıgı belırlendı" denıldı Avustralya'ran Meibourne şehnnde 15 Ekım 1970 tanhınde çöken ve köpru başmühendısı dahıl 35 kışının ölümuyle sonuçlanan Westgale olayı, Freeman Fox and Partners firmasının projelendırdığı ve kazayla sonuçlanan ılk köprü ınşaatı değıldı Yine 1970 yılının hazıran ayında tngıltere'dekı Milford Haven (Galler) köprüsü çöktü ve 4 kışı öldu Freeman Fox and Partners firması tarafından projelendınlen Severn Köprusu ıse S yaşma geldığınde çatlayan eğık askı kablolanmn değıştırılmesı ıçın ılk vapım malıyetının 3 katına varan bır masraf çıkardı (Kopnı yoruldu mu? Semra Sornersan Behiç Ak, 18 Kaarn 1986 / Cumhunyet) Kraliyet Soruşturrna Komisyonu Avustralya'dakı kazadan sonra kurulan Kraliyet Soruşturma Komısyonu, köprüyü projelendıren FFP fırması \e şu anda Fauh Köprüsü'nün başmühendısı olan Dr Browıı'a ağır suçlamalar yöneltmıştı Komısyon aynca "koprunun bıtınlmesi icın planlanan zamanın kısa oldugundan" söz etmıştı "Müteahhıt firmanın yetersızlıgı yuzunden gecıken çalışma sonucu inşaat progranunın hızlandınlması amacıvla bır baskı >apma >oluna gıdildıgi" belırtılen raporda, "Muleahhıt firma ışı onceden planlanan zamanda lamamlayamazsa agır masraf altında kalacaktı" denılmıştı Böylece inşaatın neden hızlandınldığına daır bır açıklık getınlmıştı Kraliyet Soruşturma Komisyonu'nun raporunda halen 2 Boğaz Köprüsü'nün başmühendısı olan Dr Brown'a yönelık suçlamalar şöyle * Brown emrindekı ekibe gerektigı gibi liderlik yapamadı, yön gosteremedi. Vapılan işın aynntılanndan bıhaberdi. (s. 194) * Aldığı kararlar genellikle sezgı yoluyla alınmıştı Bız bunu son derece tehlikeli bır durum olarak algılıyoruz (s 194) * Brown gerilim hesaplannda yaniış yaptı. (s. 102) * Brown gerceklerden uzaklaştı ve çızımlerın bır kısmım da sezgı ıle yaptı Brown'ın yapıya karşı olan tutumunun potansıyel bır tehlike yarattığı anlaşıldı (s 121) * Brown kendisine aşın ynlüenen köpnı bolumleri Ue ilgıli olarak yapılan ikazlan gormezlikten geldi. (s. 121) * Gerçek, Brown'a karşıdır (s 133) Fatıh Köprusü'nü projelendıren FFP'ye 1970 yılında Westgate Köprusü'nün çökmesı nedeniyle Kraliyet Soruşturma Komısyonu tarafından yöneltılen suçlamalar ıse şöyle * FFP, koprunun çökmesinde agır bir sorumluluk sahibtdir. Her ne kadar diger kişi ve kurumlann suçlulugu gorulmusse de suçun buyuk kısmı FFP'ye aittir. Çızımlerde bu kadar kuramsal ve matematık hata bulmak şaşırtıadır. (s. 115) * tnşaattan FFP Londra ofisıne yeterli ve düzenlı bılgı akışı sağlanamadı Londra'yı inşaatın güçlüklennden haberdar etmek ıçın genış ve aynntılı raporlar gerekırdı Mühendısler Londra'dan bılgı ve tavsıye ıstedıklen zaman bunu elde etmekte büyük guçlukle karşılaştılar (s 235) * Brown tahammul edılebılır genlım hesap kâgıtlannın yoklugunu açıklayamadı. Bız bu besaplann olmamasından rahatsız olduk. Bu konuda ancak 3 açıklama yapabilinz: 1 Bu hesaplar hıç yapılmadı. 2 Bu hesaplar yapıldı ve kayboldu, 3 Hesaplar yapıldı >e saklamyor. Belkı de FFP, hesaplannı eleştiriye açmak istemiyor. BAYEVDIRLIK VE İSKÂN BAKANI SAFA GİRAY FFP n e diyor: Bizim devre dışı kaldığımız ortada. Yine bir şeyler olup, dünya kamuoyunun bizi sorumlu zannedebileceği ihtimali bizi düşündUrıiyor. Yaniış yapılmasım önleyebiiecek durumda olmayı tercih ederdik. azabBiııda bmhmamanımı" talımatı verildiğını açıkladı. Bakan, "Şu anda yapdan, projedc taaarianandan daha ttfhkiıdır" şekhnde konuşarak, değışıklıkler yapıldığını kabul ederken, proje sahıbı FFP, bu değışıklıkler dolayısıyla meydana gdebıleceklerden fırmalannın sorumlu olmayacağıru, çünkü "zaman kaybedUnemesi amaayla" FFP'nın devreden çıkanldığmı üen sürdü. Fatıh Köprüsü'nün tasarlanan zamandan daha önce bıtınlmesi amacıyla "gu>enlıgı tebdit eden zorlamalara başvuruldugunu" ılerı süren tngılız mühendıslerden bınsı, "İşin ncden hızlandınldıgını anlamak için yapngı başvnrulann" kontratı bıtmeden ışıne son venlmesıne neden olduğunu iddıa ettı Ingılız mühendıs, adının açıklanmaması koşuluyla şöyle devam ettı "Dr. Willıam Brown, köprudeki üeriemeyi hıriandırmtya çafaşıyordn. Ve köpnı ınşaatının ılerieme hızını, koprunun guvenliginin onunde tutnyorda. Mesela ıkıncı koprude de bınncıde oldugu gibi koprunun ve kuleterin ağırlıgını dengdemek amacıyla kablolann uçlannı betona gommek için yapılan ankoraj çukuıian vardır. Bunlan açmak ıçın yapdan kazı çakşmalannda patlayıcdar kullanılır. Genellikle nygulaaan metol, once kazı çalışmalannı bitirnKk. sonra da beton dökmcktir. tkinci koprude betonlama ışı kazı bitneden başladı." Bunun bir hata olup olmadığı şekündekı bir soruyu yanıtlarken, "bunnn bata olduğnnu soylemeain zor oldugunu" belırten mühendıs, şöyle devam ettr "Hata olduğunu soylemek zordur, ama en azindan ahşkın olmadıgımı soyleyebjünm. Anladıgım kadanyla bu yapüanlarda kopnıyu pobtık amaçh erken bıtirme kaygılan vardır." tddıalannı surduren mühendıs "koleteruı temd ve ankoraj dizaymnın dddi Mr seldlde degistirilditıni, vinçterin istihap hadlerinden f»zhı yuklendigini, hava koşuilan musait olmadığı zamanlarda çalışmayı surdunnek için baskı yapıidı|ım" belırterek şunlan söyledı "Kuleierin temeünde kııllamlan malzeme miktarian FFP tarafındaa bcHrienmisti lş yapılırken bunlar azaltıldı. Bn yapılanlann tehlikeli oldugunn soylemek zordur, ama ıs gnvenBğini azaltoj)m söyleyebBirnn. tkmd Bogaz Köprusu gıbı muazzam ve degtrli bir yapıda olan bn tip uygulamalann iyi mnhendıslik $a>ıiamayacagını ve gereklı olmadığı halde emniyet anıriannı zoHadıgı ıçın de sagdnyuya uymadıgını duşunuyonım." 2. köprüde tehlike yok nlması için değışıklikler yapıldığı ileri surulüyor. GtRAY İnşaatın hızlandınlması, ınşaat metodunu ılgılendınr Bızım kullandığımız vınçlerın, projede tasarlananlardan daha guçiu olması yuzünden malzeme daha hızlı taşınabılır tnşaat muteahhıdı, oraya Avrupa'nın en büyuk vıncını getırdı Proje muteahhıdı, öyle bir vınç kullanılacağını bılmıyordu O vmcın özellığı sebebıyle ınşaat hızlanacak Bız müteahhıt firmaya "Hg>a şartlanndan dolayı sore uzatımı talebınde bulunamazsan. lstanbul'da her nırlu hava şartında çalışırsın" dıyoruz O da "peki" dıyor buna Japonlar ıtiraz etmıyor mu? GtRAY Her şartta etmıyor Yenne göre Mesela kabloyu çektık törenımı neden yapmayım' O da gayet normal bir hakkım benım Acaba seçımUre yetistirme kaygısıyla mı hızlandırma yapılıyor? GİRAY Doğru bir iddıa değıl Ama flzık olarak bir gun evvel bıtmesı mumkunse o bir gun evvelı kaybetmek ıstemem Aynca çabuk bıtırmekten müteahhıdın de dünya kadar avantajı var Daha çok para kazanır Sonra o broşurune yazacak "AvrupaAsya arasınd»ki bu kopruyu ben yaptım" dıyecek Oraya yazacağı her eksık gün onun ıçın büyük avantajdır Bız adarnlara dedık kı "İstanbul'daki kopnı, vatandaşlanmız için çok buyuk bir ışkence halıne gelmıştır. Ashnda ıkıncı koprunun bundan S sene evvel bıtmış olması lazımdı. Onun için en mınımum program sonra ınşaata başladı mı, o ınşaat suresını mınımuma ındırmeye çalışırlar Çunku o parayı her halükârda verecektır En az zamanda venrse faız kaybı en az olur Avustralya'da çoken köpnı Ue 2. Boğaz Köprusu 'yk ilgıli bazı ortak suçlamalar var. GtRAY Şımdı burada ortak yan ne'' Sızın dedığınıze göre bunu da başmühendıs Brown projelendırmış Türkıye'run en büyük betonarmecılennden bın hocamız thsan tnan, burada spor salonunu projelendırdı Bir gün bir baktık, pat dıye çöktü gıttı lhsan lnan, bır surü başka proje de yaptı Her olay bırbınnden başka FFP'nın yaptığı bu köprü çöktu, bızımkı de çöker mı'' Böyle şey olmaz FFP, bızım bınncı köprüyu de projelendırdı ve 13 senesı doldu Bır köprüyü bır adam yaptı, bu adamın yaptığı köpnı yıkıldı Hepsı yıkılır mı dıye duşunmek abes Böyle bır duşunce olamaz yanı Kraliyet Sonışturma Komisyonu'nun raporuna gore tazmınat odememek ıçın ınşaatı, guıenlığı iktncı plana alarak hızlandımuşlar. GİRAY Bız öyle bu hızlandırma yapmıyoruz Yaniış Mınımum zamanda bıtırın dedım ben Bu hızlandırmaya gırmez mi? GİRAY Hızlandırma, 10 günde bıtecek ışı 8 gunde bıtırmektır. Ben 10 gunde bıtecek ışı 8 günde bıtırın demıyorum kı On günde bıtecek ışı 10 günde bıtınn dıyorum On bır gün olmasın dıyorum Fızık olarak bitmesı mümkün olan mınımum zamanda bıtınn dıyorum Ne demek bu 9 Bu ış 10 günde bıtecekse 10 5 gün olmasın demek Yanı bız hızlandırmalar yaptık dıyoruz bazı ışlerde. Aslında onlardakı hızlandırma lafı farklıdır Kraliyet Komısyonu Raporu 'nda "Çizimlerde yanlıslıklar yapıldı" deniyor. GIRAY Olabıhr, değıştınlır Mühım değıl "Bügisayar programlannda hatalar goruldu" deniyor. GtRAY Kım gören bunu 9 ' 'FFP aritmetık ve muhendislik hatalan yapmıştır" rapora gore. GİRAY Olabılır "Dr. Bronn'un yanındakt muhendisiere tnlgı vermemesı durumu saptandı" deniyor yine raporda. GIRAY Onlar, onlann proble mı, bızım köprumuzle alakası vok Aynca "FFP çizimleri cıddı ve özenü bir şekude yapmamısür" denıliyor. GİRAY Olabıhr Peki aynı ıddıalann 2. kopnı için de ortaya atılması sızı endışelendirmıyor mu? GİRAY Hayır Bu kopnılerde hatalar yapılmış olması avantaj mıdır? GtRAY Şımdı daha dıkkath olurlar Yaptıklan hatalan bır daha yapmazlar Fransa'da buyuk bır baraj yıkıldı Bız Oymapınar'ı yapacağımız zaman aynı adamlan, proje ıçın musavır olarak çağırdık Onemlı olan bır olay oldugu zaman o olaydan yararlanacak derslen çıkarmaktır Bızım kamuoyumuzu bu şekılde şey yapmanın vebali vardır Avustralya'dakı neden yıkıldıysa yıkıldı Burada aynı şartlar yok FFP'nin iddialan Üst düzeyde bir FFP yetküısi ıse konuya ılışkın sorulan şöyle yanıtladı. 2. koprudeki sorunlamuz neier? Bu ısı yapmarun bir usulü vardır ve bınncı köprüde oldugu gıbı bızım ankoraj dizaynı değiştirildi. Yapılanlann tehlikeli olduğunu soylemek zordur. Ama iş güvenliğinin azaltıldığını söyleyebilirim. Emniyet sınırları zorlandığı için sağduyuya uymadığını düşünüyorum. yaptığımız şekıldır Bız gendde çızımı yaparız, asıl müteahhıtle beraber ınşaatı orgamze ederız Butun çalışma metotlan ve ış üerledıkçe ortaya çıkabılecek programlar bızım ofisımıze gösterüır, onaylanır ve kontrol edılır Yine aynntılar kontrol edılır Onaylamalardan sonra ış bızım yönetımımızde devam eder Bızım elemanlanmız tarafından süper vıze edılır Şırndı Karayollan ıstemıyor bu hızmetlen Peki neden ban işlemlerl bızlandınnaya çahşıyorlar? Bız ışı daha hızlı yaptıklannı kabul etmıyoruz. Bu şekılde yapmak, yanı daha hızlandırmaya çalışmak bıraz polıtıktır bıze görc. Bu ışın tehlikeli yanı, ışın tehlıkelen üzenne bırçok kereler değıl sadece bir kere düşünerek daha hızlı yapılabılmesıdır Çiziınleri sizin yapmanız, dolayısıyla snclanmanu gibi bir durum olmaz mı? Karayollannın bızı suçlayabıleceganı zannetmıyorum Bızım sorumluluklanmızın ne oldugu ortada Ama kamuoyu bızım sorumlu olduğurauzu zannedebılır Bız bu yuzden dummdan memnun degılız Bız bazı şeylenn yaniış yapılmasım önleyebiiecek bir durumda olmayı tercıh ederdik Sizin personelınızden ıkı kişinin işten d çektirüdigini biüyoruz. Bunun nedeni nejdı. yetersızler tnıydi? Kesınlıkle yeterlıydüer Bıze hıç sorulmadı. Bızımle tartışmadılar Bız sadece Ankara'dakı müdür yardımcısmdan bir mektup aldık. Bu ıkı kışının ışten el çektınlmesine daır Bızım adamımız gayet tecrübeh bir köprü mühendısıdır Köprüdekı ışın nasıl yapılması gerektığı hakkında kararlı göruşlen olan ıkı mühendıstı bunlar Bızım elemanlanmıza verdığımız talımat şöyleydı TCK bızım kendı elemanlanmıza yön göstererek ışe kanşmamızı ıstememesıne rağmen, TCK veya başmühendıs ışı bıraz sallasalar da, bızım fırma olarak oradakı ışımız, köprünün standartlara uygun olarak yapılmasıdır Muteahhıtlenn bazı malzemeyı zamanında getırememesı ya da bu malzemenın yazıh oldugu gıbı gereken şartlan haız olmaması gıbı nedenler vardı. Bunun uzenne değışık göruşler vardı Bunlar belkı de sallanabılecek ya da saUanmaması gereken aynntılardı Bunlann sallanmaması gerekıyorsa bu ışı yapacak bızım adamlanmız değıldi Başka hangi konularda soran var? Bız ankoraj çukunınu kazmadan önce muteahhıtten ışı nasıl yapacağına daır aynntılı bir açıklama ısterız ve kazı ışlemı sırasmda yan duvarlan nasıl destekleyeceğını soranz. Müteahhıt değışık metotlar önenr ve çizım mühendisleri de norrnal olarak bunlan kontrol eder. TCK bızım bu tip ışler yapmamızı ıstemedi Çizimı sizin yaptıgınm soylediniz. Bn çizimde bazı degJşüüikler yapıtayor. Bunlar hakkında bıigınız var mı? Resmı olarak değıl Peki nasl bilgi alıyorsunuz? Her şeyı bılmıyorum Yapabıleceğım hıçbır şey yok. Bazı değışıklıkler yapıldığını öğrendığımızde denedık Bu değışıklıkler hakkındakı yorumumuzu TCK'ye anlattık Bıze TCK'nın bızım yorumumuzu ıstemedığı söylendi TCK'den, bızden yorum ıstemedıkçe yorum yapmamamız söylendı Bu, alışdmışın dışında mı? Bız bunun alışılmışın dışında olduğunu düşünüyoruz Büyük projelerde çızımı yapanlara sormadan değışıklık yapüması son derece alışık olmadığımız bir şeydır Sıradan bir ış yapıyorlar, ama bu bıraz rısklı gelıyor bana Eger boyle devam edUirse aralığın 4'unde oldugu gibi başka kazalar da olabiür mı? Herkes her şeyı yapabılır, ama bız bu değışıklıklen kontrol etmek ıçın ızlenen yolu bılmıyoruz. Başka bir danışman fırma daha var Benım bıldığım, bızım kendı çızımlenmizı kontrol ettığımız ve TCK'nın bız bu kontrollen yaptıktan sonra bızım artık bu çızımlerde bir rolumüz olmadığını düşünmesıdır Ama bu doğru değıldır TCK bızı ıstese de ıstemese de bız ılgılıyız bu projeyle Eger ber şey normal obuvk japüsaydı?.. O zaman bir değışıklık yapılırken ya bız yapardık ya da müteahhıt bun Işten atılan möheıidis: Kuleierin temel ve tmar ve tskân Bakanı Safa Gıray, 2 Boğaz Köprusu ınşaatının tıtızhkle yurutülduğunu belırttı ve konuya ılışkın ıddıalan şöyle yanıtladı Koprude ne tip denetımler var? GİRAY Bızım orada kullandıgımız ıkı tane müşavır firma var Aynca kendı mühendıslenmız, devarnlı olarak yoğun bir denetleme yapıvorlar Btr ıddtaya gort dlzaynda birtakım değışıklikler yapüıyor. GtRAY Her projede ınşaat sırasında süreklı bir bılro çalışır Bazı detaylar değiştırılebıhr Başka çaresı de yoktur kı En sağlıklısı da odur Ya bulunan malzemeye göre, ya bulunan bırtakım yem bılgılere göre değışıklıkler yapılır Yani projeye sadık kalmak zorunda değüler. GtRAY Hayır Baştan bir katı proje yapılır Ondan sonra ınşaat yapılır Inşaat yapılırken, sureklı proje burosu çalışır ve bırtakım değışıklıkler yapılır ve sonunda da "as bnilt" dıve bir proje yapılır Aslında "final deâgn" yapılır bıter Standardı böyle bu ışın Yanı "final design" ıle "as built" arasında farklar vardır Iddiaya göre hesaplar Dr. Brown tarafından yapılıyor ve kontrol edilmeden... GtRAY Kım dıyor bunu, kimmış bu mühendıs'' Karayollanndan mı 9 Yapıhyor ve FFP'nin elint bunlann detaylan gebneden uygulamaya geçiliyor. GİRAY Olur mu öyle şey 1 Sizin tngiltere 'dekı ve A vustralya 'daki kazalardan haberiniz var mıydı? GIRAY Gayet tabıı bılıyorduk Hesaplarımızı, denetımlerımızı yaptık Böyle şeylenn var olması avantajdır Orada kusur neydı, neden oldu9 Bunu öğrenırsın Önemlı olan böyle bir kaza olduğunda, bunu ınceleyıp, kaza, neden oluyor, onu doğru bulmaktır Kraliyet Komisyonu 'nun raporu var mı sizde? GtRAY Bende yok, Karayollarında vardır Aynı ıddiaya göre ankorajlar, kule temeüen değistmldı denüıyor. Bunlar daha venmlı çalışmak için mı değıştınldi? GtRAY Tabu, kule temelını neye göre projelendırdın'' Orada yaptığın sondaja göre "Kaya şöyledir" dıyerek kule temelının sondajını yaptın Halbukı açtığm zaman bir çüruk olduğunu gordün Yanı kayayı kazdığın zaman, bir dış çürüğu gıbı bir yennde bir çurük var O çüruğu kazıp çıkarmaya mecbursun Tabıı kı, projesını değıştınrsın o zaman Durum, >apılan projeye tam uymaz "As built" proje ondan lazım Bız açtık orayı Hatta ben de gıdıp baktıra. Temelde bir kısımda dış çuruğu gıbı bozulmuş bu kaya var Burayı öyle bırakırsan, sonra buradan bir zarar olmak ıhtımalı olur Çökebıhr Onun ıçın öyle bırakamazsın Böylece proje değışmış oldu Bu durumda bir değışıklık yapmamakhatadır Ankorajlarda da yapıldı proje değışıklığı Netıcede şu anda vapüan proje de tasarlanandan daha sağlıklıdır Bir de inşaatın daha hızlandı SHP: Yeni anayasa fındakı "kutsal devlet" sözcüklennın önce cumhunyet, demokrası ve özellıkle hukuk devletı kavramı ıle çatıştığı belırtılen raporda, "Kutsal devlet kavramı Ue kutsal hukumdar kavramı arasında sadece bır derece fark vardır. Kutsal devlet gucunu Tanndan, çagdaş devlet ıse toplumdan alır. Kutsal devlette hukum surdugu topInmun uyeleri bırer lebaadır" denıldL lkınc] paragrafında Danışma Meclısı'nden Turk mılletın meşru temsılcısı olarak sö 7 odılmesının son dere<.e tehlıkeh bır kavram oldugu kay dedılerek şövle denıldr "Silahlı Kuvvetlerin nst komuU kademelenndelü beş generaun atama yolu Ue belirledıklen bır kurulu milletin meşru temsılcıa saymak 63 yıluk Turidye Cumburiyeti'nin en lemel dayanaklannı hafife almak demektir. Eğer Danışma Meclısı gerçekten Turk mılletının meşru lemsılcısi ise Milli Guvenlık Konseyı hangi meşru hak ve yetkı ıle anayasay» son biçimini verebUmiştir?" Başlangıç bölumünde demokrası ve msan haklan kavramlanrun evrensel mtelıklennın açıkça göz ardı edıldığı ılen surulen raporda, "D«nokrasi anayasada yazılı olan degil, çagdaş Batı toplumlannın asgıri koşullarda goruş bırlıgı ıçınde olduklan yontemdir. tnsan haklan da: anayasada yazüı olan degıl, insanlann doguştan sahip olduklan evrensel haklardır" denıldı Anayasanın hukukun ustünluğu yenne, anayasa ve kanunların üstunlüğunden söz ettığı, anayasa koyucunun belırlı nedenlerle düşünce özgürlüğunün toptan yok edılmesınden yana oldugu kaydedıldı ö n raporda anayasamn bırçok maddesının kötu bır Türkçe ıle kaleme almdığı, bazı ıfadelerde ne denılmek ıstendığmın anlaşüamadığı da kaydedılerek 1982 Anayasası'nın gelecekte ne gibi sonuçlar acacağı da şöyle anlatıldı "Kanıtianmış bir bilimsel gerçek, öraefin Tnrkluğun tarihı ve manevi degerleri Ue çatışıyorsa bunu açıklayan kışi cezalandınlabıiecektir. 13. maddeye dayanarak çıkanlacak bir dizı yasa ıle polıs doletı kunılabUecek ve bu yasalar anayasaya uygun duşecektir. Genel sağlıL nedeniyle kişı, nzası olmadan tıbbı denemeye tabi tutulabUecektır. Genel asayiş nedeniyle işkence ve eziyel yapılabilecektir. Milli Guvenlik nedeniyle bazı kışıler duşunce ve kanaatleruu açıklamaya zorîanabUecek, suç işleyenin ailesine de ceza verilebOecektir. Genel ahlak nedeniyle belırii konalarda bilimsel araştırma yapmak yasaklanabilecektir. Devletin ulkesi ve milletiyle bolunmez butunlugunu konımak amacıyla bazı kişilerin yargıy» başvurma haklan eUerinden ahnabUecektir. Cumhurbaşkanı tek başına Silahlı Knvvetlen kuUanabılecek, hatta savaş bile Uan edebılecektır. Cumhurbaşkanı'nır. partilı bır kişı olması halinde devlet tumnyle bır sıyasi gonışun gudumune girebUecektir." Devletin sosyal, laık, demokratık ve ınsan haklanna saygılı olmasının cumhunyetın temel ılkelen olmasına rağmen, olsa olsa ancak devletin amaçlan arasında olabılecek "toplu (Baştarafı 1. Sayfada) mun huzuru, milli dayantşma ve adalet anlayısuunn temel üke olarak gös(enlmesırun anayasanın bır başka aksaklığı olarak göstenldığı raporda, 1982 Anayasası'yla temel hak ve özgürlüklenn sınırlı olmasının ya da sınırlandırılmasının asıl, bunlann özgürce kullanılmasının ıse ıstısna halıne getınldığı, bunun da 1961 Anayasası ıle taban tabana zıtlık taşıdığı ıfade edıldı SHP Anayasa ve Demokrası Komısyonu ön raporunda sendıka, sendıkal haklar, YÖK ve yargı organları konusunda da özetle şu göruşlere yer verıldı " Sendikalara çagdaş demokrasi anlayışının kabul edemetecegı yasaklar getınlmış, sendıkacılıgın ıçi boşaltUmış, ışçdenn işverenler karşısınd» elı kolu baglanmıştır. Sendikalara getırilen sıyaset yasagı demokrasinin çogulcu ve katdımcı biçimde işleyışım engeilemıştir. SenduValann, hukumetlerin gudumune gınnesı saglanmıştır. Sendika uyelennın seçme özgurlugn sınırlandınlmıştr. İşçinin kapı onune konulması demek olan lokavt, hak halıne getırilmıştir. Gre> gostermelık hak gelmış, hak grevleri yasaklanmışur. Cumhurbaşkamna geürilen olagamıstu yetkıler sonucu Cumhurbaşkanı, milletin temsılcısi en yucc organ olan TBMM'nin yetkUerinden önemli bir bolumunu VTiklenmiştir. Bu yetkilenn bır çogundan oturu vatandaşın hak arama olanagı ortadan kaldınlmıştır. Cumhurbaşkanının yuksek yargı organlanna atama yetkisı fle partıli bır Cumhurbaşkanının iş başında olması halinde, yargı bagımtarlıgı butunuyle kalkabilecek, iktidar partısi. ulkenın tek ve mutlak hakimi haline gdebilecektir. Anayasarun VOK'e Uişkin maddeleri universitelerde yonetsel ve bilimsel ozerklıgı yok etmeye ve gudumlemeye yonelıktir. Universiteler bu nedenle gıderek tek boyutlulugı donuşmektedır. \nayasa universiteler gibi loplumu çagdaş uygaruk duzeyine cıkarma çievuu yuklenmiş kurumlann, devlebn varbgmı ve bagunsızlıgını. milletin ve ulkenin butunluğu ve bolunmezligini tehlikeye duşurebUecek bır kunım gıbı gormekte, bundan kuşku ve kaygı duymaktadır. Bu çok uzuntu verici bir yaklaşımdır. Kısa snrelı YOK nygubunası uruversilelenmızde en azından 25 yıluk bir gerilemeye yol açnuşür. Anayasamn 134. maddesinde yer alan Ataturk. Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumunun kuruluşu bakımından siyasal bır otoriteye baglanmış olması sakıncalıdır. Bu konuda getırilen madde bizzat anayasanın kendisine ve hukukun ustunlugu Ukesine aykındır. Herkes* tamnan miras ve malkiyet hakkının Ataturkten gaspedamesi çok «gır bir tutmrsızlık ve sa>gısızhkür. Anayasanın yargı bolumunde, yargının ve gorevlılenn memurlaştınlmalan ıçın hukumler konarak. yargıyı giderek yurutmenın emır kolu halıne getırecek tehiıkeiert olanak tanınmıştır. Bır sure sonra Adalet Bakanltgı'nın ınisiyatıfi Ue yukselmeyi bilmiş genç kuşaklar yuksek mahkeme kadrolannı doldurdugunda hakim ve savcı guvencesınden eser kalmayacaktır." VEBALİ VAR Bayındırlık Bakanı Safa Giray, Avustralya'da yıkılan kopruden haberdar olduklanm ve aynı adamlarla is yapılınca onlann daha dikkatli olacaklanm belirtiyor ve "Bizim kamuoyumuzu bu şekilde sey yapmanın vebali vardır. Avustralya'daki yıkddtysa, yıküdL Burada aynı şartlar yok" diyor. öprüde hızlandırma iddialannı,"Biz istiyoruz ki 1988 'in başında bitsin. Seçımden evvel bitirme, gayet tabii o da benim hakkım. Töreni neden yapmayayım?" şeklinde karşılıyor ve inşaatın yoğun bir denetleme altında titizlikle yürütüldüğünü belirtiyor. O gun hava musait olmasaydı, o kabloyu çekemeyecektık Yanı hızlandırma yok. GtRAY Yanı hızlandırma dedığınız, bız istiyoruz kı 1988'ın mumkunse başında bıtsın Hatta mumkun olsa bugun ben bazı şeylen kabul edenm Mumkun olsa 1987'de bıtsın lstanbul'da trafik ışkencesı var Tabıı yolların da berabennde bitmesı lazım Şundi hızlandırma idduüannı duyunca... GtRAY Ne demek hızlandırma ıddıalan, bak dılının altında laf var soylemıyorsun Seçımden evvel bıtırme Seçımden evvel bıtirme için hızlandınldığı iddiası var. GtRAY Gayet tabıı o da benım hakkım. Ben orada şey yapmışken nasıl yapdabilırse onu yapın" dedık Zaman olarak mı? GtRAY Gayet tabıı Bunu Karayoüanna mı soylediniz? GtRAY Karayollanna da muteahhıde de JSetice olarak bu bir hızlandırma getiriyor değil mi? GtRAY Elbette. tnşaat sırasında da bulabıldıklen her hızlandırma ımkânını kullanmalanru istiyoruz Gayet tabu yavaş yapmadan kımsenın faydası yok kı tnşaat ışlerının. yatınmlarının en buyuk handıkaplanndan bırı ınşaat suresıdır Onun ıçın cıddı yatınmcılar, ınşaata başlamadan evvel projeyı kesın yapmaya calışırlar. Ondan K lan yapmadan kontrol ve onay ıçın bıze göstenrdı Ama bunlar yapılmıyor. Sizce neden bu >ol izlenmiyor? Onlara sorun Bn yolnn izlenmemesi inşaatı hızlandınyor, degil mi? Bılmıyorum Eğer kontrol yapılmıyorsa normal olarak hızlandırdıklann söyleyebıhnz Bazı şeylenn yaniış yapılması şansı bu durumlarda artar Eğer bu hata yapıhrsa bu hata kesınlıkle buyuk bır hata olur öte yandan Karayollan 17 Bölge Mudur Muavınlennden Suleyman Maden, inşaatın hızlandınlmasına karşı çıktığı gerekçesıyle bazı tngılız muhendıslere ışten el çektınlıp çektınlmedığı şekhndekı bır soruyu yanıtlarken "Bojle bir şey joktur. Eger eksikligi varsa ya da gerekli gorulmusse adam degiştirilir" dedı Köprüde bır hızlandırmanın da söz konusu olmadığını belırten Maden, "Kopru zaten yeterli derecede hızlı gidiyor, neden hızlandınlsın?" dıye sordu Bu arada Müteahhıtler Konsorsıyumu'ndan görüşlerıne başvurduğumuz ve ısmının açıklanmasıru ıstemeyen bır yetkilı ıse köpru ınşaaünda Dr Brown'ın ıstedığı değışıklığı yapabıldığını, ancak Karayollan Muşavırı Alı Terim'ın bunlan Karayollan Genel Muduru Atalay Coşkunogln adına onaylaması gerektığını söyledı Brovvn'm yanıtları Öte yandan Dr Brown Fatih Köprüsü Rumelı şantıyesınde Cumhunyet muhabırme şunlan söyledı Koprude bazı aynntilan degıstiriyor musunuz? BROWN Adapte edıyoruz Bu soruyu neden soruyorsunuz9 Neye göre değışmeden bahsedıyorsunuz9 Orijinal dizayna gore. BROWN Onjınal dızayn dıye bır şey yok Son dızayn var Butunü değışıyor Butün projelerde gunden gune değışen şeyler vardır Bunlan inşaatın durumuna adapte edersıruz Bır çukur kazıyoruz ve kayayı orada bulamıyoruz Butun ınşaat ışlennde oldugu gıbı Koşullara göre, yam ev yapar gıbı Ama ışın temelı değışmıyor tnşaaün genelinde bir hızlandırma olduğunu soyleyebflir miyiz? BROWN Kontrat 1988'ın sonunda bıüyor Ama herjces bu ışı tstanbul'un trafîk sıkışıklığı yuzünden hızlandırmaya çalışıyor Hava durumuna ve dığer şeylere göre değışır Siz bu hızlandırmayı onaylıyor musunuz? BROWN Bu bır hızlandırma sorunu değıl Yaptığımız ışın kalıtesını duşürecek bır davranışta bulunmuyoruz. Bazı İngiliz mubendislerin buradan gittigi dogru mu? BROWN tnsanlar çıkar ışten, evet bazılan gıttı bazıları geldı. Evet ama benim bahsettiklerim kontratlan sona ermeden once gittiler. Hukumetten, herhangi bırini ışten çıkarmasını istedıniz mi? BROWN Hayır, bılmıyorum Bunu sıze kım söyledı9 Onceden hesaplanandan fazla Ingılız muhendısımız var Kimseyi jollamadınız mı? BROWN Değışıklıkler oldu ama bu Sizin lavsiyenızle mı? BROWN Hayır Bunun benımle hıçbır ılgısı yok Benım böyle bır şeyı yapacak yetkım yok Bu konu muteahhıdı ılgılendırır Freeman, Fox and Partners tarafından Avustralya'da inşa edilen herhangi bır koprude çalıştınız mı? BROWN Evet Ben FFP'nın kurucu ortaklanndandım 1970'te Avustralya'da çoken VVestgate Koprnsu'nde durum neydi? BROWN Inşaat sırasmda kazalar oldu tnşaatlar sırasmda sık sık kazalar olur, bunda hıçbır bu koprunun ınşa ışlerıne ben kanşmadım